Polio de wereld uit
met 'n simpel prikje
Strijkijzer, schaar
en mesje genoeg
om te 'fineren'
Laserstralen als
heilzame genezers
VISSPORT
Grote visrijkdom bij
natuurlijk evenwicht
Zaagtafel met een kantelbaar blad
1 VRIJE TIJD
Variabele geleider
EZONDHEID-
Kindersterfte door infectieziekten
komt in Nederland niet meer voor
DOOR BRAM VAN LEEUWEN
gepresenteerd, uit de tent laat
lokken.
Het viswater waarover ik het
zoéven had is helaas inmiddels
ten prooi gevallen aan de stads
uitbreiding. In een paar jaar tijd
is er snoekstand er schrikbarend
teruggelopen. Het is nog nauwe
lijks interessant om er een kunst
aasje doorheen te slepen. Het is
voor mij het zoveelste bewijs dat
vooral een roofvisstand zeer
voorzichtig beheerd moet wor
den.
Als er op een klein viswater
een paar mensen komen, die er
behagen in scheppen om gevan
gen roofvis te doden of mee naar
huis te nemen kan het in een
paar jaar gebeurd zijn. Het na
tuurlijk evenwicht is dan verbro
ken en kan heel moeilijk worden
hersteld.
Daarom nog eens een pleidooi
om alle roofvissen die worden
gevangen direct terug te zetten.
En dat geldt vooraal voor wate
ren van kleine omvang. Kijk, het
is beslist niet erg als u op een
groot water een flinke snoek
baars vangt en die neemt u mee
om er thuis flink van te smullen.
Maar er zijn ook hengelaars die
als ze er zes vangen, die ook alle
zes mee naar huis nemen. En dat
laatste is domweg roofbouw ple
gen op eigen viswater.
Zo zijn er in de loop der jaren
al heel wat prachtige visstekkies
- om het eens hard te zeggen -
naar de donder geholpen.
elkaar stoot, daarna komt nog de
klus van het fijn opschuren, lakken
enz.
De moderne opvolger van klas
siek houtfineer is voorgelijmde
kunststoffolie, in grote breedten
per rol verkrijgbaar, zodat je zelfs
een deur naadloos kunt beplakken
De lijmlaag bestaat uit een droge
stof die onder invloed van warmte
smelt. Die warmte levert de dood
gewone strijkbout, waarmee ook
een onervaren doe-het-zelver zelfs
een groot oppervlak zonder blazen
kan afwerken.
- Let er bij het aanbrengen van
de folie op dat de strijkbout niet te
heet is en dat hij steeds heen en
weer bewogen wordt, om schroei
plekken te vermijden.
- Zorg ervoor dat de ondergrond
schoon, stof- en vetvrij is, zodat de
'hotmelt-lijm' goed kan hechten.
- Als de folie op een geverf opper
vlak wordt aangebracht, moet dit
eerst volkomen dof geschuurd en
ontstoft worden.
- Knip het vereiste stuk met en
kele centimeters overmaat in leng
te en breedte.
- Zodra de lijm is afgekoeld (en
dat gaat snel) kunnen de overste
kende randjes met een scherp mes
je worden weggesneden.
Behalve deuren kunnen ook
keukenkastjes, tafelbladen en tal
rijke andere meubels snel en zon
der problemen worden gereno
veerd. De folie is verkrijgbaar in
enkele houttingen en in de kleuren
wit en grijs. Behalve uiterst mak
kelek verwerkbaar is dit materiaal,
vergeleken met het conventionele
fineer, ook economisch: het komt
per vierkante meter op ongeveer 17
gulden.
In veel doe-het-zelf-zaken is het
verkrijgbaar.
SLEUTELEN - Een als cadeautje
vermomde verzameling van aller
lei spullen die bij onderhoud en re
paratie van de auto te pas komen,
zit in de 'Auto-Kado-Set' van Ala-
bastine. Er zitten elf produkten in:
o.a. shampoo, cockpit-spray (laat
het auto-interieur naar nieuw rui
ken), smeer-, roestwerings- en
vochtverdrijvingsspray, anti-con-
dens (met doekje), autoplamuur
(met spatel), roetsvTeter en -be
schermer en een borstelkwastje.
Ook voor diverse klusjes in huis,
aan de boot, de caravan, de fiets
enz. komt een van de dingen ooit
wel eens goed te pas.
Het is al weer wat jaartjes gele
den dat ik door bijzondere om
standigheden in de gelegenheid
werd gesteld om af en toe een
hengeltje uit te gooien in een pol
dergebied waar niet of nauwe
lijks werd gevist. Het water was
verpacht aan een of andere rijke
kerel die er hooguit enkele ma
len per jaar met een paar vrien
den naar toe trok, er een paar uur
een visje ving en dan weer ver
trok.
In dat water heerste dus nog
een natuurlijk evenwicht. Het
voorbestaan van roofvis als
snoek en baars (snoekbaars trof
je er niet aan) werd bepaald door
de hoeveelheid beschikbare
prooivis, de al dan niet gunstige
omstandigheden om zich voort
te planten (afhankelijk van tem
peratuur en geschikte paaiplaat-
sen) en het risico om door soort
genoten te worden verslonden.
Het poldergebied bestond uit
enkele diepere sloten die een me
ter of vijf, zes breed waren, en
een diepte hadden tot ongeveer
een meter in het midden. In de
zomer en het begin van de herfst
kon je er vrijwel niet vissen om
dat de sloten dan vrijwel geheel
waren dichtgegroeid met water
planten. Echt vissen bleef dus
beperkt tot de wintermaanden
en het vroege vooijaar.
Behalve die diepere sloten wa
ren er ook nog flink wat ondiepe
slootjes die afhankelijk van de
neerslag of de werking van het
gemaal een centimeter of 40 tot
60 water bevatten. En in die
slootjes viste ik met een kennis.
Als een soort erecode gold dat
we geen levend aas gebruikten,
maar uitsluitend spinners die
waren voorzien van een enkele
haak.
We wilden op die manier voor
komen dat er vissen te diep zou
den worden gehaakt. Tijdens de
vissessies die ik in dit stukje on
gerepte natuur doorbracht zijn
me een paar dingen bijgebleven.
In de eerste plaats was dat de vis
rijkdom die zich in dergelijke
wateren ophield.
Ik heb het meegemaakt dat we
lopend over een afstand van
hooguit honderd meter achter el
kaar zo'n zes of zeven snoeken en
snoekjes haakten. Op nauweli-
ijks enkele decimeters water
dus. Op ieder bochtje, bij elke
kruising, bij iedere omgewaaide
boom of ander obstakel in het
water was het raak. Tenminste
op bepaalde dagen.
Want er waren ook dagen bij
dat we ondanks de wetenschap
dat er erg veel roofvis huisde
toch maar een enkele snoekje of
baarsje konden vangen. Wat we
ook probeerden. Het heeft me in
de overtuiging gesterkt dat de
vis perioden heeft waarop hij ex
tra actief is en dat men ze dan
goed kan vangen. Maar er zijn
ook momenten waarop de vis
volkomen apathisch is, stil op de
bodemn rust en zich door geen
enkel aas, hoe aantrekkelijk ook
Zes, zeven snoeken en snoekjes op een afstand van 100 meter.
Houtfineer wordt nog maar
door enkele doe-het-zelvers
gebruikt, dat zijn de echte
'professionals'. Dit materiaal
is dan ook in vrijwel geen en
kele doe-het-zelf-zaak meer te
koop. Je kunt het alleen nog
vinden bij de gespecialiseerde
vakhandel.
Voor de gemiddelde klusser is het
te lastig verwerkbaar: je moet zo
wel het fineer als de ondergrond
met lijm instrijken en dan maar
zien dat je 'blazen' (luchtbellen)
vermijdt of wegwerkt, en datje ba
nen van het alleen in smalle banen
verkrijgbare fineer naadloos tegen
Een slimme oplossing om van
een handcirkelzaag een stationaire
Sommige fabrikanten van handcir
kelzagen leveren ook een 'zaagta
fel', waarmee van dit gereedschap
een stationaire cirkelzaagmachine
gemaakt kan worden. De afmetin
gen daarvan zijn meestal vrij be
perkt. Veel ervaren doe-het-zelvers
knutselen zelf aan hun werkbank
een voorziening om de handcirkel
zaag vast te kunnen opstellen, zo
dat het zaagblad (al dan niet in
hoogte verstelbaar) boven het
werkbankblad uitsteekt. Zo'n con
structie vergroot het aantal toepas
singsmogelijkheden van de machi
ne aanzienlijk.
machine te maken, komt van de
Duitse 'hulpstukken-ontwerper'
Wolfcraft. Het is de Variotec, een
robuuste van gegalvaniseerd staal
gemaakte 'bok', met een werkblad-
oppervlak van ongeveer 62x56 cm.
Het originele idee achter deze zaag-
bank is dat het blad 180 graden
kantelbaar is. Om de machine in te
spannen hoefje dus geen duik on
der de tafel te doen. Behalve een
zaag kan er trouwens ook een de-
coupeerzaag, een boormachine of
een bovenfreesmachine in ge
plaatst worden. Zonder machine is
de Variotec overigens ook nog een
handige (extra) werkbank, bijvoor
beeld als je grote stukken plaatma
teriaal te verwerken hebt.
De prijs van de Variotec is 259
gulden.
Van een handcirkelzaag kun je nu
op simpele wijze een 'vaste' afkort/
verstekzaagmachine maken. De
nieuwe Variocut 60 van Wolfcraft
is opgebouwd uit een grote grond-
plaat (68x60 cm) die aan de achter
zijde een aanslag heeft, en een uit
twee metalen rails gevormd gelei-
demechanisme waarin vrijwel elk
type cirkelzaag vastgeklemd kan
worden. Dat railsysteem kan via
een draaipunt onder elke hoek tus
sen 0 en 45 graden versteld wor
den.
Het apparaat wordt in losse de
len geleverd, maar het monteren is
een eenvoudig karwei. In de DHZ-
winkel e.d. is de Variocut te koop
foor f215,-.
Met het kantelbareblad hoefje geen duik onder de tafel meer te nemen
om de machine aan te spannen. (Foto gpd>
Kunstfolie, de opvolger van fineer, is
gemakkelijk aan te brengen.
(foto GPD)
Generaties lang is de mens ge
teisterd door infectieziekten.
Tallozen overleefden het niet,
ontelbaar is het aantal invali
den. Kinderen van deze tijd
zijn en worden beschermd
door een paar vaccinaties in
arm of been waardoor ze im
muun worden voor zeven ziek
ten: polio, difterie, kinkhoest,
tetanus, bof, mazelen en rode
hond.
Nederland staat al jaren in de
top-tien als het gaat om immu-
nisatie. Kindersterfte door in
fectieziekten komt in Neder
land niet meer voor. In ontwik
kelingslanden des te meer en
op die landen richt de Wereld
gezondheidsorganisatie (WHO)
zich met het thema immunisa-
tie.
Zesmaal krijgt een Nederlands
kind een cocktail-injectie tegen
difterie, kinkhoest, tetanus en po
lio. En het werkt feilloos. Bof, ma
zelen en rode hond worden met en
kele prikjes net zo effectief voorko
men. ,,Die vaccins bieden een fan
tastische bescherming", zegt de
Hengelose kindertarts P.B. Schuil.
En nog Nederlands fabrikaat ook,
afkomstig uit de rijksfabriek in
Bilthoven waar voor de hele we
reld vaccins worden gefabriceerd
onder toezicht van het Rijksinsti
tuut voor Volksgezondheid en Mi
lieuhygiëne. „Je kunt die immuni-
satie gerust een van de grote ver
worvenheden van de gezondheids
zorg noemen", zegt hij.
Geen inentingsmoeheid
Zijn collega Landheer in Zwolle,
hoofd van de inspectie volksge
zondheid in Overijssel en Flevo
land, kan zich de laatste polio-epi
demie nog goed herinneren: 110
patiënten van wie er 80 verlam
mingsverschijnselen vertoonden
en geen van hen was ooit tegen po
lio gevaccineerd...
Hij heeft de literatuur onmiddel
lijk bij de hand. Citaat uit een be
schouwing over deze laatste epide
mie in het Nederlands Tijdschrift
voor Geneeskunde nr. 139 van
1979:
„Nadat in 1957 het geïnactiveer
de poliomyelitisvaccin (Salkvac-
door
Jan van Kooy
cin) in het nationale vaccinatiepro
gramma werd ingevoerd, is de inci
dentie van poliomyelitis (polio)
snel gedaald. In gebieden met lage
entpercentages (minder dan 50-60
pet) zoals indertijd Elspeet, Uddel,
Tholen en Staphorst, hebben zich
echter in de jaren 1961 - 1971 enke
le explosies voorgedaan die wer
den veroorzaakt door poliovirus ty
pe 1. De ernstigste epidemie, met
39 patiënten van wie er 5 stierven,
was die te Staphorst in 1971. Om
godsdienstige redenen waren de
patiënten geen van allen tegen po
lio ingeënt. Na 1971 kwam polio
nog slechts sporadisch in ons land
voor. Het gemiddeld percentage
geënten - sedert 1967 rond de 95
pet - behoort tot de hoogste ter we
reld. Er zijn gelukkig geen tekenen
die op „inentingsmoeheid" wij-
Nee, dat niet, maar „polio wordt
nu geimporteerd uit tropische lan
den waar nog niet zo'n goed inen
tingssysteem is", zegt de Overijs
selse inspecteur. Als medisch advi
seur van het Prinses Beatrix Fonds
weet hij maar al te goed hoeveel
leed polio kan veroorzaken. Het
fonds verleent aan ettelijke duizen
den polio-patiënten sociale, finan
ciële en technische hulp.
Maar internationaal loopt Neder
land voorop sinds actieve immuni-
satie mogelijk is door middel van
injecties of door toediening van het
virus door de mond met behulp
van een suikerklontje.
Sinds 1958 wordt de Nederland
se jeugd tot 18 jaar systematisch in
geënt en er zijn twee polio-epide
mieën geweest, in 1971 en in 1978.
Anno 1987 kan worden aangeno
men dat niet één Nederlands kind
nog kinderverlamming zal krijgen.
Dank zij de prikjes in de arm.
Alle kinderen immuum
De WHO en Unicef zijn met een
wereldomvattende inentingscam
pagne begonnen. Het einddoel: in
1990 moeten alle kinderen in de
wereld immuun zijn. Dokter Land
heer: „We mogen hopen dat dat in
derdaad lukt. Een feit is wel, dat
pokken sinds 1975 niet meer voor-
komt.t dank zij de WHO. Na een
campagne van tien jaren is dat toch
maar gelukt. Ik ben aan het eind
van mijn carrière nog een hand
boek voor de inspecteur aan het
maken waarin ik ook iets over pok
ken schrijf. Er staat hier zelfs nog
een pokken-draaiboek in de kast.
In die 25 jaar dat ik in Overijssel
inspecteur ben geweest, hebben
we toch verscheidene malen pok
ken-alarm gehad. Vroeger moest je
als inspecteur ook regelmatig wor
den ingeënt tegen pokken. Sinds
1975 is dat voorbij".
Krijgt de wereld na de pokken de
polio onder controle en tegelijk
ook andere infectieziekten als teta
nus, kinkhoest, difterie, mazelen
en tbc? - dat is de vraag. Dank zij
een perfecte infrastructuur en een
strak geleide vaccinatie-strategie
met elk jaar een gedetailleerd rijks-
vaccinatieprogramma worden de
180.000 kinderen die per jaar in Ne
derland worden geboren op een
enkele uitzondering na allemaal op
rijkskosten ingeënt.
Maar elders op de wereldbol
stierven jaarlijks tot voor kort bij
na vier miljoen kinderen aan een
voudig te voorkomen ziekten en
eenzelfde aantal werd blijvend ge
handicapt. Door inentingscampag
nes kunnen nu al een 800.000 tot
een miljoen kinderlevens per jaar
worden gespaard.
Om deze dodelijke ziekten hele
maal uit te roeien werken het kin
derfonds van de Verenigde Naties
en de wereldgezondheidsorganisa
tie sinds 1974 samen in een „uitge
breid inentingsprogramma".
Het streven is in 1990 alle kinde
ren beschermd te hebben tegen po
lio en enkele andere infectieziek
ten. Binnen enkele jaren moet po
lio uitgeroeid kunnen zijn.
Al vele miljoenen
„Volkomen onnodig gaan er in ont
wikkelingslanden nog steeds ont
stellend veel kinderen dood aan in
fectieziekten", zegt jeugdarts dr. H.
P. Verbrugge in Rijswijk, hoofd
van de afdeling moederschapszorg
en kinderhygiëne van de genees
kundige hoofdinspectie van de
volksgezondheid in Nederland. „In
Nederland zijn we bezig de infra
structuur nog verder te perfectio
neren. Het ineningspercentage is
nu ruim 95 maar we streven naar
een nog hoger percentage. Helaas
zijn er altijd nog mensen die hun
kinderen om godsdienstige of an
dere redenen niet de kans geven
immuun te worden voor deze in
fectieziekten".
In de praktijk heeft geen enkel
land ooit een inentingspercentage
van 100 gehaald. Algehele immuni-
satie kan daarom volgens de WHO
het best worden omschreven als
een situatie waarbij geen enkel
kind een inenting tegen de belang
rijkste kinderziekten hoeft te wor
den geweigerd. Zelfs bij een ge
middeld percentage van 80 of 85 is
waakzaamheid geboden, zeker als
de niet-ingeënte kinderen in dor
pen of buurten leven met lage
inentingspercentages.
In Nederland is tetanus hoogst
zeldzaam geworden. De ziekte treft
soms alleen nog ouderen die bij
een straatongeval gewond raken.
Kinkhoest („een uitputtende ziek
te die gepaard gaat met doordrin
gende hoestbuien en gieren en uit
halen, die door merg en been gaan"
zoals het in een Kruiswerk-folder
staat) kwam vorig jaar nog ruim
300 keer voor in Nederland.
Polio daarentegen is onder con
trole volgens dokter Verbrugge,
„maar toch moeten we altijd attent
blijven op een zo hoog mogelijke
vaccinatiegraad. Als een ziekte fre
quent voorkomt, is iedereen wel at
tent maar als het een zeldzaamheid
is, worden veel mensen zorgelo-
Difterie komt in Nederland sinds
de oorlog ook niet meer voor. „Art
sen beneden de 50 jaar kennen 't
niet eens", weet dokter Verbrugge.
Hij noemt Nederland „een immu-
nologie-bolwerk". maar herhaalt
dat het nodig is voortdurend waak
zaam te blijven. Vandaar de drei
gende taal in de Kruiswerk-folder
over inentingen die alle ouders
krijgen als hun kind aan de eerste
DKTP-inenting toe is.
„Het blijft van belang dat een zo
groot mogelijk aantal kinderen
wordt ingeënt om aan iedereen be
scherming te bieden", zo eindigt
deze folder, waarop voor andersta
ligen een oproep staat met het con
sultatiebureau contact op te ne-
Te hoog gegrepen
De wereldgezondheidsorganisatie
WHO streeft met Unicef ('s werelds
grootste leverancier van vaccins:
meer dan een miljard doses in
1990) en in nauw overleg met 77
ontwikkelingslanden waar 90 pro
cent van de miljoenen kinderen die
jaarlijks worden geboren, ter we
reld komen, naar immuniteit voor
alle kinderen in 1990.
En in het jaar 2000 moet „ge
zondheid voor iedereen" bereik
baar zijn. „Dat zal waarschijnlijk
voor een aantal landen te hoog ge
grepen zijn", zegt dokter Land
heer. „Denk aan Egypte waar je
een uitzondering bent als je geen
tbc hebt. Infrastructuur, voeding
en onderwijs zijn ook heel belang
rijk.
Health for all - daar moet je wel
naar streven, maar wie gelooft dat
er in 2000 niet meer wordt gerookt?
Ik niet. Alcohol en stress haal je
ook niet zomaar weg uit de moder
ne samenleving. Influenza hebben
we nog niet onder controle en dan
zeggen we nog maar niets over
kanker en Aids".
Laserstralen spelen wellicht een
belangrijke rol bij het sneller ge
nezen dan gewoonlijk van won
den en bij het verzachten van
pijn. Dat zijn de opzienbarende
conclusies in een vorige maand
uitgekomen onderzoeksrapport
van de afdeling Anatomie van
het Guy's Ziekenhuis in Londen.
De samenstellers van dat rapport
ontdekten dat gewone muizen
sneller herstelden door een be
handeling met infrarood laser
licht.
door
Ben Apeldoorn
Laser is een afkorting van
Light Amplification by Stimula
ting Emitted Radiation; het is
een scherpe bundel versterkt
(energierijk) licht van één en de
zelfde golflengte. Raakt zo'n
bundel nu een voorwerp, dan
wordt die energie omgezet in
warmte. Hoe meer energie, hoe
meer warmte er wordt geprodu
ceerd. Met bepaalde soorten la
sers kan men zelfs ook metalen
lassen. De lasers die men bij de
bestraling van de muizen ge
bruikte, waren zogeheten laag-
energetische lasers, omdat an
ders weefselbeschadigingen wa
ren opgetreden.
Men gebruikte drie groepen
muizen; één groep werd, om te
kunnen vergelijken, met gewoon
licht behandeld en de twee ande
re groepen met lasers van twee
verschillende golflengten. Het
bleek dat bij de groep, die met de
laser met de langste golflengte
was bestraald, het genezingspro
ces belangrijk werd versneld.
Al twintig jaar
Al twintig jaar geleden ontdek
te Endre Mester, een chirurg van
de Semmelweis-universiteit in
Boedapest, dat langgolvige (laag-
frequente) lasers de haargroei
van gedeeltelijk kaalgeschoren
muizen bespoedigden. Twee
zoons van Mester, Adam, die
stralingsspecialist is, en Andrew,
een keel-, neus- en oorarts, zetten
het werk van hun vader voort.
Adam Mester gebruikte laag-
frequente lasers ook bij de be
handeling van kankergezwellen.
Hij richtte zijn aandacht vooral
op kankerpatiënten die door de
hun behandelende artsen al wa
ren opgegeven. Tot nu toe heeft
hij 1300 van deze als 'hopeloos'
geklassificeerde mensen met la
sers behandeld; 1040 (8u pro
cent!) genazen. Bijna 200 herstel
den gedeeltelijk.
Adam Mester beschikte over
drie verschillende lasers: een ar-
gon-ionenlaser, die speciaal ge
schikt was voor oppervlakte-be
handeling (bijvoorbeeld bij huid
kanker), een helium-neonlaser
voor de behandeling van dieper
gelegen aandoeningen en voor
nog dieper liggende gezwellen
(bijvoorbeeld in buik- en bors
tholten) een infrarode laser waar
de straling wordt opgewekt in
een medium met daarin een ver
binding van gallium, aluminium
en arsenicum.
In de laser-industrie hamert
men al heel lang op de grote be
tekenis van lasers voor medische
doeleinden. Maar tot dusverre
acht men 'het wetenschappelijk
onderzoek naar de effecten van
het gebruik van lasers bij licha
melijke aandoeningen nog niet
voldoende voor algeheel groen
licht.
Pijnvermindering
Toch zijn er nog meer onder
zoeksresultaten bekend waaruit
de heilzame werking van laagfre-
quente lasers zou blijken. In Los
Angeles toonden onderzoekers
aan dat lijders aan chronische
pijnaanvallen, zoals bij reuma en
migraine, duidelijk baat hadden
bij geregelde behandelingen met
de 'zachte' lasers. De patiënten
spraken over een duidelijke ver
lichting van pijn. Opmerkelijk
daarbij was dat bij deze mensen
een verhoogde afscheiding van
afbraakprodukten van het hor
moon Serotonine viel waar te ne
men. Dit hormoon treedt ook op
als 'doorgever' van zenuwprikke
lingen, zoals het gevoel is bij de
gewaarwording van pijn. Die ex
tra afscheiding is tot op heden
het duidelijkst en ook meest tast
bare bij-effect van de toepassing
van lasers op het menselijk li
chaam.
Ook in Denemarken vond men
onlangs dat bestraling met zach
te lasers van door reuma aange
taste en vervormde vingers een
sterke pijnvermindering tot ge
volg had.
Ondanks de gevonden heilza
me invloed van lasers, weet men
tot op heden toch nog steeds niet
precies langs welke biochemi
sche weg het herstelproces zich
afspeelt. Vaststaat dat het laser
licht zowel cel-herstellende acti
viteiten als de bloedvoorziening
in 'getroffen gebieden' sterk sti
muleert.
