Donkere wolken boven jarige EG
Brits voordeeltje
ligt Nederland
zwaar op de maag
Achtergrond
Geld- en landbouwzorgen oorzaak diepste crisis sinds 1957
Scheuring in blanke Zuidafrikaanse kerk
PAGINA 2
MAANDAG 29 JUNI 198'
■HM
BRUSSEL - De Europese
Gemeenschap bestaat de
zer dagen 30 jaar. In het
'Jubelpark' vlakbij de
Brusselse EG-gebouwen
vinden tal van Europese
festiviteiten plaats. Maar
menigeen vraagt zich af
wat er eigenlijk te jubelen
valt. „Het gaat niet goed
met de EG" zei de Belgi
sche minister van buiten
landse zaken Tindemans
vorige week. „Meer dan
ooit wekken we de indruk
dat we niet weten wat we
willen". Voorzitter Delors
van de Europese Commis
sie ging nog een stapje ver
der. „Europa staat aan de
rand van de afgrond. We
moeten nu onszelf bevesti
gen, anders kunnen we er
niet op rekenen dat de EG
over 20 jaar nog bestaat".
door
Hans de Bruijn
In die sfeer zijn vandaag en mor
gen in Brussel de Europese rege
ringsleiders bijeen voor hun half
jaarlijkse topconferentie. Bijeen
komsten die ooit waren bedoeld
om hen de kans te geven 'met de
benen op tafel' over de grote Euro
pese en wereldproblemen te kun
nen praten. Maar nu wordt van hen
veel meer verwacht. 'Brussel' zal
een nieuwe impuls aan de Ge
meenschap moeten geven, anders
gaat het echt fout.
De 'twaalf zijn op zoveel terrei
nen zo diep verdeeld, dat niet al
leen Delors voor de toekomst van
de EG vreest. Er is een bijna per
manente crisis rond de hervorming
van het landbouwbeleid, een Euro
pees technologiebeleid is er nog
steeds niet, slechts een handvol
van de ruim 300 besluiten die in
1992 van de EG een echte 'vrije
markt' zouden moeten maken is
genomen. Om maar een paar voor
beelden te noemen.
Officieel staan die acute kwesties
niet op de agenda van de top. Die
zou gewijd moeten zijn aan de toe
komst van de EG, aan de voorstel
len voor een nieuwe financiering
en een betere verdeling van de las
ten. De regeringsleiders moeten de
hoofdlijnen uitzetten, waarlangs
de vakministers kunnen verder
werken, zo zeiden deze week de
ministers van buitenlandse zaken.
„Zij moeten zich niet teveel met
details bezighouden".
Want dan zou de top wel eens
kunnen verzanden in hetzelfde oe
verloos gepraat over de margarine-
heffing of de hoogte van de mone-
mislukken gedoemde top dus? Het het spel als deze keer: de vraag of
niet verbazen. De weg van de de twaalf van Europa echt een eco-
3~ J"~ nomische en politieke eenheid wil
len maken, of er de voorkeur
Europese toppen sinds die eerste
in 1979 is immers geplaveid met
mislukkingen.
Zelden stond echter zoveel op
geven als los zand aan elkaar te
blijven hangen.
taire compensaties voor de Euro
pese boeren, waaraan de ministers
van landbouw zich de laatste we
ken zonder resultaat schuldig he-
ben gemaakt.
Hypotheek
Volgens Delors komt de oplos
sing voor die korte-termijnproble-
men er vanzelf, zodra de regerin
gen het eens zijn over hun visie op
de toekomst van Europa. Die pro
blemen nu opspelen leidt alleen
maar tot irritaties, meent hij. Toch
zijn het juist die 'details' die een ge
weldige hypotheek hebben gelegd
op deze top. Zij staan immers niet
op zichzelf, maar zijn een symp
toom van de onwil bij sommige
landen om van de EG te maken
wat er in 1957 mee bedoeld werd.
Natuurlijk draait alles om geld.
De EG geeft dit jaar f 86 miljard uit,
waarvan tweederde in de Europese
landbouw verdwijnt via het opko
pen en opslaan van de teveel ge
produceerde melk, graan, vlees en
wat al niet meer. Daardoor is er
geen geld voor andere nuttige za
ken, zoals een technologiebeleid
dat Europa in staat moet stellen de
race met Japan en de VS te laten
volhouden. Bovendien zit de EG
daardoor met enorme tekorten.
Voor 1987 ongeveer f 14 miljard, en
voor 1988 zelfs f 17 miljard.
Elk najaar moet de Europese
Commissie bij de lidstaten de hand
ophouden omdat het geld op is. De
twaalf dragen nu nog jaarlijks 1,4
procent van hun btw-inkomsten
Top in Brussel
lijkt gedoemd
tot mislukken
heeft meer geld vrij te maken en
een einde te maken aan de jaarlijks
terugkerende begrotingsproble
men. Een strakke begrotingsdisci
pline, drastische bezuinigingen op
de landbouwuitgaven, steun*aan
de arme landen en streken in de
EG en een andere manier voor het
vaststellen van de bijdragen van de
lidstaten zouden de EG financiële
zekerheid op langere termijn moe
ten geven.
Solidariteit
Niet langer de btw, maar het
Bruto Nationaal Produkt, de waar
de van alles wat een land produ
ceert, zou de grondslag van de bij
drage moeten worden. Dat BNP is
een betere graadmeter voor ieders
welvaart, waardoor de rijkere lan
den wat meer zouden gaan betalen
dan de armere. Omdat het BNP
sterker groeit dan de btw-inkom-
sten, komt ook meer geld beschik
baar dat gebruikt kan worden om
iets van de welvaart van het rijke
noorden over te dragen naar de
minder welvarende landen in
Zuid-Europa
Solidariteit met de zwakken,
i Europa, ondanks de recente toetreding
dan het zeggen. De rijke landen,
waaronder Nederland, staan niet te
trappelen bij de gedachte nog meer
geld te moeten storten in de bo
demloze put die de EG tot nog toe
is gebleken. De hand moet dus op
de knip.
Veto
Bezuinigen betekent in de EG
per definitie bezuinigen op de
landbouwuitgaven. Maar juist het
pakket, dat de Europese Commis
sie heeft opgesteld om de landbou
wuitgaven te bedwingen, is op een
golf van kritiek onthaald. De Duit
sers aarzelen niet een veto uit te
spreken over de voorgestelde af
braak van de subsidies die schom
melingen van de muntkoersen
moeten compenseren. En Neder
land blokkeert samen met Britten
en Duitsers een heffing op
plantaardige oliën en vetten, die de
EG nodig heeft om de miljarden-
kostende overproduktie in deze
sector in te dammen.
Maar de sanering van het land
bouwbeleid staat en valt met het
vinden van oplossingen voor deze
en vergelijkbare kwesties. Dat zijn
de 'details' waarover de regerings
leiders maandag en dinsdag eigen
lijk niet zouden mógen spreken.
Dat is werk voor hun vakministers,
die nu juist maandenlang hebben
aangetoond dat zij daar niet toe in
staat zijn. En dat natuurlijk niet de
den op eigen houtje. De Duitse mi
nister van landbouw Kiechle weet
Spanje en
(foto ANP»
principe-uitspraken en grote
klaringen. Voordat Europa op
geloofwaardige wijze met
financiële middelen en nieuwe
procedures (zonder veto-recht) op
weg kan naar die 'vrije markt' moet
op zijn minst de bereidheid ge
toond worden om dergelijke acute
problemen op te lossen. Het begint
er echter meer en meer op te lijken
dat ook volgende week nationale
belangen voor de zoveelste keer
een struikelblok zijn op weg naar
de Europese eenheid die overal
met de mond zo vurig beleden
wordt.
En dat gejdt dan vooral West-
Duitsland, dat als grootste betaal
meester van de EG telkens
hamert op bezuinigingen,
niet aarzelt om uit puur eigenbe
lang even zo vaak hervormingen
van bijvoorbeeld het EG-land-
bouwbeleid te torpederen. Een tot
zich in zijn verzet ten volle ge-
de EG af. Maar dat blijkt niet mooie gedachte. Maar niet alleen steund door zijn bondskanselier
voldoende. Zelfs 1,6 procent - de uit idealisme. Een evenwichtiger Kohl. En zal premier Lubbers
i die vanaf 1 januari 1
verdeling van de welvaart en sta-
moeten gelden - zou dit jaar al niet biele economische verhoudingen
in Europa zijn van groot belang
voor het creëren van die vrije Euro-
meer genoeg zijn.
Begin dit jaar kwam de Commis
sie daarom met het plan voor een
hele nieuwe financiering van de
Gemeenschap, dat als hoofddoel eens- Maar het doen is moeilijker
het verzet tegen de oliën- en
vettenheffmg staken, dat minister
Braks zo fel heeft gevoerd?
Struikelblok
De Franse plaats Fontaine-
bleau was drie jaar geleden het
toneel van een Europese topcon
ferentie, waar belangrijke beslui
ten genomen werden over de fi
nanciering van de Europese Ge
meenschap. Allereerst werd daar
besloten dat de bijdrage van de
lidstaten van 1 procent van hun
btw-inkomsten per 1 januari
1986 naar 1,4 procent zouden
worden opgetrokken, en op 1 ja
nuari 1988 misschien ook nog
naar 1,6 procent.
Door de nieuwe financierings-
voorstellen van de Europese
Commissie zal die laatste stap
wellicht niet uitgevoerd hoeven
te worden. Maar in Fontaine-
bleau gebeurde nog iets. De Brit
se premier Thatcher slaagde er
toen in door slim onderhandelen
van haar collega-EG-leiders ge
daan te krijgen dat Groot-Brit-
tannië jaarlijks een uitkering uit
de EG-kas zou krijgen.
De Britten hadden sinds hun
toetreding tot de EG in 1973 veel
meer aan de gemeenschap be
taald dan zij er via bijvoorbeeld
landbouw-subsidies uit hadden
teruggekregen. Het tegenoverge
stelde van ons land, dat een 'net
to-ontvanger' (van ongeveer een
miljard gulden) is.
Compensatie
De Britten waren niet de eni
gen. Ook West-Duitsland en
Frankrijk betaalden en betalen
meer dan zij ontvangen. De Brit
ten betalen dit jaar 1,9 miljard
gulden te veel. Een schijntje 'ver
geleken met de Bondsrepubliek,
die bijna acht miljard gulden
meer betaalt dan ontvangt.
Maar alleen Thatcher wist een
compensatie los te weken, ook al
omdat Groot-Brittannië natuur
lijk veel korter lid was dan de
Bondsrepubliek. Vorig jaar be
droeg de compensatie voor de
Britten al zo'n vier miljard gul
den, dit jaar staat zij voor een
half miljard minder in de EG-
boeken. Gezien de budgettaire
problemen van de EG,, een last
waar heel wat mensen vanaf zou
den willen.
Dat is echter een illusie, omdat
de Britten zo'n besluit altijd zul
len blokkeren. In haar nieuwe fi
nanciële voorstellen heeft de Eu
ropese Commissie echter wel
voorgesteld de bijdrage anders
over de andere leden om te slaan.
Dat voorstel heeft veel kritiek
uitgelokt. Ten eerste stelt de
Commissie begrijpelijk Spanje,
Portugal, Griekenland en Ier
land - de arme Europeanen -
vrij. Maar zij wil nu echter ook de
Bondsrepubliek voor een groot
deel vrijstellen van een bijdrage.
Nu betalen de Duitsers al
slechts de helft van wat zij eigen
lijk zouden moeten betalen. Een
tegemoetkoming, omdat de
Bondsrepubliek toch al de groot
ste betaler van de EG is.
Illusie
De Commissie wil die Duitse
bijdrage aan de oplossing van
het Britse probleem nu terug
schroeven naar 25 procent. Dat
betekent dat bijna de volle mil-
jardenlast komt te rusten op
Frankrijk, Italië, Nederland, Bel
gië en Denemarken. Die zijn daar
allerminst gelukkig mee.
De Nederlandse regering heeft
de kat de bel aangebonden en
zou een vermindering van de
Britse compensatie als een voor
waarde willen beschouwen voor
het akkoord gaan met de hervor
mingen van de EG-begroting en
het EG-landbo^wbeleid.
Maar dat is natuurlijk evenzeer
een illusie. Daarom is de laatste
dagen het voorstel al afgezwakt
en zou ons land genoegen nemen
met het tijdelijk maken van de
terugbetalingen, die bovendien
steeds kleiner zouden moeten
worden.
Maar Nederland staat hierin al
leen en heeft als netto-ontvanger
natuurlijk ook weinig recht van
klagen. Hoewel ook andere van
de genoemde landen het wel een
goed idee vinden, beschouwt ei
genlijk iedereen de Britse com
pensatie als een verworven
recht. De Nederlandse actie
munt dan ook niet uit door in
zicht in wat haalbaar is.
In EG-kring wordt dan ook ge
zegd dat Nederland er beter aan
zou doen de pijlen te richten op
de Duitse vrijstelling, dan op de
Britse compensatie zelf. Het lijkt
echter uitgesloten dat dit pro
bleem op de Europese top van
Brussel kan worden opgelost.
De breuk in de grootste
blank-Zuidafrikaanse kerk, de
Nederduits Gereformeerde
Kerk, is zaterdag een feit gewor
den. Zo'n 3000 behoudende blan
ken - voor het overgrote deel ou
deren - kwamen in de histori
sche Schildpad-zaal in Pretoria
tot het besluit zich van de moe
derkerk af te scheiden uit protest
tegen het hervormingsdocument
'Kerk en samenleving'.
De synode van de blanke kerk
gaf eind vorig jaar haar fiat aan
dit document. Daarmee wees zij
de bijbelse rechtvaardiging van
de apartheid af en stelde zij het
lidmaatschap van de kerk in
principe ook voor niet-blanken
open. Dat veroorzaakte ernstige
spanningen binnen deze kerk.
'Rechts' - onder leiding van pro
fessor Willem Lubbe - eiste her
roeping van de besluiten en gaf
de kerk daar tot 30 juni de tijd
voor.
De afgescheiden kerk - waar
van de leden ook tegen gemeng
de huwelijken zijn - noemt zich
'Afrikaans Gereformeerde Kerk'.
Met als ondertitel: 'Kerk van
Christus onder blanke Afrika
ners'. Enige honderden aanwezi
gen vonden een scheuring toch
te ver gaan en bleven binnen de
moederkerk om te ijveren voor
handhaving van de apartheid.
Gisteren werden al in drie plaat-
sen diensten van de gescheiden
kerk gehouden.
Hoewel de afgelopen week van
verschillende kanten binnen de
blanke kerk was geprobeerd een
scheuring te voorkomen, werd
het steeds duidelijker dat de
standpunten van de synode - on
der leiding van de 'verlichte'
voorzitter professor Johan
Heyns - en de rechtse dissiden
ten onverzoenlijk tegenover el
kaar stonden. Waarnemers den
ken, dat Lubbe niet alleen con
servatieven binnen de blanke
moederkerk zal aantrekken,
maar ook uit andere 'apartheids-
kerken'.
Of de scheuring politieke ge
volgen zal hebben, is vooralsnog
onduidelijk. Nagenoeg alle mi
nisters en het overgrote deel van
de parlementariërs van de Natio
nale Partij zijn lid van de Neder
duits Gereformeerde Kerk.
Waarnemers geloven niet dat ve
len onder hen de moederkerk
zullen verlaten.
Anders ligt dat bij de Conser
vatieve Partij van dr. Andries
Treurnicht. Die probeerde de af
gelopen week nog te bemidde
len, nadat een verzoeningspo
ging tussen dr. Heyns en zijn dis
sidente tegenspeler Lubbe was
mislukt. Treurnicht was zaterdag
overigens niet aanwezig in de
Schildpad-zaal. Ook vooraan
staande theologen lieten het af
weten.
Niet massaal
Toen de scheuring zich had
voltrokken, sprak professor
Heyns zijn treurnis erover uit.
"Maar", zei hij, "er zijn geen aan
wijzingen dat de dissidenten op
massale steun kunnen rekenen".
Heyns beschouwde de politiek
en niet de religie als de belang
rijkste drijfveer van de uitgetre-
denen. "De nieuwe kerk heeft
geen bijbelse grondslag, maar
een politieke en culturele.
Lubbe verklaarde, dat de moe
derkerk zich van de Afrikaners
heeft vervreemd door een kerk
voor alle rassen te willen zijn.
"Door haar liberale koers heeft
de kerk zich verwijderd van wat
Afrikaners al meer dan honderd
jaar beschouwen als de bijbelse
visie op huwelijk en gezin".
Woordvoerder Chris Wagner
van de groep die desondanks de
moederkerk trouw bleef, zei voor
alle duidelijkheid dat hij zich
niet afkeerde van de kerkleden
die tot oprichting van een nieu
we kerk hadden besloten. "Wij
erkennen, dat er een aanval is ge
pleegd op de Afrikaners en hun
kerk, en wij willen ons er krach
tig tegen verzetten". Zelf zal
Wagner meer als bezoeker dan
als lid naar zijn plaatselijke ge
meente gaan. Als er zwarten in
de dienst komen, gaat hij er niet
zitten. "Wij haten de zwarten
niet, maar ieder moet op zijn ei
gen plaats blijven".
Wat dissidentenleider Lubbe
over dat laatste zei, liet aan dui
delijkheid niets te wensen over.
"Wij hebben een blanke kerk no
dig omdat alle mensen en alle
landen zijn geschapen door God
en wij mensen Zijn schepping
moeten respecteren. Het is dui
delijk, dat God wilde dat wij ver
schillend zijn. Het is niet aan ons,
deze verschillen te negeren. On
ze kerk komt overeen met Gods
schepping".Er worden de ko
mende weken, vooral op het con
servatieve platteland van Trans
vaal en Oranje Vrijstaat, nogal
wat problemen verwacht tussen
aanhangers van de afscheiding
en de moederkerk. Deze proble
men hebben dan te maken met
de positie van predikanten, kerk
gebouwen, bankrekeningen en
andere bezittingen van de kerk.
Aangenomen wordt, dat de
aanhang van de Afrikaans Gere
formeerde Kerk snel zal groeien
tot ongeveer 10.000 leden. Vol
gens Lubbe is er in alle gemeen
ten van de Nederduits Gerefor
meerde Kerk wel een bezwaarde
groep. .Er zullen reizende predi
kanten worden aangesteld om
die aanhang uit te breiden er.
fondsen te werven. Wie tot de
nieuwe kerk wil toetreden, moet
bewijzen dat hij tot zaterdag lid
van de grote kerk is geweest.
Lubbe: "Wij willen onmiddellijk
van start gaan met stichting van
gemeenten, benoeming van do
minees en werving van leden".
Verontwaardigd
De rooms-katholieke bis
schoppen van Oostenrijk zijn,
blijkens een dit weekeinde uitge
geven verklaring, verontwaar
digd over de kritiek van andere
bisschoppen op de ontmoeting
tussen de paus en president
Waldheim.
Aartsbisschop Karl Berg van
Salzburg: "Wij willen de nationa
listische gruweldaden niet baga
telliseren. Ook de kerk in Oos
tenrijk is slachtoffer geweest van
meedogenloze vervolging. Maar
wij zijn geschokt dat men tegen
woordig zonder concrete bewij
zen en op grond van rondgeba
zuinde verwijten kan ophitsen
tot wereldwijde haat". De Oos
tenrijkse bisschoppen danken de
paus dat hij zich daardoor niet
heeft laten beïnvloeden en Wald
heim toch heeft ontvangen.
Eredoctoraat. Kardinaal Wil-
lebrands is voor zijn verdiensten
ten bate van de oecumene onder
scheiden met een eredoctoraat
van de universiteit van Oxford.
De vroegere aartsbisschop van
Utrecht is voorzitter van het Va
ticaanse secretariaat voor de een
heid onder christenen.
Eerste. Bisschop Ernst van
Breda heeft zaterdag de eerste
kandidaat van de priesteroplei
ding 'Bovendonk' tot priester ge
wijd. 'Bovendonk' werd in 1983
opgericht en is bestemd voor
mannen op latere leeftijd. De eer
ste is Gerhard Bosman, 57 jaar,
voordien psychiatrisch verpleger
in Arnhem. Hij wordt in augus
tus pastor in een Brabantse paro
chie.
Hervormde Kerk: beroepen
te Scheveningen G. Bos Urk;
aangenomen naar Oostermeer-
Eestrum (Fr.) kandidaat G. van
Velzen Boijl (Fr.), naar Laren
(NH) voor verpleeghuis 'Theodo-
tion' kandidaat mevrouw J. C.
van de Putte Amsterdam. Gere
formeerde Kerken: aangenomen
naar Rijssen G. A. van der Berg
Oosternijkerk (Fr.). Gerefor
meerde Kerken Vrijgemaakt:
bedankt voor Groningen H. de
Vries Zwijndrecht. Christelijke
Gereformeerde Kerken: aange-
ar Huizen D. Visser
Nieuw-Vennep; bedankt voor
Bennekom C. Westerink Den
Helder. Gereformeerde Ge
meenten: bedankt voor Dirks-
land Chr. van der Poel Yerseke,
voor Rotterdam-centrum J. J.
van Eckeveld Zeist.
