Een op de tien toeristen
gaat onverzekerd op reis
Veel vragen rond straling nog onbeantwoord
Reportage
Ministerie VROM komt met afgewogen informatiepakket over radioactiviteit
Simonis vindt beslissing Gijsenniet zo gelukkig
I PAGINA 2
DONDERDAG 18 JUNI li
D
pij Unigarant naar zich toe trok als
dochterorganisatie. De irritatie bij
de grote verzekeraars over wat aan
gemerkt werd als koppelverkoop
(reis- en kredietbrief/reisverzeke
ring) leidde tot eigen alarmcentra
les. En daar zijn er nu dus acht van.
De alarmcentrale van de ANWB
is de grootste. In 1986: de verwer
king van ongeveer 350.000 tele
foontjes, 1,2 miljoen verkochte
reis- en kredietbrieven. 3900 perso
nen gerepatrieerd, 1300 onbescha
digde voertuigen uit het buiten
land gehaald en 6318 beschadigde,
in 2065 gevallen onderdelen voor
auto's en caravans nagezonden.
Daarnaast verzorgde de ANWB-
alarmcentrale 2000 oproepen (ra
dio en dagbladen) voor op een on
bekende plaats verblijvende
vakantiegangers wier terugkeer
dringend gewenst was.
Sinds een aantal jaren contro
leert de alarmcentrale de reden van
de oproepen (voorwaarde: ernstige
ziekte of overlijden van familie in
de eerste of tweede graad) bij be
voegde instanties. "Vroeger", zegt
een ANWB-employé, "kon het
voorkomen dat de boodschap
'schoonmoeder ernstig ziek' voor
een vakantieganger het wacht
woord was voor 'aardappeloogst
mislukt'.
De ANWB-alarmcentrale werkt
met 75 personeelsleden, van wie er
24 in wisselende dag- avond- en
nachtdiensten de directe opvang
verzorgen. Deze hulpverleners
noemen hun taak 'boeiend maar
zwaar'. De eerste chef van de
alarmcentrale, mevrouw Van Len-
nep, zei ooit in een interview: "In
wezen doe je rot werk. Je hoort de
hele dag niets dan doffe ellende."
De huidige chef, Gijs van Weyen:
"Een hulpverlener kan dit hooguit
een jaar of vijf, zeven misschien,
doen. Dan is de rek eruit." Hulp
verleenster José Noordman:
"Geestelijk vraagt het erg veel in
spanning. Je hebt steeds te maken
met mensen die in een panieksi
tuatie verkeren; de een meer, de
ander minder, maar: in paniek.
Men snakt naar een oplossing. Dan
valt het niet altijd mee om begrip
te vinden voor omstandigheden
die nou eenmaal tijd kosten. Wan
neer iemand een ziekte-geval
meldt met de aantekening: we heb
ben geen arts geraadpleegd want
we weten wat het is en we willen
meteen naar huis, dan ligt dat niet
zo eenvoudig".
Instorten
De meldingen van vakantiegan
gers in nood, lopen qua aanleiding
sterk uiteen maar komen in de ui
ting daarvan op twee punten sa
men: verwarde verhalen en een
sterke behoefte om meteen terug
te keren naar Nederland. Gijs van
Weyen: "De tragische omstandig
heden van overlijden en ernstige
ziekte buiten beschouwing gela
ten, is het opvallend hoe de wereld
instort voor mensen die tijdens
hun vakantie iets overkomt. Dan
blijkt zelfs voor de man met een
lekke band langs een snelweg die
in de nacht telefoneert, onze cen
trale een steunpunt. Als hij maar
wat hoort".
Opvallend detail: meer dan 50
procent van de' meldingen wordt
gedaan door een vrouw. "Blijkb
reageren die in zo'n situatie wat
lerter", zegt Gijs van Weyen. 1
langrijk aspect bij het veroorzal-
van verwarring en ongeduld, bli
het taalprobleem. Gijs van Weyi
"Als je in een vreemd land in
ziekenhuis ligt en het duurt tv
uur voor je duidelijk hebt gemai»
dat je een aspirientje wilt, is
ontzettend vervelend. Of je sU
ergens bij een garage en je nu
iets technisch duidelijk mak
amper weet hoe het heet".
Mede daarvoor zette de ANVl
steunpunten op in belangrijk
vakantiegebieden: Lyon, Barce,
na, Mendrisio, Benidorm, Ton
molinos, Innsbruck (alleen 's wj
ters) en Athene (alleen 's zomer.,
Bovendien beschikt de alarmce
trale in alle Europese landen ovj
contactpersonen: daar wonemj
Nederlanders die zich bereid he
ben verklaard in nood verkeren:
landgenoten hulp te bieden in zi'
kenhuizen, op politiebureaus, 1
vliegvelden. Een uitgebreide org
nisatie voorziet in vervangend vc
voer (in een druk weekeinde me
dan 100 huurauto's) of het terugh
len van wagens en caravans.
Op medisch gebied werkt c
ANWB samen met het Haagse R
de Kruisziekenhuis. Binnen de o
ganisatie van de alarmcentrale zij
twee artsen en een medisch assi
tente gestationeerd op de alarn
centrale, in het ziekenhuis hee'
men twee specialisten (chirurg e
internist) op afroep beschikbai
voor de begeleiding van een tran:
port uit het buitenland. Desgi
wenst kan die staf vanuit het Rod
Kruisziekenhuis worden aang<
vuld. Ook twee psychiaters staan
op free lance-basis - ten dienst
van de ANWB-alarmcentrale.
Aan de hand van informatie di
familie van de patiënt verstrekt
aan de hulpverlener, in overle,
vaak met de huisarts en eventuet
in samenspraak met de behandt
lende collega's in het buitenlanc
verstrekt de medische staf van d
alarmcentrale advies inzake reps
triëring. Evenals de hulpverlenen
worden ook de artsen daarbij g€
confronteerd met groot ongeduld
Henk Jan Roest: "Hierbij steek
weer het taalprobleem de kop op
Het geeft een gevoel van onmach
en onzekerheid dat de paniekreac
tie bij een ziektegeval versterkt
Men wil daarom zo snel mogelijl
terug naar Nederland; dat word
als veiliger ervaren."
Gijs van Weyen: "Absoluut lo:
van financiële aspecten voor on:
proberen we - als het ziektebeelc
dat toelaat - de mensen in hur
vakantieland te houden. Vakantie
is iets waar men lang naar uitkijkt
Het betekent een belangrijke rust
periode een jaarprogramma. Orr
teleurstelling achteraf te voorko
men, proberen we het in gevallen
die dat toelaten, aan te sturen op
het afmaken van die vakantie. Dan
zeggen we wel eens: blijf nou maai
lekker daar. Hier is het vervelend
weer. Een hoop regen, dat wil
meestal wel helpen".
Steeds meer werk voor alarmcentrales
Naar schatting van de ANWB gaan deze zomer 5,3 miljoen Nederlanders voor hun vakan
tie over de grens; 3,7 miljoen mensen per auto, de rest met vliegtuig of bus. Ten opzichte
van 1986, betekent dat een stijging van rond een half miljoen toeristen. Door ziekte,
overlijden en vervoersproblemen raken jaarlijks duizenden vakantiegangers in een nood
situatie, die er voor velen nog ernstiger op wordt doordat zij onverzekerd van huis zijn
gegaan. De gigantische campagnes van de maatschappijen blijken aan een groot deel van
de reizigers niet besteed. In 1986, zo signaleert de ANWB, is ongeveer 11 procent zonder
verzekering naar het buitenland gegaan.
Voor wie in nood komt, bestaat
het instituut alarmcentrale. Ook
voor de onverzekerde, die in dat
geval uiteraard zelf voor de kosten
opdraait. "We moeten dan vooraf
financiële garanties hebben", zegt
de chef hulpverlening buitenland
van de ANWB-alarmcentrale Gijs
van Weyen. "In het buitenland is
dat voor de mensen zelf soms
moeilijk te regelen. Dan treden we
door
Peter Heerkens
bemiddelend op door bijvoorbeeld
een werkgever te benaderen of een
gemeentelijke sociale dienst".
In Nederland staan hulp behoe
vende vakantiegangers acht alarm
centrales ten dienste. In 1982 al at
tendeerde de Consumentenbond
op de verwarring die kan ontstaan
omdat verzekeringen en alarmcen
trales niet op elkaar zijn afge
stemd. Theoretisch is het mogelijk,
dat een toerist in nood vanuit het
buitenland drie alarmcentrales
moet afbellen vanwege het feit dat
hij naast zijn Internationale Reis-
en Kredietbrief (IRK) van de
ANWB elders een autocasco-verze
kering heeft lopen en bij weer een
andere maatschappij zijn ziekte
kosten/reisverzekering.
Overigens gaan de verschillende
alarmcentrales ervan uit dat ze le
den van een ander zoveel mogelijk
moeten helpen. Een woordvoerster
van de Consumentenbond: "Het is
onoverzichtelijk. Wij zouden cen
tralisatie willen. Een alarmcentrale
dus voor heel Nederland".
Monopolie
Tot het einde van de jaren zeven
tig had de nationale toeristenbond
ANWB een monopoliepositie.
Daarbij werd samengewerkt met
de verzekeringsmaatschappijen
die hulpverlening in het buiten
land uitbesteedden aan de ANWB.
Daar kwam een eind aan toen de
ANWB de verzekeringsmaatschap-
Gestrande vakantiegangers reageren vaak paniekerig. Soms wordt een alarmcentrale gebeld voor een lekke band, waarvan op de foto overigens
geen sprake is. ,roto-s GPD
Enigszins verrassend kondigde
minister De Korte (economische
zaken) kort geleden aan dat het ka
binet een besluit over de nieuw
bouw van twee of meer kerncen
trales nog verder uitstelt. Het
wordt nu niet begin volgend jaar,
maar op zijn minst een half jaar la
ter voordat de kogel door de kerk
gaat. Begin vorig jaar leek uitbrei
ding van kernenergie nog een be
klonken zaak, maar de ramp in
Tsjernobyl gooide roet in het eten.
door
Sjaak Smakman
Dat het radioactieve jodium en ce
sium de 1800 kilometer tussen de
Oekraïne en Nederland zo makke
lijk overbrugden, zorgde voor een
golf van verontrusting. Wat is stra
ling eigenlijk? Wat zijn de gevol
gen voor onze gezondheid? Kan
'Tsjernobyl' in Nederland? Vragen
waarmee iedere Nederlander plot
seling werd geconfronteerd.
Onder druk van de publieke opi
nie schortte het kabinet uitbrei
ding van kernenergie voorlopig op.
Het in allerijl opgetrommelde
voorlichtingsteam maakte duizen
den overuren om de vele vragen
over de radio-actieve neerslag in
Nederland te beantwoorden. Coör
dinator Enthoven sprak later van
een 'omslag in het denken over
kernenergie'. "Historisch zal Tsjer
nobyl voor de kernenergie een
markant punt blijven, men zal blij
ven spreken over de situatie na
Tsjernobyl", zei hij.
Na de hectische weken van eind
april en begin mei is de belangstel
ling voor straling nauwelijks
verflauwd. Volgens een onderzoek
willen 2,5 miljoen mensen er meer
over weten. Onlangs gaf minister
Nijpels (milieu) daarom het start
schot voor een grote voorlichtings
campagne over straling. De kern
daarvan vormen een (gratis) alge
mene postbus-51 brochure en een
pakket van acht brochures. Daarin
vindt de belangstellende bijna al
les over radioactiviteit en de toe
passingen daarvan bij energieop
wekking, geneeskunde, industrie
en landbouw. Aan het rijksbeleid
en de opvattingen van de verschil
lende politieke partijen zijn aparte
boekwerkjes gewijd. Opmerkelijk
is dat ook de milieu-organisaties,
verklaarde tegenstanders van
kernenergie, hun mening en hun
alternatieven mogen schetsen in
een apart deeltje. Pluriforme voor
lichting in optima forma.
Plet pakket werkt in veel opzich
ten verhelderend. Zeker toen vorig
jaar iedereen met termen als sie-
vert, rem, becquerel, achtergrond
straling en halfwaardetijden te pas
en te onpas om de oren werd gesla
gen, raakten velen het spoor bij
ster. In de brochures staat het alle
maal nog eens helder op een rijtje.
Ook een vraag als wat straling nu
eigenlijk is wordt beantwoord. Dat
geldt ook voor de belangrijke
vraag wat de neerslag uit Tsjerno
byl betekent voor de totale hoe
veelheid straling die elke Neder
lander per jaar krijgt (0,06 millisie-
vert op een totaal van 0,5 millisie-
vert).
Norm
Echt nieuws bevat het informa
tiepakket niet. Het bevat naast de
informatie een weerspiegeling van
de discussie van de afgelopen ja
ren. Het definitieve antwoord op
de vraag wat een veilige stralings
norm is, zal de lezer bijvoorbeeld
tevergeefs zoeken. Het ministerie
steekt niet onder stoelen of banken
dat het ALARA-principe (as low as
reasonably achievable - zo laag als
redelijkerwijs mogelijk) uitgangs
punt is voor het beleid. En daarbij
spelen niet alleen gezondheidsbe
langen, maar ook economische be
langen een rol, zo staat eerlijk in de
brochure.
De kritiek van de tegenstanders,
met name de milieu-organisaties,
op de normering is bekend. Die is
volgens hen gebaseerd op verou
derde studies; recentere onderzoe
ken bevelen scherpere normen
aan. Uitgangspunt is bovendien de
dosis die een gemiddelde Neder
lander kan hebben, kwetsbaarder
groepen als kinderen en zwangere
vrouwen lopen daardoor extra veel
risico.
Voor- en tegenstanders zijn het
over een ding eens: voor de opslag
van het kernafval is nog altijd geen
oplossing gevonden. Bij de Covra
in Petten ligt het nu tijdelijk (voor
maximaal 100 jaar) opgeslagen, ter
wijl Nederland over een paar jaar
nog eens 10.000 kubieke meter af
val terugkrijgt uit Frankrijk en En
geland. Opslag in de zoutkoepels
in het noorden van het land, het
meest recente plan, stuit op zoveel
weerstand dat ook die oplossing
niet haalbaar lijkt. Een eerste on
derzoek naar de veiligheid daarvan
wordt eind dit jaar afgerond, maar
voor een definitief besluit is waar
schijnlijk nog een vervolgonder
zoek van vele jaren nodig, schrijft
het ministerie zelf al.
Kwetsbaar
Jammer is dat een aantal kwes
ties niet of nauwelijks aan de orde
komt. Zoals de kosten van kern
energie. Een van de belangrijkste
argumenten die voorstanders aan
voeren is de lage prijs ervan ten op
zichte van andere bronnen als olie,
gas en steenkool. De chaos op de
oliemarkt maakt prijsvergelijkin
gen momenteel inderdaad hache
lijk, maar toch.
Een tweede onbesproken item is
de rol die kerncentrales spelen in
de verspreiding van kernwapens.
De kwestie van de Pakistaanse
kerngeleerde die uit Nederlandse
centrales atoomgeheimen stal om
zijn land op den duur van kernwa
pens te kunnen voorzien, is toch
nog niet zo lang geleden.
Wat het informatiepakket in elk
geval duidelijk maakt, is dat kern
energie nog altijd een groot aantal
onbeantwoorde vragen oproept,
hoe dan ook gezondheidsrisico's
rnet zich meebrengt, en dat een
aantal belangrijke problemen
vooralsnog onopgelost zijn. De in
formatie uit het pakket geeft meer
munitie aan de tegenstanders dan
aan de voorstanders van kernener
gie en de campagne zal daarom ze
ker geen kentering van de publie
ke opinie ten gunste van meer
kerncentrales te zien geven. Wat
dat betreft stak minister Nijpels
zich bij de presentatie van het in
formatiepakket terecht een pluim
op de hoed met zijn opmerking
dan de overheid zich hier kwets
baar opstelt.
(Het informatiepakket telt acht bro
chures van 16 bladzijden, kost 7,50 gul
den, en is te bestellen bij het ministerie
van VROM, bureau beheer en distribu
tie, postbus 20951, 2500 EZ Den Haag,
onder vermelding van 'Infopakket Stra
ling").
De beslissing van bisschop
Gijsen van Roermond om zelf te
bepalen of een rooms-katholieke
school aan de eisen voldoet (zie
deze rubriek van gisteren) heeft
rooms-katholieke onderwijs
kringen verontrusting gebracht.
Aartsbisschop Simonis zei giste
ren op een persconferentie ter
toelichting van het vernieuwde
algemeen reglement voor het ka
tholiek onderwijs, de beslissing
van bisschop Gijsen te respecte
ren, maar 'niet zo gelukkig' te
vinden.
Volgens het nieuwe reglement
stellen de bisschoppen (en niet
langer de Katholieke Onderwijs
raad) de regels vast waaraan een
school moet voldoen om 'rooms-
katholiek' te heten. De school
raad wordt wel belast met de uit
voering. En dat wil Gijsen niet.
Die verantwoordelijkheid hoort
aan de bisschop, 'onvervreemd
baar en onoverdraagbaar', en
daaraan wil hij niet tornen.
De afgelopen dagen hadden de
bisschoppen geprobeerd op één
lijn te komen, mede op aandrang
van de commissie die het nieuwe
reglement heeft samengesteld en
van onderwijsorganisaties. Maar
Gijsen deed wat velen al vrees
den. Hij onthield het reglement
zijn fiat. Scholen in zijn bisdom
moeten hun statuten aan hem
voorleggen, waarna hiizelf be-
paalt of ze zich 'katholiek' mogen
Aartsbisschop Simonis erken
de, dat die toetsing steeds moei
lijker wordt. "Sinds het Tweede
Vaticaans Concilie zijn scholen
op verschillende manieren ka
tholiek". Het is hem voldoende
als scholen streven naar 'katholi
citeit'. Vijf andere bisschoppen
delen die mening.
Simonis verwacht, dat de Ne
derlandse Katholieke School
raad de katholiciteit van scholen
pas schrapt als ze zich uitdrukke
lijk 'anti-katholiek' opstellen.
Juist gezien die 'veelvormige ka
tholiciteit' acht de kardinaal de
schoolraad als deskundige ge
schikt om de identiteit te beoor
delen. Hij is het dan ook niet
eens met Gijsen dat deze bis
schoppelijke taak niet aan een
ander orgaan kan worden over
gedragen.
'Rampzalig'
Dr. G. Brenninkmeijer, voor
zitter van de schoolraad, noemde
de houding van Gijsen 'rampza
lig'. "Dat hadden we nu juist wil
len voorkomen". Er hoeven wel
iswaar geen scholen te sluiten,
maar de bisschop kan een school
het predikaat 'katholiek' ontne
men, "al blijft het de vraag of dat
zómaar kan". "Voor dergelijke
scholen zal er plaats blijven bin
nen de schoolraad". Brennink
meijer voorzag de stichting van
meer openbare scholen.
Hij deelde mee, dat de school
raad zelf het bestaande onder
wijsreglement had aangekaart
om te zien welke bevoegdheden
de bisschoppen ten aanzien van
het onderwijs hebben en welke
taken ze kunnen delegeren. Ook
maakte het kerkelijk wetboek
van 1983 wijziging van het regle
ment noodzakelijk. Volgens dat
wetboek kunnen de bisschoppen
hun wetgevende bevoegdheid
niet overdragen.
Voorzitter C. van Overbeek van
de Katholieke Onderwijs-Vakor-
ganisatie onderschreef Simonis'
gedachte van 'dynamische ka
tholiciteit'. "Scholen hebben een
eigen verantwoordelijkheid voor
de manier waarop ze katholiek
willen zijn".
Hij vroeg zich af wat er in het
bisdom Roermond nu gaat ge
beuren. "Gijsen kan namelijk
geen leerkrachten ontslaan. Dat
kan alleen het schoolbestuur".
Bij geschillen over arbeidsvoor
waarden zal de vakorganisatie
haar samenwonende of homo
seksuele leden blijven steunen,
zo kondigde hij aan.
Volgens Van Overbeek wordt
het door het nieuwe reglement
voor leerkrachten moeilijker, bij
rooms-katholieke scholen te
gaan werken. "Vroeger werd de
onderwijsmensen gevraagd de
identiteit van de school te res
pecteren. Nü komt in de acte van
benoeming dat ze daaraan
'loyaal' moeten meewerken".
Een rondgang langs ouderver
enigingen in Limburg maakte
duidelijk, dat de beslissing van
bisschop Gijsen onrust heeft ver
oorzaakt. "Iedereen is er hoogst
ongelukkig mee", zei F. Wermer,
directeur van het landelijk bu
reau van de Nederlandse Katho
lieke Oudervereniging. "Onze
grootste zorg is hoe het nu verder
moet. We zagen wel aankomen
dat dit zou gebeuren, maar we
hoopten dat de bisschoppen toch
nog op één lijn zouden komen".
De pastorale raad van het
bisdom Groningen heeft zijn be
zorgdheid uitgesproken over
ontwikkelingen binnen het
rooms-katholieke basisonder
wijs in het bisdom.
"Veel ouders", zegt de raad,
"hechten bij de schoolkeuze
minder aan de identiteit dan aan
de bereikbaarheid van de school.
Ook zijn katholieke scholen voor
niet-katholieke kinderen toegan
kelijk. Dat heeft vaak gevolgen
voor de inhoud van het onder
richt, ook catechetisch".
De Groningse pastorale raad
vindt het van groot belang als ou
ders zich opnieuw bewust wor
den van de 'bijzondere waarde
van het katholiek onderwijs voor
de ontplooiing van hun kinde
ren'. "Óp veel plaatsen waar dit
nog goed functioneert hebben
ouders de waarde van onderwijs
en vorming op levensbeschou
welijke grondslag (her)ontdekt.
Daar is ook gebleken, dat katho
liek onderwijs een positieve in
vloed heeft op de betrokkenheid
van ouders bij hun parochie".
Hervormde Kerk: beroepen
te Lunteren J. Veldhuijzen Rid
derkerk, te Rotterdam-Zuid
(deelwerk) J. de Heer Gemert-
Boekel; aangenomen naar Oud-
kerk-Roodkerk (Fr.) kandidaat
P. Lootsma Amsterdam, naar
Varsseveld P. G. Schoneveld
Minnertsga, naar Delden me
vrouw A. T. de Vries Witmarsum
en Pingjum-Zurich (Fr.).
Gereformeerde Kerken: be
roepen te Noordeloos kandidaat
H. van Eerden Kampen. Christe
lijke Gereformeerde Kerken:
beroepen te Huizen D. Visser
Nieuw-Vennep.
Woensdagavondzang. Zoals
in Katwijk is er ook in Noord-
wijk aan Zee in het vakantiesei
zoen (juli en augustus) elke
woensdagavond samenzang,
steeds om half 9 in de hervormde
kerk Hoofdstraat 96.
De eerste keer is op 1 juli. Or
ganist is dan Teke Bijlsma uit
Haarlem en het hervormd kerk
koor uit Rijnsburg en Cees Hoek,
trompet, verlenen medewerking.
Ook op 8 juli zit Bijlsma aan het
orgel. Dan werkt het Noordwijks
ouderenkoor 'Zang en Vriend
schap' mee.
'Kirchentag'. In Frankfurt is
gisteren de 'Kirchentag' van de
Evangelische Kerk begonnen.
Hii duurt tot zondag. Bii de ope
ning hadden ruim 123.000 men
sen zich laten inschrijven. The
ma van dit 22ste 'kerkfestival' is
'Zie de mens'.
President mevrouw Eleonora
von Rotenham beschreef op een
persconferentie vóór de opening
de 'Kirchentag' als een 'seismo
graaf van de moderne gesecula
riseerde Duitse samenleving. Zij
erkende, dat kerk en christen
dom aan invloed verliezen in de
Duitse maatschappij en uitspra
ken van de kerk nauwelijks se
rieus worden genomen. "Deze
wereld heeft geleerd zonder
christelijk geloof te leven. Toch
kan die geseculariseerde wereld
veel leren van wat op de Kir
chentag wordt gezegd en ge
daan".
Als het even kan probeert de ANWB-alarmcentrale zieke vakantiegan
gers in hun vakantieland te houden. In sommige gevallen is luchtvervoer
naar een ziekenhuis in Nederland geboden.
