Italië verliest grip
op massatoerisme
Shell studeert
nog op positie
in Zuid-Afrika
Kleine joodse gemeenten worden opgeheven
PAGINA 2
MAANDAG 15 JUNI 1987
tiek betere tijden. De laatste, en
vooralsnog de meest voor de
hand liggende mogelijkheid, is
dat Shell gewoon doorgaat met
zijn huidige activiteiten in Zuid-
Afrika en dus niet zal toegeven
aan de druk van actiegroepen en
de vakbweging.
Tot nu toe heeft Shell zich
steeds op het standpunt gesteld,
dat vertrek uit Zuid-Afrika meer
goed dan kwaad zou doen. In een
brief aan zijn personeel zei de
president-directeur Nederland,
drs. A. C. Helfrich op 31 januari
1986 nog, dat „terugtrekking van
investeringen de Zuidafrikaanse
economie in een isolement zal
plaatsen en de werkgelegenheid
onder de zwarte bevolking op
grote schaal verloren zal doen
gaan".
Shell-topman Helfrich: werkge
legenheid zwarte bevolking in
het geding. (foto gpd>
Enige maanden later zei Hel
frich: „Het beëindigen van de ac
tiviteiten van buitenlandse in
vesteerders is naar ons inzicht
een verkeerd middel. In het ge
val van Shell zou dat slechts de
verwijdering vam het Shell-em-
bleem betekenen, want de orga
nisatie en de installaties in Zuid-
Afrika zouden gewoon blijven
functioneren onder een andere
leiding en een ander merk".
Het afgelopen jaar is er door de
speciale Shell-directie-groep, die
zich met Zuid-Afrika bezig
houdt, gesproken met tientallen
vertegenwoordigers van anti-
apartheidsgroepen in en buiten
Zuid-Afrika. Zo zijn er directe
contacten geweest met ANC-ver-
tegenwoordigers in Engeland,
Shell is al jarenlang het doelwit van anti-apartheidsdemonstranten. Tot grote ergernis van de bedrijfs
leiding. (foto anp)
Voor het toerisme in Ita
lië is 1987 het jaar van de
waarheid. Vorig jaar mei
bleek Italië niet meer
tweede te zijn op de we
reldranglijst van toeris
tisch verkeer. De Verenig
de Staten stonden nog
steeds één, maar Italië was
ingehaald door Spanje.
Vreugde in Spanje maar in
Italië leverde deze ontwik
keling een ministerieel
rapport op. Want als de
trends zich doorzetten
wordt het land in de toe
komst ook ingehaald door
aanstormende concurren
ten als Tunesië en Turkije.
door
Anneke van Ammelrooij
De Italiaanse regering is er steeds
niet uit of de afname van de toeris-
tenstroom (tot voor kort ruim 40
miljoen 'grensoverschrijdingen'
per jaar) nu in de eerste plaats te
wijten is aan tijdelijke of blijvende
factoren. Maar omdat ze toch wei
nig kan doen aan terroristische
aanslagen of een onvoordelige dol
larkoers, gooit de regering het
voorlopig op tekortkomingen waar
wel wat aan te doen is en die de
toeristen al jaren ergeren.
Vorig jaar kwam het Italiaanse
ministerie van toerisme met het
idee een klachtenbureau annex
ombudsman voor boze toeristen in
te stellen. Het is er nog steeds niet
van gekomen, ondanks het besef
dat het een goed middel zou zijn
om inzicht te krijgen in de belang
rijkste afknappers van toeristen.
Als de oorzaken tenminste al niet
vanzelfsprekend zijn.
Openluchtmusea
Van steden als Florence, Milaan,
Venetië en Rome beweren Italia
nen zelf wel eens dat die op zich al
openluchtmusea zijn. Maar voor
zieningen die de toerist daarbij ver
wacht, zoals verkeersvrije voetgan
gerszones en openbare toiletten
ontbreken in de meeste gevallen,
evenals maatregelen tegen stank
en verval.
Toeristen in Venetië lopen bij la
ge waterstand het risico onwel te
worden van de stank die uit de ka
nalen - in feite open riolen - op
stijgt. Globetrotters in Rome kun
nen op verkeersknooppunten in de
buurt van bezienswaardigheden
beter een maskertje voor mond en
neus te dragen, net zoals de agen
ten die daar het verkeer staan te re
gelen.
In plaats van openbare wc's zijn
koffiebars in sommige gemeenten
verplicht er een toilet op na te hou
den. In het hoogseizoen laat men
die vaak zo snel mogelijk verstopt
raken om te voorkomen dat toeris
ten alleen voor die behoefte bin
nenstappen.
Florence en Rome 'experimente
ren' nog steeds met verkeersvrije
zones, maar bedrijven in de histori
sche steden houden het telkens
weer tegen. Terwijl de aantasting
van monumenten al vormen heeft
aangenomen die Italië's mogelijk
heden te boven gaan. Internationa
le organisaties zoals de Unesco
moeten financieel bijspringen.
Obelisken, kerken, standbeelden
en hele gebouwen blijven bij ge
brek aan geld maanden, soms jaren
in de steigers staan. Ook zijn veel
gebouwen en monumenten slecht
bereikbaar of moeilijk van dichtbij
te bekijken, gewoon omdat er te
veel auto's omheen staan gepar
keerd. De meeste steden hebben
wel mooie plannen voor nieuwe
ondergrondse en bewaakte par
keergarages, maar daarbij blijft het
vaak.
Nijpend tekort
Een ander probleem is dat bijna
heel Italië in dezelfde zomermaand
- augustus - op vakantie gaat. Zo
lang een betere spreiding van die
vakanties uitblijft, moeten alle gro
te steden nood-systemen opzetten
om een minimum aan openbare
diensten draaiende te houden, te
waarborgen. Sluitingsverboden
maken tot nog toe op niemand in
Joodse gemeenten met min
der dan 25 leden worden in prin
cipe opgeheven. Ze kunnen met
andere gemeenten een samen
werkingsverband aangaan. Dat
heeft de centrale commissie (al
gemeen bestuur) van het Neder
lands Israëlitisch Kerkgenoot
schap gisteren besloten. Ook
werd bepaald, dat gemeenten die
tussen de 25 en 100 leden tellen
en die hun 'huishouding' onvol
doende verzorgen, eveneens met
andere gemeenten moeten sa
mengaan.
Tot de 'huishouding' van een
joodse gemeente behoren de pas
torale en rabbinale zorg, het ge
ven van lessen aan kinderen tot
zestien jaar en het geregeld hou
den van synagogediensten en an
dere sociaal-culturele activitei
ten. Verder het onderhouden van
gebouwen en begraafplaatsen en
het opstellen van een jaarplan
met begroting.
Dat deze eisen nu alleen gel
den voor gemeenten met tussen
de 25 en 100 leden, is een com
promis. In het oorspronkelijke
voorstel gold de bepaling voor al
le gemeenten. Maar vooral de
grote gemeenten willen niet, dat
de centrale commissie zich met
hun huishouding bemoeit. Het
geld dat door opheffing vrijkomt
wordt in een speciaal fonds ge
stort om kleine gemeenten bui
ten de Randstad beter te kunnen
druk, waardoor er bij voorbeeld
een nijpend tekort aan automon
teurs ontstaat.
Wellicht moet de overheid zich
ook gaan opwerpen als hotelhou
der. Florence heeft al verscheidene
malen een tentenkamp buiten de
stad moeten inrichten, omdat alle
hotels vol zaten en toeristen ner
gens meer heen konden. Het is
echter te duur om hotels te bou
wen die slechts drie tot vijf maan
den per jaar worden gebruikt. Zo
^lijven de bestaande hotelhouders,
pensions en campings profiteren
van de schaarste.
Naar verluidt worden op de EH-
BO-afdelingen van ziekenhuizen in
Florence geestelijk verwarde toe
risten binnengedragen, die volgens
de Florentijnse artsen aan een
nieuwe ziekte lijden: het 'syn
droom van Stendhal' oftewel mu
seumstress. De artsen zeggen dat
er in Florence gewoon te veel te
zien is. Maar is dat zo? De buiten
landse toerist, gewend aan dagvul-
lende openingstijden van musea in
eigen land, ontdekt in Italië dat in
hoog- en laagseizoen alle musea
omstreeks één uur dichtgaan, 's
Middags heeft de tentoonstellin
genfanaat niks te doen.
Wachttijden
Het personeel van het Florentijn
se rijksmuseum, de Uffizi, heeft al
gestaakt voor meer personeel om
zo langer open te kunnen blijven,
maar dergelijke acties leveren vrij
wel nergens resultaat op. Wel
streeft de regering er nu naar dat
rijks- en gemeentemusea van juli
tot en met september in ieder geval
ook op zondag open zijn. Wachttij
den bij musea van twee uur of
meer om aan een kaarlje te komen
zijn geen uitzonderingen. De mu
sea die dankzij sponsors de hele
dag geopend zijn en over wc's en
een restaurant beschikken, zijn in
Italië op de vingers van één hand te
tellen.
ondersteunen, bijvoorbeeld met
rabbinale zorg.
De aanvaarde voorstellen zijn
geen wet van Meden en Perzen.
Secretaris J. Sanders: "We gaan
met alle gemeenten praten. Ze
worden niet zonder meer opge
heven. Zo telt de joodse gemeen
te in Middelburg minder dan 25
leden, maar die ligt zo geïsoleerd
dat ze niet kan worden opgehe
ven. De mensen zouden dan veel
te ver moeten reizen om de syna
goge te bezoeken".
Er zijn naar schatting 10 joodse
gemeenten met minder dan 25 le
den. Van de 30 andere hebben er
20 tussen de 25 en 100 leden.
Jeugdbond. Het 100-jarig be
staan wordt dit jaar nog wel ge
vierd, maar daarna is het afgelo
pen. Dat is de uitkomst van de
algemene vergadering van de
Nederlandse Lutherse Jeugd
bond die zaterdag werd gehou
den. De opheffing van de bond -
met een, volgens het bestuur,
verouderde opzet - betekent niet
het eind van het lutherse jeugd
werk. "Gedacht wordt aan een
jeugdraad, die verantwoording
schuldig is aan de synode", zei
De Italiaanse musea mogen dan
de belangrijkste toeristische trek
pleisters zijn, het ene na het andere
museum gaat dicht. Tijdelijk welis
waar, maar wel vaak voor jaren.
Wie vorig jaar naar Rome ging en
de dikke museumfolder van het
VW ophaalde, ontdekte dat er van
de in vierkleurendruk bejubelde
bezienswaardigheden een derde
gesloten was. Er is geen geld om
alle gebouwen en collecties te on
derhouden, ook omdat de entree
kaartjes jarenlang erg laag in prijs
zijn gehouden.
Giulio Argan, de communisti
sche ex-burgemeester van Rome,
legt de vinger op een andere zere
plek: „Het ministerie van cultuur
dat over de monumentenzorg en
de musea gaat, heeft jarenlang ver
zuimd prioriteiten te stellen en
heeft begrippen als monument en
cultureel erfgoed zo ruim gedefi
nieerd, dat half Italië eronder valt.
Dit heeft een tamelijk willekeurige
toewijzing van subsidies in de
hand gewerkt".
Bij dat alles komt dan nog, dat
menige stad het massatoerisme als
een plaag beschouwt en de terug
loop dan ook niet zo betreurt.
Overal in het land zijn actiecomi-
té's van intellectuelen die verhalen
van bergen cola-blikjes, tonnen
weggegooide kauwgom en door
buitenlandse graffitti ontsierde ge
bouwen en beelden. Aanvoerder
van deze 'toeristenhaters' is de Ve-
netiaanse wethouder van toerisme
Augusto Salvadori, christen-demo
craat.
Onder zijn leiding heeft Venetië
nu voor een aantal hoogtijdagen
toeristenstops doorgevoerd. Voor
al weinig spenderende schoolkin
deren en goedkoop reizende dag
jesmensen die niet in Venetië over
nachten, zullen door de maatrege
len worden getroffen. Voortaan
moeten zij op bepaalde dagen toe
stemming vragen om met een bus
oud-voorzitter E. Kampes, nu sy-
nodedlid.
De voornaamste reden tot het
besluit is de te zware structuur
van de bond. Kampes: "Vooral
gezien de kleine groep waarmee
wordt gewerkt en de wisseling
van bestuursleden, is de struc
tuur volkomen achterhaald. Zo
is de bond statutair gebonden
aan een jaarlijkse vergadering,
moeten bestuursleden per se af
treden als ze 30 worden, en meer
van dergelijke zaken. Het was al
lemaal te weinig soepel".
Omdat de laatste man een hele
baan wilde, zit de bond al gerui
me tijd zonder jeugdwerkadvi
seur. Besloten werd iemand van
buiten aan te trekken voor een
onderzoek naar de mogelijkhe
den voor de toekomst. Dat
mondde uit in een weinig
rooskleurig verslag. Ook het da
lende ledental van de Evange-
lisch-Lutherse Kerk speelt de
bond parten, hoewel hij zich niet
uitsluitend richt op lutherse jon
geren.
Naar Moskou
De vroegere EO-directeur L.
Venetië binnen te mogen, terwijl
toeristen die met andere vervoer
middelen naar de lagunestad trek
ken hoogstens zullen worden ge
confronteerd met éénrichtingsver
keer voor voetgangers. Vorig jaar
begon de Venetiaanse politie ook
met het 'schoonvegen' van pleinen
en met het wegjagen van op straat
kamperende jongeren.
President Reagan's waarschuw
de de Amerikanen vorig jaar voor
de risico's van vakantiehouden in
Europa wegens de dreiging van ac
ties van 'terroristische staten', zo
als Libië. Het weekblad Time pu
bliceerde foto's van verlaten terras
jes. Eigenaars van dure modezaken
en vijfsterrenhotels klaagden steen
en been. Er kwamen inderdaad
honderdduizenden Amerikanen
minder en dat zijn de mensen die
bereid zijn 400 gulden per nacht te
betalen en voor een veelvoud daar
van in Italië boodschappen te
doen.
Dit jaar zette Italiëin de Verenig
de Staten promotiecampagnes op
om de liefde op te vijzelen voor wat
ooit voor veel Amerikanen hun
tweede (of juist eerste) vaderland
was. B(j een nog steeds voor Ame
rikanen onvoordelig lage dollar
koers is het onzeker of die reclame
campagnes succes zullen hebben,
zeker zolang een beter imago meer
droom dan werkelijkheid is.
Directeur Teloni van het Ita
liaanse verkeersbureau in Amster
dam voegt er nog aan toe: „Italië
krijgt de naam van een duur
vakantieland te zijn, terwijl de prij
zen buiten de meest bezochte ste
den helemaal niet zo hoog liggen.
Het is ook te gek dat hotels daar
hun prijzen met 15 procent verho
gen, terwijl de inflatie niet meer
dan 5 procent is. Maar in Italië doet
iedereen maar waar hij zin in heeft.
Niemand is in staat anderen tot iets
te verplichten".
(ANP)
P. Dorenbos wil samen met de
Amerikaanse evangelische orga
nisatie 'The National Religious
Broadcasters' volgend jaar mei
een 'media-conferentie' in Mos
kou houden, vooral bedoeld voor
'christelijke medialeiders'.
"Wij geloven, dat zo'n confe
rentie geheel past in het glas-
nost-beleid van Gorbatsjov", zei
Dorenbos bij zijn mededeling.
('Glasnost' wil zoveel zeggen als
'openheid'). De conferentie moet
een voorbereiding worden van
een later te houden wereldwijd
mediacongres.
Vanuit Moskou is nog niet op
het plan gereageerd.
Dorenbos maakte dit bekend
op een EO-familiedag in Utrecht,
waar 20.000 mensen bijeen wa
ren. Hij waarschuwde zijn ach
terban voor 'christendommelig-
heid'. Er ging een telegram naar
Sowjet-partijleider Gorbatsjov
waarin aandacht wordt gevraagd
voor christenen die om hun le
vensovertuiging in kampen of
psychiatrische inrichtingen ge
vangen zitten of die zijn onderge
doken.
JOHANNESBURG - Royal
Dutch/Shell, de Brits-Nederland-
se oliegigant, zal binnen zes we
ken een beslissing nemen over
de voortzetting van haar activi
teiten in Zuid-Afrika. Al jaren
lang voeren anti-apartheidsorga
nisaties en vakbonden in Neder
land, Groot-Brittannië en de Ver
enigde Staten acties om Shell te
bewegen zich uit Zuid-Afrika te
rug te trekken.
door
Ruud de Wit
Tot nu toe heeft dat geen resul
taat opgeleverd. In goedingelich-
te zakenbronnen in Zuid-Afrika
doet nu echter het bericht de
ronde, dat Shell haar aanwezig
heid in het land heroverweegt.
De uiteindelijke beslissing zal
mogelijk reeds volgende week
op het internationale hoofkan-
toor van Shell in Londen worden
genomen. Of die snel in de publi
citeit zal worden gebracht is ove
rigens nog de vraag.
In Zuidafrikaanse zakenkrin-
gen wordt nauwlettend in de ga
ten gehouden wat Shell gaat
doet. Mocht de oliegigant zich
namelijk uit Zuid-Afrika terug
trekken, dan kan dat voorbeeld
navolging krijgen van meer Ne
derlandse, Britse en Westduitse
bedrijven. Shell is met ruim ze
ventig vestigingen een van de
grootste internationale inves
teerders in Zuid-Afrika. Het be
drijf is behalve in de benzine- en
oliesector ook actief in de mijn
bouw en de chemische industrie.
In totaal werken er bij Shell-
Zuid-Afrika meer dan 3000 per-
Terugtrekking
Shell, dat vanwege de aanhou
dende druk een speciaal comité
binnen de hoofddirectie heeft ge
vormd met het oog op de positie
in Zuid-Afrika, zou drie moge
lijkheden bestuderen. De eerste
is een volledige terugtrekking uit
Zuid-Afrika. In dat geval zullen
alle Shell-belangen worden ver
kocht aan een of meer lokale on
dernemingen, die de Shell-activi-
teiten onder een andere naam
moeten voortzetten.
De tweede optie is dat Shell de
activiteiten in Zuid-Afrika gelei
delijk vermindert of op een laag
pitje zet, in afwachting van poli
Remonstranten. Ondanks de
forse terugloop van het ledental
- tien jaar geleden nog bijna
13.000, nu 9.000 - nam de algeme
ne vergadering van de Remon
strantse Broederschap zaterdag
in Haarlem enkele toekomstge
richte besluiten. "Wij hebben
vertrouwen in onszelf', zei alge
meen secretaris J. W. A. Nieu-
wenhuijsen. "De Broederschap
kent veel vitaliteit. Er zijn ruim
10 procent actief betrokken le
den. Sociologisch gesproken is
dat een teken van levenskracht".
Met algemene stemmen gaf de
vergadering goedkeuering aan
de benoeming van een functio
naris voor jongerenwerk voor
een periode van drie jaar. Het is
de hervormde- E. A. Middel
kamp. Hij gaat zich vooral bezig
houden met ondersteuning van
plaatselijk werk, de training van
leidinggevende mensen en het
opzetten van regionale 'netwer
ken'.
Met vrij krappe meerderheid
besloot de vergadering de moge
lijkheid te openen tot landelijke
verbondenheid met de Broeder
schap buiten de plaatselijke ge
meenten om. Volgens de kerkor
de kennen plaatselijke gemeen
ten zowel leden als vrienden. De
laatsten zijn verkiesbaar, maar
hebben zelf geen actief kies
recht. In de toekomst is het nu
mogelijk, vriend of donateur van
de Broederschap te worden zon
der enige band met de plaatselij
ke gemeente.
De Broederschap zal de aan
vraag voor zendtijd van de Nieu
we Vrijzinnige Omroep (NVO)
ondersteunen. Twee jaar geleden
wilde men dat niet, gezien de
'weinig oecumenische koers' van
de omroep, die meer conserva
tief vrijzinnig was, met een dui
delijke hang naar de oude
VPRO. De laatste tijd is die koers
in positieve zin bijgesteld, zo oor
deelde de vergadering nu.
Voorzitter Th. Harteveld on
derstreepte wel, dat de Nieuwe
Vrijzinnige Omroep kritisch zal
worden gevolgd. De Broeder
schap zal zich alsnog distantië
ren als de inhoud niet beant
woordt aan de verwachtingen.
"De hartelijke verhouding tot de
IKON blijft onverlet".
Beroepen
Hervormde Kerk: aangeno
men naar Beemster (deelwerk)
kandidaat J. Wilts Groningen, de
benoeming tot pastoraal mede
werker te Beemster (deelwerk)
mevrouw A. Heeringa Gronin
met leidende personen binnen
het UDF, met de vakbeweging,
de kerken, de regering-Botha en
ook met de omstreden Zoeloe
leider chief Gatsha Boethelezi.
In Zuid-Afrika steunt Shell
sinds eind vorig jaar ook het libe
rale, anti-regeringsgezinde week
blad The Weekly Mail en plaatst
het daarin al maanden lang pagi
nagrote advertenties met teksten
als: „Shell steunt een vrije pers"
en „Shell staat vrijheid van me
ningsuiting voor". Ook heeft
Shell ook zijn ondersteunings
programma's in zwarte woonwij
ken aanzienlijk opgevoerd.
Desalniettemin schijnt de
meerderheid van de Shell-top
niet te willen bezwijken voor de
groeiende druk op het concern
om Zuid-Afrika de rug toe te ke
ren. Er zou sprake zijn van een
aanzienlijke irritatie over de wij
ze waarop westerse anti-apart-
heidsgroepen het concern keer
op keer weer aanvallen, zonder
oog te hebben voor de bezwaren
die Shell aanvoert tegen een te
rugtrekking.
Daarbij wijst de directie ook
op de ervaringen in de afgelopen
periode, waarin tal van Ameri
kaanse bedrijven zich uit Zuid-
Afrika hebben teruggetrokken.
In de meeste gevallen draaien
deze bedryven nog gewoon,
maar dan zelfstandig. De terug
trekking van de buitenlandse
moederconcerns heeft dan ook
geen enkele indruk gemaakt op
de regering-Botha en de ophef
fing van de apartheid niet direct
dichterbij gebracht.
Contra-produktief
Er zou sprake zijn van toene
mende desillussie onder Ameri
kaanse congresleden, over het
vorig jaar met grote meerderheid
aangenomen sanctie-pakket.
Congresleden en zakenlieden
hebben in ieder geval meer be
grip gekregen voor het stand
punt van president Reagan, de
Britse premier Margaret That
cher en de Westduitse bondskan
selier Helmut Kohl, dat sancties
geen wezenlijke bedreiging vor
men voor het apartheidsbewind
en daarom 'contra- produktief
zijn. Of zoals Shell niet nalaat
aan te tonen: sluiting van Zuid
afrikaanse vestigingen kan voor
al vervelende gevolgen hebben
voor het zwarte personeel.
gen; beroepen te Katwijk aan
Zee J. Veldhuijzen Ridderkerk,
te Buren kandidaat P. W. van der
Steeg Groenekan, te Macleod
(Canada) voor Reformed Church
of America kandidaat W. Meijer
Katwijk aan Zee; aangenomen
naar Apeldoorn-Het Loo G.
Vieth Nijverdal; bedankt voor
Winterswijk T. Verbeek Waal-
Koog-Den Hoorn.
Gereformeerde Kerken: aan
genomen naar Maastricht (her
vormd-gereformeerd, voor ge
vangenispastoraat in Maastricht
en Roermond) C. G. Vermeiden
Hilversum (voorheen zendings
predikant), naar Apeldoorn J.
van der Klis Diemen-Water-
graafsmeer-Bijlmer, naar Aalten
R. Faber Kootstertille; beroepen
te Apeldoorn P. Wijbenga, stu
dentenpredikant Delft.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: aangenomen naar En
schede K. Verlind Zuidhorn. Ne
derlands Gereformeerde Ker
ken: bedankt voor Emmeloord
W. J. van der Linde Ede. Christe
lijke Gereformeerde Kerken:
beroepen te Apeldoorn J. Verha-
ge Goes, te Spijkenisse H. de
Boer Eemdijk; bedankt voor
Nunspeet B. de Graaf Zierikzee.
Gereformeerde Gemeenten: be
dankt voor Leerdam B. van der
Heiden Woerden, voor Capelle
aan de IJssel G. Mouw Genemui-
den.
