PL0¥@R Perfect opera-concert C oncertgebouworkest RFO zoekt nieuwe dirigent RO-Theater maakt opera voor opening schouwburg Documenta KUNST PAGINA 33 DEN HAAG (GPD)-Al het Italiaanse temperament dat hij van zijn vader heeft meegekregen gooit hij in de strijd. „Dit kan toch niet, dat is toch te krankzinnig. Het lijkt wel een schande om plezier te beleven aan gewone muziek". Zijn basstem gromt door het theatertje. Er is geen twijfel aan dat de akoestiek uitstekend is. Zonder een cen t subsidie van wel ke overheid dan ook, heeft Anton van der Made (43) eigenhandig een mini-theater voor opera in elkaar getimmerd. De voormalige behui zing van een bank en later van de Rijksdienst Toezicht Schooltan- dartsen aan de Haagse Anna Pau- lownastraat 89 heeft hij omge toverd in een sfeervol operahuistje) in Weense stijl; voorzien van 100 plaatsen, een foyer(tje), een koffie bar, grimeruimten en alle techni sche theaterfaciliteiten. Daar richt te hij twee jaar geleden de Stich ting Holland Opera voor op. Eer- gosteren werd de opening gevierd met een drie kwartier durend con- certtje) met solisten die destijds aan audities van Holland Opera hebben meegedaan. door Peter Huysman Van der Made is blij, maar woe dend tegelijk. Want uit woede is zijn mini-theater geboren. Al voe terend en gesticulerend doet hij denken aan een acteur die bezig is met de apotheose van een Shakes- peare-vertolking. Hij heeft ook een beetje het uiterlijk van Otello. Dat komt goed uit, want de voormalige vertegenwoordiger in kopieerma chines is zelf een bezeten opera zanger (artiestennaam: Anton Rueck). Wat hem dwars zit, heeft echter niets met acteren te maken. Hij geeft een beschrijving van de realiteit die erger is dan de meest triest-dramatische opera. Zingend sterven, misschien is het niet zó verschrikkelijk. Maar de problemen in de vaderlandse ope rawereld hebben er naar het oor deel van Van der Made wel veel mee te maken. Sterven van talent dan, bedoelt hij. „Gerenommeerde krachten krijgen hier niet de kans die zij zouden moeten krijgen. De opleidingen laten de afgestudeerde vocalisten aan hun lot over. De operatop in dit land is het best ver gelijkbaar met een elitaire kliek die slechts geïnteresseerd is in experi menten en produkties die vooral geen belangstelling mogen trek ken van een groot, eenvoudig ope ra-graag publiek", aldus theater-ei genaar. Gal Van der Made is niet meer te stuiten. Struikelend over zijn woorden komt de gal naar boven. Namen vallen. „'Die' Van Vlijmen. 'Die' conservatoriumdirecties. 'Die' diploma's. 'Die' buitenlan ders die niet alleen als solisten worden aangetrokken maar zelfs de keren in meerderheid bevolken. De Nederlandse Opera. Wat wil die eigenlijk? Alleen maar supermo dern materiaal, alleen maar atonale avantgarde? Kunnen wij zelf soms niet zingen? Is er in ons land alleen nog maar opera waar geen 'norma le' muziek-enthousiast voqr in ver voering raakt?" Van der Made: „De opera in Ne derland is zó hoogstaand dat er bij na geen Nederlander meer naar toe gaat. Wat de mensen willen, is recht-voor-zijn-raap opera, Tosca, La Traviata, eenvoudige opera's die volle zalen zouden trekken. Muziek maken en beluisteren, dat is geen elitaire bezigheid, .dat is ge woon volksvermaak, zoals 't dat vroeger was. Don Giovanni van Mozart, prachtig, zeker, maar ei- werden destijds in Wenen persifla ges op gemaakt. De komische ope ra, die is ontstaan uit de .Passiespe len. Het werd opgevoerd in de pau ze, als entre-act. Later kwam het publiek vooral voor die entre- acts". Wat wij in Nederland niet kun nen, vindt Van der Made, is eigen talent naar waarde schatten. Kun stenaars van enige betekenis heten al gauw 'kapsoneslijders'. Mede daardoor bestaat de situatie dat Nederlandse vocalisten in het bui tenland vereerd en geprezen wor den, terwijl ze hier niets in de melk te brokkenlen hebben. Van der Made noemt weer namen: „Robert Hol, in het buitenland een gewel dig Passion-vertolker; in Neder land geen schijn van kans. Bernard Kruysen, specialist in Franse liede ren, in ons land niet aan de bak. In plaats van Pieter van der Berg (een machtige bas) staat een buitenlan der die drie zinnen in Die Meister- singer ophoest. De Limburger John Bröchler, autoriteit over de grens, hoofdrollen zingend in de Scala van Milaan maar naar hem is geen binnenlandse vraag. Maja Ba- zuky, dramatische sopraan die in Duitsland successen oogstend, maar in Nederland nauwelijks reactie. Jeanette van Dijck en Ma rijke van der Lugt, solide sopra nen, die in belangrijke produkties schitterden. Bij de 'serieuze' opera in Nederland zijn zij weinig of hele maal niet te horen. La Deutekom moest eerst elders bekend worden, voordat ze in ons land werd aan vaard". Zo getergd is Van der Made, dat hij roekeloos van het een naar het ander overspringt. „'Die' Van Vlij men, intendant van de Nederland se Opera. Met alle respect, pen vooraanstaand componist van mo derne muziek. Maar weet u dat hij ooit heeft gezegd dat hij een hekel aan opera en in het algemeen aan vocale muziek heeft? Wat moet je dan van zo'n man verwachten? Het is dan toch ook niet verwonderlijk dat van hem de uitspraak komt: liever één opera per jaar, als 'ie maar uitzonderlijk is. Dat noem ik nou pretentieus. Waar moet het pu bliek heen?" Blote handen Accommodaties, zoals die bij voorbeeld in Den Haag bestonden - Gebouw voor Kunsten en Weten schappen, Kurhaus, de Scala, de kleine schouwburg aan het Bin nenhof, de Dierentuin, Seinpost, Centrum - zijn er niet meer. Waar kunnen we nog naar toe om klein schalige opera's te zien? Van der Made kijkt trots om zich heen. 'Hiernaar toe dus', hoopt hij. En dat geldt ook voor de talrijke zan gers en zangeressen die al of niet gediplomeerd hun kunsten willen vertonen. Hij heeft er zelf het tapijt voor gelegd, de belichting voor aangebracht, de stoelen op een vei ling van hotelmeubilair voor weg gesleept. Met blote handen, alles loüter uit bezieling en hartstocht voor de goede zaak: de 'gewone' opera voor het publiek dat daar zo naar snakt, dat zo zielsgelukkig zou zijn met een warmbloedig voorgedragen La Bohme. De kosten van zijn theatertje be dragen een fractie yan alleen al de miljoenen verslindende decors die de Opera met een grote O door gaans laat bouwen. Maar voor An ton van der Made betekenen ze een afschuwelijke aderlating die hem voorjaren diep in de schuld steekt. „Tot aan mijn nek zit ik in de prut: één golfje en ik ben weg. Ik moet de hypotheek aflossen en de in richting heeft 100.000 gulden ge kost. Ik eet bij vrienden en kleding leen ik. Maar ik durf het risico te nemen, want ik heb een ideaal: opera als cultuurvorm weer popu lair maken. Jan-en-Alleman moe ten weer kunnen genieten. Opera moet weer toegankelijk en betaal baar worden". Te klagen over zijn eigen carrière die hij pas op 35-jarige leeftijd be gon heeft hij niet. Bij tal van ope rette- en operagezelschappen is hij als betaalde amateur een veelge vraagde ster. Zijn start is in zekere zin een voorbeeld van hoe het naar Van der Made's smaak eigenlijk zou moeten: via de 'natuurlijke' weg. Door zijn buitengewoon lage stemgeluid werd hij gevraagd om de rol van Jan Zaremba in de ope rette 'Polenbloed' te zingen, hoe wel hij nimmer een noot had uitge bracht. „Met de grote Caruso is het ook zo gegaan. Men hoorde hem als meelsjouwer toevallig eens zin gen. Daarna lag de wereld voor hem open". En opnieuw moeten de vader landse operabazen het ontgelden. „Altijd die papieren! Tegenwoordi- ger moet je wel doctorandus in de muziek zijn, wil je op een Bühne durven klimmen. Maar het mooiste is: als je dat ongeveer bent kun je geen werk vinden. In Duitsland vraagt niemand naar je opleiding; je moet gewoon je bek opendoen, en als dat bevalt krijg je een kans. Hetzelfde geldt voor afgestudeer den. Die kunnen in ieder geval een jaar lang terecht bij een operahuis, en in Duitsland zijn er nogal wat". Alles bij het zingen lijkt volgens de minitheaterdirecteur slechts te draaien om de technische perfec tie. Maar muziek moet van binne-, nuit komen. „Je bent voordrachts kunstenaar. Een paar foute noten doen er dan niet toe. Met de formi dabele Benj amino Gigli wordt in sommige kringen nota bene de vloer aangeveegd. Omdat hij een snik in zijn stem had. Hoe is het mogelijk! Het enige wat je als zan ger nodig hebt, is training. En die kan nu hier worden opgedaan. Niet tegen een achtergrond van reus achtige decors en met begeleiding van een groot orkest. Maar gecou peerd. Wel met kostuums en een piano en veel mooie, bekende me lodieën waar de mensen zo dol op zijn". De toekomst van het mini-opera theater? Van der Made is veel van plan. Voor het najaar staat een ka meruitvoering van 'Don Pasquale' op het programma. Rossini: fragmenten uit "li barbiere di Siviglia", "L 'Itaiiana in Algeri" en "Guglielmo Teil". Lucia Aiiberti (sopraan), William Matteuzzi (tenor), Jan-Hendrik Rootering (bas), Het Concertgebouworkest o.l.v. Riccar- do Chailly. Gehoord in de RAI, 12 ju- AMSTERDAM - Met de Tcomst van Riccardo Chailly naar Am sterdam is het niet verwonderlijk dat het traditionele RAI-concert dit jaar geheel in het teken van de Italiaanse opera stond. Dat feit op zich is niet eens zo verras send: opera en operette hebben op dit jaarlijks terugkerende eve nement wel vaker centraal ge staan. Een klein wonder gebeurt er echter als dat in Mahler en Bruckner gespecialiseerde en semble opeens Rossini speelt met de tinteling, het élan en de veerkracht van een geroutineerd Italiaans opera-orkest. Maar zelfs het gerenommeerde Scala-orkest zal slechts zelden in afwerking en discipline het ni veau ten toon spreiden dat gis teravond in de met bijna vijfdui zend mensen gevulde Deltahal van de RAI geconstateerd kon worden. Zoiets gebeurt niet van zelf. Natuurlijk moeten de kwali tatieve voorwaarden bij voorbaat aanwezig zijn, maar waar het op aankomt, is de wisselwerking tussen dirigent en orkest, en die heeft ook nu weer menig opmer kelijk moment opgeleverd. Dat daaraan intensieve repetities vooraf moeten zijn, bleek uit de manier waarop Chailly balans en frasering had afgestemd op de akoestische omstandigheden in de RAI. Terecht koos hij voor een bredere orkestklank dan Rossini zelf voor ogen moet heb ben gestaan, maar bovendien was de hele stijl van musiceren perfect afgestemd op de nagalm van de RAI, die hem er soms toe verleidde om bijvoorbeeld het wegsterven van akkoorden ster ker uit te buiten dan hij onge twijfeld in het theater zou doen. Dat een dergelijk populair opera- concert enthousiast werd ont vangen, spreekt voor zich, maar de bijval groeide aan tot storm achtige ovaties na de beide aria's van de sopraan Lucia Aiiberti, een zangeres met een Callas-ach- tig timbre bleek, en een onmis kenbaar gevoel voor theater. De bas Jan-Hendrik Rootering maakte vooral indruk door zijn stemkwaliteiten, maar leek niet helemaal het type voor het echte komische werk, terwijl de tenor William Matteuzzi op gespannen voet stond met de door Rossini geëitste virtuositeit. (Voor wie het thuis rustig wil beluisteren nam de KRO het concert op voor de televisie en de NOS voor een radio-uitzending achteraf). PAUL KORENHOF. De sopraan Lucia Alberti: Cal- las-achtig timbre. (foto pd. HILVERSUM (ANP) - Het Radio Filharmonisch Orkest in Hilver sum kijkt uit naar een andere chef dirigent die langer dan twaalf we ken per jaar beschikbaar is. In ver band hiermee trekt Sergiu Comis- siona (58) zich na acht jaar terug als chef-dirigent. Hij blijft nog in func tie tot juni 1989. Dit hebben de NOS, waaronder het orkest resorteert, en impresa riaat Interartists vrijdag meege deeld. Comissiona is Roemeen van geboorte, speelde op zeer jeugdige leeftijd viool, debuteerde als 17-ja- rige als dirigent en was op zijn 22s- te artistiek leider, van het Roe meens Staatsensemble in Boeka- rest.Hij werd in '69 artistiek leider van het Baltimore Symfony Or- chester in de Verenigde Staten. Hij werd in 1976 Amerikaans staats burger, leidde er ook het Houston Symfony Orchester en is per 1 ja nuari van dit jaar benoemd tot mu zikaal directeur van de City Opera in New York. ROTTERDAM (ANP) - Het Rotter damse toneelgezelschap RO-Thea- ter werkt aan de produktie van een opera geïnspireerd op de „anar chistische schelmenromans" van de Rotterdamse schrijver Willem van Iependaal voor de opening van de nieuwe Rotterdamse schouw burg volgend jaar april. POL, zoals de opera gaat heten, is zoals schrij ver en regisseur Jos Thie dat om schreef, „de tragedie van een Rot terdamse jongen die zich uit de sloppen omhoog weet te werken en een succesvolle carrière als za kenman opbouwt. Om dan te ont dekken dat er meer is in het leven. Altijd meer." De muziek voor de produktie, waarin geen enkel woord normaal gesproken wordt, wordt geschre ven door Herman van Veen en Erik van der Wurff. Volgens Van Veen zullen er wat betreft de muziek twee niveaus zijn: het volkse ni veau, waarin een soort volksmu ziek de overhand heeft, en de hoge re sociale lagen, waarin klassieke motieven verwerkt zullen worden. Voor de belangrijkste rollen heeft het RO-Theater verscheidene artiesten aangetrokken die tot nu toe hoofdzakelijk in vrije, commer ciële produkties hebben meege daan. De titelrol zal worden ge speeld door Huub van der Lubbe. de leadzanger van de popgroep De Dijk. Andere bekende meespelen den zijn: Maijol Flore (pleegmoe der), Ramses Shaffy (rechter) en Lex Goudsmit (officier van justi tie). KASSEL (DPA) - De achtste kunsttentoonstelling 'Documenta' is gisteren in Kassei officieel ge opend met het planten van een eik. Het was de 7.000ste boom die werd neergezet in het kader van het pro ject 'stadsbebossing' van Joseph Beuys. De eik staat voor het mu seum Fridericianum, naast een soortgenoot die de later overleden Beuys zelf voor 'Documenta 7' plantte. Op de tot 20 september geopen de tentoonstelling, die een forum van internationale hedendaagse kunst wil zijn, zijn 145 kunstenaars met hun werk vertegenwoordigd. Nieuw is de versterkte deelneming van architecten en ontwerpers. In een audiotheek zal recente akoesti sche kunst te horen zijn. Camper van Beethoven Halverwege ernst en luim 'Camper van Beethoven II en III' (Rough Trade) Camper van Beethoven hinkt op twee gedachten. Aan de ene kant willen de jongens graag de leuk ste zijn, maar tegélijk willen ze mooie muziek maken. Vandaar dat deze langspeelplaat de merk waardige titel Camper van Beet hoven II en III heeft en dat de beide plaatkanten Side B en Side 2 heten. Een plaat met louter achterkanten, lijkt het wel. Maar dat zou een al te gemakkelijke conclusie zijn. Want tussen alle ongein door maakt Camper van Beethoven soms behoorlijk leu ke muziek. Dan doel ik op de in strumentale stukken, en dan vooral die waarin een psychede lische viool de boventoon voert. De band flirt met folk en akoesti sche instrumenten, maar schuwt het niet om soms ook stevig uit te pakken. Zodoende is van de achttien nummers op deze plaat iets min der dan de helft best genietbaar. Van de rest belooft de titel meestal meer dan in de muziek wordt waargemaakt: 'ZZ Top goes to Egypt' of 'No more Kru- gerrands for David'. Overigens is Camper van Beet hoven in minstens één opzicht uniek. Het is bij mijn weten de enige angelsaksische band die bij vlagen als nederpop klinkt. AK Neville Brothers Onder indruk van het élan 'Treacherous' (Rhino) en 'Up town' (EMI) Vrijwel tegelijkertijd zijn er twee langspeelplaten van The Neville Brothers verschenen: 'Uptown' bevat nieuw materiaal, 'Treache rous' is een weerslag van dertig jaar Neville Brothers. Zo lang zijn de vier broers uit New Or leans dus al actief als muzikan ten. Twee Nevilles speelden aan vankelijk in The Meters, de be faamde begeleidingsband van Allen Toussaint, en favoriet van veel collega's. Eenmaal op eigen benen heeft de groep nog een paar maal in het voorprografnma van The Rolling Stones gestaan. Als dank draagt Keith Richards nu een steentje bij op 'Uptown'. Aaron, de zingende broer, heeft het in de jaren zestig ook nog een tijdje alleen geprobeerd. In muzi kale zin heeft de familie zich pas in 1977 verenigd. Uit een verge lijking tussen beide produkties zou je kunnen concluderen dat het samenwerkingsverband aan slijtage onderhevig i Van 'Uptown' krij„ wijle kramp in de i zoet is het soms. Op 'Treache rous' gaan de Nevilles ook wel eens dusdanig over de schreef ('Amazing Grace'), maar bij een dubbelelpee valt dat minder op en bovendien is deze verzame ling boven alles aanstekelijk te noemen. Een maand geleden zag ik The Neville Brothers toevallig in New York optreden en was on der de indruk van het élan. De middelbare leeftijd was het kwartet niet aan te zien of te ho ren. Het materiaal van 'Uptown' dat werd gespeeld, klonk een stuk energieker dan op de plaat. Geen moment het woord slijtage in mijn hoofd gehad. Als een eerste kennismaking (en dat zal het toch voor veel mensen zijn) met The Neville Brothers is 'Treacherous' in elk geval veruit te verkiezen. De plaat is een mooi bewijs van Aar ons imponerende zangkwalitei ten, bevat behalve wat bekender New Orleans-materiaal ook num mers die voor het eerst zijn opge nomen en op kant drie staat het vrolijke 'Washable Ink' van John Hiatt. Hij was zo onder de indruk van de Neville-versie dat hij zijn eigen origineel er voor terzijde schoof. En dat is weer een mooi bewijs van het hoge niveau waar op de broers zich voortbewegen. The Cure Grote kracht ligt in eenvoud 'Kiss me, kiss me, kiss me' - (Fic tion records) De nieuwe dubbelelpee van The Cure is gestoken in een zeer ero tische hoes (heeft Robert Smith's bestifte lip ónder de microscoop gelegen?) en is voorzien van een heetgebakerde titel. Maar pas op, je wordt vreselijk om de tuin ge leid. De plaat heeft met seks niet van doen. Net zo min als The Cu- res 'Pornography' iets met porno van doen had. Geneesheer-directeur Smith kan het niet laten zijn gehoor op het verkeerde been te zetten. Van de suicidale depressieveling werd hij op 'The Top' (1984) in eens een jongen van jolijt. Daar na volgde een fraai album waar de band een zeker evenwicht tus sen die twee uitersten leek te hebben gevonden en op deze dubbelelpee zijn die twee extre men ineens weer bij elkaar ge bracht. En zo kan het gebeuren dat Smith op het eerste beste num mer een geliefde dood wenst om dat de tong waarmee hij wordt gekust gif blijkt te bevatten (het nummer zal wel over verraad gaan) om twee stukken verderop een staaltje van de ultieme ado ratie weg te geven, onder het motto 'Why can't I be you?'. Hoe ontzettend sterk Smith tekstueel is, blijkt uit 'How beautiful you are' waarin Smith met een matte stem in zeven coupletten uitlegt waarom hij 'haar' haat. Achttien stukken telt de plaat en er is er niet één mislukt. Veel nieuws heeft The Cure weliswaar niet te melden maar waarom zou je ook als je grote kracht nog lang niet is uitgeput. De grote kracht van The Cure is gelegen in de eenvoud. De arrangemen ten liggen eigenlijk vreselijk voor de hand en toch klinkt de groep dan weer bijna psychede lisch, dan weer disco, dan weer Arabisch en in twee fraaie balla des zelfs symfonisch. Driewerf kusjes van WK Little Steven Protestzanger nieuwe stijl Little Steven. Zoals hij op de pla tenhoes staat afgebeeld, zou je nog geen bak koffie niet hem durven drinken. Overal aan z'n lichaam bungelen glimmende sieraden. Z'n tors is half ontbloot en zwaar behaard. Daarbovenop een woeste zeeroverskop die nors in de camera kijkt. Maar de schijn bedriegt. Steven heeft z'n hart beslist op de goede plaats zitten. En dat kun je van veel popsterren niet zeggen. Die ko men alleen opdraven wanneer er 'ineens' honger is in Afrika, of als er een veerboot gezonken is. Ge blèr tot meerdere glorie van zich zelf. Maar meneer is dus recht door zee. Toen Little Steven een aantal jaren geleden uit de E-street band van Bruce 'Oeteldonk' Springsteen stapte om een solo carrière te beginnen nam bijna niemand hem serieus. Het was de zoveelste zanger die om popu- lariteitsredenen zijn maatschap pijvisie uitdroeg meenden veel critici. Maar Steven zette door. Het laatste jaar, sinds het 'Sun- city'-project, lijkt hij eindelijk waardering te oogsten. Alle kans dan ook dat hij met deze LP op nieuw scoort. Je zou Little Steven 'protest zanger nieuwe stijl' kunnen noe men. Want anders dan zijn voor- Bijdragen: Bart Jungmann Herman Joustra Wim Koevoet Ariejan Korteweg gangers verpakt hij z'n ongezou ten maatschappijkritiek in een swingend geheel. Slechts de zeurderige manier van zingen doet aan Bob Dylan denken. Maar Dylan schijnt inmiddels 'in de Heere' te zijn, dus daar heb ben we niets meer aan. Van Litt le Steven zouden we wellicht meer plezier kunnen hebben. Laat hem maar eens een keer in West-Berlijn optreden. Wie weet breken ze aan de andere kant de muur dan af. HJ Cock Robin Dramatisch fladderkaartje 'After here through Midland' - CBS Als klein kind smaakte ik ooit het genoegen, om kennis te ma ken met een toen al erg oud Ne derlands kinderliedje over een roodborstje, een alleraardigst zangvogeltje. De volgende hart verscheurende regels zijn mij tot op de dag van vandaag bijgeble ven: "Zacht tikt het roodborstje tegen het raam" en "Laat mij er in, laat mij erin". Helaas is mij ontschoten waarom het beestje naar binnen wilde. Misschien vond-ie het wel te koud. Ongeveer een jaar geleden moest ik weer aan dat versje den ken. Tpen bestormde de Ameri kaanse kweler Cock Robin En gels voor Lui Roodborstje) me nige hitlijst in Europa met een aanstekelijk wijsje, 'The promise you made', getrokken van z'n eerste langspeelplaat die hij ge makshalve maar naar zichzelf ge noemd had. Voor je het wist, floot je het mee. Natuurlijk zou ik onze Cock naar binnen laten, als hij dat zou willen. Geen wonder dat hij van z'n platenmaatschappij een nieuwe schijf mocht maken. 'After here through Midland' noemde hij 'm deze keer. Maar was dat schrik ken bij het beluisteren van z'n nieuwe ei! De liedjes lagen welis waar gemakkelijk in het gehoor, maar het geheel klonk overdre ven dramatisch. Alsof hy elk mo ment in huilen bon uitbarsten. Misschien had het fladderaartje wel te veel vlieguren gemaakt, had hij steeds tegenwind gehad, of had hij bedorven zangzaad ge geten. Maar van te veel drama hou ik niet. Als Cockie nu bij mij op het raam zou tikken, zou ik gewoon blijven zitten. Al was het nog zulk rotweer. Want ik hou heus wel van dieren, maar op valse honden, hongerige piranha's en zeikerige roodborstjes heb ik het niet zo begrepen. HJ

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1987 | | pagina 33