Wie wat loost wordt pijnlijk vastgelegd
m
Discussietechniek
Denkwijzer
Onze taal
Rijnvervuilers worden almaar nerveuzer van Rotterdamse onderzoekschepen
oe.
ZATERDAG 13 JUNI 1987
PAGINA 23
de Rijn te vinden die zo
veelvuldig worden
gefilmd en
'VIOS'en de'Onrust'.
Bayer, BASF en Hoechst
beschikken over blikken
vol film van de twee
hun bemanning?Die
belangstelling van
bedrijfsfotografen en
-filmploegen heeft
weinig temaken met het
fotogenieke karakter
van de twaalf
opvarenden, maar alles
met de werkzaamheden
de Rijn blijkt hoe
zenuwachtig het
De schepen 'VIOS' en 'Onrust'
veroorzaken nogal wat paniek en
wrevel bij de chemische bedrijven
langs de Rijn. Zij immers hebben
tot taak de aard en de mate van ver
vuiling van ieder bedrijf te meten.
door Joop Holthausen
Het is een opdracht van de gemeente
Rotterdam aan het International Centre
of Waterstudies, een organisatie die haar
wortels heeft in het Watertribunaal dat
vier jaar geleden vooral de chemische in
dustrie verantwoordelijk stelde voor de
vervuiling van het oppervlaktewater.
In het Nederlandse rivierengebied, in
de Wadden- en de Noordzee komt het
slib tot bezinking waaraan zich deeltjes
zware metalen (zoals cadmium, lood,
kwik) en organische micro-verontreini
ging (bijvoorbeeld pcb's) afkomstig uit
de Duitse, Franse en Zwitserse industrie
hebben vastgehecht. Dat giftige slib
moet in het Rotterdamse havengebied
regelmatig worden uitgebaggerd en te
gen hoge kosten elders worden opgesla
gen.
Verband
De gemeente Rotterdam wil het oorza
kelijk verband vaststellen tussen de lo
zers en het vervuilde slib. Dat er giftige
stoffen geloosd worden is algemeen be
kend, maar niemand weet wie wat loost.
Er zijn met de huidige meetmethodes
ook grote verschillen in concentraties
gemeten. Jan Dogterom, leider van het
onderzoek, toont dat aan de hand van ta
bellen aan.
"Die metingen zijn momentopnamen.
Er zijn opmerkelijke verschillen tussen
de resultaten van de Nederlandse en de
Duitse onderzoekers vastgesteld aan on
ze oostgrens. Het blijkt bijvoorbeeld ver
schil te maken of je aan de linker- of aan
de rechteroever van de rivier meet. Over
de hoeveelheden giftige stoffen bestaan
alleen maar ramingen die een factor
twee tot vier naar boven en naar bene
den kunnen afwijken van de realiteit".
De schepen van Dogterom varen naar
de lozingspunten toe' en meten volgens
een geheel nieuwe methode en voor ie
der bedrijf afzonderlijk wat en hoeveel
er uit de afvoerpijp in de Rijn stroomt.
Soms wordt er aan land gemeten. Als
een afvoergoot open en bloot door de
weilanden loopt, gaat een speciale ploeg
monsters nemen in zo'n goot. Vaak een
onwelriekend karwei, zoals bijvoorbeeld
bij de afvoergoot van de Papierwerke
Aschaffenburg (PWA), een van de groot
ste Rijnvervuilers.
Het onderzoek beperkt zich tot de lo
zing van zware metalen. Dat heeft twee
redenen. Op de eerste plaats is de aan
wezigheid van zware metalen gemakke
lijker te bewijzen dan die van organische
micro-verontreiniging en bovendien is
het laboratoriumonderzoek naar organi
sche micro-verontreiniging beduidend
ingewikkelder en dus duurder.
Het onderzoek gebeurt in drie fasen.
In de eerste fase, die eind vorig jaar werd
afgesloten, ging het erom de zware meta
len te identificeren. In de tweede fase
wordt een selectie gemaakt van lozers
die echt gevaarlijk zijn. Die tweede fase
wordt aan het eind van dit jaar afgeslo
ten. In de derde fase wordt dan precies
bepaald hoeveel ieder van de onderzoch
te bedrijven loost.
Vastgelegd
De chemische industrie is volledig op
de hoogte van de aanwezigheid van de
schepen van Dogterom op de Rijn. Kun
nen de bedrijven de onderzoekers om de
tuin leiden? Bestaat de mogelijkheid de
kraan dicht te draaien op het moment
dat de schepen rond de lozingspijp hun
metingen willen verrichten?
Professor Malle, woordvoerder van
BASF: "De grote bedrijven hebben die
mogelijkheid in elk geval niet. Bij ons
komt er twintigduizend liter per uur uit
de zuiveringsinstallatie, zo'n zeshon
derdduizend liter per dag. Hoe zou je de
kraan dan willen dichtdraaien? En zelfs
als we dat zouden kunnen, hoe houden
we dat dan geheim? In een bedrijf als
het onze vind je dan altijd wel iemand
die bereid is om BiCdzeitung te bellen
voor een schandaalverhaal. Nee, wij zijn
gewoon doorgegaan met onze werk
zaamheden toen Dogterom voor de oe
vers van ons bedrijf verscheen. We heb
ben wel alles op film vastgelegd, zodat
we precies weten wat ze doen".
De onderzoekers hebben het niette
min een keer meegemaakt dat een be
drijf de kraan wel dichtdraaide. "Toen
zijn we 's nachts teruggekomen en heb
ben alsnog gemeten". De bemannin
gen van de 'VIOS' en de Onrust hoe
den zich er zo veel mogelijk voor om op
bedrijfsterreinen te komen. Ze meten bij
de lozingspunten in de rivier. Het hele
onderzoek wordt op initiatief van de ge
meente Rotterdam begeleid door
pr-bureau dat er in is geslaagd om op de
Duitse en de Zwitserse tv uitvoerig ver
slag te doen van de Rotterdamse proble-
De chemische industrie ziet met
groeiende ergernis steeds weer de pro
blemen van de vervuiling uitgemeten in
de media, maar het publiek werkt volop
mee. Dogterom: "Het is bijna aandoen
lijk om te zien hoezeer de mensen ons
willen helpen. Als wij ergens gaan me
ten is er altijd wel iemand uit de omge
ving die vertelt hoe erg het is. Het is pas
één keer gebeurd dat iemand zei: wat
doen jullie Hollanders hier, ga naar je ei
gen water om te meten".
Nederland
Dat onderzoek in de Nederlandse wa
teren gebeurt overigens deze maand. Op
dit moment zijn de 'VIOS' en de 'Onrust'
op zoek naar Nederlandse vervuilers die
evenzeer op onverantwoorde wijze het
milieu belasten. Voor de drinkwater-
Onderzoek in een lozingskanaal van de Papierwerke Aschaffenburg: on
welriekend karwei.
voorziening heeft de Nederlandse ver
vuiling geen betekenis, voor het Noord
zeemilieu des te meer. Maar het accent
van de vervuiling ligt toch in West-
Duitsland, waar de chemische industrie
met haar lozingen soms onverantwoorde
risico's neemt.
In de middeleeuwen wachtte degenen
die de bronnen vergiftigden vaak de
doodstraf. In de stad Freiburg bijvoor
beeld werd dat soort misdadigers door
verdrinking om het leven gebracht.
Thans ligt dat kennelijk anders voor de
genen die de Rijn, drinkwaterbron voor
20 miljoen mensen, vervuilen. Toen de
milieugroepering Rettet den Rhein in
1985 met bewijzen kwam dat de Papier-
fabrik Waldhof-Aschaffenburg een stof
Jan Dogterom. (foto's Wubbo de Jong)
in de Rijn loosde die mogelijk kanker
kan. veroorzaken, bevestigde de officier
van justitie de bevindingen van de mi
lieugroepering maar kwam niettemin tot
vrijspraak omdat hij de directie van het
bedrijf niet verantwoordelijk achtte.
rie over de
DOOR JOOP VAN DER HORST
Het is iets voor verjaardagen, voor bor
rels of partijen. Er zijn wat mensen bij
een en men praat over dit en over dat.
Ineens vraagt een van de aanwezigen:
kunnen jullie goed spellen? Schrijven
zonder spelfouten te maken? Als de an
deren zoiets niet eerder hebben meege
maakt zeggen ze meestal ja. Vooral le
raren, ambtenaren en journalisten trap
pen erin. Ik zal jullie twaalf woorden dic
teren en wie ze alle twaalf foutloos op
schrijft krijgt een fles wijn van mij. Wie
twee of meer fouten maakt, moet mij
een fles geven.
Dat lijkt gauw verdiend. Men neemt
de weddenschap aan. Er komen pen
nen en papier voor de dag. Onze be
zoeker dicteert en de anderen schrijven
op, het papier op de stoelleuning, op de
knie of op een hoekje van de tafel. Daar
komen ze: chic, staatsiebezoek, sper
zieboon, comité, accommodatie, pyja
ma, variëteit, crème, sieraad, controle,
eczeem, impresario.
Eenvoudig? Ik heb dit een keer of tien
meegemaakt en geen enkele keer had
iemand alle twaalf woorden foutloos op
geschreven. Zelf heb ik er ook een fles
wijn aan verloren. Ook onderwijzers en
leraren Nederlands, van wie ik er
verontrustend veel in mijn vriendenkring
heb, verliezen de weddenschap strijk en
zet. Ik heb me laten vertellen dat er in
Amsterdam een mevrouw is die ze alle
twaalf goed had, maar misschien is dat
een sterk verhaal.
U gelooft het niet? U denkt dat een
ontwikkeld mens, uw broer die arts is,
uw buurvrouw die lerares Nederlands
is, toch zeker foutloos schrijft? Ik nodig
u dan dringend uit om te controleren of
het waar is wat ik vertel. Zodra u eens
met een paar van hen bij elkaar bent
vraagt u maar: kunnen jullie goed spel
len? Schrijven zonder spelfouten te ma
ken? Als ze ja zeggen, neemt u de proef
op de som op de hierboven beschreven
manier. De flessen wijn zijn niet essen
tieel.
Wat schrijft men dan wèl op? Onder
andere chique (wat de verbogen vorm
is), statiebezoek (het is wel statiegeld),
spercieboon en spersieboon, commité
(zoals commissaris en commentaar),
accomodate, pyama, variëteit (als va
riété), crème, sierraad, controle, ex-
seem of exeem, impressario (als
espresso). Ik heb zelf mijn fles wijn ver
loren met een pyama en een impressa-
In het tijdschrift Onze Taal, het
maandblad voor taalliefhebbers in Ne
derland, stond in het maartnummer
zelfs een top-vijftig van misspelde woor
den. G. Lansink uit Enschede heeft ze
verzameld, al vertelt hij niet hoe. Dit
zijn ze: accommodatie, dichtstbijzijnde,
barbecue, onmiddellijk, Cruijff, pre, per
se, interview, pyjama, gebeurt (o.t.t.),
minuscuul, fietsster, te zamen, hopelijk,
Deventenaar, cassettes, stiekem, een
gezinswoning, woordvoerster, fluores
cerend, bijou, Vijverlaan, variëteit/varié
té, chic, vijfentwintig, Nederlandse, te
veel, carrière, brij, pijler, baby's, dag
vaarding, behartigenswaardig, burger
lijk, programma, hartstikke, korset/cor
selet, prullenmand, Filippijnen, Havana,
Hawaii, crème, guerrilla, sieraad, ome
let, geïnteresseerd, millimeter, ten min
ste, controle, satelliet.
Zoals ze hier staan, staan ze goed
(als we niet door zetfouten worden ge-
Voor wie zich op het tijdschrift Onze
Taal wenst te abonneren, het adres is
Prinsessegracht 23,2514 AP Den Haag
(070-659098).
"Meneer, ik ben het in het geheel niet
met u eens, maar ik zal uw recht om zo te
denken totaan mijn dood verdedigen.
Maar misschien blijkt dan wel dat we
beiden ongelijk hadden". Deze woorden
van de beroemde Franse filosoof Voltaire
geven precies weer wat de houding dient
te zijn van ieder mens die vrijheid van
meningsuiting hoog in zijn vaandel
heeft staan.
Helaas zijn veel mensen niet zo tole
rant jegens anderen die met hen van me
ning verschillen. 'Zoals ik erover denk,
zo is het en zo zou jij er ook over moeten
denken', is de uitgesproken of onuitge
sproken houding waardoor we ons in
discussies met onze partners, kinderen,
ouders, vrienden en collega's vaak laten
leiden. Een meningsverschil wordt daar
door al gauw tot een ruzie of een conflict.
Daarmee bereiken we overigens vaker
niet dan wel wat we willen, namelijk dat
de ander zijn mening in onze richting
verandert.
Ten onrechte zijn we er meestal van
overtuigd dat ons denken superieur is
aan dat van anderen. We gooien er daar
om een grote dosis energie tegenaan om
de ander zo ver te krijgen dat hij of zij
onze superioriteit erkent. Terecht laten
anderen zich niet zomaar 'onderwer
pen'. Wat begint als een eenvoudig ver
schil van mening over een bepaald on
derwerp kan daarom, als we ons al te
superieur opstellen, gemakkelijk tot een
soort van machtsconflict uitgroeien. Het
gaat er ons dan niet méér om uit te ma
ken wiens opvatting de meest reële of
nuttige is, maar wie de sterkste is.
Dit soort machtsspelletjes kunnen rela
ties of contacten gemakkelijk verzieken.
Maar gegeven de ijdele wezens die men
sen nu eenmaal zijn, zijn ze soms niet te
vermijden. Voor diegenen van u die op
familiebijeenkomsten, vergaderingen of
andere gelegenheden weieens te lijden
hebben onder verbale machtswellustelin
gen daarom hier een aantal tips voor
zelfverdediging. Ze zijn ontleend aan ei
gen ervaringen en een viertal Ameri
kaanse handleidingen op dit gebied.
1. Lok uw gesprekspartner uit de tent.
Het is in uw voordeel uw gesprekspart
ner eerst zijn mening en argumenten te
laten geven. Stel gerichte vragen om hem
die te laten vertellen. Toon belangstel
ling voor wat hij vindt en laat hem zo
gedetailleerd mogelijk vertellen. Her
haal zijn uitspraken in grote lijnen zo
dat hij er zeker van is dat u hem be
grijpt. De reden voor deze 'uitlokkings
techniek' is dat de meeste mensen hun
standpunten niet helder genoeg hebben
doordacht. Vaak krijgt u hen, alleen al
door ze hun gezichtspunt te laten uitleg
gen, ertoe hun mening te veranderen.
Een ander voordeel is dat u weet waarte
gen u zich vervolgens moet verdedigen.
2. Blijf kalm. Begin langzaam wan
neer het uw beurt is om te spreken. Begin
met duidelijke, eenvoudige uitspraken,
waarvan u de indruk heeft dat hij die
onderschrijft. Vermijd extreme uitspra
ken of beweringen. Haast u niet. Als u
het moeilijk vindt uw opponent in de
ogen te kijken, kijk dan van hem weg als
u uw standpunt uiteenzet.
3. Lever kritiek op generalisaties. Als
uw opponent begint te generaliseren
door bijvoorbeeld te spreken over 'ieder
een', terwijl 'sommigen' meer op zijn
plaats is, ondergraaf dan zijn bewerin
gen door op uitzonderingen te wijzen.
Bijvoorbeeld als hij zegt dat alle vrijge
zellen onbetrouwbaar zijn, vraag hem
dan of ook de paus of Moeder Teresa, No
belprijswinnaar voor de vrede, daaron
der vallen.
4. Blaas 'etiketten' en 'dure woorden'
van tafel. Laat hem geen technische uit
drukkingen of moeilijke woorden ge-
door René Diekstra
hoogleraar psychologie te Leiden
bruiken. Wanneer hij dat toch doet,
dwing hem dan die woorden uit te leg
gen. Veel mensen begrijpen de (dure)
woorden die ze gebruiken maar half en
kunnen zelden precies uitleggen wat ze
daarmee bedoelen. Vraag hem bijvoor
beeld: wat bedoel je met vrij onderne
merschap, met egoisme, met socialisme,
enzovoort. Wees vooral op uw hoede voor
emotioneel geladen uitdrukkingen over
religieuze of etnische groepen. Als hij ra
cistische conclusies trekt, vertel hem het
verhaal van Martin Luther King, aan
wie in een hotel een kamer werd gewei
gerd door een receptionist die zei: "Het
spijt me, we accepteren geen mensen van
uw stand". Waarop de beroemde domi
nee antwoordde: "U dacht dat ik een nik
ker was en ik dacht dat u een goed. mens
was. We hadden allebei ongelijk".
5. Laat u niet boos maken. Als uw te
genstander boos wordt, gooi dan nog
wat olie op het vuur. Het zal zijn denken
ongunstig beïnvloeden en zijn argumen
ten verzwakken. Beledig hem niet terug
als hij u beledigt. Dit is vooral belang
rijk als er anderen bij zijn. Als u kalm
blijft wint u de sympathie van anderen
en dit zal hem op zijn beurt afkoelen.
6. Maak hem duidelijk dat zijn naald
blijft hangen. Vertel hem dat hij in her
halingen vervalt en dat simpelweg iets
steeds weer zeggen het niet méér waar
maakt. Herhaal zijn commentaar en her
inner hem eraan dat nazi-propaganda-
minister Joseph Goebbels placht te zeg
gen dat als je een leugen maar vaak ge
noeg herhaalt, mensen het als een waar
heid gaan zien.
7. Gebruik 'uitsmijters'. Een rake uit
smijter is dikwijls het instrument om een
argument kracht bij te zetten. Als u de
kans ziet voor zo'n voltreffer, doe het.
Maar zonder uw tegenstander oneerlijk
af te kraken, in zijn hemd te zetten of
belachelijk te maken. Een volmaakte uit
smijter vergt oefening. Het gaat erom
een minimum aan woorden te gebruiken
en een goede timing. En het moet op een
elegante manier ontwapenend zijn.
Twee volmaakte voorbeelden zijn de vol
gende. De bestuurster van een kleine au
to die bijna door een bus in de prak werd
gereden, werd door de buschauffeur uit
gescholden. Toen de chauffeur riep dat
hij haar auto nauwelijks had opge
merkt, reageerde het bijna-slachtoffer -
zo luid dat alle buspassagiers het konden
horen - met: "Oh, sorry, ik wed dat u nog
meer moeite hebt om kinderen op te mer
ken". Toen John Kennedy op verkie
zingstournee voor het presidentschap
een zaal binnenkwam riep een van zijn
tegenstanders: "Ga je gang John, vertel
ze alles wat je weet. Dat kan nooit lang
duren". Kennedy vuurde terug met: "Ik
zal ze alles vertellen wat we samen we
ten. Dat duurt niet veel langer".
8. Pas goed op voor clichés en onbewe
zen uitspraken. Zorg dat u kant en klare
antwoorden hebt. Als hij bijvoorbeeld
zegt: "je kan de menselijke natuur niet
veranderen", herinner hem er dan aan
dat zowel u als een kannibaal mensen
zijn, maar dat uw menu ietwat anders
is. Als hij zegt dat de meerderheid altijd
gelijk heeft, fris zijn geheugen dan op
door te zeggen dat de enige die het niet
eens is met de gang van zaken bij een
lynchpartij door een woedende menigte,
het onschuldige slachtoffer is.
9. Wantrouw statistieken. Slik ze niet
voor zoete koek. Als hij daarmee rond
strooit, vraag hem dan A) Waar ze gepu
bliceerd zijn B) Wanneer ze verzameld
zijn C) Wie ze verzameldeHerinner
hem aan het voorbeeld vdn de man die
verdronk in een rivier, waarvan de wa
terhoogte gemiddeld per jaar maar 20
centimeter was.
10. Haal slechte voorbeelden onderuit.
Als hij een punt probeert te scoren met
een slecht voorbeeld, lever kritiek. Noem
het voorbeeld van de onderwijzeres die
haar leerlingen de gevaren van alcohol
wilde inprenten. Ze deed een worm in
een half glas whisky, maar toen het
beestje zich oprolde en doodging riep een
van de kinderen dat je nooit last van
wormen had zolang je maar whisky
dronk.
Ten slotte nog twee andere nuttige
wenken. Spaar uw munitie op. Houd uw
argumenten achter de hand totdat u ze
echt nodig hebt en presenteer ze op een
sobere manier. Als u er te hard tegenaan
gaat lijkt het alsof u defensief of onzeker
bent. En verder, maak uw opponent niet
af. Als hij zwicht, geef hem dan een eer
volle aftocht. Want we weten toch al lang
dat machtsmisbruik de stof is waarvan
nieuwe conflicten worden geweven.
