Huizen bouwen als derde huid
DeHéma heeft deprijsgedzopt.
Fornuis van oma in technisch modern jasje
Grasdak bekroont milieubewuste woning
Slimme bergruimte achter deur
285
235
125
170
HEMA
DINSDAG 19 MEI 1987
Bouwen en natuur hebben
weinig met elkaar te maken.
Onze huizen zitten vol met
kunststoffen, chemische
produkten en energievretende
materialen. De Bossche
architect Renz Pijnenborgh is
ervan overtuigd dat dat de
oorzaak is van zeer veel
ongehagen, pijnklachten en
ziekte: „Een huis hoort als een
derde huid te zitten, het hoort
te ademen, net als goede
kleding. De meeste huizen
ademen niet, er wordt alleen
maar gekeken of ze wel
energiezuinig zijn maar
niemand let op het
leefklimaat".
door
Runa Hellinga
Pijnenborgh is zelf een van de eer
ste bewoners van een project waar
hij zijn ideeën over woningbouw
volledig uit heeft kunnen werken:
het woonwerkerf MW2 in de wijk
Maaspoort in Den Bosch. Zestien
woningen met bijbehorende
werkruimte, door de eigenaar-be
woners in gezamenlijke inspan
ning zelf gebouwd.
Het meest in het oog springende
van de huizen is de dakbedekking
van gras. Ongewoon in Nederland,
maar elders in de wereld wordt
gras volgens Pijnenborgh vaak
voor dit doel gebruikt. Zowel bij
extreme kou als bij extreme warm
te is het een perfect isolatiemate
riaal, dat bovendien nog bijdraagt
een frisse, zuurstofrijke woonom
geving.
Pijnenborgh is een paar jaar be
zig geweest met de ontwikkeling
van zijn grasdaken. Niet elke
soort gras is ervoor geschikt. Hij
heeft gezocht naar inheemse gras
soorten die elkaar in evenwicht
houden, niet langer dan een centi
meter of dertig worden en goed in
staat zijn om hete droge periodes
in de zomer te doorstaan.
Uiteindelijk heeft hij, met hulp
van een hovenier, een grasmengsel
gevonden dat aan deze eisen vol
doet. De dakbedekking wordt in
plaggen gelegd op een aardelaag
van 15 centimeter dik. Daaronder
zit afdekfolie, bestand tegen wor-
teldoorgroei, anders ontstaan er
lekkages.
Het ontwerp van de woningen
gaat uit van zogenaamde bouwbio-
logische principes: bouwen in
overeenstemming met de natuur.
De huizen zijn gebouwd van mas
sief grenen balken, die op elkaar
gestapeld zijn als een blokhut. Het
hout, dat uit Finland is geimpor-
teerd, is op de bouwplaats zelf
geimpregneerd met een boraxop-
lossing. „Dat is wat meer werk,
maar de impregneermiddelen uit
de fabriek zijn heel schadelijk voor
het milieu", aldus Pijnenborgh.
Bewust is ook voor grenen geko
zen en niet voor bijvoorbeeld een
tropische houtsoort: „Dan werk je
mee aan het kappen van het tropi
sche regenwoud en daarmee breng
je het milieu ook schade toe".
Hoewel hout als bouwmateriaal
iets duurder is, had de keuze voor
dit materiaal twee voordelen. Zelf
bouwers kunnen met zo'n systeem
makkelijk uit de voeten. Boven
dien is de isolatiewaarde van hout
hoog en dat betekent dat er weinig
isolerende materialen gebruikt
hoefden te worden.
Pijnenborgh: „De produktie van
glas- en steenwol kost ontzettend
veel energie. En het is toch heel
raar om materialen te gebruiken
die aan produktie meer energie
hebben gekost dan ze tijdens hun
hele levensduur van vijftien jaar
kunnen besparen". Bovendien
ademt hout, terwijl veel energiebe
sparende materialen een huis hele
maal afsluiten, met problemen als
vochtoverlast en vervuilde lucht
als resultaat.
Waar het kon, zijn natuurlijke
materialen gebruikt die ruim voor
handen zijn. In vloeren en woning-
scheidende wanden zijn ongebak
ken bakstenen verwerkt. Dergelij
ke lemen stenen hebben namelijk
uitstekende vochtregelende eigen
schappen. Het gebruik ervan is
volgens Pijnenborgh heel oud:
„Middeleeuwse gebouwen hadden
om die reden ook lemen binnen
wanden".
Lijnolieverf
bui-
Bij het schilderwerk in
tenshuis is voor gebruik
tuurlijke verven gekozen. De pro
duktie en het gebruik van syntheti
sche verfsoorten is een zware be
lasting voor het milieu en de ge
zondheid. De ervaring op het
woonwerkerf is, dat de natuurlijke
verfsoorten minstens even goed
voldoen.
Van lijnolieverven wordt altijd
gezegd dat ze minder snel zouden
drogen maar volgens Pijnenborgh
is dat met de huidige lijnolieverven
eigenlijk geen probleem meer. Ook
professionele schildersbedrijven
hebben al belangstelling getoond
voor de in het bouwproject opge
dane ervaringen, omdat men daar
weet, hoe slecht synthetische ver
ven voor de gezondheid zijn.
Over het verwarmingssysteem is
ook grondig nagedacht. De wonin
gen worden voor een groot deel
verwarmd met tegelkachels. Tegel
kachels worden vooral in Duits
land en Oost-Europa veel toepast.
Het zijn in feite gigantische blok
ken steen. Twee of drie keer per
dag wordt een klein, heel heet
vuurtje in de kachel gestookt, en
de stenen massa van de kachel
slaat de warmte op om die in de
loop van de dag langzaam uit te
stralen.
Pijnenborgh is zeer te spreken
over de kachel, die hij heeft laten
bouwen door een tegelkachelbou-
wer uit Alkmaar. De stookkosten
zijn laag, de kachel verbruikt dage
lijks een paar handjes hout, en om
dat het om stralingswarmte gaat is
het in huis al bij vrij lage tempera
turen (zo'n zeventien graden) echt
behaaglijk.
Op MW2 wordt niet alleen ge
woond maar ook gewerkt. Bij de
woningen zijn werkplaatsen ge
bouwd.
Pijnenborgh is een groot voor
stander van wonen en werken in
één wijk: „Voor mensen met een
gezin biedt dat veel mogelijkhe
den, en sociaal gezien is een wijk
waar van allerlei gebeurt natuur
lijk ook leuker dan een wijk waar
alleen maar gewoond wordt. Bo
vendien hoefje geen dubbele infra
structuur aan te leggen. Als je wo
nen en werken scheidt, moetje we
gen aanleggen om mensen van hun
huis naar hun werk te laten gaan,
parkeerplaatsen, extra openbaar
vervoer. Dat is een grote belasting
voor de omgeving.
Bouwbiologische principes wor
den in Nederland nog maar op zeer
beperkte schaal toegepast. Er is
Luuk van Dinteren op zijn dakgazo
één aannemer, het Biologisch
Bouwcollectief in Sint-Michielsge
stel, die volgens deze principes
werkt. Pijnenborgh heeft inmid
dels wel ervaren dat de belangstel
ling voor de ideeën achter MW2
heel groot is.
Het grote boerenfornuis, generaties
geleden een bekende verschijning
vooral op het platteland en in de roya
le keukens van herenhuizen, trekt
steeds sterker de belangstelling van
mensen die in het interieur een
'nostalgische noot' willen aanbren
gen.
De antiekmarkt is op kachelgebied
vrijwel uitverkocht maar er worden
nu nieuwe versies gefabriceerd om
aan de duidelijke vraag naar oma-for
nuizen tegemoet te komen. Ze heb
ben het voordeel dat ze in technisch
opzicht superieur zijn aan de fornui
zen uit vervlogen tijden.
Ringlever heeft een serie nostalgi
sche kachels gelanceerd, waarin het
fraaie tegelfornuis naar klassiek mo
del een topper is. Er is ook een uit
voering zonder tegels.
Je kunt die kachels en fornuizen op
alle vaste brandstoffen stoken. Kijk
wel uit watje erin stopt: geen spullen
die sterke milieuverontreiniging op
leveren.
Behalve als voor- en najaarsverwar
ming (als de cv buiten werking is) en
als bijverwarming in de winter, heeft
het ook een praktische functie. Je
kunt erop koken, bakken en braden.
Er zit een fors stuk moderne techno
logie in, waardoor het rendement
hoog is. De keramische tegelbekle
ding houdt de warmte lang vast en
straalt die uit nog lang nadat het vuur
gedoofd is: het accumulatie-effect.
Het fornuis geeft geen zicht op het
vuur; als je zo'n zichtbaar vlammen
spel wilt kun je een kachel met een
grote glasdeur kiezen.
Ze hebben alle hun voor- en nade
len. Het stoken van vaste brandstof
fen levert as en stof op en dat moet
opgeruimd worden. Het prijskaartje
liegt er overigens ook niet om. Het
hier afgebeelde exemplaar kost 6750
gulden, niet niks dus. Zo'n moderne
replica gaat echter wel een heel men
senleven mee en kan zelfs een erfstuk
worden.
Wat Ringlever op kachel- en for-
nuisgebied te bieden heeft kun je te
weten komen door het de fabrikant te
vragen: hij zit in Leerdam, tel. 03451-
16944.
In de meeste huizen bevinden zich
gewoonlijk behalve een redelijk
royale ouderslaapkamer enkele
kleinere vertrekken. Deze zijn
vaak zó krap bemeten dat je er
moet woekeren met de ruimte. De
toegangsdeur bevindt zich in de
meeste gevallen in een hoek en dat
is dan ook in de praktijk een 'dode
hoek'; op het muurvlak dat door de
geopende deur wordt beslagen
kun je niks kwijt. Toch is daar wel
een oplossing voor. De deur hoeft
immers niet beslist helemaal (90
graden) geopend te worden.
Wandkast
Door een open wandkast met
taps toelopende legplanken te ma
ken kunnen daar toch weer aardig
wat spullen opgeborgen worden
Aan de ene kant dienen de planken
bijna spits af te lopen, met een
haaks vlakje van hoogstens enkele
centimeters. Het brede uiteinde
kan 25 (maximaal 30) cm zijn, want
de doorloopruimte van de deur
moet uiteraard voldoende blijven.
De lengte van de planken kan ge
lijk zijn aan de breedte van de
deur.
Voor de bevestiging wordt in de
hoek achter de deur een lat beves
tigd, die als montageklamp voor de
legplanken dient Aan het brede
uiteinde kunnen de planken op
verschillende manieren bevestigd
worden. Het montagemateriaal (in
diverse lengten verkrijgbare) be
staat verder uit vierkante pootjes,
die voorzien kunnen worden van
zgn. stokschroeven. Het is ook mo
gelijk om een paneel, ter breedte
van het uiteinde van de planken,
tussen vloer en plafond aan te
brengen. De verbindingen tussen
paneel en legplanken kunt u dan
maken met schroeven of deuvels.
Ook aan de spitse kant moet een
betrouwbare bevestiging tussen
planken en hoeklat verzekerd zijn.
om het meubel zoveel mogelijk sta
biliteit te geven.
Meetwerk
Met wat meetwerk is het moge
lijk uit een rechthoekige plank
twee gelijkvormige tapse planken
te zagen. Dat scheelt een stuk op
de kosten. Bij gebruik van de be
kende kunststofpanelen met afge
werkte langskanten is er verder
weinig werk aan: alleen even de
kopse uiteinden van elke legplan
ken met een kantstrookje beplak
ken. Bouw het schuine wandmeu-
bel op een plintje en schroef daar
een rubber stootdop op. Let er ten
slotte op dat de deurkruk niet te
gen een plank kan stoten.
GAKO IS ECHT VOORDELIGER
r5Au--n/
Boerenwit of
boerenbruin.
Gratis gesneden.
2.30 qc
Paprika
knabbelnoten,
250 gram 2.95
Krentenbollen
Zak a 4 stuks
185 «r
Drop, drop en nog 'ns drop. Kies uit boerderijdrop, dubbelzoute drop, mintdrop, gekleurde drop
staafjes, sterrebeelddrop, yoghurtgums, dropwolkjes, geveldrop, colagumf lesjes, winegums,
fabeltjesdrop, kokindjes, salmiak-rondo's, cherry-colagums, vruchtendrop-
staafjes, dropgezichten, menthol-kruisdrop, salmiakmunten, Hema-drop,
Engelse drop, gekleurde dropvoetjes, salmiakruiten,
^verkeersdrop, griotten, muntdrop, honing- MtHn*
drop, katjesdrop, hoestmelange,
salmiakpastilles en mini Engelse
drop. Naar keuze 250 gram.
2.35 NÜ 1.95
vruchtensalade.
Bakje a 200 gram
295 050
NU
Kiwi - salade. Bakje a
200 gram 3.35
f Mintchocolade-en
butterscotchsticks.
Doos a 100 gram 2.75
Boeren snijworst
100 gram 1.45
Wener aardbeientaart gevuld met
banketbakkersroom
8.75
7501 Wmk
Leverworst speciaal per
stuk a 400 gram
lil2'25 195
ilM NUl.
Aardbeienvlaai
met slagroom
en heel veel
verse aardbeien
11.75
Gekookte
schouderham.
150 gram 2-
Echt Waar Voor Je Geld—
