Navo zoekt compensatie Hl,SOCIETY! De verloedering van de democratie in Israël 'Meningsverschil blijft bestaan' Zieke Barbie hoeft niet te verschijnen Leider coup Fiji vraagt erkenning f red men ken ZATERDAG 16 MEI 1987 MMUHdüWil.l PAGINA 5 Voor verlies Euro-raketten STAVANGER (GPD) - Binnen de NAVO begint de discussie op gang te komen over de vraag hoe de bondgenoten de militaire gevolgen moeten compenseren van een eventuele totale verwijdering van kernraketten voor de middellange en korte afstand uit Europa. De NAVO blijft dan zeker niet zon der kernwapens achter. Na de al in 1983 overeengekomen verminde ringen blijven nog altijd 4600 Ame rikaanse kernkoppen in Europa over. Maar de nucleaire balans op ons continent zal er dan wel heel anders uitzien en dat vereist aan passing van de bewapening. Na het terugtrekken van kruisra ketten, Pershings 2 en de Russi sche SS-20's zullen alleen de Rus sen nog over raketten beschikken met een bereik van 300 tot 500 kilo meter. Die categorie wapens lijkt vooralsnog buiten de onderhande lingen in Genève te zullen blijven, maar zij baren de NAVO toch grote zorgen. Weinig geruststellend De NAVO-landen hebben geen vergelijkbare wapens en dat is - gevoegd bij het grote conventione le overwicht van het Warschaupakt - een weinig geruststellende ge dachte. De nul-opties vergroten niet per definitie onze veiligheid, zo wordt betoogd. Daarom wordt nu gezocht naar mogelijkheden om de overblijvende NAVO-kernbe- wapening te verbeteren. De ministers van defensie van de NAVO benadrukten na de bijeen komst van de Nucleaire Plangroep in het Noorse Stavanger de nood zaak van die modernisering. In 1983 is in het Canadese Montebello Honecker vraagt steun Lubbers DEN HAAG (ANP) - De partijlei der en president van de DDR, Erich Honecker, heeft 'onlangs' drie westerse leiders, onder wie premier Lubbers, een persoonlijke brief gestuurd over de ontwape- ningsproblematiek in Europa. Dit heeft een woordvoerder van het Oostduitse ministerie van buiten landse zaken, Wolfgang Meyer, gis teren bekendgemaakt. In de brief wordt, aldus het Oost duitse persbureau ADN, gewezen op de „bijzondere verantwoorde lijkheid" van Europa op dit mo ment. In zijn brief aan premier Lub bers, premier Thatcher van Groot- Brittannië en premier Martens van België wijst Honecker opnieuw op het belang van een kernwapenvrije zone in Midden-Europa. Hij onder streept dat de DDR en het War schaupact bereid zijn mee te werken aan een verregaande ont wapening op het gebied van de conventionele wapens. De Oost duitse partijleider vraagt de drie westerse regeringsleiders het poli tieke gewicht van hun land in te zetten, opdat een akkoord over middellange-afstandsraketten niet wordt vertraagd. door Hans de Bruijn daar al toe besloten, maar de recen te ontwikkelingen hebben de druk op de ketel verhoogd. Het gaat daarbij volgens alle be trokkenen om modernisering van bestaande kernwapens en niet om uitbreiding. Het is niet zo dat de NAVO met de ene hand probeert terug te krijgen wat zij met de an dere net heeft weggegeven, zo wordt algemeen verzekerd. Maar enige twijfel daarover is niet onte recht. Want het ziet er naar uit dat de NAVO minstens twee wapensyste men toch zo probeert aan te pas sen, dat zij dezelfde taken kunnen vervullen die aan de kruisraketten en Pershings waren toebedacht. Het gaat daarbij om op zeeschepen te plaatsen kruisraketten en om de in Engeland gestationeerde Ameri kaanse F-lll-bommenwerpers. Onderzeeboten De Amerikaanse minister van defensie Weinberger en NAVO-op- perbevelhebber generaal Rogers hebben al herhaaldelijk gezin speeld op het aan de NAVO toewij zen van Amerikaanse onderzeebo ten die met kruisraketten zijn uit gerust, ter compensatie van het kwijtraken van de op land gestatio neerde kruisraketten. Het gaat ruwweg om dezelfde Tomahawk- kruisraketten die voor Woens- drecht bestemd waren, alleen kun nen deze van onder water worden afgevuurd. Deze kruisraketten kunnen in principe net als hun op land gesta tioneerde soortgenoten doelen tot in de Sovjet-Unie raken (hun be reik is 2500 km). Maar om geen nieuw probleem met de Russen te creëren, zou hun bereik echter tot 400 a 600 kilometer beperkt kun nen worden. Verwisseling door verderreikende exemplaren blijft natuurlijk altijd mogelijk. De al 20 jaar oude F-lll-vliegtui- gen gelden ook al veel langer als middellange-afstandswapens, om dat zij theoretisch tot Moskou en terug zouden kunnen vliegen met kernwapens aan boord. Zij werden echter tegenover de kruisraketten en de Pershings als een verouderd systeem beschouwd', omdat vlieg tuigen veel te kwetsbaar zijn voor de sterke luchtverdediging van het Warschaupakt en hun doelen wel licht nooit zouden kunnen berei ken. Minder kwetsbaar Misschien zijn zij daarom ook door de Russen nooit in de Geneef- se onderhandelingen betrokken. De Amerikanen willen nu die F- 11 I's moderniseren. Betere elek tronica en radarapparatuur zouden het toestel minder kwetsbaar moe ten maken. En om hun kwetsbaar heid nog verder te compenseren, zou hun aantal moeten worden ver groot. Als er meer F-lll's zijn, is de kans dat er een met een kernbom door de luchtafweer komt simpel weg groter. Nu staan in Engeland 150 F-lll's (van de 336 die er zijn gemaakt). Dat aantal zou fors moe ten worden uitgebreid. Aangezien de F-lll's niet meer worden ge bouwd, moeten die aan andere eenheden van de US Airforce wor den onttrokken. De zee-kruisraketten en de F- 11 I's zijn en blijven Amerikaanse systemen. Dat is niet het geval met de andere te moderniseren kern wapensystemen, die met een Ame rikaanse kernkop zijn uitgerust maar door de diverse bondgenoten worden beheerd. Zo zijn er de Lance-raketten, waarvan de NAVO het bereik wil vergroten. De huidige Lance - waarvan de Nederlandse artillerie er zes heeft (de andere NAVO- bondgenoten samen 157) - heeft een bereik van 110 kilometer. Dat moet worden gebracht op 250 kilo meter, zodat deze raketten enig te genwicht vormen voor de Russi sche SCUD's, die 300 km. ver kun nen komen. Tenslotte moet door een ingrij pende, en dus dure, verbetering van de elektronica van de straalja gers met kerntaken hun inzetbaar heid worden vergroot. Het gaat daarbij in hoofdzaak om de Neder landse en Belgische F-16's en de Britse en Duitse Tornado-vliegtui gen. De verbeteringen moeten hen in staat stellen dieper tot boven het vijandelijke grondgebied door te dringen. Deze verbeteringen zullen de NAVO-landen miljarden guldens gaan kosten. Dat - gevoegd bij de algemeen gevoelde noodzaak om ook de niet-nucleaire verdediging drastisch te verbeteren - maakt duidelijk dat de NAVO-bondgeno- ten een dure prijs zullen moeten betalen voor het wegnemen van hun ongerustheid over de gevol gen van de verwijdering van de kernraketten voor de middellange en korte afstand uit Europa. JOEGOSLAVIË - Na maanden van wilde stakingen tegen rege ringsplannen voor een koppeling tussen beloning en produktiviteit, is nu ook de eerste actie van geor ganiseerde werknemers begonnen, heeft de staatskrant Politika giste ren gemeld. Het blad berichtte dat werknemers, van een slachterij in Zagreb, Sljeme, het werk hadden neergelegd. De staking vormt de eerste officiële werkonderbreking van een vakbond in het naoorlogse Joegoslavië. WARSCHAU (AP)- De Poolse politie heeft gistermiddag weten te voorkomen dat een biLskaping op de luchthaven van Warschau levens eiste. De kaper, een jonge Pool, hield gedurende enkele uren een twintigtal passagiers in gijzeling. De man eiste dat hij een vrijgeleide kreeg naar het westen. Een gegijzelde liep verwondingen op, toen de politie de bus bestormde. (foto AP) Chirac na 'ontwapeningsgesprek' met Gorbatsj ov Onderzoek naar relatie tussen IRA en Libië DUBLIN - De Ierse regering heeft verklaard dat de inlichtingendien sten een onderzoek instellen naar berichten als zou Libië wapens le veren aan het verboden Ierse Re publikeinse Leger (IRA). Minister van buitenlandse zaken Brian Lenihan sprak zich donder dagavond in het parlement echter uit tegen de eis van de oppositie om een formeel protest in te die nen bij Libië. Lenihan beant woordde in de Dail (het parlement) vragen over een artikel in de En gelse krant The Independent dat een door het IRA gebruikt krachtig nieuw explosief was geleverd door Libië Oud-minister van buitenlandse zaken Peter Barry van de opposi tiepartij Fine Gael zei dat de Ierse regering een ferm standpunt moest innemen ten aanzien van de Libi sche leider Gadhaffi. Maar Lenihan zei dat het artikel in The Independent geen harde be wijzen bevatte, die een formeel protest konden rechtvaardigen. Hij zei dat de Ierse politie contact had opgenomen met andere regeringen om het bericht te controleren. MOSKOU (AFP/RTR) - De ver schillen van mening tussen de Sowjet-Unie en Frankrijk ten aan zien van de ontwapening "blijven bestaan", zei gisteren premier Jac ques Chirac na een onderhoud in het Kremlin met partijleider Mi- chail Gorbatsj ov. Chirac zei tegen journalisten dat de verschillen "met grote openhar tigheid" waren besproken. Hij dacht dat het Kremlin het Franse standpunt nu beter begreep, al aanvaardde het het niet. De Franse eerste-minister was vol lof over Gorbatsjov, die hij om schreef als een bekwaam en open hartig man met wie het goed pra ten is en die kan overtuigen en overtuigd worden. Wat de twee gedurende vier en een half uur hadden besproken, al dus Chirac, "heeft ons beiden stof tot nadenken gegeven". De betrekkingen tussen Parijs en Moskou hebben de laatste we ken tekenen van wrijving ver toond. De media in de Sowjet-Unie hebben Chiracs verdediging van kernwapens veroordeeld. De premier heeft in Moskou her haald dat de supermogendheden eerst in hun eigen strategische kernwapenarsenaal moeten snoeien, alvorens hun wapens in Europa te verminderen en kleine kernmogendheden -- Frankrijk en Groot-Brittannië te vragen om af schaffing of verkleining van hun Forces de Frappe. Hij staat skep- tisch tegenover het Sowjetaanbod om de kernraketten voor de korte re afstand in Europa af te schaffen, omdat het de ontnuclearisering van het continent tot gevolg zou hebben en het westen blootstellen aan het overweldigende Sowjetar- senaal aan conventionele en che mische wapens Sacharov Chirac had tevoren in het ge bouw van de Sowjet-academie van Wetenschappen een gesprek van een kwartier gehad met de dissi dente natuurkundige en Nobel prijswinnaar Andrej Sacharov. De ze maakte Chirac deelgenoot van zijn bezorgdheid dat aan de invrij heidstelling van "gevangenen van hun geweten" een einde was geko men. De Franse premier zei gisteren niet met Gorbatsjov over mensen rechten te hebben gesproken; hij had het wel informeel gedaan aan een diner op donderdagavond. Hof van Lyon wijst eis af LYON (ANP) - Het Hof van Assi sen in Lyon heeft gisteren de eis van één van de advocaten van de civiele partijen afgewezen, dat Bar bie gedwongen moest worden voor de rechtbank te verschijnen. De vertegenwoordiger van de LICRA, de liga tegen racisme en anti-semi- tisme, mr. Charles Kormann, had de president van de rechtbank zijn „rillerig gedrag" verweten. „Het initiatief om zich terug te trekken mag niet aan Barbie worden over gelaten, maar aan de justitie, aldus de advocaat. „Het is essentieel dat Barbie tegenover de getuigen komt te staan, zodat het een echt proces van de waarheid wordt". De procureur-generaal, Pierre Truche, zei in te zien dat de terug trekking van Barbie „een nieuwe klap in het gezicht was van de ge tuigen". Maar Frankrijk is een de mocratie, en hoewel de president van de rechtbank, André Cerdini, de bevoegdheid heeft de gedaagde te dwingen te verschijnen „kan hij hem niet dwingen te praten". ADVERTENTIE SUVA (REUTER) - Een dag nadat militairen de burgerregering op de Fiji-eilanden afzetten heeft de nieuwe machthebber een beroep gedaan op andere landen zijn be wind te erkennen. „Nu de militaire regering het land in een sfeer van vrede en rust leidt, verwacht ik dat landen waarmee wij diplomatieke betrekkingen onderhouden, de nieuwe regering erkennen", zo zei gisterenluitenant-kolonel Sitiveni Rabuka. Nieuw-Zeeland, Australië, de Verenigde Staten en Groot-Brit tannië veroordeelden de coup, waarbij de pas gekozen regering van Timoci Bavadra ten val kwam. Luitenant-kolonel Rabuka kon digde een nieuwe grondwet aan, die het vermoedelijk onmogelijk maakt dat personen van Indische afkomst een meerderheid binnen de regering vormen. Fred Menken heeft altijd enkele automobielen van formaat in huis, zoals Porsche, Jaguar, Lancia, Mercedes, Volvo, Saab, Maserati etc. „md rijksstraatweg 338, Buitenland kort Mosjov Lazar Mojsov heeft gisteren de leiding overgenomen van Joego- slavië's collectieve presidentschap. Mojsov vervangt Sinan Hasani, wiens eenjarige ambtstermijn is verstreken. Mojsov wordt de ne gende leider van het collectieve presidentschap sinds de dood van Tito, in mei 1980. Ontvoering Guerrillastrijders van het MNR hebben in Mozambique zeven mensen van een missieboerderij ontvoerd. Een woordvoerder van de missie Youth With A Mission verklaarde gisteren in Harare dat de ontvoering woensdagavond had plaatsgevonden. De MNR-rebellen bliezen een vrachtauto en een per sonenauto van de missieboerderij op en voerden een Amerikaanse verpleegster, de Australische lei der van de missiepost, een meisje van anderhalf jaar en vier Zimbab- weanen weg. Arrestaties Extremistische sikhs hebben gisteren in de Indiase deelstaat Punjab een militante hindoe en een politieman vermoord. De auto riteiten hebben in de deelstaat de afgelopen drie dagen meer dan 500 mensen gearresteerd. Drie dagen geleden nam de cen trale overheid het gezag in de deel staat over en begon een campagne om sikh-extremisten op te pakken. Het persbureau UNI meldde vrij dag dat in totaal 513 arrestaties wa ren verricht. Intussen kondigde1 politiecom- mandant Julius Ribeiro aan dat het politie-apparaat in de deelstaat zal worden gezuiverd. Er zouden veel politiemannen zijn die ken met de sikh-extremisten. TEL AVIV - In Israël bestaat al veertig jaar vrees om het voortbe staan van de joodse staat. Met de nadruk op „staat' vanwege de mili taire dreiging uit de omringende Arabische landen en op Joods' vanwege de verdere secularisatie (het losraken van kerk en geloof) en de demografische problemen rond de Palestijnen in Israël en in bezet gebied die zich vermenigvul digen in een tempo zoals de aarts vader Abraham ooit is voorspeld. Vrede biedt uitkomst voor dat angstcomplex van de Israëli's. Daarover willen onderhandelen is volgens sommige orthodoxe rab bijnen geheel in de lijn van de joodse religieuze traditie. „Pikuah nefesh' betekent volgens de Tal moed (leerboek): het redden van leven, waarvoor alles moet wijken. door Taco Slagter Een internationale vredesconfe rentie over het Midden Oosten zou de regio voor verdere oorlogen kunnen behoeden, die bij een voortduring van de patstelling an ders onvermijdelijk zijn. Simon Peres hoefde de Talmoed daarover niet te raadplegen om tot die een voudige conclusie te komen. On danks alle nadelen die aan het in ternationale karakter van vredes besprekingen voor Israël kleven, wilde de socialistische vice-pre mier het er op wagen. Maar het rechtse Likoedblok, de voornaam ste coalitiepartner van de Arbei derspartij in de regering van natio nale „eenheid", blokkeerde deze week Peres' vredesinitiatief waar over nota bene in detail al overeen stemming was bereikt met koning Hoessein van Jordanië en dat de steun had van de Verenigde Sta ten. De hieruit gevolgde kabinetscri sis en de politieke onwil van Li- Simon Peres - eenvoudige concluzie - (foto AP) koed-premier Izaak Sjamir de kie zers het laatste woord te geven roe pen heel wat vragen op. Waarvan de belangrijkste zijn waarom er in Israël geen samenhangend debat over vredesopties kan worden ge voerd en waarom de veronderstel de democratie niet werkt, zoals die behoort te functioneren. De antwoorden hierop zijn rijk geschakeerd, maar in wezen draait het bij deze vragen om de partijpo litiek, de eigen interesse en de ideologie die het handelen van po litici al veertig jaar bepalen. Dis cussies over praktisch alle politie ke onderwerpen verlopen volgens dat scenario. Politici in Israël stel len de zaken wel anders voor, maar het landsbelang is bij nadere be studering van de debatten maar zelden in het geding. Pragmatisme of „no nonsense' is voor de met gordijntjes van de werkelijkheid en het volk afgeschermde partijen een taboe. Sinds kort echter vormt de Ar beiderspartij van Simon Peres een uitzondering op die regel. De socia listen doorbraken het stramien door dit keer met het landsbelang voor ogen serieus mogelijkheden te onderzoeken die zouden kunnen leiden tot vredesbesprekingen met Jordanië en de Palestijnen. Toch was er vanaf het begin ook een par tijpolitiek belang in het spel. Peres hoopte al snel op een internationa le vredesconferentie met gunstige uitgangspunten voor Israël om zo doende vervroegde verkiezingen te kunnen forceren en op die manier van het uit nood geboren verbond met de Likoed af te komen, dat hij als een monster beschouwde. Een legitiem verlangen, want het re geerakkoord voorzag in de val van het kabinet in het geval de Likoed zich niet zou kunnen vinden in de resultaten van het vredesproces. Blinddoeken Maar de Likoed offerde van meet af aan een politiek verantwoord de bat over een internationale vredes conferentie op aan de met blind doeken afgedekte ideologie van de partij. In plaats van met de socialisten constructief de inhoud van het vre desplan te bespreken en te probe ren een compromis te bereiken, vochten Sjamir en zijn ministers het internationale aspect van de procedures aan die de directe on derhandelingen met de betrokken partijen slechts zullen inleiden. En niet meer dan dan. Vanuit het par tijpolitieke standpunt van de Li koed waren er toch twee redenen om het plan van Peres al op die gronden te torpederen. Een intematioanale vredesconfe rentie is alleen mogelijk bij de gra tie van territoriale concessies. Is-, raël heeft dat wisselgeld in de vorm van bezet gebied. Maar de Li koed wil van geen ruil omwille van vrede en voorspoed weten. De Groot-Israël gedachte van de partij is daar primair de oorzaak van. In grijpender echter dan de verwerpe lijke expantiedrang van de Likoed, is de diepgewortelde argwaan van de partij voor de internationale ge meenschap die een coherent debat in Israël over een vredesconferen tie onmogelijk maakt. In die visie van de Likoed zijn de meeste „goyiem' (niet joden) onge neesbare anti-semieten voor wie het er niet toe doet of de staat Is raël nu wel of niet blijft voortbe staan. Voorstelllen van die kant zijn per definitie verdacht, zo is de ver van de realiteit staande opvatting van de partij. Een internationale vre desconferentie is een valstrik waar niet meer van is los te komen, meent de Likoed en die niet zal uit monden in directe vredesbespre kingen tussen Jordanië en de jood se staat. Daarom: vrede is een illu- Gemakshalve gaat de Likoed voorbij aan de feiten uit het verle den. Hoewel de Arabische landen op de Verzoeningsconferentie van Lausanne in 1949 en de (later on derbroken) vredesconferentie van Geneve in 1973 weigerden direct met Israël te onderhandelen, vorm den die internationale bijeenkom sten toch de basis voor direct con tact met Jordanië (1949) en regelin gen ter scheiding van de troepen langs de bestandslijnen met Syrië en Egypte (1973). Maar het negeren van de geschiedenis gerieft de Li koed om Peres te kunnen beschul digen van landverraad en de volks massa ermee te verlakken. Volwassener Daarentegen gelooft de Arbei derspartij in de dynamiek van in ternationale betrekkingen. A priori hoeft het internationale politieke systeem niet vijandig tegenover Is raël te staan. Respecteer en ver denk het tegelijker tijd, is het uit gangspunt van de socialisten. Sterk beinvloed door de regelmati ge contacten met de zusterpartijen binnen de Socialistische Interna tionale is de partij van Peres veel volwassener op het gebied van de buitenlandse politiek dan de Li koed. Sjamir en zijn revisionisti sche partij hebben geen enkele aansluiting op het internationale platform en missen die ervaring node. Wat hen bindt is een onge zonde vorm van patriottisme en een ideologie die, als het er op aan komt, niet ver afstaat van de apart heid in Zuid-Afrika. Want na de zo gekoesterde anne xatie van bezet gebied heeft de Li koed er geen enkele moeite mee de tevens ingelijfde Palestijnen volle dige burgerrechten te onthouden. De obstructiepolitiek van Sjamir en consorten moet in dat kader ook worden gezien. Het zal duidelijk zijn dat waar partijbelangen en ideologie in het politieke krachtenveld zo'n domi nante plaats innemen, de democra tie er wel onder moet lijden. Sjamir had na de breuk met de Arbeiders partij over zo'n wezenlijk politiek meningsverschil naar de president moeten stappen. Maar het gebeur de niet. Uit partijbelang, want de Likoed staat volgens de talrijke en- quetes op fors verlies. Dan had de Knesset zichzelf onmiddellijk moeten ontbinden. Maar ook die democratische verplichting bleef uit. De religieuze partijen bijvoor beeld - zij hebben in feite de macht in handen als het gaat om doorslag gevende stemmen - willen vooraf concessies van de Likoed of de Ar beiderspartij ten aanzien van gods dienstige wetgeving. Aan de hand van het resultaat zullen deze splin tergroepen hun stemgedrag met betrekking tot vervroegde verkie zingen bepalen. Maar ook andere partijtjes laten het politieke leven van het nationa le kabinet afhangen van wat de een of de ander te bieden heeft. Vrede of geen vrede, deze politici van eenmansfracties gaat het er alleen maar om of zij na nieuwe verkie zingen in de Knesset zullen terug keren. De lobby is er op gericht om via lijstverbindingen of fusie met de Likoed of de Arbeiderspartij van een plaats op het skai van de parlementaire zetel verzekerd te zijn. Zelfs sommige socialisten dreigen de steun aan een motie van wantrouwen te zullen onthouden, omdat zij nu al weten niet meer voor een verkiesbare plaats in aan merking te komen. Zo werkt de democratie in Israël. Verloederd onder invloed van one venredige partijbelangen en on haalbare ideologieën. Voor alles is een tijd. Voor oorlog en voor vrede. Komt het alsnog op de stembus aan dan is het nog maar de vraag of onder het huidige politieke systeem de met angsten ingepompte Israëlische kiezers bij machte zijn hiertussen onder scheid te maken.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1987 | | pagina 5