De jagers van het 313-squadron
'Wij voeren geen privé-oorlogjes, zie het maar als topsport'
mm
ZATERDAG 16 MEI 1987
PAGINA 29
Nederlandse
jachtvliegers vormen
een elite van 250
piloten voor wie een
strenge selectie is
weggelegd. Tijdens de
open dag van de
Luchtmacht - op 4 juli
a.s. op de vliegbasis
Twente - kunnen hun
toestellen van dichtbij
worden bekeken en
vertonen de piloten
hun kunsten. Er
worden op die dag
200.000
belangstellenden
verwacht.
Verslaggever Weert
Schenk proefde alvast
de sfeer bij het 'op
Twente' gelegerde
13-squadron.
'Almachtige God, Gij die van de
wolken Uw wagen maakt, en die op
de vleugelen des winds wandelt;
Ontferm U, zo smeken wij, over on
ze vliegers. En wanneer zij te mid
den van de wolken en de wonderen
van de hemel zijn, geef hen de ze
kerheid van Uw bescherming, zodat
zij hun taak voorzichtig en zonder
vrees volbrengen'.
door Weert Schenk
Hoewel niet gedacht wordt dat veel
mensen voor het slapen gaan de handen
vouwen en deze woorden zullen preve
len, verspreidt de publiciteitsafdeling
van de Koninklijke Luchtmacht dit ge
bed samen met het Onze Vader, afge
drukt op een mooi kaartje. De jachtvhe-
gers hebben het verhoor van het gebed
niet afgewacht, maar voor de zekerheid
een eigen belangenvereniging opge
richt. Ze vinden dat ze er een beetje bij
hangen in de Luchtmacht.
Dat het uit een ver verleden daterend
gebed nog steeds wordt verspreidt, zou
misschien te maken kunnen hebben met
de gewijde sfeer die om de straaljager
hangt. Het volk kijkt vol ontzag tegen de
piloten aan. In een straaljager ben je ie
mand. Ook films als Top Gun dragen
aan die beeldvorming bij.
Niet ontdekt
De twee straaljagers razen laag over
het vijandelijk gebied. Het Noordduitse
platteland -schiet onder hen weg. Nog
steeds zijn ze, volgens hun instrumen
ten, niet ontdekt door radar van afweer
geschut. De ranke kisten bonken op de
termiek. Over enkele minuten wordt het
punt bereikt vanwaar de aanval wordt
ingezet. Dan gaan de twee F5-jachtbom-
menwerpers uiteen. Ieder kent zijn taak.
Piloot Rob de Rave laat zijn kist tot
een hoogte van 100 meter zakken. Ge
concentreerd stuurt hij in een koers die
bezijden het doel ligt. De vijand blijft zo
in het ongewisse over de plek waar hij
zijn dodelijke lading zal afwerpen.
Ondanks de hoge snelheid (900 kilo
meter per uur) oriënteert hij zich aan de
hand van de landkaart waarop hij mar
kante punten opzoekt: torens, bruggen,
dorpen, watertjes of bossen. Daarbij
zingt hij in zichzelf iets ondefinieer
baars: turututu, turututu.
Opeens trekt De Rave de punt van de
F5 omhoog. De jager stijgt fel. In hoog
tempo rolt de wendbare jet vervolgens
over zijn kant naar een andere koers en
duikt tegen de G-krachten, zwelt op, zo
dat het bloed naar zijn hoofd blijft stro-
Achter hem verschijnt de Bravo, de
andere jager die een kleine zestien se
conden na hem op dezelfde plaats een
zware bom dropte. Samen scheuren ze
naar het dorp Sogel, waar een basis van
Hawk-geleideraketten wordt gebombar
deerd.
De Rave kijkt tevreden. De missie is
geslaagd. Het ging beter dan 's morgens,
toen de Bravo een beetje verdwaalde en
te vroeg over het doel vloog. Ook was er
een fout gemaakt met de tijdsplanning,
waardoor de aanval onverwacht drie mi
nuten eerder moest worden ingezet. 'In
real time' was dat rampzalig geweest,
zegt De Rave.
Luchtgevecht
Op de terugweg naar het vliegveld
Twente duikt achter de twee F5-jagers
een ultra-moderne F16 op. De piloot wil
'spelen', een luchtgevecht simuleren.
Maar met een manoeuvre met de vleu
gels laat De Rave weten een onervaren
meevlieger te hebben en daardoor wei
nig gelegenheid voor 'fun' met halsbre
kende toeren te hebben. Normaal laat hij
zich geen twee keer uitdagen. 'Af en toe
een snoepje kan geen kwaad'.
In de kantine van het 313-squadron
van de Koninklijke Luchtmacht, gele
gerd op het vliegveld Twente, hangt een
affiche van Top Gun, een film over een
Amerikaanse vliegersopleiding. De pilo
ten van 'het 313' doen de film af als 'on
realistisch en sterk geromantiseerd'.
Liedesrelaties als in Top Gun vallen
inderdaad niet op. Maar toch zijn er
overeenkomsten, zoals de glamour, de
levensstijl met snelle auto's, speedboten
en motoren, de onderlinge strijd, het ma
cho-gedrag en vooral het vliegen. Voor
de Luchtmacht is de film een geschenk
uit de hemel.
Er bestaat enorme belangstelling voor
het beroep van straaljagerpiloot. De
Luchtmacht hoopt dat van het grote
aantal sollicitanten er meerderen de ex
treem strenge selectie en de daarop vol
gende zware opleiding passeren. Zo zou
dan het tekort aan vliegers kunnen wor
den weggewerkt.
De 21 piloten van 'het 313' hebben de
afvalrace naar het brevet overleefd. Ze
kunnen de straaljager vliegen en moeten
zich nu trainen in het gebruik van de jet
als wapensysteem.
Rond kwart voor acht 's morgens ver
zamelen de piloten ^ich voor de koffie in
de kantine van het squadron. Stoere
knapen in lederen jacks en grijze over
alls met veel zakken en ritssluitingen.
De F5 in de lucht. "Wat je ook doet, het is nooit te vergelijken met een
real time situation. (foto's gpd»
De meesten zijn nog maar nauwelijks
twintig jaar.
Veel oudere ervaren vliegers verlaten
de Luchtmacht voor een rustiger en
vooral beter betaalde baan bij een lucht
vaartmaatschappij. De overbelasting, de
bureaucratie en het carrièreverloop bij
de Luchtmacht komen hen de strot uit.
In de burgerluchtvaart is dat allemaal
veel beter geregeld, zeggen ze, hoewel
het vliegen op passagiersvliegtuigen
veel minder leuk is.
Niet gezond
Eerste luitenant Rob de Rave is 27
jaar. Hij vliegt nu drie jaar bij het 313-
squadron en behoort daarmee tot de
meest ervaren vliegers. „Dat is niet ge
zond", zegt hij, „want ik voel me hele
maal niet 20 ervaren. Ik moet nog heel
veel leren. Maar door het vertrek van er
varen mensen moet ik nu al de collega's
met nog minder ervaring wegwijs ma
ken".
De Rave weet nog niet wat zijn taak
die dag is. Eerst volgt de briefing en pas
daarna kan hij op de lijst in de planning-
bunker zien hoe hij is ingedeeld en met
wie hij moet vliegen.
De briefing-room is om precies acht
uur gevuld. In hoog tempo informeert
een medewerker van de meteo-afdeling
over de weersgesteldheid. Iemand van
de verkeersleiding doet mededelingen
over de in gebruik zijnde landingsbanen
op het vliegveld Twente en andere mil-
taire bases. Na de start zal geen verdere
radarbegeleiding van de verkeersleiders
nodig zijn. Er is letterlijk geen wolkje
aan de lucht.
Daarna wordt de kennis van de nood
procedures getest door een van de pilo
ten die dit voor vandaag moest voorbe
reiden. "Na de take-off, bij een knoopje
of 100, zie je dat de warning-lights van
fire gaan branden. Luitenant Janssen,
wat doe je?' Bij de briefing hoort ook het
opfrissen van kennis over vliegtuigen
van het Oostblok. Binnen een kwartier
staat iedereen weer buiten.
Op het bord in de planning-bunker
staat De Rave ingedeeld voor een navi-
gatievlucht met Fred Frohlich. Ze lijken
eikaars tegenpolen. De besnorde De Ra
ve is rustig, serieus en een beetje Engels
stijf. De drie jaar jongere Frohlich laat
zich kennen als een wildebras, die het
vliegen 'waanzinnig' vindt en niets lie
ver doet dan in de lucht hangen. „Ik ben
altijd beschikbaar, tenzij ze mijn benen
afhakken". Andere vliegers moeten in-
strumentvliegen of schieten op de range
van Vlieland.'
Dossiers
In de bunker is een afdeling van de
meteo met kaarten, waarop iedere
weersverandering direct wordt bijge
werkt. Ook staat dat boven de Utrechtse
heuvelrug niet beneden de 1000 voet
mag worden gevlogen, omdat anders gi
gantische schadeclaims van de nertsfok
kerijen binnenstromen.
De inlichtingen-officier, die alles weet
van mogelijke doelwitten, zetelt ook in
de bunker. Hij heeft bakken vol dossiers
waarin foto's, kaarten met de juiste coör
dinaten en andere bijzonderheden.
De Rave en Frohlich moeten aanval
len simuleren op doelen in Noord-Duits-
land. De meeste oefendoelen liggen
daar, omdat in Duitsland lager mag wor
den gevlogen dan in Nederland. De Ra
ve: „De Duitse bevolking is daar niet blij
mee. Maar het is nog een afspraak van na
de Tweede Wereldoorlog. Zij hebben
tenslotte de oorlog verloren".
Aan de wand hangt behalve een poster
met de tekst 313 fucks you all ook een
affiche met de tekst 'Belangrijker dan
het doel raken is....de grond missen'. Het
gestaan door de crew-chief klimmen ze
in de nauwe cockpit.
De verhouding tussen piloten en crew-
chiefs is meestal erg goed. Ze gaan heel
vriendschappelijk met elkaar om en
worden op eikaars feesten uitgenodigd.
Maar met de andere onderdelen zijn er
nogal eens wrijvingen. De piloten, die
door veel andere militairen worden be
schouwd als losgevochten tuig, vinden
dat niet iedereen op de door 1200 man
bevolkte vliegbasis voor hen klaar staat.
De Rave: „Wij vliegen twee keer per
dag. Je hebt tussendoor briefings en je
voorbereidingen. Wij moeten altijd iets
regelen als anderen eten. Daar wordt
weinig rekening mee gehouden. Als je
dan bijvoorbeeld voor een trip naar
Noorwegen geld nodig hebt kan de kas
sier er net niet zijn, of hij heeft geen geld.
Dat geeft veel irritaties. Wij moeten dus
altijd tevoren bellen en vragen of ze be
reid zijn iets te regelen".
De traagheid van sommige diensten
frustreert de vliegers. De Rave: „Als
vlieger moet je soms in fracties van se
conden besüssingen nemen. Wat doe je
bijvoorbeeld na een botsing met een vo
gel? En als je daaraan toevoegt dat we
altijd klaar staan is het moeilijk te aan
vaarden dat het apparaat zo log is".
De Rave sluit de kap van de cockpit,
doet zijn zuurstofmasker voor en de zon-
nekap van zijn helm omlaag. Hij start de
motoren. Geeft via de radio een sein aan
de Bravo met Fred Frohlich en taxiet
de rolbaan op. Achter hem duikt de Bra
vo op. De verkeersleiding geeft al snel
toestemming om op te stijgen, onder de
voorwaarde dat ze meteen na het losko
men om Oldenzaal koersen ter voorko
ming van geluidhinder. De twee jagers
mogen niet, zoals gebruikelijk, geljk de
lucht in omdat de landingsbaan wordt
gerepareerd en er anders misschien te
veel vuil in de motoren wordt gezogen.
De Bravo moet daarom strakker om Ol
denzaal vliegen, zodat hij zich snel bij
De Rave kan voegen. Samen moeten ze
het vijandelijk gebied in.
Topsport
Hoewel hij zich voortdurend bezig
houdt met aanvallen, luchtgevechten en
schietoefeningen, zegt De Rave zich in
zijn gedachten wereld niet steeds in een
oorlogssituatie te verplaatsen. „We voe
ren geen privé-oorlogje. Het is meer top
sport. Je blijft streven naar perfectie. Je
probeert steeds precies op de juiste tijd
en plaats en rekening houdend met de
windcorrectie je vizier te richten. Als dat
lukt geeft dat een bepaald soort bevredi
ging".
Hij vervolgt: „Op de schietbaan gooi je
oefenbommetjes. In een splitsecond
moet je afvuren. Het geeft bevrediging
als die bom er goed ligt. Daarin zit ook
een competitie-element".
„Geen vlieger realiseert zich dat hij in
een echte oorlogssituatie terecht kan ko
men. Het enige dat je beseft is dat je je
vak serieus moet uitoefenen. Dat ver
hoogt je eigen effectiviteit en je overle
vingskansen in oorlogstijd. Maar wat je
ook doet. het is nooit te vergelijken met
een real time situation".
De Rave haalt de gashendel langzaam
om. De F5 stuift naar voren en schiet
even later de helblauwe lucht in. Buiten
moet het een hels kabaal zijn. In de
cockpit is daarvan niets te horen. Er is
alleen de rustige ademhaling van De Ra
ve die even later zegt: „Wat is het een
schitterend weer".
De Bravo verschijnt in beeld. Er is
geen radiocommunicatie. De vijand luis
tert immers mee. In de verte is er een
luchtgevecht met zes F16's. De Raye
voert de snelheid op. Hij voelt zich ge
lukkig
Drukpak
gebeurt nog regelmatig dat vliegers bij
oefeningen en luchtgevechten de limie
ten uit het oog verliezen en zich de
grond in vechten.
De Rave zegt zuinig op zichzelf te zijn
en daarom niet tot het uiterste te gaan.
„Maar ik zie wel mensen rondlopen die
veel risico's nemen. Die willen bewijzen
dat ze meer durven dan een ander. Dan
krijg je dat ze tegen elkaar gaan opbie
den. In ons beroep is die verleiding heel
groot".
Hij vindt dat zoiets drastisch moet
worden afgekapt. „Als er iets fout gaat
betreft het meestal wel iemand die iets
wilde laten zien wat nog nooit getoond
is. Om dit uit te bannen heb je een goede
supervisie nodig, mensen met ervaring
die een negatieve spiraal van steeds
meer risico's nemen kunnen doorbre
ken. Vliegers behoren met beide benen
op de grond te staan".
Herkenningspunten
De Rave en Frohlich bereiden de mis
sie voor. Ze kiezen de bewapening en
bekijken hoe ze zo lang mogelijk onop
gemerkt naar het doel kunnen vliegen.
„We maken gebruik van het terrein",
zegt De Rave, „als we door een kanaal
kunnen vliegen of door een dal, dan heb
ben we 'cover'. En we zoeken herken
ningspunten om ons te oriënteren".
De kaarten worden ingetekend en ze
rekenen uit hoe laat ze moeten vertrek
ken om op de seconde precies het doel te
kunnen bombarderen. Dan volgt een
laatste controle. De Rave, leider van de
missie, informeert Frohlich in een
vreemd soort vernederlandst Engels.
„Als we een beetje laat zijn, speeden we
up. Zorg voor voldoende spacing als ik
Rob de Rave voor zijn kist: "Zie het maar als topsport".
De Rave en Frohlich worden naar de
jagers gebracht. Ze hebben hun
drukpak aan en de parachute en zwem
vest al omgegespt. Ze maken een korte
inspectieronde om het vliegtuig, en bij-
De gevechtspiloten Frohlich (links) en De Rave bereiden zich voor op hun
missie. De kaarten worden ingetekend en ze rekenen uit hoe laat ze moeten
vertrekken om op de seconde precies het doel te bombarderen.
het target ben gepasseerd. Als we onze
bommen hebben gedelivered, joinen we
op naar het recovery point. Denk er om
op tijd take off te gaan, dan hoeven we
niet door te pressen".
De Rave wijst Frohlich ook op wat hij
van de Hawk-raketten kan verwachten.
„De side kan zichzelf verdedigen. Er is
een effectieve range van 48 mijl. Als je
aanstraling van radar krijgt, ga je lager
vliegen. Of links of rechts uit de flank.
Degene die aanstraling krijgt gaat terug
naar het recovery point".
Terwijl De Rave en Frohlich zich al
dus voorbereiden op de missie, maakt
de technische dienst de straaljagers ge
reed. Iedere straaljager staat alleen in
bunker en wordt beheerd door een vaste
crew-chief die baas over zichzelf is. Deze
doet de laatste controles aan het toestel
en zorgt ervoor dat kleine mankementen
worden verholpen. Voor grote reperaties
gaat de jager naar de hangar.
Als de piloten hun eerste briefing krij
gen, begint Dik Lokhorst, een van de
crew-chiefs, aan zijn pre-flightcontrol.
Gedurende anderhalf uur onderzoekt hij
of de kist vlieggereed is. Er mogen geen
lekkages zijn, het scherm van de cockpit
moet schoon zijn, de remparachute moet
in orde zijn en het toestel afgetankt.
Laatste schakel
„Wij zijn de laatste schakel", zegt Lok
horst, „in feite is de crew-chief voor alles
verantwoordelijk. Als een specialist iets
moet verhelpen, moet ik ervoor zorgen
dat alles goed aangedraaid is en vooral
dat de man niets laat slingeren. Ik veeg
ook regelmatig de bunker. Als èr gereed
schap of poetsdoeken in de motor wor
den gezogen kan er niet meer worden
gevlogen".
De Technische Dienst heeft toch al
grote problemen om de Northrop F5 in
de lucht te houden. Het toestel stamt uit
1955 en doet al 20 jaar dienst in Neder
land. Het toestel was steeds een zorgen
kindje omdat het achteraf toch niet zo
geschikt bleek voor het vochtige Neder
landse klimaat. En nu zijn er steeds min
der onderdelen te verkrijgen, zodat tel
kens een groter beroep op het improvi
satievermogen van de technici wordt ge
daan.
De F5 is in het begin van de jaren ne
gentig geheel vervangen door de alles-
kunner F16. Momenteel vindt een gelei
delijke omschakeling plaats. Zo wordt
het ook op Twente gestationeerde 315-
squadron omgeschoold naar de F16.
Volgend jaar gebeurt dat met 'het 313'-.
Daarna volgen nog de F5-squadrons op
Gilze-Rijen en Eindhoven.
De Rave vindt de overgang naar de ul
tra-moderne F16 aantrekkelijk. "Er zit
ten veel computers en elektronica in.
Het is een totaal ander wapen dan de F5.
Het is ook zwaarder voor de vlieger,
vooral lichamelijk. Het toestel kan meer
dan de mens kan verdragen".
Hij is blij in een F5 te zijn begonnen.
„De F5 kan minder dan een F16. maar
het is wel een vliegtuig waarbij de
vlieger zelf echt vliegt. Er is geen hulp
van computers. Het toestel vergt een
hoop inzicht. Het is goed als straaljager
piloten op zo'n toestel beginnen".
