Sterksten storten het laatst in'
f
Ook Voorhoeve heeft WD
niet beoogde rust gebracht
Richard Meier top-architect in VS
Reportage
Jappenkampkinderen richten belangengroep op
Korps Leiden viert eeuwfeest van Leger des Heils
f PAGINA 2
VRIJDAG 15 MEI 1987
...ÉN YfflfóT
w iAMnmwiM Nier..
Partij vergadering in teken richtingenstrijd
DEN HAAG - Verwarring, chaos
en, dus, stuurloosheid zijn sinds de
kamerverkiezingen van verleden
jaar de trefwoorden om de toe
stand binnen de WD te beschrij
ven. Het desastreuze resultaat van
die verkiezingen (negen zetels ver
lies) luidde voor de liberalen een
periode van ongekende turbulen
tie in, waarin veel werd los ge
woeld, maar weinig is opgelost.
Nu, een jaar later, mist de partij
nog steeds een duidelijke koers en
zoekt men vergeefs naar overtui
gend leiderschap.
door
Peter van Nuijsenburg
Op de verkiezingsavond zelf
werd de eerste aanzet gegeven
voor het Grote Koppensnellen,
waarbij inmiddels de toenmalige
leiding van de WD is onthoofd.
Politiek leider en lijsttrekker Nij-
pels werd geconfronteerd met een
opstand tegen zijn stijl van leiding
geven. In een half mislukte, want
slecht voorbereide 'paleiscoupe',
werd hem het leiderschap van de
partij ontnomen. Hij mocht nog
wel de formatie-onderhandelingen
voeren en minister worden, maar
zijn partijpolitieke activiteiten zou
den zich voortaan in de 'luwte'
moeten afspelen.*
Zijn ontluistering en vooral de
wijze waarop die zich voltrok, te
kenden het niveau binnen de par
tij. Tijdstip en omstandigheden
schreeuwden om een heus ko
ningsdrama. Het werd een klucht
voor tussen de schuifdeuren.
Partijvoorzitter Kamminga en de
fractievoorzitter in de Eerste Ka
mer Zoutendijk werden de volgen
de slachtoffers van de zuivering.
Zij werden eveneens verantwoor
delijk gesteld voor het verkiezings
echec en aan hun politieke carrière
is een abrupt einde gekomen.
Ondankbaar
Zoutendijk, een proto-Nijpe-
liaan, mocht geen fractieleider
meer in de Senaat worden. Kam
minga kwam ternauwernood op
een verkiesbare plaats voor dit col
lege en trok zich terug. Wie zei ook
weer. dat de politiek een ondank
baar tijdverdrijf is?
In een 'veelbewogen' fractiever
gadering was inmiddels in een va
cature voorzien. De leden De Korte
en Voorhoeve zouden samen de
politieke leiding op zich nemen.
Wie de politieke leider van de WD
zou worden, was niet aan de orde.
zo werd de parlementaire pers be
zworen. Tijdens een persconferen
tie bleek niettemin dat De Korte
daar zo zijn eigen opvatting over
had. Hij zag veel in het CDA-mo-
del. Hij zelf in de rol van Lubbers,
dat spreekt, terwijl Voorhoeve in
navolging van CDA-fractievoorzit-
ter De Vries zijn slippen zou mo
gen dragen. Hij heeft altijd een
goed oog voor verhoudingen ge
had, De Korte.
Het liep, zoals gebruikelijk, an
ders dan gepland. De Korte ver
slikte zich in de eisen van het mi
nisterschap, schoot een losse flod
der af over een staatsbezoek van
koningin Beatrix aan Japan en
werd daarvoor door Lubbers de
mantel uitgeveegd op een manier
waarvoor men in de parlementaire
geschiedenis vergeefs op zoek gaat
naar een precedent. Het leider
schap van de WD viel aldus bij
toeval in de schoot van de 'slippen-
drager'.
Rustkuur
Even leek het er op, dat het be
wind-Voorhoeve de WD de
broodnodige rustkuur zou geven.
De fractie roemde zijn bezonnen
wijze van leiding geven. Iedereen
mocht meepraten en er waren zelfs
leden die wisten, te vertellen dat
naar hen geluisterd werd. Het ging,
kortom, beter met de WD. Alleen,
in de opiniepeilingen kwam dat
niet tot uitdrukking. Een paar da
gen voor de Statenverkiezingen
besloot de fractievoorzitter derhal
ve tot een spectaculaire 'koerswij
ziging'.
Tijdens een spreekbeurt in Bra
bantse Haaren deelde Voorhoeve
mee, dat de WD zich niet door het
CDA naar 'rechts' moest laten ver
dringen. Op de politieke kaart was
voor het liberalisme een plaats in
het centrum ingeruimd en dat was
'dus' de natuurlijke positie van de
WD. Ferme taal, maar Voorhoeve
verzuimde aan te geven wat die po
sitiebepaling concreet betekende.
In spraakmakende kringen werd
druk gespeculeerd over een FDP
rol, een 'wippositie' tussen CDA en
PvdA, en een eerste stap' naar een
coalitie met de PvdA. Nuchterder
waarnemers hielden het op een
noodsprong.
Hoe dan ook, Voorhoeve's uit
spraken zorgden vooral voor ver
warring. Over een aantal toch niet
onbelangrijke vragen leek al hele
maal niet nagedacht: zijn er wel
kiezers voor de Nieuwe Koers?
Moet de WD concurreren met
D66? Wat zijn de thema's
de WD zich kan onderscheiden?
Wordt het rechtse deel van het
electoraat niet op een presenteer
blad aangeboden aan het CDA? De
vuistregel van de goeroe uit Leeu
warden werd in elk geval aan de
laars gelapt. Wiegels adagium, dat
de WD zich nooit te ver van het
CDA moet verwijderen, was jaren
lang het recept voor een ongeken
de groei.
Verwarring
De WD zit nu opgescheept
een richtingenstrijd waar niemand
behalve het CDA, iets mee
schiet. De oude garde in de fractie
Bolkestein. Keja, slaat de vei
ring hoofdschuddend gade. De
'jonge honden'. De Grave, Lin
schoten, zien hun kans schoon
Hun afkeer van het CDA is groter
dan hun inzicht in de voldongen
feiten van de machtspolitiek.
Deze tegenstelling treft men ook
aan bij het kader van de partij. Hoe
de verhoudingen exact liggen, is
niet bekend. Maar dat het gist in de
afdelingen (kamercentrales bij de
WD), staat wel vast. De ervarin
gen van de gewestelijke bonzen op
lokaal niveau, waar vaak goed
wordt samengewerkt met de
PvdA, spelen daarbij een niet weg
te poetsen rol.
De algemene ledenvergadering
die vandaag en zaterdag in Leeu
warden wordt gehouden, wordt
dan oo'k met enige spanning tege
moet gezien. Wordt gebouw De
Harmonie het decor van een con
frontatie tussen de twee stromin
gen? Of zal de mantel der liefde het
meest aanwezige kledingstuk zijn?
Joris Voorhoeve maakt bange da
gen door.
New Yorker ontwerpt stadhuis voor Den haag
LEIDEN - "Pas in 1980, toen ik
naar Java terugkeerde om het graf
van mijn moeder te bezoeken en
dat van mijn broertje te zoeken,
merkte ik hoe onbehaagelijk ik mij
al die jaren in Nederland heb ge
voeld. Altijd heb ik geprobeerd mij
aan te passen aan Nederland en de
Nederlanders zonder echt te wor
den geaccepteerd".
door
Kees Haakman
Richard Frans (57), half Indisch^
praat schijnbaar zonder moeite
over de jaren '42 en '43 die hij als
kind in een Jappenkamp door
bracht in het toenmalige Neder
lands Indië. Zijn vader werd op zee
getorpedeerd, zijn moeder stierf
enkele jaren voor de oorlog en zijn
broertje werd in het kamp tijdens
een gevecht doodgeschoten.
Rijstekakker
Als oorlogswees kwam hij op ze
ventienjarige leeftijd naar Neder
land, met één gedachte in zijn
hoofd: overleven. En overleven
was hard nodig in het Haarlemse
weeshuis waar hij in een zaal werd
ondergebracht samen met en aan
tal kinderen van NSB-ers die hem
dagelijks uitscholden voor rijste
kakker.
Hij vond vond werk, trouwde en
kreeg drie kinderen. Zijn huwelijk
liep op de klippen omdat hij met
zijn vrouw niet over het traumati
sche kampverleden kon praten.
"In het kamp hingen ze me aan
mijn polsen op, scholden me uit
voor varkenskop en ik moest soms
nachtenlang in het gelid staan. Viel
ik om dan schopten ze me. En al
tijd buigen voor de Jap en de Ja
panse vlag. Als ik die nu weer zie
wordt ik woest. Het is net als het
hakenkruis voor de Hollanders".
Praten over zijn kampverleden
kon pas toen hij ontdekte dat er
Nederland telt ongeveer 20.000 r
die als kind in een Jappenkamp hebben
gezeten. Na hun komst na de oorlog
naar Nederland is op het gebied van be
langenbehartiging nooit iets voor hen
gedaan. Om die reden is deze week de
Stichting tot vereniging belangen Jap
penkampkinderen opgericht. De orga
nisatie wil een „politieke vuist" maken
tegen de commissie Van Dijke die mi
nister Brinkman (welzijn) adviseert
over de vraag of bestaande regelingen
voor oorlogsslachtoffers kunnen wor
den veranderd of opgeheven. De stich
ting neemt daarover binnenkort contact
op met de Tweede-Kamercommissie
voor WVC die de oorlogsslachtoffers in
haar portefeuille heeft.
Voor de 2.000 tot 3.000 Jappenkamp
kinderen, die nu tussen de 43 en 65 jaar
zijn en hulp zoeken, wil de organisatie
informatie verstrekken en als 'verwijs-
orgaan' fungeren. Veel mensen weten
niet waar ze die hulp kunnen vinden. De
stichting kan ze doorverwijzen naar
praatgroepen of naar Pelita, een organi
satie die zich bezig houdt met de erken-
ningsaanvraag van oud-Jappenkamp-
slachtoffers.
praatgroepen werden georgani
seerd door het Werkkollektief
Kongi's Indische kampkinderen.
Richard Frans:"Indische mensen
hebben hier keihard moeten
werken en nooit over hun proble
men kunnen praten. En dan zijn er
ook nog de kinderen van ouders
die in een Jappenkamp hebben ge
zeten. Die zijn vaak helemaal ont
wricht door bij voorbeeld een ge
sloten, gefrustreerde vader of zij
werden door hun ouders te jong
geacht om ook aan trauma's te lij
den".
"Ik ken een jongen uit de praat
groep, die als hij in trance raakt en
gaat schilderen allemaal gruwelij
ke kamptaferelen schildert, zo diep
zit dat verleden. Maar we praten
ook over het leven nu, niet alleen
over vroeger. Je ontmoet er lotge
noten. Ook dat is belangrijk".
Uitkeringen'
De praatgroepen zijn volgens
hem echter niet genoeg. Er zijn
wetten in ons land die het mogelijk
maken een uitkering toe te kennen
aan oorlogsslachtoffers. Die uitke
ringen komen nu in het geding.
Frans maakt zich mét name zorgen
over de mensen die nu of in de toe
komst instorten. Die zouden wel
eens geen uitkering kunnen krij
gen. "Ik zelf werk nu nog, maar dat
kan natuurlijk veranderen. De
sterksten storten het laatste in. Ik
heb gelukkig al wel de erkenning
als oorlogsslachtoffer. Dat is al een
enorme steun, maar het is belang
rijk dat als ik instort, er altijd finan
ciële regelingen zijn, zodat ik niet
i mijn polsen op, scholden
ook nog eens in inkomep achteruit
ga. De stichting is in de eerste
plaats opgericht om een vuist naar
de regering te maken. Want door
de voortellen van de commissie
Van Dijke kunnen de regelingen
voor oorlogsslachtoffers ernstig in
het geding komen. Ook zullen we
proberen subsidie te krijgen, waar
mee maatschappelijk werkers kun
nen worden betaald, want de praat
groepen zijn slechts zelfhulpgroe
pen die de mensen opvangen die
therapeutische hulp nodig hebben
of reeds hebben gehad. Wij hebben
daar recht op".
WASHINGTON - De 52-jarige
New Yorkse architect Richard
Meier, de man wiens ontwerp
voor een nieuw stadhuis van Den
Haag deze week definitief ge
wonnen heeft, geldt als een van
de belangrijkste architecten in
het Amerika van vandaag. Dat
blijkt alleen al uit het feit, dat
Meier in 1984 de Pritzker prijs
won, zoiets als de Nobelprijs
voor de architectuur.
door
Henk Dam
De jury prees hem destijds
vanwege zijn „verbeten jacht op
nieuwe dimensies in de architec
tuur" en zijn „experimenten bij
het in evenwicht brengen van
licht, vormen en ruimte". Meier
staat bekend als een modernist
in de traditie van de grote Zwit
serse bouwmeester Le Corbu-
sier, die hij overigens in de jaren
'50 ontmoette.
De Amerikaan heeft naam ge
maakt met glimmende, witte en
zilverkleurige gebouwen met
een vaak strenge high tech ver
schijningsvorm. Maar bij nadere
beschouwing, aldus de kritici, is
zijn werk minder streng, speelser
zelfs, dan op het eerste gezicht
lijkt. Meier's werk is vaak „ele
gant" genoemd en zelfs „pitto
reske beeldhouwwerken van
licht en ruimte".
In New York startte Meier in
1963 zijn architectenfirma Ri
chard Meier and Associates. Een
paar jaar later bereikte hij al lan
delijke bekendheid door bouw-
weer geslingerd tussen de bele
ving van kunst en de beleving
van architectuur, en het een ver
rijkt het ander".
De kriticus, Paul Goldberger,
noemde het museum ..niet alleen
Atlanta's belangrijkste stukje re
cente architectuur, maar boven
dien een van de beste museum
gebouwen die welke stad dan
ook in een generatie heeft laten
neerzetten". Het was mede op
grond van de waardering die
Meiers museum in Atlanta trok,
dat hij de opdracht voor ook an
dere musea kreeg. De stad
Frankfurt bijvoorbeeld vroeg
hem het „Museum fur Kunst
handwerk" te ontwerpen.
Maar de kroon op Meier's werk
kwam eind 1984. toen de J. Paul
Getty stichting hem vroeg een
100 miljoen dollar kostend
kunstcentrum, bestaande uit on
der meer een museum en een
universiteit, te bouwen. Met dit
immens grote project, veruit het
grootste dat hij ooit onder han
den heeft gehad, is Meier nog
steeds bezig. Hij zelf noemt het
project ,,de meest opwindende
opdracht die ik ooit heb gekre
gen".
Bij al het grote werk, heeft
Meier zijn aandacht voor het
kleine niet verloren. Hij is onder
meer de ontwerper van zeer goed
verkopende theekopjes, schalen
en ander serviesgoed. Meier over
die hobby: „Ik houd daar nu een
maal van. Als ik een vork en mes
beethoud. en denk: „Tjee, wat
ziet dit er afschuwelijk uit", dan
probeer ik gelijk een beter ont
werp te bedenken".
werken, die lichter, opener wa
ren dan in die tijd gebruikelijk
was. Erkenning in de vorm van
grote opdrachten volgde spoe
dig. In 1968 kreeg Meier het ver
zoek, de oude laboratoriumge
bouwen van een telefoonmaat
schappij om te bouwen tot wo
ningen voor kunstenaars.
Florence
Dit 'Westbeth Kunstenaars
Huis' kreeg algemene lof en
daarna stroomden de opdrach
ten pas goed toe. Niet alleen van
uit Amerika zelf, maar ook het
buitenland. Zo kreeg hij in 1973
de opdracht de Villa Strozzi in
het Italiaanse Florence om te
bouwen tot een museum. In 1977
volgde een nieuwe grote op
dracht: een medisch centrum in
de Bronx, een wijk in New York.
Dit zilverkleurige, uit drie delen
bestaand bouwwerk staat nu nog
als verplicht nummer op het les
rooster van New Yorkse studen
ten architectuur.
Zeer opvallend was ook
Meier's ontwerp voor het 'High
Museum of Art' in Atlanta. Een
kriticus in de New York Times
over dit gebouw: „Je vindt er
niets van het geslotene van veel
andere musea. Je wordt heen en
De maquette van het Haagse stadhuis, zoals ontworpen door
Meier. (lotoGPD)
Morgen en zondag viert het
korps Leiden het 100-jarig be
staan van het landelijke Leger
des Heils. Na een korpsreceptie
om 4 uur in het gebouw Groenes-
teeg 66 (hoek Herengracht) - met
de aanbieding van het jubileum
boek aan burgemeester Goekoop
- begint om 5 uur een 'open
huis'. Dan kan ook een fototen
toonstelling over het werk van
het Leger des Heils worden be
keken. Het open huis duurt tot 7
Zondag zijn er twee feestelijke
samenkomsten, om 10 en 5 uur
De volgende zondag, 24 mei,
nemen majoor en mevrouw Re-
migius afscheid van het Leidse
korps. Zij hebben hier maar kort
de leiding gehad, maar de majoor
moet het wat rustiger aan gaan
doen.
Achtendertig jaar geleden
werd Ambrosius Remigius ge
wijd als officier. Zeven jaar heeft
het echtpaar Remigius in Zaïre
(toen Kongo) gewerkt. Hun hele
loopbaan bij het Leger overzien
de, komen zij bij het tellen van
het aantal verhuizingen op maar
liefst 22. Ze gaan nu tijdelijk in
Sliedrecht wonen, in de hoop dat
er in Leiden nog eens een aardig
huisje voor hen vrij komt.
Er staan al opvolgers voor de
majoors Remigius klaar. Het zijn
kapitein H. J. G. Bolhoeve en
mevrouw J. H. J. Bolhoeve-Flore
i uit Sliedrecht. Zij zullen op zon
dag 31 mei officieel worden voor
gesteld.
Vijftig. Deze maand is het
vijftig jaar geleden dat ds. C. A.
van Harten te Ermelo predikant
werd in de Hervormde Kerk. Hij
begon in Zevenhoven en werkte
in de oorlog in Katwijk aan Zee
In 1947 ging hij naar Delft. Daar
na volgden nog Bodegraven en
Kralingen. In 1976 werd hij ge
pensioneerd.
Lange tijd was ds. Van Harten
voorzitter van de Confessionele
Vereniging en lid van de redactie
van het Hervormd Weekblad.
Overleden. In Amstelveen is
drs. W. Bakker (55) plotseüng
overleden. Hij was adviseur van
de gereformeerde synode.
Ds. Bakker was eerst predi
kant in Blokzijl en daarna in Kat
wijk aan Zee. van 1964 tot 1969.
Toen werd hij wetenschappelijk
medewerker voor de algemene
kerkgeschiedenis aan de Vrije
Universiteit in Amsterd&m
Sinds 1983 was ds. Bakker advi
seur voor de synode. Ook voor de
synode van Almere, die juist de
ze week is geopend, zou hij die
functie vervullen.
De begrafenis is maandag om 'Z
uur op de begraafplaats 'Kars-
senhof in Ouderkerk aan de Am-
stel, na een dienst om kwart voor
1 in de Pauluskerk aan de Wol-
fert van Borsselenweg in Amstel-
Landdag. Morgen houdt de
Nederlandse Christelijke Ge-
meenschapsbond zijn jaarlijkse
landdag op het terrein van 'Kas
teel Rhederoord' aan de Park
weg in De Steeg (bij Arnhem).
Sprekers zijn de evangelisten B.
van den Bosch uit De Steeg en H
J. Gerritsen uit Eerbeek en de
predikant A. A. Kleijne uit Hen
gelo. De gospelgroep 'Manna' uit
Son en het baptistenkoor uit Al
melo verlenen medewerking. De
tentsamenkomsten zijn om 10
uur, kwart over 1 (zangdienst) en
half 3.
Leiden. Zondagavond om
half 8 geeft het Petra-gospelkoor
een uitvoering van de reli-musi-
cal 'De Overwinnaar' in de Beth-
lehemskerk aan de Lammer
markt (bij molen De Valk).
Inleveren
theologie, katechetiek en theolo
gie van het maatschappelijk han
delen en nog maar vier volledige
leerstoelen. Zo ziet de theologi
sche faculteit van de Katholieke
Universiteit van Nijmegen er in
1990 uit als de bezuinigingsplan
nen uit de nota 'Krimp en kramp,
een theologische faculteit in ver
schrompeling' van de facultaire
commissie worden goedge
keurd. Met de plannen wordt een
besparing van een half miljoen
gulden beoogd.
In de nota is alleen voor de
vakgebieden dogmatiek, moraal
theologie, exegese en pastoraal-
theologie ruimte voor een volle
dige leerstoel. Een deeltijdbaan
voor hoogleraren zit erin voor de
vakken godsdienstwetenschap
pen, kerkgeschiedenis, liturgie,
zendingswetenschap en spiritua
liteit. Van de drie leerstoelen die
straks moeten verdwijnen zijn er
al twee - katechetiek en theolo
gie van het maatschappelijk han
delen - niet bezet. Deze vakken
worden straks onderwezen door
een docent.
De bijzondere leerstoel voor fe
ministische theologie wordt be
taald door een stichting en valt
niet onder de bezuinigingen. Van
sommige kanten werd ervoor ge
pleit, feministische theologie de
finitief in het leerprogramma op
te nemen, maar de facultaire
commissie vindt dat een voorba
rige stap omdat het vak nog erg
jong is en dus nog in ontwikke
ling.
Hervormde Kerk: bedankt
voor Meppel IJ. C. de Groot
Warffum-Breede. Vrije Evange
lische Gemeenten: aangenomen
naar Groningen P. J. Bonhof
Echten (Fr.), voorganger van de
vrije evangelische gemeente
(zelfstandig) te Bantega en van
de reformatorisch-evangelische
gemeente m Joure.
Raad van Kerken. De Raad
van Kerken in Nederland zal
eenmaal per twee jaar een bijeen
komst met afgevaardigden van
de beleidsorganen van de aange
sloten kerken houden om het
draagvlak van zijn beleid te ver
breden en zijn verankering in de
kerken te versterken. Dat be
sloot de raad deze week naar aan
leiding van een voorstel uit de
nota 'Oecumene in de jaren 80'
Uit reacties op deze nota bleek,
dat de lid-kerken behoefte heb
ben aan meer bezinning en meer
aandacht voor het 'g
sprek'. De raad heeft ziin bestuur
dan ook gevraagd, hiervoor re
gelmatig ruimte op de agenda te
maken, bijvoorbeeld naar aanlei
ding van bepaalde documenten
uit de lid-kerken. Wel wil de raad
de indruk vermijden dat er een
tegenstelling zou bestaan tussen
eigenlijke geloofsvragen en vra
gen over kerk en maatschappij.
Naar aanleiding van de nota
droeg de raad het bestuur op, te
onderzoeken hoe binnen de raad
het vraagstuk van de evangelisa
tie aan de orde kan worden ge
steld. Men wil daarbij gebruik
maken van de bevindingen van
onder andere de Nederlandse
Zendingsraad en de Nederlandse
Missieraad.
Bijbels. Volgende maand zal
de Wereldbond van Bijbelge
nootschappen 10.000 Russische
bijbels naar Moskou verzenden.
De Wereldbond van Baptisten
heeft de raad voor godsdienstza
ken in de So\yjet-Unie gevraagd,
volgend jaar tienmaal zoveel bij
bels te mogen afleveren. De be
hoefte aan bijbels blijft in dat
land groot.
Dubbelganger. Een gepen
sioneerde makelaar uit Los An
geles, de 61-jarige Gene Greytak
(rk), heeft ontdekt dat hij erg veel
lijkt op de paus. Hij verzorgt i
voor ruim f300 een avondvul
lend programma, waarin hij,
compleet met wit gewaad en mij
ter, de gebaren van de paus imi
teert en, zoals hij zelf zegt, 'lolli
ge' toespraken houdt.
Greytak vindt niet, dat hij zich
respectloos gedraagt tegenover
de paus. Het aartsbisdom weet
ervan, maar dat heeft hem wel
gevraagd zijn talent niet op deze
wijze te gebruiken. Elke verant
woordelijkheid voor de avondjes
met de pauselijke dubbelganger
heeft de leiding van het aartsbis
dom afgewezen. Greytak
rechtvaardigt zich nu door de op
brengst te bestemmen voor een
goed doel.
