Malta: klein maar belangrijk
Proeven met bacterie
sprong in het duister
Bewoners kiezen morgen een nieuw parlement
Wet moet willekeur
bij selectie van
patiënten tegengaan
Zoon volgt vader Kamphuis op als hoogleraar
PAGINA 2
VRIJDAG 8 MEI 1987
In het piepkleine, maar vanwege zijn ligging strategisch belangrijke Malta worden
morgen verkiezingen gehouden. Een aantal weken geleden werd het parlement, waar
de socialistische Arbeiderspartij een meerderheid heeft, ontbonden na een zittingster
mijn van ruim vijf jaar.
De Arbeiderspartij van Mifsud Bonnifici, die al zestien jaar aan de macht is, heeft als
belangrijkste tegenstander de Christen-Democratische Nationalistische Partij, onder
leiding van de advocaat Eddie Eenech Adami. Daarnaast doen mee de Communisti
sche partij en de Democratische partij. Deze twee hebben volgens politieke waarne
mers echter geen schijn van kans.
In de verkiezingsstrijd belooft de ene partij nog meer economische en sociale voor
uitgang dan de ander. De Labour partij heeft onlangs de 25.000 werklozen op het eiland
het vooruitzicht gegeven op een weekloon van zestig dollar.
Maar terwijl de Labour zich beroept op zestien jaar continu regeren, zonder ingrij
pende inflatie en een aanzienlijke financiële reserve, bieden de Nationalisten nog meer
welvaart en onderwijsprogramma's.
door Miranda Coehoorn
DEN HAAG - Niet meer dan een
rotspunt in de Middellandse Zee
lijkt Malta, een eilandje onder Si
cilië. Ten zuiden van deze ogen
schijnlijke stip op de landkaart
liggen, na vele kilometers diep
blauw water, Libië en Tunesie.
Grote aantallen toeristen ko
men jaarlijks naar Malta, dat an
derhalf maal zo groot is als Texel,
om er zich te koesteren in het
mediterrane klimaat. Op het eer
ste gezicht lijkt het eiland onbe
langrijk maar dat is slechts
schijn. Het heeft een belangrijke
strategische ligging en heeft zich
zodoende door de jaren heen een
belangrijke positie verworven in
de wereldpolitiek.
Niet alleen de strategische lig
ging van het eiland heeft tot die
belangrijke positie bijgedragen.
Vooral het bewind van Dom
Mintoff en zijn Maltese Labour
Party (MLP), heeft Malta veel be
kendheid gegeven. Overigens
niet altijd in positieve zin. Min
toff voerde, van 1971 tot 1984.
een bewind dat nogal wat stof
heeft doen opwaaien.
De MLP die tot een paar we
ken geleden Malta regeerde staat
nu onder leiding van Mifsud
Bonnifici. Hij werd leider van de
partij in 1984. toen Mintoff zich
terugtrok. De meningen over
Bonnifici zijn verdeeld. De een
meent dat hij te zacht is voor de
politiek, de ander zegt juist dat
Bonnifici hierdoor meer kans
heeft resultaten te boeken dan
Mintoff destijds. Een groot voor
deel voor Bonnifici zou zijn dat
hij overtuigd katholiek is, terwijl
Mintoff daarentegen alles deed
om zich tegen de kerk te keren.
Tot nu toe heeft Bonnifici een
gematigde politiek gevoerd. Hij
heeft een aantal verdragen geslo
ten met buurlanden. Met Libië is
bijvoorbeeld weer een handels
overeenkomst gesloten voor de
export van textiel. Dit is de rela
tie tussen Malta en Libië ten goe
de gekomen. Mintoff had vlak
voor zijn aftreden de breuk met
Khadaffi weliswaar gelijmd door
middel van een vriendschapsver
drag, maar een handelsovereen
komst stelt natuurlijk meer voor.
Onafhankelijk
Veertig jaar geleden kreeg Mal
ta zelfbestuur. Vanaf die dag
deed Dom Mintoff zijn intrede in
het Maltese parlement en heeft
sindsdien voor de nodige op
schudding gezorgd. In 1944 werd
hij secretaris-generaal van de
MLP en veroorzaakte een split
sing binnen de partij. Nadat hij
de partij op listige wijze naar zijn
hand had gezet, manoeuvreerde
hij zichzelf in de leiderspositie.
Onenigheid in de MLP was er
de oorzaak van dat de partij in
1950 niet verder kon regeren en
in de jaren 1950-1955 werd de na
tionalist Giorgio Borg Olivier
premier. De gematigde, pro-wes
terse Olivier bracht, na voor de
tweede keer herkozen te zijn, zijn
land in 1964 de onafhankelijk
heid.
Waarschijnlijk door een ver
soepelde houding van de rooms-
katholieke kerk, waar Mintoff
vaak mee overhoop lag, versloeg
de MLP-leider bij de eerstvol
gende verkiezingen Olivier en
werd premier. Vervolgens voer
de hij dertien jaar lang een be
wind dat door velen geken
schetst werd als controversieel
en autoritair.
De macht van de katholieke
kerk werd onmiddellijk aan ban
den gelegd. Het burgerlijk huwe
lijk werd ingevoerd en bisschop
pen, priesters, kloosterordes en
parochies gingen belasting beta
len. Ook de immuniteit van de
bisschoppen voor strafrechtelij
ke vervolging werd afgeschaft.
Verder poogde hij een eind te
maken aan het monopolie van de
kerk op het gebied van kwalita
tief goed onderwijs.
Opschudding
Verkiezingen die volgden na
dat Mintoff aan de macht was ge
komen in 1971, hebben keer op
keer voor opschudding gezorgd.
In 1981 werd de MLP tijdens de
verkiezingen beschuldigd van
intimidatie van de tegenpartij, de
Nationalistische Partij (NP) on
der leiding van Eenech Adami.
Tijdens de campagne werd
door de staatsmedia uitgebreid
propaganda gemaakt voor de
MLP. Pogingen van de NP om
voor tegenwicht te zorgen wer
den gesaboteerd. De buitenland
se pers werd evenmin gespaard.
Een tv-ploeg van de Westduitse
ARD en korrespondenten van de
BBC en de Londense Times wer
den uitgewezen wegens kritiek
op het 'democratische proces' in
Malta. Vervolgens werd er met
de uitslag van de verkiezingen
geknoeid zodat de MLP met een
minderheid aan stemmen toch
de meeste zetels in het parlement
Niet alleen op binnenlands ter
rein, maar ook op het gebied van
de buitenlandse betrekkingen
zorgde Mintoff voor de nodige
opschudding. De destijds op het
eiland gestationeerde Britse NA-
TO-vlootbasis werd door Mintoff
ontruimd. Malta verloor hierdoor
30 miljoen pond aan basishuur
en indirecte opbrengsten. Na het
vertrek van de Britten wendde
hij zich tot de Libische leider
Gaddafi voor hulp.
In juli 1980 besloot Mintoff
echter olie-boringen uit te voe
ren op het continentaal plat waar
Libië aanspraak op maakte. Li
bië protesteerde en het kwam
bijna tot een gewapend treffen
tussen beide landen.
Na dit conflict was de breuk
met Libië onherstelbaar en ging
de Maltese leider in zee met Ita
lië. Rome garandeerde in 1980 de
Maltese neutraliteit en beloofde
economische hulp. Voorwaarden
van Malta waren wel dat de vroe
gere NATO-basis niet toeganke
lijk zou zijn voor Amerikaanse of
Russische vlooteenheden.
Maar ook hier hield Mintoff
zich niet aan. Na een bezoek van
een Russische delegatie aan Mal
ta, werd met Moskou een andere
neutraliteitsovereenkomst geslo
ten waarbij Russische vracht
schepen de vroegere NATO-ba
sis wel aan mochten doen.
Dit was een schending van het
verdrag met Italië maar Mintoff
liet weten daar niets mee te ma
ken te hebben. Volgens hem
ging het alleen om Russische
vrachtschepen en wat die buiten
de territoriale wateren aan be
voorrading van militaire eenhe
den zouden kunnen doen inte
resseerde hem niet.
Successen
Behalve het veroorzaken van
problemen, boekte Mintoff ook
een aantal successen. Hij wist
door hard te onderhandelen be
duidend hogere betalingen te
verkrijgen voor het gebruik van
de havenfaciliteiten door de Brit
se marine, hij betrok olie tegen
speciale gesubsidieerde prijzen
van Libië en van China had hij
leningen losgekregen en hulp bij
de bouw van een mammoet
droogdok. Mintoff werd door de
dokwerkers dan ook op handen
gedragen.
Bovendien werd een nationale
luchtvaartmaatschappij opge
richt, Air Malta, en werden de so
ciale voorzieningen uitgebreid.
Loonbelasting werd ingevoerd
en de werkloosheid nam sterk af.
De NP, onder leiding van Ada
mi, is in deze periode constant in
de oppositie geweest. In tegen
stelling tot de MLP, zoekt deze
partij wel toenadering tot het
Westen. Bij de komende verkie
zingen zal de strijd tussen deze
partijen wel weer een nek-aan-
nek race worden.
Malta ligt op een strategische
positie in de Middellandse Zee.
Aan de ene kant Italië, aan de
andere kant Libië en Tunesie.
Na jarenlang juridisch touwtrek
ken is voor het eerst in de Verenig
de Staten legaal een micro-organis
me, waarvan de erfelijke eigen
schappen door de mens zijn veran
derd, opzettelijk losgelaten in het
milieu. Het gaat om de 'Frostban'-
bacterie, die vorstschade aan ge
wassen moet voorkomen. Vorst
schade kost de VS jaarlijks ander
half miljard dollar.
door
Kees Wiese
Eind vorige maand, enkele uren
nadat de rechter toestemming had
gegeven, bespoten onderzoekers
van Advanced Genetic Sciences of
Oakland een proefveld aardbeien
in Californië met een vloeistof, die
acht triljoen van deze gemanipu
leerde bacteriën bevatte. Daartoe
moesten ze de aardbeiplanten eerst
opnieuw in de grond zetten, want
milieu-activisten hadden tachtig
percent ervan meteen na de ge
rechtelijke uitspraak uitgerukt.
Enkele dagen later volgde onge
stoord een soortgelijke besproei
ing van een veld aardappelplanten,
eveneens in Californië.
Door de mens veranderde micro
organismen worden gezien als een
nieuwe, veelbelovende methode
ter bescherming van agrarische
produkten. Zij zouden gevaarlijke
chemische bestrijdingsmiddelen
kunnen vervangen; onschuldiger
zijn dan die vergiften. Dat kén
waar zijn. Zoals het ook waar is dat
de mens voortdurend heeft inge
grepen in de natuur.
Maar er is een principieel ver
schil tussen het spuiten met che
mische middelen en het inzetten
van microbiologische 'legers'. In
het milieu gebrachte giftige stoffen
breken op den duur af. Zelfs door
de mens gemaakte radioactieve
stoffen als plutonium worden op
den duur minder radioactief - al
duurt dat soms wel miljoenen ja
ren. Maar genetisch veranderde
micro-organismen kunnen zich
voortplanten en evolueren tot on
bekenden.
Welke schade de mens zich daar
mee op de hals haalt, valt niet te
voorspellen. Tot wat een verander
de bacterie zich kan evolueren is
afhankelijk van de natuur- en
scheikundige omstandigheden en
de al aanwezige andere micro-orga
nismen. Die omstandigheden zijn
te onbekend om daar uitspraken
over te kunnen doen.
Nu gaat het er bij de twee proe
ven in de Verenigde Staten nog
slechts om te bestuderen hoe de
nieuwe bacterie zich over de plan
ten verspreid. Is dat vastgesteld,
dan moeten de planten worden ge
ruimd *en ter plekke vernietigd.
Uiteindelijk is het echter de bedoe
ling dat de bacterie overleeft, an
ders zou hij de aardbei- en aardap
pelplanten niet kunnen bescher-
Het staat dan ook wel vast dat de
tegenstanders van genetische ma
nipulatie definitief verloren heb
ben, nu de eerste experimenten
een feit zijn. De vraag is trouwens
toch of de milieu-activisten ooit
een reële kans hebben gehad om
deze stap in het duister tegen te
houden: tijdens de processen
bleek dat de proeven waarvoor nu
toestemming is verleend al eens il
legaal, op een daktuin, zijn gedaan.
UTRECHT (ANP) - De overheid
moet vaststellen op grond waarvan
mensen al dan niet in aanmerking
komen voor schaarse medische
voorzieningen. Dat was in verschil
lende toonaarden te horen op een
symposium van het .Tijdschrift
voor Gezondheidsrecht in Utrecht.
De Amsterdamse cardioloog
prof. dr. A.J. Dunning zei dat als
sterke groepen dure voorzieningen
afdwingen zwijgende minderhe
den dat betalen met onvoldoende
thuiszorg of een verkommerende
verzorging of verpleging. De zorg
voor aids-patiënten bijvoorbeeld is
volgens hem zozeer een zaak van
publiciteit, pressie en politiek ge
worden, dat er over een rationele
afweging van bestedingen nauwe
lijks meer zal worden gepraat.
Omgekeerd is er nauwelijks aan
dacht voor gezondheidsproblemen
van verslaafden of immigranten
„tenzij een Marokkaanse heroïne-
prostituée van aids wordt ver
dacht", aldus During. Hij noemt de
individuele arts het minst geschikt
voor het opstellen van selectiecri
teria: die zal zich zo lang mogelijk
inspannen voor zijn patiënt err ge
neigd zijn rekening te houden met
diens sociale achtergrond, psychi
sche toestand of leeftijd.
Ook groepen artsen, bijvoor
beeld commissies die patiënten se-
lecteren voor kunstnierbehande-
ling of transplantatie, oordelen vol
gens Dunning subjectief „naar
kunde of kennis, eer of geweten".
Zij spelen, zei hij, voor rechter in
een zaak waar geen wet maar sub
jectief oordeel en het ijieewegen
van niet-medische factoren tot wil
lekeur zullen leiden.
Bij de selectie mogen alleen me
dische maatstaven worden gehan
teerd. Die zullen dan wetenschap
pelijk verantwoord, duidelijk,
openbaar en aanvaardbaar moeten
zijn. De Gezondheidsraad (het we
tenschappelijk adviesorgaan van
de regering) zou volgens Dunning
dergelijke maatstaven voor schaar
se voorzieningen kunnen formule
ren. Wel zullen zulke criteria ogen
blikkelijk' tot wachtlijsten leiden
en dat zal weer leiden tot voor
keursbehandelingen, in Nederland
of elders. „Het dagelijks leven
blijkt sterker dan de leer van de ge
lijkberechtiging", aldus Dunning.
Rechtvaardigheid en selectie
verdragen zich slecht met elkaar,
maar selectie door willekeur is het
minst verkieslijk. Want dan gaan
maatschappelijke status, financië
le draagkracht of relatiès bijdragen
tot „de zwarte markt van schaarse
goederen". Dat selectie van patiën
ten een onaantrekkelijk, onbillijk
en onoplosbaar dilemma lijkt, ont
slaat de overheid volgens Dunning
niet van de plicht het onder ogen te
zien en naar beste weten en kun
nen te handelen.
Ook prof. dr. H.J.J. Leenen (ge
zondheidsrecht) pleit voor politie
ke beslissingen, die aan de bevol
king duidelijk worden gemaakt.
Volgens Leenen kunnen de criteria
worden opgesteld door artsen, ge
zondheidsjuristen en -ethici, maar
zal de overheid moeten eisen dat
het selectiesysteem garandeert dat
er tussen patiënten geen ander ver
schil wordt gemaakt dan op grond
van openbare criteria.
De synode van de Gerefor
meerde Kerken Vrijgemaakt
heeft gisteren in haar vergade
ring in Spakenburg drs. B.
Kamphuis, predikant te Amers
foort, benoemd tot hoogleraar
dogmatiek aan de theologische
school Kampen. Hij volgt hier
mee zijn vader, professor J
Kamphuis (65), op, die sinds 1959
aan de hogeschool verbonden is,
eerst als kerkhistoricus en nu als
hoogleraar dogmatiek.
Tot opvolger van de hoogleraar
Semitische talen, prof. dr. J. P.
Lettinga, benoemde de synode
ds. G. Kwakkel (28) te Beverwijk.
Hij wordt universitair docent.
Boerwinkel overleden. In
een ziekenhuis in Nieuwegem is
dr. F. Boerwinkel overleden.
Boerwinkel, die 80 jaar werd, is
nauw betrokken geweest bij de
oprichting in 1946 van het her
vormde vormingscentrum 'Kerk
en Wereld' in Driebergen Tot
1965 was hij een van de directeu
ren daarvan. Van 1953 tot 1971
was hij ook directeur van de so
ciale academie 'De Horst' in
Driebergen.
Hoewel Boerwinkel geen theo
loog was, zijn er verscheidene
publikaties over kerkelijke on
derwerpen van zijn hand ver
schenen. De bekendste daarvan
zijn: 'Inclusief denken' uit 1966,
'Einde of nieuw begin' uit 1974
en 'Meer dan het gewone' uit
1977. Dat laatste boek gaat over
de betekenis van Jezus' Bergre
de.
Benoeming. Het bestuur van
de Nederlandsche Zondags-
school-Vereeniging heeft dr. C.
M. Wigmans (37) le Alphen aan
den Rijn benoemd tot directeur.
Hij volgt de heer J. Sinnema op,
die eind dit jaar met pensioen
gaat.
Wigmans werd in 1977 weten
schappelijk medewerker bij de
subfaculteit pedagogische en
andragogische wetenschappen
aan de Vrije Universiteit in Am
sterdam. In 1984 promoveerde
hij in Leiden tot doctor in de
theologie. Veel heeft hij geschre
ven over de relatie tussen kerk
en school, pedagogiek en theolo
gie en geloven en leren.
Godsdienst
Uit een omvangrijk weten
schappelijk onderzoek naar de
functie van waarden en normen
in West-Europa blijkt, dat de
godsdienstige invloed op de
waarden en normen die de West
europeanen hanteren sterk is af
genomen. Het lid zijn van een
kerk hoeft nog niet te betekenen,
dat officiële morele opvattingen
van die kerk worden aanvaard.
De afstand is belangrijk groter
geworden.
Onder leiding van een interna
tionale groep onderzoekers wer
den in negen landen meer dan
12.000 interviews afgenomen.
Daarbij werd aandacht besteed
aan godsdienst en moraal, poli
tiek en maatschappij, huwelijk
en seksualiteit en opvoeding en
arbeid. Kerkelijke instellingen
en organisaties betaalden een
groot deel van het onderzoek.
Godsdienst is voor veel Euro
peanen niet meer het overkoepe
lende middel tot zingeving aan
het leven. De kerken kunnen kie
zen tussen twee dingen: óf zich
opsluiten binnen het instituut,
met een slinkend aantal gelijkge-
lovenden en een afweerhouding
tegenover de omgeving, óf reage
ren op de religieuze behoeften
van veel méér mensen, met aan
vaarding van uiteenlopende op
vattingen van geloof en moraal
binnen de kerken.
Vier medewerkers van de
rooms-katholieke universiteit
Brabant verzorgden een Neder
landse bijdrage aan het onder
zoek. Daarover is nu een boek
verschenen onder de titel 'Tradi
tie, secularisatie en individuali
sering'. In dat boek is te lezen,
dat Nederlanders het minst hun
toevlucht nemen tot harde vor
men van protest, zoals boycot en
bezettingen. Maar gaat het om de
vraag of de nadruk moet vallen
op het individu dan wel op orde
en gezag, dan kiezen Nederlan
ders in het algemeen duidelijk
voor het individu.
Wijding
Bisschop J. G. ter Schure zal
op zaterdag 23 mei in de Sint Jan
in Den Bosch vijf mannen tot
'permanent diaken' wijden, de
eersten in dit bisdom. Drie van
de vijf zijn gehuwd. Hun functie
in het bisdom is 'pastoraal
werker'.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: bedankt voor Albany
(voor het werk in Papua-Nieuw-
Guinea), voor Brunssum-Tree-
beek en voor Heemse A. P. Feij-
en Roodeschool.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: aangenomen naar Hen-
Rijnsburg. Op 24 mei zal ds.
A. G. Baayen (63) met een dienst
om 7 uur 's avonds in de Imma-
nuelkerk afscheid nemen van de
gereformeerde kerk in Rijns
burg. Ds. Baayen, die ruim 20
jaar hier heeft gewerkt, maakt
gebruik van de vut-regeling voor
predikanten.
Rijnsburg. Per 1 mei is ds. A.
J. Damsma (47) - in nauw over
leg met de kerkvisitatoren van
de classis Leiden en de desbe
treffende commissie van de re
gionale synode Zuid-Holland-
West - officieel losgemaakt van
de gereformeerde kerk in Rijns
burg. Ds. Damsma, die in 1975
naar Rijnsburg kwam, gaat wel
voor in kerkdiensten buiten
Rijnsburg.
Ter Aar. Zondag begroet de
gereformeerde kerk in Ter Aar
een nieuwe predikant: ds. N. de
Reus. De dienst begint om half 4.
Eerst zal ds. W. Speelman uit Ba-
rendrecht kandidaat De Reus tot
predikant bevestigen.
Gevaar
Het voortbestaan van de Bij
bel Kiosk Vereniging en de Ver
eniging tot verspreiding van de
Heilige Schrift - die begin dit
jaar een fusie aangingen - loopt
gevaar omdat zij een duidelijke
identiteit en visie missen. Dat
schrijft drs. C. Ton in een docto
raalscriptie waarmee hij afstu
deerde aan de faculteit bedrijfs
kunde van de Erasmus-universi
teit in Rotterdam.
Beide verenigingen hielden
zich bezig met evangelisatielec-
tuur voor kerken, verenigingen
en particulieren. Verlies van
zicht op het doel en de doel
groep, concurrentie van christe
lijke uitgevers, afkalving van de
achterban en bestuurs- en identi-
teitscrises brachten hun bestaan
aan het wankelen.
Als de nu gefuseerde vereni
gingen hun doel niet duidelijk
omschrijven en het beleid niet
wordt gewijzigd, zullen ze steeds
verder wegzakken, waarschuwt
drs. Ton, die zelf een aantal jaren
bestuurslid was van de Bijbel
Kiosk Vereniging.
De voornaamste bedreiging is
de achteruitgang van de kerken
en de verwarring over inhoud en
doelstelling van evangelisatie.
Ton vindt, dat de verenigingen
zich ook moeten richten op doel
groepen buiten de kerken. Ver
der zouden ze audiovisuele mid
delen voor evangelisatie ter be
schikking moeten stellen. Kan
sen ziet hij in samenwerking met
het Bijbelgenootschap, christe
lijke omroepen en plaatselijke
christelijke boekhandels.
De gefuseerde vereniging
heeft op het ogenblik ongeveer
110.000 leden en contribuanten.
Goeree. Lucas Goeree en
twee van zijn medewerkers ver
spreidden gisteren in Kampen
hun brochure 'Sodom is Neder
land', terwijl de rechtbank in
Zwolle dat had verboden.
De politie, die verscheidene
boze telefoontjes daarover kreeg,
adviseerde Goeree de versprei
ding te stoppen. De opbellers
kregen van de politie het advies,
contact op te nemen met de ad
vocaat van de eisende partij in
het kort geding. Die kan dan de
dwangsom (f 5.000) voor zijn
cliënt F. van Zyl opeisen.
Veel toeristen bezoeken Malta dat
eldorado
duikers.
