Bastion van Nasionale Party brokkelt af 'Abortus gelijk aan gruweldaden nazi's' Dag van de Arbeid met rellen en festiviteiten anmsEE Paus Johannes Paulus in Munster: Engeland gist en gokt over besluit Thatcher Kerken vrezenverbod op financiële steun Britse pubs voorlopig nog niet langer open PAGINA 5 KEULEN (AP) - Paus Johannes Paulus II heeft gisteren tijdens zijn bezoek aan West- Duitsland gepleit voor joods-christelijke saamhorigheid en waarschuwde tegen „alle nieuwe uitingen van anti-semitisme." In een toespraak in Münster vergeleek hij de gru weldaden van de nazi's met euthanasie en abortus. Eerder op de dag verklaarde de paus in Keulen de joodse non Edith Stein heilig. Tijdens het ritu eel van de zaligverklaring demon streerden zo'n 1200 Groenen en le den van andere linkse en homosek suele organisaties, onder wie enke le naakte vrouwen en een naakte man, door de straten van Keulen. Ze schreeuwden leuzen als „Weg met de paus". De naakte man liep voor een plakkaat uit met de tekst: „Aids- zeden zijn schadelijk, condooms zijn veilig." Andere betogers droe gen een grote schets van de kathe draal waarvan twee torenspitsen in condooms gehuld waren. De demonstranten verzamelden zich voor de dom van Keulen en protesteerden tegen de standpun ten die de paus heeft over abortus, scheiding en geboortecontrole. Na een uur verspreidde de groep zich zonder incidenten. Op deze tweede dag van het pau selijk bezoek aan West-Duitsland brandde een rooms-katholieke kerk uit op twee kilometer van het voetbalstadion waar de zalig verklaring plaatshad. Het is niet duidelijk of de brand verband hield met het bezoek van de paus. Niemand heeft de verantwoorde lijkheid opgeëist, maar het staat vrijwel vast dat de brand geen on geluk was. Op een feestelijke ontvangst aan het eind van de dag in de stad Mun ster kwamen zo'n 120.000 mensen de paus begroeten. De ontvangst in Münster stond in scherpe tegen stelling met de sfeer in Keulen, waar op straat nauwelijks enthou siasme te bespeuren viel. In het voetbalstadion van Mun- gersdorf bij Keulen verzamelden zich naar schatting 75.000 mensen voor de omstreden zaligverklaring. Het publiek bestond voor een groot deel uit nonnen en fraters. Het bovenste gedeelte van de tri bunes bleef leeg. In een plechtige mis noemde de paus Edith Stein „een gezegende martelares" en herdacht hij het lot van de zes miljoen joden die tij dens het nazi-bewind om het leven zijn gebracht. Bij de zaligverklaring, die een belangrijke stap op weg naar hei ligverklaring vormt, waren ook fa milieleden van Edith Stein aanwe zig. De paus zei dat hun aanwezig heid hem met „grote vreugde en dankbaarheid" vervulde. „Vandaag begroeten wij in diepe eerbied en heilige vreugde een dochter van het joodse volk, rijk aan wijsheid en moed", aldus de paus. In zijn preek sprak hij, net als woensdag, wederom een veroorde ling uit over het Derde Rijk. Hij veroordeelde het nazisme als „een waanzinige ideologie en een ver achtelijke vorm van racisme". In een kennelijke reactie op het joodse protest tegen de zalig verklaring benadrukte de paus dat Edith Stein is gestorven als „een vooraanstaand dochter van Israël" maar ook als karmelietes. Haar doop zou geenszins een breuk met haar joodse erfenis hebben bete kend. Zij verklaarde juist dat zij het joodse geloof op 14-jarige leef tijd vaarwel had gezegd, maar dat haar terugkeer naar God haar het gevoel had gegeven weer joods te zijn, aldus de paus. Kernafval De Britse regering heeft haar he vig omstreden plan laten varen om in vier conservatieve plattelands gebieden in Oost-Engeland kernaf val op te slaan. Volgens de Labour- partij heeft de regering het besluit genomen in verband met de ge meenteraadsverkiezingen van 7 mei. Voorlopig wordt het kernafval opgeslagen in de buurt van de kerncentrale Sellafield in Wales. Emigratie Het aantal joden dat deze maand uit de Sowjet-Unie is geemigreerd, is het hoogste sinds zes jaar. In april kregen 717 joden toestem ming en in totaal kwamen dit jaar al 1431 joden aan in het doorgangs centrum in Wenen, terwijl dat er over het hele vorige jaar slechts 943 waren. Joodse leiders uit Amerika die vorige maand Moskou bezoch ten zeiden de indruk te hebben ge kregen dat er dit jaar in totaal 11.000 joden zullen mogen emigre ren. Bruiloft Vijftien genodigden op een brui loftsfeest in het oosten van India zijn om het leven gekomen door een ongeluk met een vrachtwagen. Alle andere inzittenden van de wa gen, 30 in getal, raakten gewond. De vrachtwagen raakte van de weg en kwam in een zes meter diepe kloof terecht. De bruidegom was één van de dodelijke slachtoffers. Na het ongeluk snelden inwoners van een naburig dorp toe en be roofden de doden en gewonden van geld en waardevolle bezittin gen. LONDEN - Gaat ze nu of gaat ze niet? De Engelsen en vooral de po litiek geinteresseerden onder hen hebben het daar nu elke dag over. door Haye Thomas En ze bedoelen dan of premier Margaret Thatcher het land op kor te termijn wel of niet naar de stem bus zal sturen. Nieuwe algemene verkiezingen hangen hier nu al we ken in de lucht, compleet met aller lei gissingen, geruchten en natuur lijk een regen van opiniepeilingen. Maar veel verder dan het aanwak keren van de verkiezingskoorts komt men daarbij niet. Die koorts is nu zo hoog gestegen, dat volgens de kenners langer wachten niet erg verstandig is. En dus houdt men het er maar op dat Margaret That cher de Engelsen op 11 juni een nieuw parlement laat kiezen. De kenners - en dat zijn er nogal wat - wijzen erop dat als de koorts eenmaal hoog gestegen is, niet te lang moet worden gewacht om het sein voor de kiezers op groen te zetten. Omdat anders de spanning kan breken en verveling en apathie een averechtse uitwerking moge lijk maken. De verkiezingen van 1979, waarin premier James Cal- laghan het onderspit dolf tegen de conservatieven onder leiding van Margaret Thatcher, geldt als een schoolvoorbeeld van een rege ringsleider die door te lang wach ten en aarzelen zijn politieke tegen standster in de kaart speelde. On der de vele adviezen en waarschu wingen die Margaret Thatcher de zer dagen krijgt, zijn er genoeg op het thema van: „maak er vooral geen Callaghan-potje van". De traditie wil dat de premier zelf de verkiezingsdatum bepaalt. Hij of zij kan zich wel laten advise ren, maar de uiteindelijke beslis sing is een persoonlijkeen dus een zame, zoals James Callaghan aan den lijve heeft ondervonden. In theorie heeft mevrouw Thatcher tot de zomer van het volgend jaar de tijd om een verkiezingsdatum vast te stellen, maar niemand die erop rekent dat zij zolang zal willen wachten. Zelfs wordt niet langer geloofd in een herfstdatum, die aanvankelijk zo helemaal in de lijn der verwachtingen lag. Alle tekenen wijzen er nu op dat het extra vroege verkiezingen wor den. Begin juni lijkt daarvoor de aangewezen periode, nu 's lands economie zich gunstig ontwikkelt. En de opiniepeilingen blijven hardnekkig registreren dat als er thans gestemd zou worden, de con servatieven aan het langste einde trekken. De vurige wens van Mar garet Thatcher voor een derde achtereenvolgende en dus histori sche ambtstermijn, zou daarmee in vervulling gaan. Het heet dat zij wil afwachten wat de volgende week donderdag de gemeenteraadsverkiezingen op leveren, die dan overal in het land worden gehouden. Over de beteke nis van plaatselijke verkiezingen voor de stembusslag om het parle ment, bestaan verschillende theo- riën. Thatcher heeft in ieder geval laten blijken dat zij er wel een graadmeter in wil zien. Het week einde erop zal zij er met de top van de partij op haar officiële rege ringslandgoed Chequers uitge breid over praten. Blijkt bijvoor beeld dat de laatste opiniepeilin gen een voor de Tories gunstige trend aangeeft, dan zal zij waar schijnlijk de maandag erop al naar Buckingham Palace rijden om vol gens de regels van het spel koning Elizabeth op de hoogte te stellen. Een oudere vrouw in Keuken wordt door twee politie-agenten met haar stoel een tribune opgetild waar zij zal wachten op de komst van de paus. De belangstelling in Keulen voor het pausbezoek viel overigens nogal te gen. (foto ANP) AMSTERDAM (AP) - Geweldda dig politie-optreden in Sri Lanka, Zuid-Afrika en Polen, een feestelij ke stemming in Moskou en een nauwelijks politiek getinte viering in Oost-Duitsland. Zo werd 1 mei - de Dag van de Arbeid - in diverse landen gevierd. Bij protestdemonstraties in Sri Lanka kwam gisteren een student om het leven. Hij werd getroffen door een politiekogel. De regering had bijeenkomsten en demonstra ties verboden, maar studenten en boeddhistische monniken verza melden zich bij een tempel in een voorstad van Colombo. De politie trad op met traangas en geweer vuur toen zo'n 400 monniken en 1600 studenten de tempel wilden verlaten voor een protestmars. De gevechten met de politie duurden zeker een uur. Volgens een van de deelnemende monniken had de politie zonder directe aanleiding ingegrepen. Negen politiemensen en een onbekend aantal demon stranten raakten gewond. Hoewel de le mei in Zuid-Afrika voor het eerst in de geschiedenis als officiële feestdag was aange merkt, hebben de autoriteiten gis teren meer dan 20 bijeenkomsten van zwarte vakbonden verboden. Vijf buitenlandse journalisten wer den aangehouden bij een gezamen lijke viering van het UDF (Ver enigd Democratisch Front) en de zwarte arbeidersorganisatie CO- SATU. Honderdduizenden inwoners van Moskou zagen de traditionele optocht met spandoeken en bloe men die voorbijtrok aan partijfunc tionarissen en genodigden op het Rode Plein. In China woonden dui zenden arbeiders de viering op het communistische hoofdkwartier in Peking bij. Chinese dagbladen haalden nog eens uit naar de ten dens om westerse waarden over te nemen en de meeste arbeiders vierden 1 mei in huiselijke kring, met vuurwerk. De Poolse politie maakte giste ren een einde aan een demonstra tie van aanhangers van Solidari teit. Na een misviering in de grote Stanislav Kostka-kerk in War schau verzamelden zich vele men sen voor een demonstratie. De po litie begaf zich in de menigte en vroeg om identiteitskaarten. Wie niet in de buurt woonde, moest zich verwijderen. Intussen waren honderden demonstranten al be gonnen aan een protestmars. Ze riepen „Solidariteit" en droegen spandoeken met teksten als „De mocratie is net zo noodzakelijk als zuurstof'. Na nog geen 100 meter liepen politiemensen in burger echter op de voorste demonstran ten toe. Ze rukten spandoeken weg en sloegen mensen tegen de grond. Zeker acht demonstranten werden gearresteerd. Ook bij een demon stratie in Poznan werden 10 men sen in hechtenis genomen. In de meeste Oosteuropese lan den was de dag van de arbeid een dag van traditionele feesten. De Oostduitse viering was beduidend minder politiek getint dan in ande re jaren en de Tsjechoslowaakse partijleider Hoesak betuigde in een langdurige toespraak zijn steun aan de hervormingsplannen van Gorbatsjov. JOHANNESBURG (ANP) - De Zuidafrikaanse Raad van Kerken vreest dat de regering na de verkie zingen volgende week zal beslui ten tot een wijziging van de wetten op het gebied van de buitenlandse financiële steun aan Zuidafrikaan se organisaties. De wijziging zou ertoe leiden dat de raad niet langer geld kan verdelen onder slachtof fers van het apartheidssysteem. Dat zal leiden tot een toeneming van het geweld en tot hevige ar moede, aldus de secretaris-gene raal van de raad dominee C.F. Beyers Naudé, tijdens een pers conferentie. De steun uit het bui tenland aan Zuidafrikaanse organi saties die het niet eens zijn met de apartheid, is in toenmende mate een thema in de verkiezingen ge worden. Beyers Naudé zei dat de buiten landse fondsen onder meer wor den gebruikt voor de verdediging van politieke gevangenen en voor het levensonderhoud van hun fa milieleden. De afgelopen maanden heeft de regering een toenemende belang stelling getoond voor anti-apart heidsorganisaties - soms zelfs nieuwsagentschappen en kerken - die geld uit het buitenland ontvan gen. De steun uit het buitenland is een verkiezingswapen geworden, waarbij president Pieter Botha het verst ging toen hij deze week ver klaarde dat wetgeving op dit ter rein noodzakelijk is. De politie doet onderzoek naar de steunverle ning van de raad op basis van de wet op de fondswerving, die wil voorkomen dat fondsen uit het buitenland worden gebruikt voor politieke doeleinden. Volgens Beyers Naudé gaat het er in wezen om, hoe het woord „politiek" wordt gedefinieerd. Hij deelde mee dat de regering tot dusverre onge veer 80 organisaties heeft onder zocht, waaronder vele niet-kerke- lijke groepen. Volgens Beyers Naudé heeft de politie tot nu toe geen „subversief' gebruik van fi nanciële hulp uit het buitenland die de Raad van Kerken heeft ver deeld, kunnen aantonen. ONDERGEDOKEN - De vorige president van de Dominicaanse Republiek, Jorge Blanco, is met zijn gezin ondergedoken in de Ve nezolaanse ambassade waar hij asiel heeft aangevraagd. Jorge Blanco is formeel aangeklaagd op verdenking van corruptie, maar in een open brief die in de pers ver scheen zei hij zich het slachtoffer te voelen van een politieke vervol ging. demonstranten die op 1 mei hun steun c LONDEN (Rtr) - De vrees voor meer dronkenschap, vooral on der automobilisten, heeft giste ren een wetsvoorstel dat beoogt het drinken van alcohol gedurende de hele dag in Enge land mogelijk te maken, in het parlement doen blijven steken. Het Lagerhuislid van de Con servatieve Partij Allan Stewart had Engeland en Wales op één lijn willen brengen met Schot land, waar de pubs twaalf uur per dag open zijn, van half elf 's morgens tot half elf 's avonds. Aan de hand van een wet uit 1916, die vermeende dronken schap beoogde te verminderen onder arbeiders in de munitie industrie, moesten de pubs in Engeland en Wales 's middags gesloten zijn. Het wetsontwerp van Ste wart werd gesteund door de dranken- en toeristenindustrie, maar bestreden door een in vloedrijke lobby van kerkelijke leiders en dokters, die vrezen dat het langer open zijn van ca- fé's zal leiden tot meer met drank samenhangende zondes en ziektes. Gisteren hield een van de fel ste tegenstanders van ruimere openstelling, de Conservatief Sir Bernard Braine, een "fili buster" -- een vertragingstac tiek van lange redevoeringen --, om te voorkomen dat het wets ontwerp in derde lezing zou worden aangenomen. Met het oog op de Lagerhuis verkiezingen die in juni ver wacht worden, is er vrijwel geen kans meer dat het wets ontwerp in de tijd van het zit tende parlement nog door het Hogerhuis zal worden behan deld. De Britten wie het zou uitko men om 's middags een café te kunnen bezoeken, hebben de troost dat een andere wet in aantocht is die het restaurants en hotels toestaat de hele dag bij maaltijden sterke drank te schenken. Nu is het nog zo dat ook zij 's middags geen alcohol mogen presenteren. (ANP) - President P.W. Botha moet het zich allemaal wat anders hebben voorgesteld toen hij eind vorig jaar nieuwe verkiezingen uit schreef voor het blanke parlement. De grondwet bood de mogelijk heid die verkiezingen uit te stellen tot 1989, maar het moment leek nu geschikt voor een massaal vertoon van blanke eensgezindheid achter de regerende Nasionale Party. Pre toria hoopte op een herhaling van het scenario van 1977, toen de "be moeizucht" van de Amerikaanse president Jimmy Carter en diens VN-ambassadeur Andrew Young en de schrik na de Soweto-opstand de regering van premier John Vor- ster aan een overweldigende ver kiezingsoverwinning hielp. Ditmaal zouden de internationa le campagne voor sancties en boy cots en de golf van binnenlandse onrust de kiezers opnieuw moeten bewegen de rijen te sluiten achter het beproefde leiderschap van de Nasionale Party. Het is allemaal wat anders gelopen. Sinds de Na sionale Party in 1948 aan de macht kwam zijn de Afrikaners, haar tra ditionele achterban, nog nooit zo verdeeld geweest. De afbrokkeling ter rechterzijde was al eerder inge zet, maar de laatste maanden is er ook sprake van een revolte op de linkervleugel. Enkele voorheen trouwe partij gangers hebben zich onder aanvoe ring van ex-ambassadeur Denis Worrall als onafhankelijken kandi daat gesteld. Een invloedrijke' groep academici van de Universi teit van Stellenbosch, de intellec tuele bakermat van veel Afrikaner politici, riep op tot afschaffing van alle apartheidswetten. Hoofdre dacteuren van toonaangevende Afrikaner kranten legden hun functie neer uit protest tegen de druk van de Nasionale Party, die alle kritische kanttekeningen uit de kolommen wilde weren. Zwart Zuid-Afrika is vanouds geneigd "blanke" verkiezingen te bestempelen als een irrelevant ri tueel. dat niets bijdraagt aan de op lossing van de grote problemen. De strijd tussen blanken die van mening verschillen over de beste methoden om de zwarten te over heersen zal de gemoederen van zwarte Zuidafrikanen niet gauw in beroering brengen. Maar de scheu ren in het blanke bastion hebben nu bij sommige zwarte commenta toren toch hoop gewekt dat er ein delijk iets in beweging komt en dat steeds meer blanken gaan inzien dat het hoog tijd wordt om nu tot zaken te komen met de zwarte meerderheid. Onbedreigd Toch zijn er geen politieke aard verschuivingen te verwachten als komende woensdag (6 mei) tien procent van de Zuidafrikaanse be volking de gelegenheid krijgt zijn stem uit te brengen. De meerder heid van de Nasionale Party is on bedreigd en een ingrijpende veran dering van de zetelverdeling in het parlement is evenmin te verwach ten. Procentueel zal haar meerder heid vermoedelijk wel slinken. Maar het Zuidafrikaanse distric ten-stelsel, met zijn ingebouwde over-vertegenwoordiging van het conservatieve platteland ten nade le van de meer liberale stedelijke centra, staat er borg voor dat pro centuele verschuivingen niet snel in zetels worden vertaald. In het huidige parlement bezet de Nasio nale Party 127 van de 178 zetels. Aanvankelijk leek de grootste bedreiging voor Botha's partij van uiterst rechts te komen. De Con servatieve partij van Andries Treurnicht en de Herstigte Nasio nale Party van Jaap Marais zijn er echter niet in geslaagd een stem busakkoord te sluiten. Beide par tijen verwijten de regering-Botha slap optreden en weekhartigheid. Zij staan voor onverdunde handha ving van de apartheid. "Die land is óns land", roepen de verkiezingsaf fiches van de HNP uit. De ideologische verschillen tus sen HNP en CP zijn miniem, maar de persoonlijke tegenstellingen tussen de beide leiders hebben ver hinderd dat de twee partijen geza menlijk de stembusstrijd ingingen. In maar liefst 72 kiesdistricten ko men CP en HNP elk met een eigen kandidaat. Van die verdeeldheid onder uiterst-rechts zal de Nasio nale Party het meest profiteren. Het gevaar van uiterst rechts lijkt daarmee bezworen. De Con servatieve Partij (18 zetels) en de HNP (1 zetel) mogen blij zijn als ze hun huidige zeteltal behouden. De Nasionale Party heeft meer te vrezen van de linkervleugel in de blanke politiek. "Links" is in dit kader overigens uiterst betrekke lijk. Geen van de deelnemende partijen is zonder meer voorstan der van algemeen kiesrecht voor alle Zuidafrikanen in een een heidsstaat. En een sociaaldemocra tische traditie ontbreekt in de blan ke politiek. Overgave Het meest hervormingsgezind is de grootste oppositiepartij, de Pro gressieve Federale partij (PFP), die nu 27 zetels bezet. De verkiezings propaganda van de Nasionale Par ty doet het voorkomen alsof een stem op de PFP neerkomt op een stem voor overgave aan het Afri can National Congress (ANC), de zwarte verzetsbeweging. De "Progs" zijn voorstander van op heffing van het verbod op het ANC en vrijlating van ANC-leider Nel son Mandela, maar naar Europese maatstaven is de partij nauwelijks links te noemen. De PFP geldt als de politieke spreekbuis van het Engelstalige bedrijfsleven en van overwegend welgestelde blanke li beralen. De partij werpt zich op als hoeder van de vrije markt-econo- mie en van de burgerlijke rechten en vrijheden. Het PFP-program bepleit het bijeenroepen van een nationale conventie, waar een grondwet opgesteld zou moeten worden op basis van een federaal bestel. Deel van de grondwet zou een verklaring van rechten en vrij heden moeten zijn, waarin de rech ten van minderheden worden ge waarborgd. De verkiezingsstrategie van de PFP probeert in te spelen op de af kalving van de Nasionale Party. Als de PFP zo'n 20 extra zetels in de wacht zou slepen, als de uiterst- rechtse partijen ook een flinke winst boeken en de Nasionale Par ty verder nog een aderlating moet ondergaan van dissidenten op haar linkervleugel, dan doemt het per spectief op van nieuwe allianties in het parlement. De PFP gokt op een alliantie met de "New Nats", de hervormingsgezinde vleugel van de NP, die dan de politieke impas se kan doorbreken en onderhande lingen moet beginnen met zwarte leiders. In kiesdistricten waar een onafhankelijke "New Nat" het op neemt tegen een kandidaat van de Nasionale Party, hebben de Pro gressieven hun eigen kandidaat te ruggetrokken. De meeste aandacht in deze cam pagne ging uit naar de onafhanke lijke kandidaten, die enig vuur werk brachten in wat eerst een matte stembusstrijd leek te wor den. Behalve de oud-ambassadeur in Londen, Dennis Worrall, die het kiesdisctrict Helderberg heeft uit gekozen om de strijd aan te binden met minister van staatkundige ont wikkeling Chris Heunis, is ook Wy- nand Malan uit de Nasionale Party getreden om als onafhankelijke kandidaat mee te dingen. Maar on danks de aanvankelijke opwinding waren deze deserties toch niet het signaal voor een massale uittocht uit de NP. De meeste "New Nats" besloten uiteindelijk toch binnen de partij te blijven opereren. Bovendien wisten de onafhanke lijken geen duidelijk alternatief te presenteren. Ze klagen over ge brek aan leiderschap en visie bij de regering, maar zelf blijven ze ook in het vage over hun plannen. Zo lijkt de verkiezingsstrijd toch meer een illustratie van de groeien de onzekerheid en de twijfels in blank Zuid-Afrika, dan de aanloop naar een nieuw begin. De toekomst van de zwarte meerderheid is inzet van de stembusstrijd, maar zelf staat zwart Zuid-Afrika nog steeds politiek buiten spel. "Met welk recht beslist u bij deze verkiezin gen over ons leven? Met welk recht kiest u een regering, die onder drukkende wetten tegen ons uit vaardigt, haar leger tegen ons inzet en onze kinderen gevangen houdt, en onze organisaties en bijeenkom sten verbiedt?" zo luidde de vraag die een aantal zwarte organisaties in grote krantenadvertenties voor legden aan hun blanke medebur gers.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1987 | | pagina 5