Moralisme en
willekeur zijn
bepalend voor
Turkse censuur
r
'Georganiseerde misdaad
krijgt nog teveel kansen'
Joodse kritiek op zaligverklaring Edith Stein
Reportage
PAGINA 2
DINSDAG 28 APRIL L
•Een jonge Turkse dichter, Nevzat Celik, is
sinds 7 april in hongerstaking in de militai
re gevangenis Metris bij Istanboel, uit pro
test tegen het feit dat de brieven die hem
worden gestuurd hem niet meer worden
overhandigd. In de gevangenis Sagmalci-
lar, waar hij eerder zat en tot 19 december
1985 verbleef, kreeg hij tien tot vijftien brie
ven per week. Het aantal moet sindsdien in
de honderden zijn gaan lopen, maar daar
van hebben hem er slechts drie, in ver
scheurde toestand, bereikt.
Celik werd in maart 1980, een half jaar
voor de staatsgreep van de generaals, opge
pakt op beschuldiging relaties te onderhou
den met de linkse terroristische organisatie
Dev Sol (Revolutionair Links), iets wat hij
ontkent. Tijdens het proces dat zich reeds
jaren voortsleept is de doodstraf tegen hem
geëist. Hij zou ernstig zijn gefolterd.
In gevangenschap is Celik gaan dichten.
Zijn eerste bundel kwam in 1984 uit onder
de titel 'Safak Turkoesoe' (Lied van zonsop
gang) en beleefde reeds zes drukken. Zij
werd bekroond met de prijs voor de acade
mische boekhandel, een sinds tien jaar be
staande aanmoedigingsprijs voor het eerste
werk van veelbelovende auteurs. Enkele
gedichten zijn in Duitse vertalingen opge
nomen in de bloemlezing 'Ic'h schreibe mit
den Fingernageln'. Een tweede bundel,
'Moebbet Turkoesoe' (Een lied van levens
lang), verschijnt volgende maand.
Celik had zijn hongerstaking al in april
1986 willen beginnen toen een militaire be
waker, kapitein Moezaffer Ergoederle, hem
toevoegde: „Als je gedichten schrijft zoals
wij ze willen, krijg je meer rechten dan alle
andere gevangenen". Toen vlak daarop die
bewaker werd ontslagen, stelde hij zijn ac
tie uit, maar sindsdien is er in zijn behande
ling niets veranderd.
Valleen vertrekt bij Amsterdamse politie
ISTANBOEL - Onlangs rechtvaardigden Turkse kranten
hun zoveelste prijsverhoging met het tekortschieten van
de SEKA, de nationale papierfabriek die een monopolie
positie geniet maar allang niet meer aan de binnenlandse
behoeften kan voldoen zodat duur papier moet worden
ingevoerd. „Dat zou toch niet nodig hoeven te zijn", zei
iemand bitter. „Met al die boeken die in de SEKA worden
verpulpt?" Turkije doet als beschaafde staat namelijk niet
aan boekverbranding. Alle ongewenste lektuur en litera
tuur gaat de papiermolen in om voor nuttiger doeleinden
te worden gebruikt.
AMSTERDAM - H« heeft er me-
nig robbertje voor moeten vech
ten, maar nu de grootscheepse
bestuurlijke reorganisatie van
het politiekorps in de hoofdstad
halverwege is, lijkt het tij ten
goede gekeerd. Als hoofdcom
missaris J. Valken op 1 juni de
scepter van de Amsterdamse po
litie aan zijn opvolger E. Nord-
holt uit Groningen overgeeft,
kan die zonder oponthoud ver
der met de uitvoering van het
plan. Gesteund door grootste
deel van het Amsterdamse poli
tiepersoneel: met name de posi
tieve erveringen met de wijk
teams - hebben veel kritische ge
luiden doen verstommen.
door
Edith van.Zalinghe/ANP
„De nieuwe gang van zaken
werkt bevredigend. Zowel voor
de burgerij als de politiemensen
zelf', zegt Valken aan de voor
avond van zijn vertrek. De ver
nieuwing van de organisatie van
het grootste politiekorps in het
land ligt hem na aan het hart. Zo
zeer zelfs dat hij het een beetje
betreurt dat hij nu de zaak een
maal lekker begint te draaien,
met pensioen moet gaan. Hij
mocht al een jaar langer blijven,
maar moet het er nu echt bij la
ten. Met het volste vertrouwen in
zijn opvolger: Nordholt („een
slimme en flitsende man") is im
mers één van de architecten van
het reorganisatiemodel zoals dat
in Amsterdam wordt uitgevoerd.
Daar komt nog eens bij dat één
van de grote knelpunten bij het
hoofstedelijke korps, het grote
personeelstekort, binnen enkele
jaren met ongeveer de helft ver
minderd zal zijn, voorspelt. Val
ken. Dat is het gevolg van de op
leiding van nieuw personeel,
werkgelegenheidsprojecten en
het aanstellen van een groep
vroegere Surinaamse politie
mensen. „Misschien dat dan een
eind komt aan de zeven magere
jaren", aldus de hoofdcommissa
ris, die zelf zeven jaar de Amster
damse politie leidde.
De reorganisatie stoelt behalve
op het invoeren van de wijk
teams die de politie dichter bij de
bevolking moeten brengen, ook
op het geven van grotere zelf
standigheid aan de acht Amster
damse politiedistricten. Een zelf
standigheid die wat Valken be
treft, ook vertaald moet worden
in eigen middelen en een eigen
budget. „Al moeten we voorko
men dat het allemaal aparte poli-
tiekorpsjes worden. Het centrale
politieapparaat moet toch de vin
ger aan de pols houden". Over de
manier waarop dat precies moet
gebeuren, wordt momenteel nog
druk gesproken in het korps.
Pakkans
De wijkteams kunnen volgens
Valken een belangrijke bijdrage
leveren aan het terugdringen van
de criminaliteit, die een forse
stempel op de hoofdstad drukt.
De Amsterdamse politie noteer
de vorig jaar ruim 132.000 aangif
ten van misdrijven. Vooral de
'kleine' criminaliteit (berovin
gen, inbraken) neemt zorgwek
kend toe. „Terwijl de pakkans en
het oplossingenpercentage van
het aantal misdrijven ook min
der zijn geworden. Dat heeft een
enorme aanzuigende werking
voor een grote groep crimine
len", aldus Valken.
Hij wijst er op dat tijdens de
afgelopen paasdagen gebleken is
dat er wel degelijk iets tegen dit
soort criminaliteit te doen is. De
projectmatige aanpak van auto
diefstallen en berovingen leidde
tot minder van dit soort misdrij
ven dan andere jaren.
De grote criminaliteit en de
georganiseerde misdaad daaren
tegen moeten veel grootschaliger
worden aangepakt, is de stellige
overtuiging van de hoofdcom
missaris. „Momenteel wordt nog
veel incident-gericht gewerkt.
Effectieve misdaadbestrijding
vraagt echter moet een beleids
matiger en structurelere
aanpak".
Dat betekent dat het verschijn
sel eerst goed in kaart gebracht
moet worden. Daarnaast, zet Val
ken uiteen, is het een absolute
'must' dat een aantal landelijk
opererende politieteams worden
geformeerd voor onderzoeken
op gebieden die buiten de stads
grenzen gaan. Ook een goede in
ternationale samenwerking acht
hij onontbeerlijk. Hij erkent ech
ter dat het prijskaartje dat aan
een dergelijke opzet vasthangt in
deze tijd nu eenmaal een fors
probleem is.
Infiltranten
Toch valt er op plaatselijk ni
veau nog wel iets te bereiken.
Het Amsterdamse initiatief om
de criminaliteit te bestrijden met
behulp van infiltranten- bij voor
beeld, blijkt volgens Valken zeer
goede resultaten te boeken.
Sinds twee jaar geleden met deze
pseudo-koopteams van start
werd gegaan, werden bijna hon
derd mensen in belangrijke za-
ken gearresteerd. Daaronder wa- LA.
ren zware drugshandelaren, eei
maar ook verdachten van fraude (g]
en juwelen- en schilderijendief-T
stallen. Pe
Voor het gevaar dat de infil- Va
tranten zelf afglijden in het cri- lei
minele milieu - een belangrijk ar
gument van tegenstanders van Va
het systeem - wordt nauwlettend ke'
gewaakt. Zover als Valken weet ééi
is dat tot nu toe nog niet ge- wc
beurd. Hooguit haakten enkele ge!
infiltranten af als gevolg van ke
stress of andere omstandighe- 101
den. rei
Normafwijkend gedrag is ook
iets waar bij het 'gewone' politie
personeel goed voor gewaakt
moet worden, vindt Valken. Uit
een in 1981 uitgebracht rapport
('Binnenspiegel') bleek dat
nogal wat van zulk gedrag, varië
rend van slordige kleding en
heuse bejegening van het pu
bliek tot regelrechte corruptie bij
de Amsterdamse politie werd
vertoond. De hoofdcommissaris
heeft er sindsdien veel aan
daan om hier verandering ii
brengen. Het resultaat'is uitein
delijk dat het verschijnsel welis
waar zichtbaarder en daardoor
beter bespreekbaar is geworden,
maar zeker niet verminderd. „Er
gebeuren nog teveel verkeerde
dingen", stelt hij vast.
Tegenover de diverse proble
men waarmee hij de afgelopen
zeven jaren te maken kreeg - met
als dieptepunt de veelbesproken
dood van de Amsterdamse kra
ker Hans Kok in een politiecel -
staan volgens Valken echter zeer
veel goede kanten van het Am- 1
sterdamse korps, dat het gezien
de grote werkdruk en vaak zw
omstandigheden waaronder het
moet werken, toch bepaald niet
makkelijk heeft.
Feest
Dat dit zelfde korps in 1981 tij
dens de grote demonstratie te
gen de kruisraketten enkele hon
derdduizenden probleemloos
door de stad kon leiden, was
voor Valken een hoogtepunt.
Evenals het probleemloze ver
loop van het Sail-evenement.
„Daaruit blijkt dat Amsterdam
toch ook feest kan vieren",
merkt hij tevreden op. Het zal
dan ook geen makkelijk afscheid
worden. Maar wel definitief. Er
gens een' bestuursfunctie bekle
den ziet hij nog wel zitten, maar
„zeker niet bij de politie". „Als ik
weg ben, ben ik echt weg".
Valken: „Er gebeuren nog teveel verkeerde dingen..."-.
Het dagblad Coemhoeriyet memo
reerde onlangs hoe op 28 december
vorig1 jaar vijf vrachtauto's bij het
Istanboelse paleis van justitie 39
ton aan boeken en tijdschriften op
haalde om deze af te leveren bij de
SEKA. Er waren ook schadelijke
kalenders bij, alsmede een editie
van de encyclopedie van Turkije in
de republikeinse tijd en een geïllu
streerde encyclopedie voor seksue
le informatie.
door
Frans van Hasselt
De lijst van verboden publica
ties, die sinds de staatsgreep van
1980 is opgesteld, is zeer uiteenlo
pend. Het gaat in hoofdzaak om
drie categorieën: linkse uitgaven,
islamitische geschriften die te fun
damentalistisch worden geacht
(zoals Sadik Albayroks, 'Zij die lo
pen en zij die kruipen') en 'obsce
ne' lectuur. Onder de laatste vallen
alle licht-pornografische boeken
en tijdschriften maar ook werken
met literaire pretenties zoals Pinar
Kurs ('Liefde zonder Eind'). Ook
de onlangs verschenen weten
schappelijke studie 'homoseksua
liteit in Turkije gisteren en van
daag' van dr. Arslan Yoezgoen
kwam op de lijst. Boeken als deze
vallen onder de in 1985 in het parle
ment aangenomen 'wet op schade
lijke lektuur'.
Het geval van de linkse uitgever
en boekhandelaar in Ankara, Soe-
leiman Ege begon al op 22 augus
tus 1982. Een vrachtauto met poli
tiemannen stopte voor zijn zaak en
nam alle 133.000 aanwezige boeken
mee in ruil voor een klein en on
duidelijk bonnetje. De uitgever is
nog steeds bezig met een proces
waarin hij een schadevergoeding
van 140 miljoen Turkse lires
(300.0p0 gulden) vraagt. Het eige
naardige van het geval is dat de
vernietiging moet zijn begonnen
op 9 december 1983, maar dat het
bevel daartoe, dat hij onder ogen
heeft gehad, was opgesteld op 28
mei 1985. Anderhalf jaar later dus,
met als rechtvaardiging dat 'terug
gave op onoverkomelijke bezwa
ren stuitte'.
Linkse boeken
Een element van willekeur
speelt bij dit alles stellig mee. Wie
boekwinkels in Istanboel en Anka
ra bezoekt (de provincie moet hier
buiten beschouwing blijven) zal
verbaasd zyn over het ruim assorti
ment aan linkse, inclusief commu
nistische boeken die nog of weer te
krijgen zijn. Het ontbreekt ook niet
aan studies over de laatste jaren,
waarin de machthebbers niet wor
den gespaard.
Met 'obscene' lectuur ligt het wat
moeilijker en tijdschriften als Play
boy - nu ook in een Turkse uitgave
verschenen - moeten volgens de
wet op de schadelijke lektuur (ge
woonlijk 'de schadelijke wet' ge
noemd) in ondoorzichtig plastic
zijn gehuld. Foto's van ontklede
personen in de kranten zijn door
gaans voorzien van lijntjes en ster
retjes op vitale plaatsen, ter verko-
ming van inbeslagname en vooral
van de kolossale boetes.
Ook de filmindustrie wordt door
verboden geteisterd. De verboden
dateren al van lang voor de laatste
staatsgreep, en pas vorig jaar flik
kerde er wat hoop toen de verant
woording voor de censuur over
ging van het ministerie van bin
nenlandse zaken naar dat van cul
tuur. Filmscenario's hoefden nu
ook niet meer ter beoordeling te
worden voorgelegd - iets dat in de
praktijk vaak wel heel wat geld uit
spaarde.
Maar de hoop van de filmmakers
werd de bodem ingeslagen toen
het afgelopen seizoen toch weer
kwaliteitsfilms die al helemaal wa
ren voltooid werden verboden. Het
sterkste voorbeeld was 'Een vrouw
om op te hangen' van Basar Sa-
poencoe, over het lot van een
dienstmeisje in een gezin waar het
door alle mannen wordt misbruikt.
Het scenario was van de reeds ge
noemde Pinar Kurs. De censuur-
dienst gaf geen reden - hoeft dat
ook niet te doen - maar liet door
schemeren dat het woordgebruik
de doorslag had gegeven.
Nationale eer
Alles dat in strijd is met de tradi
tie of de moraal, dat de betrekkin
gen met bevriende regeringen kan
Premier Özal van Turkije heft het vingertje. Toch zijn, ondanks de
censuur, in de grote steden tal van communistische en over het Turkse
bewind zeer kritische publikaties te vinden. (foto epai
schaden, de Turkse nationale eer
kan aantasten of een respectabel
beroep in discrediet brengt kan
nog steeds verboden worden. De
producent kan tegen de uitspraak
in beroep gaan bij de rechter, en
die stelt hem nogal eens in het ge
lijk, maar deze procedure is kost
baar en de meesten nemen geen ri-
Beroep is nu aangetekend inzake
'De steeg van de hoop' van regis
seur Serif Gören, wiens Yol (Weg)
die in 1982 de Gouden Palm kreeg
in Cannes, ook nog steeds niet ver
toond mag worden, ongetwijfeld
vooral omdat Yilmaz Guney, die in
het buitenland zijn Turkse nationa
liteit verloor en inmiddels is
overleden, in een Turkse gevange
nis het scenario had geschreven.
Turkse films die in het buiten
band zijn bekroond maken meestal
weinig kans in eigen land de cen
sor te passeren. Soeroe (Kudde) uit
1978, van Zeki Okten, eveneens
naar een scenario van Guney, die
in Locarno een prijs kreeg, is nog
steeds zwaar taboe. Dit geldt ook
voor 'Een seizoen in Hakkari'
(1982) van Erden Kiral, die in Ber
lijn de Zilveren Beër verwierf en
over het verblijf van een onderwij
zer gedurende een winterseizoen
in een afgelegen provinciedorp
gaat.
Moejde Ar, de actrice die de
hoofdrol speelt in 'Een vrouw om
op te hangen', gelooft dat alleen
een georganiseerde actie tegen de
censuur, bijvoorbeeld een staking,
of een collectieve weigering nieu
we films naar de censuurraad te
sturen, de Turkse film nog kan red
den. Zoals het nu is maken, behal
ve geweldfilms, alleen pornografi
sche produkten nog een kans, om
dat daar vaak twee versies van
worden gemaakt; één voor de cen
suur en één met enkele toegevoeg
de scenes voor vertoningen waar
bij kennelijk geen controleurs in
de zaal zitten.
Muziek
Tenslotte zijn er ook nog de
grammofoonplaten en cassettes,
die onder strenge controle staan.
Artikel 9 van het statuut op video's
en muziek bant al het materiaal
'dat een element bevat van aan
moediging tot misdaden tegen de
nationale souvereiniteit, het repu
blikeins bestel, de nationale veilig
heid, vrede en orde, de nationale
cultuur en traditie of tegen Turkij-
es buitenlandse politiek en morele
waarden'.
Een liedje van Hanevi Oenver is
onlangs verboden op grond van de
passage 'als de natie maar hard
werkt komt er geen overbevol
king'. Dit werd opgevat als een ont
moediging van het staatsproject
voor familieplanning, dat overi
gens door de regering Özal met
niet al te veel overtuiging werd
aangepakt. De muziek van de mo
menteel populairste componist
Zulfu Livanelli, inclusief de elpee
die hij met de Griek Theodorakis
maakte - de in Turkije meest ver
kochte plaat - is weliswaar in de
winkels verkrijgbaar, maar op ra
dio en televisie strikt taboe.
Ook van joodse zijde is kritiek
geuit op de zaligverklaring van
de „non met de jodenster" Edith
Stein, komende vrijdag tijdens
het pausbezoek aan West-Duits-
land. De joodse theoloog Pin-
chas Lapide uit Frankfort stelde
de vraag of het niet pijnlijk is dat
Edith Stein, die als jodin werd
vermoord en die ook zonder dat
ze tot de RK Kerk was overge
stapt in Auschwitz terecht zou
zijn gekomen, nu door de
Rooms-Katholieke Kerk als mar
telares in bezit wordt genomen.
Verder vindt Lapide het merk
waardig dat van de honderden
Duitse priesters en religieuzen
„uitgerekend" een gedoopte jo
din naar voren wordt gehaald,
die haar vroegere geloof als „on
geloof' heeft verworpen.
Edith Stein heeft op 9 juli 1942
in haar testament geschreven dat
ze God bad „haar leven en ster
ven te aanvaarden als verzoening
voor het ongeloof van het joodse
volk".
De voorzitter van de Joodse
Gemeente in West-Berlijn, Heinz
Galinski, oefende dit weekeinde
scherpe kritiek uit op prelaat Ja
kob Schlaffke uit Keulen, die
eerder deze maand in een tv-uit-
zending zijn instemming had be
tuigd met de woorden van Edith
Stein over het ongeloof van het
joodse volk. Daarmee had de
prelaat zich discriminerend over
het joodse geloof uitgelaten, al
dus Galinski.
Hij maakte bekend dat Werner
Nachmann, voorzitter van de
Centrale commissie van West-
duitse joden, zich hierover bij de
bisschoppenconferentie had be
klaagd. Kardinaal Hoeffner liet
daarop weten dat Schlaffke
slechts zijn persoonlijke mening
had weergegeven, waarvan
Hoeffner zich distantieerde.
„Predikanten vluchten vaak
voor de werkelijkheid". Predi
kanten die hun werk niet meer
aankunnen, kiezen vaak voor op
lossingen die naderhand alleen
maar frustraties opleveren. Dit
zei dr. R.J. Mooi, secretaris-gene
raal van de Nederlandse Her
vormde Kerk, gisteren in
Utrecht in een toespraak voor de
Bond van Nederlandse Predi
kanten.
Hij noemde daarvan vier voor
beelden. De predikant die zich
aan de gemeente aanpast en zegt
wat de gemeente graag hoort. De
predikant die een groep gelijkge
zinden om zich heen verzamelt.
Gezamenlijk zetten zij zich dan
aftegen de rest van de gemeente
die het in hun ogen fout doet. De
predikant die zich op een niets
ontziende manier tegenover de
gemeente afzet. En tenslotte de
predikant die de gemeente de
idealen van het Koninkrijk Gods
voorhoudt, maar die uit de weer
barstige werkelijkheid vlucht.
Predikanten moeten volgens
Mooi de confrontatie met de
werkelijkheid niet uit de weg
gaan. Hij erkende dat een predi
kant voor een schier onmogelij
ke opgave staat. Deze moet het
evangelie verkondigen dat de
mens onwelgevallig is. „Gods eis
van gerechtigheid verdraagt zich
niet met neiging in de samenle
ving alles bij het oude te laten",
aldus Mooi. Een predikant die
dit verkondigt, moet zich staan
de houden tegenover een gë-
meente die „vaak bokkig en gril
lig is".
Amerikaanse tv-predikant
weer beschuldigd van uitspat
tingen. De Amerikaanse televi
siepredikant Jim Bakker wordt
andermaal in verband gebracht
met seksuele uitspattingen. Dit
maal schijnt het om meer te gaan
dan een slippertje met een secre
taresse, jaren geleden. Volgens
John Ankerberg, eveneens tv-
predikant, zou Bakker homosek
suele relaties hebben onderhou
den en geregeld prostituees heb
ben bezocht.
Ankerberg behoort tot de drie
'collega's' van Bakker, wier be
schuldigingen over Bakkers bui
tenechtelijke affaire met zijn se
cretaresse Jessica Hahn vorige
maand leidden tot het aftreden
van Bakker als leider van zijn
„elektronische kerk", PTL (Prai
se the Lord).
Jerry Falwell, leider van de
rechts-evangelische Moral Majo
rity beweging in de Verenigde
Staten, verklaarde de aantijgin
gen van Ankerberg serieus te ne
men. „Ankerberg is een respec
tabel kerkelijk leider in de VS.
Mochten zijn beschuldigingen
waar zijn, dan verliest Bakker
voorgoed de bevoegdheid tot
prediken", aldus Falwell, die de
leiding van PTL tijdelijk heeft
overgenomen. Ook een andere
bekende tv-predikant, Jimmy
Swaggart, heeft zich achter An
kerberg geschaard. „Ik geloof
niet dat hij zulke dingen zou be
weren, als hij er geen bewijzen
voor had".
Volgens een dagblad in South
Carolina, de 'Charlotte Obser
ver', zou er ook op financieel ge
bied het nodige mis te zijn bin
nen PTL. Zo zouden Jim Bakker
en zijn vrouw Tammy het afgelo
pen jaar ruim drie miljoen gul
den hebben gekregen uit het im
perium. Onderzocht wordt nu in
hoeverre dergelijke bedragen de
'redelijke' betalingsgrenzen
overschrijden die gelden voor or
ganisaties die geen belasting
hoeven te betalen.
Muzikale dag. In de Hoog
landse Kerk in Leiden wordt op
zaterdag 9 mei een muzikale dag
gehouden. Organist Bert Mooi-
man treedt om 10.30 uur als eer
ste op. Op de muzikale dag tre
den verder op het Kamerkoor
Vocalis, de Gospel-Folkgroup
'Challenge', het Emoenakoor,
het Renaissancekoor, de hoboïst
Han Kapaan, het vocaalensem
ble Muziekschool, de organisten
Hc(jo Landheer en Joop Brons en
het Leiderdorps Kamerkoor. De
muzikale dag wordt om 16.00 uur
besloten met een samenzang,
waaraan de Leidse Cantorij mee
werkt.
De muzikale dag leidt feitelijk
een reeks van exposities in, spe
ciaal ingericht voor toeristen en
andere belangstellenden. De
Hooglandse Kerk kan in het toe
ristenseizoen dagelijks worden
bezocht; maandag van 13.00 tot
15.30, dinsdag t/m zaterdag van
11.00 tot 15.30 uur. Op de woens
dagen zullen er tevens lunchpau
zeconcerten (12.30-13.15 uur)
worden gegeven op het gerestau
reerde orgel dat in 1565 werd ge
bouwd.
Nederlandse Hervormde
Kerk. Beroepen te Zwaagwe-
steinde: E. J. Bleumink te Oos-
terbierum en Wijnaldum; beroe
pen te Moerkapelle: A. Visser te
Wierden; beroepen te Nieuwleu-
sen, deelgemeente Rehoboth: J.
D. Heikamp, kandidaat aldaar
die dit beroep heeft aangeno
men. Bedankt voor Dordrecht:
W. Arkeraats te Giessendam/Ne-
der-Hardinxveld.
Gereformeerde Kerken. Be
roepen te Koudekerk aan den
Rijn: drs. W. A. van der Lugt te
Hoorn.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt. Beroepen te Ureterp,
tweede predikantsplaats: C. van
Breemen te Avereest-Dedems-
vaart; beroepen te Brunssum-
Treebeek: A. P. Feijen te Roode-
school; beroepen te Hoogeveen:
C. J. de Ruijter te Rotterdam-
Centrum. Bedankt voor 't Harde:
G. Zomer Jzn. te Heerenveen.
Gereformeerde Gemeenten.
Beroepen te Krimpen aan den
IJssel: A. Bac te Bodegraven; be
roepen te Middelburg-Zuid: H.
Hofman te Kalamazoo (USA).
Oud-Gereformeerde gemeen
ten. Aangenomen naar Rijssen
(Bevervoorde): J. Goudriaan, le
rend ouderling te Papendrecht.
