VS: Fokker
mag niet aan
Iran leveren
VERBASTEREND
Woestijn in Tsjaad bezaaid met Libische tanks
Mogelijk corruptieschandaal in India
Ghandi ontdoet zich
van lastige minister
'Pali; voorstellen Gorbatsjov aan'
BIJ DE BIJENKORF BEN JE BETER AF
MAANDAG 13 APRIL 1987
BUITENLAND
PAGINA 5
Wapenverkopen gaan door
WASHINGTON (GPD/DPA) Iran heeft blijkens een
overzicht van de Amerikaanse regering in de afgelopen zes
jaar in 41 landen wapens gekocht, ondanks een embargo.
In 1986 hebben 14 landen oorlogstuig geleverd aan Tehe
ran, dat sinds 1980 in oorlog is met Irak. In een aantal
landen was de regering niet betrokken bij of op de hoogte
van de wapenleveranties.
Dat meldde zaterdag de New York
Times. Volgens de krant het Ame
rikaanse ministerie van buiten
landse zaken onlangs bij de Neder
landse regering geprotesteerd over
de voorgenomen verkoop van Fok
ker-vliegtuigen aan Iran. Ons land
zou een van zeven landen zijn die
de afgelopen weken met een Ame
rikaans schriftelijk protest zijn ge
confronteerd.
De Amerikanen verstaan onder
wapens ook de Fokker-vliegtui
gen, omdat die, bijv. als transport
vliegtuig, kunnen worden ingezet
bij de oorlog tegen Irak. Een
woordvoerster van het ministerie
van buitenlandse zaken in Den
Haag zei gisteravond desgevraagd
niet te weten van een recent Ame
rikaans protest. Voor een correct
antwoord dient het ministerie van
daag eerst de betrokken dossiers te
openen. Wel is, zo merkte zij op,
sprake van een „ingewikkelde
kwestie, waarbij zaken door elkaar
worden gehaald".
Amerika heeft ook geprotesteerd ^tll
bij de Israëlische regering, omdat iard^milHpn
die onvoldoende zou doen om een - - ëU1Qen
Israëlische wapenhandelaar van
verkopen af te houden, Portugal,
dat munitie aan Iran wil verkopen,
Sowjets laten
jagin gaan
Korj;
AMSTERDAM (AP) - Anatoli Kor-
jagin, een vooraanstaande Russi
sche dissident, die in februari uit
de gevangenis werd vrijgelaten,
heeft toestemming gekregen sa
men met zijn familie de Sowjet-
Unie te verlaten. Dit heeft de in
Amsterdan gevestigde Boekovski
Stichting zaterdag laten weten.
Korjagin en zijn familie zullen
waarschijnlijk volgende week hun
uitreispapieren ontvangen en te
gen het eind van de maand de Sow-
jet-Unie verlaten. De Russische au
toriteiten hebben het bericht nog
niet bevestigd.
Korjagin zal met zijn moeder, Je-
katerina Zorina, zijn vrouw, Gali-
na, en hun drie zoons, Ivan, Alek-
sandr en Dmitri, naar Zwitserland
reizen, waar zij zich waarschijnlijk
zullen vestigen.
Koijagin is psychiater van be
roep. Hij keerde zich indertijd
openlijk tegen het misbruik van de
psychiatrie voor politieke doelein
den in de Sowjet-Unie. Dat leverde
hem in 1981 een gevangenisstraf
op van zeven jaar en vijf jaar inter
ne verbanning wegens anti-Sowjet
agitatie en vijandige propaganda.
Buitenland kort
Vrijlating
De Sowjetleider Michail Gorbats-
jov overweegt in te stemmen met
de vrijlating van Rudolf Hess, de
voormalige plaatsvervanger van
Hitier. Dit meldde het Westduitse
blad Der Spiegel gisteren. De in
middels 92-jarige Hess werd in
1946 in Neurenberg tot levenslang
veroordeeld wegens midaden te
gen de mensheid en is de enige ge
vangene van de Spandau-gevange-
nis in West-Berlijn. De Sowjet-
Unie heeft zich tot nu toe verzet te
gen westerse oproepen Hess vrij te
laten.
Zelfmoord
De Italiaanse schrijver Primo Le
vi heeft zich zaterdag van het leven
beroofd door van de derde verdie
ping van het gebouw waarin hij
woonde in Rome in de liftschacht
omlaag te springen. Hij was 72 jaar.
Levi werd vooral bekend door zijn
boeken over zijn lotgevallen in het
concentratiekamp Auschwitz. Ze
zijn in het Nederlands verschenen
onder de titels: 'Eens was ik een
mens' en 'Het oponthoud'.
Raketten
In Haverhill, in de Amerikaanse
staat Massachusetts, zijn achter
een supermarkt tien scherpe raket
ten gevonden, die waren verbor
gen in twee houten kratten. De
kratten stonden er al zes weken.
De raketten werden aangetroffen
door een personeelslid van de su
permarkt, toen hij bezig was de
plaats achter de winkel op te rui
men. De projectielen zijn afkom
stig uit een opslagplaats van het
Amerikaanse leger. Het is niet dui
delijk hoe zij achter de supermarkt
terecht kwamen. Volgens de poli
tie gaat het om luchtdoelraketten
met een lengte van 1,2 meter en
een diameter van 12 centimeter.
Zuid-Korea, China, Brazilië en
Oostenrijk.
De Amerikaanse regering houdt
zich al sinds jaren bezig met na
gaan welke landen zich niet aan
een wapenembargo jegens Iran
houden. Vanaf 1980, het jaar dat de
oorlog met Irak begon, gaat het
volgens de Amerikanen om een
lijst met daarop de namen van 41
landen. Het 42e, niet in de lijst ge
noemde land, is de Verenigde Sta
ten zelf, dat in 1985 en 1986 wapens
aan Iran verkocht, mede in de
hoop langs die weg Amerikaanse
gijzelaars in Libanon vrij te krij
gen.
Sinds november 1986 - toen de
geheime Amerikaanse wapenle
veranties aan Iran uitlekten - heeft
de Amerikaanse regering zich ne
gen maal bij andere regeringen be
klaagd over de wapenverkopen
aan Iran. De twee landen die het
meest wapens aan Iran verkopen,
zijn China en Noord-Korea. Vol
gens één Amerikaanse schatting
heeft China sinds 1980 voor 5 mil-
wapens aan het
land verkocht. China en Noord-Ko-
rea zouden vorig jaar, in dollars ge
zien, de helft van al Iran's wape
naankopen hebben verzorgd.
De in de New York Times geci
teerde functionarissen zeggen dat
er sinds het Iran-schandaal weinig
is veranderd. Een aantal landen
trekt zich niet of nauwelijks iets
aan- van het wapenembargo. Wel
maakt Iran in toenemende mate
gebruik van tussenhandelaren die
kleine partijen wapens kopen. Dat
maakt het moeilijk om gedetail
leerd na te gaan hoeveel en welke
wapens het land in handen krijgt.
Zelfs het dragen van een t-shirt met de woorden 'Bevrijd de kinderen', zoals de vrouw
links draagt, is momenteel strafbaar in Zuid-Afrika volgens de nieuwe maatregelen die
de regering afkondigde.
JOHANNESBURG (GPD) - De
verdere aanscherping van de maat
regelen onder de noodtoestand, zo
als die afgelopen zaterdag door de
Zuidafrikaanse regering werd aan
gekondigd, heeft verontwaardigde
reacties opgeroepen. Volgens de
nieuwe bepalingen, die een uitbrei
ding zijn van de reeds geldende
pers-beperkende maatregelen, is
het niet langer meer toegestaan om
publiekelijk een oproep te doen
voor de vrijlating van noodtoe
standsgevangenen.
Aanscherping
noodtoestand
Zuid-Afrika
door
Ruud de Wit
getroffen. Op een overtreding staat
Zelfs een openlijke blijk van af- 10 jaar gevangenisstraf of een boe
te van 20.000 Rand.
De Anglicaanse aartsbisschop
van Kaapstad, Desmond Tutu, rea-
keuring over de aanhouding
personen, zonder dat er een
klacht tegen hen is ingediend, i
verboden. De maatregel heeft niet geerde onmiddellijk op de
alleen betrekking op openbare uit- noodtoestandsbepalingen door te
spraken, maar ook op politieke
devoeringen. Het dragen van t-
shirts, spandoeken en affiches
wordt eveneens door de maatregel
verklaren zich er niets
zullen trekken. Vandaag zal Tutu
in de St. George's kathedraal van
speciale kerkdienst
(foto ANP)
houden voor de gevangenen: „De
ze maatregel is voor mij onaan
vaardbaar. Ze willen ons binnen
kort nog vertellen dat we niet voor
onze gevangenen mogen bidden".
Ook de liberale oppositie in het
blanke parlement liet zich in soort
gelijke termen uit. Colin Eglin, de
leider van de PFP, noemde de
maatregelen erger dan censuur. Hij
zal vandaag een verzoek indienen
om een dringend gesprek met pre
sident P.W. Botha over deze zaak.
Desondanks menen advocaten
en actiegroepen dat er nog mazen
zijn in de wetgeving, die vrijdag
avond in een speciale editie van de
staatskrant werd gepubliceerd, zit
ten: „Een individu kan volgens ons
nog steeds protesteren. Wij gelo
ven niet dat iedereen zijn 'laat de
kinderen vrij-sticker' van zijn auto
moet verwijderen", vertelde advo
caat Paul Jenkins.
LONDEN (AP) - De secretaris-generaal van de NAVO,
Lord Carrington, vindt dat het bondgenootschap de
kans moet nemen de voorstellen van de Sowjet-leider
Michail Gorbatsjov over wapenbeersing aan te pak
ken. Zodoende kan bekeken worden of ze oprecht
zijn. De Amerikaanse minister van buitenlandse za
ken Shultz wees echter een Sowjet-voorstel van afge
lopen vrijdag om eventueel alle raketten voor de kor
tere afstand af te schaffen van de hand.
Carrington zei gisteren dat de Amerikaanse minister
van buitenlandse zaken George Shultz gelooft dat het
belangrijk is om onderhandelingen te beginnen over
de ontmanteling van de middellange-afstandsraketten
ondanks de meest recente problemen die zijn ont
staan tussen de Sowjet-Unie en de VS.
Carrington kwam zaterdag terug uit de VS waar hij
onder andere m<_*t Shultz heeft gesproken.
Shultz zei in Helsinki, op doorreis naar Moskou, dat
een verwijdering van alle nucleaire korte afstandsra
ketten een uitholling zou zijn van de NAVO-strategie
van het 'aangepate antwoord'. Deze houdt in dat de
NAVO de mogelijkheid openhoudt dat zij kernwa
pens zal inzetten om een aanval van het Warschaupact
af te schrikken of af te slaan.
NEW DELHI (Rtr/DPA) - De mi
nister van defensie van India,
Viswanath Pratap Singh, is afge
treden op aandrang van premier
Rajiv Ghandi. Hij had vorige week
op eigen houtje een onderzoek ge
last naar een wapentransactie ter
waarde van ruim een miljard gul
den.
Pratap Singh, vroeger een naaste
vertrouweling van Gandhi, legde
daarmee een politieke tijdbom on
der de 101 jaar oude regerende
Congrespartij en de carrière van de
premier. Een onderzoek kan het
hele systeem van corruptie tot op
het hoogste regeringsniveau bloot
leggen en kan zelfs de hele familie
Gandhi in diskrediet brengen.
Om welke wapentransactie het
gaat is officieel niet bekend. Maar
volgens de pers gaat het om een
contract tussen dc regering en een
Westduitse werf HDW in Kiel voor
de levering van vier moderne on
derzeeërs, dat nog in het begin van
de jaren tachtig werd gesloten on
der Gandhi's moeder, de vermoor
de premier Indira Gandhi. Minister
van defensie was toen de huidige
vice-president Venkatamaran.
Pratap Singh zou hebben ont
dekt dat de werf een commissie
van zeven procent ofwel ruim 80
miljoen gulden had betaald aan
haar Indiase agent. Ondanks een
verbod (toen nog niet officieel van
kracht) op het inschakelen van der
gelijke tussenpersonen, zou dit in
formeel zijn goedgekeurd door de
regering. Rajiv Gandhi maakte het
verbod in 1985 officieel. Europese
bedrijven zouden overigens nog
steeds gebruik maken van vroege
re topfiguren uit het Indiase leger
om contracten in de wacht te sle
pen.
De grote vraag is wat er precies
gebeurde met het enorme commis
siebedrag: ging een groot deel van
de betaalde miljoenen naar gehei
me rekeningen van de Congrespar
tij en profiteerde zelfs de hele fami
lie Gandhi?. Pratap Singh zat ook
achter een andere zaak die Gandhi
in verlegendheid kon brengen. De
ze betreft het inhuren van een
Amerikaans opsporingsbedrijf
Fairfax dat illegale geldtegoeden
van Indiërs in het buitenland
moest nagaan.
De regering benoemde vorige
week twee rechters van het Hoog
gerechtshof om de zaak van het hu-
ADVERTENTIE
2795r- 2195-
i)Niet in de Bijenkorf Utrecht.
ren van Fairfax door het ministerie
van financiën te onderzoeken,
maar wees de eis tot een diepgaand
parlementair onderzoek af. Vol
gens de oppositie houdt het aftre
den van Pratap Singh verband met
het feit dat Fairfax, althans volgens
berichten in de pers, ook diverse
naaste medestanders van Ghandi
begon te onderzoeken.
Rajiv Gandhi, die 2-1/2 jaar gele
den aantrad als premier, kan zich
op dit moment geen nieuwe schan
dalen permitteren, na diverse ver
kiezingsnederlagen van de Con
grespartij. Ook in zijn eigen partij
is er kritiek op de premier, omdat
hij er niet in slaagt het conflict met
de Sikhs in de noordwestelijke
deelstaat Poenjab op te lossen.
Storm slaat
rampschip
uit het lood
ZEEBRUGGE (GPD) - De berging
van de 'Herald of Free Enterprise'
heeft dit weekeinde door de noord
wester storm met windkracht 9 for
se vertraging opgelopen. Het zal nu
zeker niet meer lukken de veer
boot binnen twee weken drijvende
te krijgen.
Zaterdagnacht moesten de ber
gers van Smit Tak alle lijnen los
maken en waren de bergingssche
pen gedwongen de beschutting
van de haven van Zeebrugge op te
zoeken. De 'Herald' lag daardoor
zondag helemaal alleen in de wilde
Noordzee en maakte weer een slag
zij van 15 graden. Het zeewater
kwam bij hoogtij weer tot de brug.
Deze tegenslag noopten de ber
gers dit weekeinde tot nietsdoen.
„Het is onmogelijk nu iets op het
wrak te doen. We moeten wachten
op beter weer. Dan kunnen we de
bokken weer aansluiten en een
nieuwe methode uitdenken om het
water uit het schip te pompen en
het drijvend te krijgen", zei een
van hen gisteren.
De weersverwachting voor de
komende dagen is vrij gunstig,
maar het zal naar men verwacht
toch wel enkele dagen duren voor
dat de 'Herald' weer recht overeind
staat. Alleen dan kan voortgegaan
worden met de pogingen de veer
boot leeg te pompen en drijvend te
krijgen.
Inmiddels werd zaterdag bekend
dat de gerechtelijke autoriteiten
vorige week dinsdag al, direct na
het rechtzetten dus, de zogenaam
de 'koersrecorder' van de 'Herald'
uit het schip hebben gehaald. On
derzoek van de gegevens van die
recorder heeft uitgewezen dat de
motoren van de veerboot op het
moment van de ramp, op 6 maart,
op 'volle kracht achteruit' stonden.
Al kort na de ramp werd gezegd
dat kapitein David Lewry van de
'Herald' vlak voor het zinken de
motoren in achteruit had laten zet
ten, kennelijk om af te remmen na
dat hij het geconstateerd dat er iets
mis was. Dat 'iets' kunnen de open
staande boegdeuren van de boot
zijn geweest.
Door het plotselinge afremmen,
terwijl de boot al een flinke vaart
had, zou de neus van de 'Herald'
met de open deuren, voorover ge
doken zijn en water hebben ge
schept met het bekende gevolg. De
neus zou bovendien al lager heb
ben gelegen omdat de ballasttanks
in de boeg van de veerboot nog
met water gevuld waren.
OUADI DOUM - De woestijn die
zich uitstrekt rondom Ouadi
Doum, eens Libië's belangrijkste
militaire basis in Tsjaad, ligt be
zaaid met de puinhopen van de
oorlog en met de door de zon
zwartgeblakerde lijken van Libi
sche soldaten. Ouadi Doum, niet
veel meer dan een aluminium lan-
dingsstrook van zo'n drie kilome-
door
Michael Goldsmith
ter lengte, en omringd door gea
vanceerde wapens en materieel
van Russische makelij, werd op 23
maart bestormd door Tsjadische
troepen.
Meer dan eenderde van het 4.000
man tellende Libische garnizoen
werd gedood of krijgsgevangen ge
maakt. De overigen sloegen in pa
niek op de vlucht, met achterlating
van zo'n 20 gevechtsbommenwer
pers en bijna 200 tanks en pantser
voertuigen, de meeste nog intact.
Franse officieren die poolshoog
te kwamen nemen beschreven de
situatie als een van de meest spec
taculaire militaire nederlagen van
deze eeuw. Zij raamden de waarde
van het achtergelaten materieel op
zeker twee miljard gulden. Zij
toonden zich ontzet over de kenne
lijke onbekwaamheid, de onzorg
vuldigheid en het gebrek aan disci
pline onder de Libische manschap
pen.
Een wat luguber stilleven in de Tsjadische woestijn: een verlaten Libi
sche tank met op de voorgrond het half door zand bedolven lichaam van
een gesneuvelde soldaat. (foto ap>
In de wijde omtrek van Ouadi
Doum is geen grassprietje of zelfs
maar een doornstruik te bekennen. ,.r
De Libiërs, die het noordelijke deel
van Tsjaad vier jaar geleden in feite
hebben geannexeerd, lieten hun
oog op dit verlaten oord vallen
Inferieur
Uiteindelijk bleek de woestijn
list de blik
de Tsjadiërs in de hand te hebben
gewerkt. Op een persconferentie
buiten zÜn tent zei de plaatselijke
hun^grootste luchtmachtbasis Tsjadis£h* bevelhebber majoor
omdat het binnen schootsafstand Assabah Ozi dat zijn manschappen
ligt van de hoofdstad N'Djamena, de *as's konde1} coveren „omdat
en omdat zij ervan overtuigd wa- ZU betere soldaten zijn Hij wilde
ren dat de woestijn hen bescher- echter geen uitleg verschaffen over
ming bood tegen ongewenste in- de tektiek waarmee het verreweg
dringers. inferieure Tsjadische leger, uitge
rust met niet meer dan draagbare
wapens en bestelbusjes, de moder
ne tanks, artillerie en raketwerpers
van de Libiërs wisten te verschal
ken.
De Franse waarnemers zeiden
eerder dat de Tsjadiërs een tech
niek hadden ontwikkeld waarmee
zij in de duisternis naar de tanks
slopen en hun bemanningen bij
het ochtendgloren overvielen. Wat
de taktiek ook geweest mag zijn.
het succes ervan is tot ruim 150 ki
lometer naar het zuiden' te zien,
waar de Libiërs na het verlies van
Fada, ruim 200 kilometer naar het
zuidoosten, achter een verdedi
gingslinie stand trachtten te hou
den.
Overal liggen de gesneuvelde Li
biërs, in allerlei houdingen en allen
met door de zon zwartgeblakerde
gezichten. Ozi zei dat de doden op
den duur wel zullen worden begra
ven, maar dat de autoriteiten op
het ogenblik „betere dingen te
doen" hebben. Libische krijgsge
vangenen ruimen de mijnenvelden
op en verrichten andere kar
weitjes.
De Tsjadiërs zeggen ongeveer
duizend Libische manschappen
krijgsgevangen te hebben ge
maakt. Enkele gevechtsvliegtui
gen liggen als geblakerde wrak
stukken langs de landingsbaan,
maar zeven Albatros L-39 ge
vechtsbommenwerpers van Tsje
chische makelij en een MIL Mi-24
Hind gepantserde aanvalshelikop
ter staan er nog volkomen onbe
schadigd bij.
Op twee heuvels aan weerszijden
van de landingsbaan hadden de Li
biërs de gigantische antennes van
het „Spoonrest" radarsysteem op
vrachtwagens gemonteerd. De
Russisch-talige handleidingen lig
gen her en der verspreid in de
vrachtwagens en op de grond. Ook
liggen er logboeken waarin de da
gelijkse verrichtingen van de man
schappen werden bijgehouden.
Mijnenvelden
Ouadi Doum wordt enkele ma
len per dag door de Libiërs gebom
bardeerd, vermoedelijk om het
achtergelaten materieel te vernieti
gen. Op 7 april werd een Albatros,
tijdens een van zulke missies neer
gehaald door een Tsjadische SAM-
7 raket. De verslaggevers mochten
de wrakstukken aanschouwen.
Het toestel explodeerde toen het
neerkwam, waarschijnlijk omdat
het nog een bom aan boord had. De
basis is omgeven door mijnenvel
den, afgezet met prikkeldraad.
Tsjadische soldaten vertellen
stoer dat zij zo snel met hun bestel
wagens door de mijnenvelden rij
den dat de mijnen achter hen ex
ploderen zonder enige schade aan
te richten. Zij leggen uit dat de Li
biërs de mijnen zo diep hebben ge
plaatst dat zij niet ontploffen als
verdwaalde dieren erop trappen.
Langs de gehele weg van Ouadi
Doum naar Fada staat door de Li
biërs achtergelaten zwaar mate
rieel. Tientallen Faun tanktrans
portwagens van Westduitse make
lij staan volledig onbeschadigd in
het zand. Naast een ervan ligt het
lijk van een Libiër onder een de
ken. Een andere wagen is volge
stouwd met ongeopende dozen
munitie. Op de basis zijn met aarde
bedekte schuilplaatsen volgepakt
met munitie, ongeopende kisten
met zware machinegeweren en
niet afgeschoten raketten. In een
gigantische schuilplaats troffen de
Tsjadiërs twaalf T-62 tanks aan in
ongerepte conditie. De meeste an
dere tanks waren van het kleinere,
mobielere type T-55.
Ongebruikt
Rondom de basis liggen verschil
lende batterijen SAM-6 raketten,
eveneens onbeschadigd en onge
bruikt. Volgens de Franse waarne
mers was de raket een nieuwe, gea
vanceerde versie van de SAM-6 die
in het westen nog niet eerder is ge
zien. Op Frans verzoek werden de
raketten op de Fauns geladen en zo
snel mogelijk weggebracht naar de
Tsjadische basis Kalait, om te
voorkomen dat zij door de Libiërs
zouden worden vernietigd.
In het opwaaiende zand van Oua
di Doum fladdert een editie van
het Libische hoofdstedelijke dag
blad Nieuwe Dageraad van 25 fe
bruari, bijna twee maanden na de
Tsjadische herovering van Fada.
Het blad meldt dat het Libische
garnizoen in Fada „vijandige sluip-
aanvallen" heeft afgeslagen en
zware verliezen heeft toegebracht
aan de Tsjadische troepen. Ver
weg in de woestijn zijn twee onbe
schadigde T-55 tanks zichtbaar,
met geopende geschutskoepels en
een witte vlag wapperend aan de
radio-antennes.
