Westduitse boeren voelen zich
door EG en regering verraden
aa
'Duits recht stamF^
uit tijd zeerovers'
Faillissement dreigt voor minstens 100.000 bedrijven
Zuiniger in
kerk, maar
niet zonder
beleidsplan
PAGINA 2
MAANDAG 13 APRIl
BONN - Het gist in de West-
duitse landbouw. De overschot
ten drukken de prijzen. Vooral
kleine en middelgrote boeren
staan voor het faillissement» De
gevolgen van een politieke koers
die alleen de groten ten goede is
gekomen. Het aantal boerenbe
drijven is in de Bondsrepubliek
gedaald van 1,6 miljoen in 1949
naar 740.000 in 1986. De komen
de paar jaar moeten nog eens
100.000 boeren hun bedrijf opge
ven. Hele dorpen dreigen te ver
anderen in spooknederzettingen.
door
Hans Hoogendijk
De laatste weken hebben voor
al kleine boeren dan op, via aller
lei protestdemonstraties, van
hun onrust en ongenoegen blijk
gegeven. Daarbij moesten niet
alleen de nationale regering in
Bonn en de EG het ontgelden.
Poppen die de de boerenleider
Constantin vrijheer Heereman
van Zuydtwijck voorstelden gin
gen in vlammen op. Hetzelfde
gebeurde met poppen van Ignaz
Kiehle, de kogelronde kleine ex-
boer uit het Beierse Allgau, die al
yijf jaar minister van landbouw
is in het kabinet-Kohl.
Ignaz Kiechle reageerde gela
ten. Hij weet dat iets moet wor
den gedaan aan de overschotpro-
duktie en probeert dat de boeren
ook duidelijk te maken. Heere-
mann, sinds zeventien jaar boe-
ren-lobbyist was echter woe
dend. „Ik kan er niets aan doen
dat er in Europa een catastrofale
landbouwpolitiek wordt bedre
ven. Ik hoef dat niet te verant
woorden". Het eerste klopt, het
tweede niet helemaal.
Want mede door Heeremanns
druk kwam Bonn steeds royaal
over de brug. Uit angst voor
stemmenverlies betaalde de
CDU-regering miljarden. Meer
dan tien jaar slaagde de edelman
erin zo veel geld los te kloppen
dat de tegenstrijdige belangen
van melk- en graanboeren, van
rund- en varkensmesters, van
landbouwfabrieken en keuter
boeren verzoend leken te kun
nen worden. Maar nu de kraan
helemaal dicht dreigt te gaan is
Heeremann de gebeten hond.
Verraden
Die kleintjes en middelgroten
pikken het niet meer. Zij voelen
zich verraden door Heeremann.
Hij is niet alleen voorzitter van
de boerenbond, maar bekleedt
ook twee handen vol commissa
riaten in bedrijfstakken die alles
te maken hebben met de groot
schalige landbouw. De kleine
boeren verdenken hem ervan on
der een hoedje te spelen met de
chemie, de fabrikanten van land
bouwmachines en de CDU in
Bonn. En dat allemaal ter meer
dere eer van zichzelf. Ook de
voornaamste landbouwweten
schappers vallen hem hard aan:
„De persoonlijke vervlechting
van de leiding van de boeren
bond en de agro-business heeft
in de praktijk geleid tot vorming
van een belangengemeenschap
tussen grote boeren en de agro
business, waardoor beide partij
en verdienen aan de in de Ge
meenschap geproduceerde over
schotten. De massa van de kleine
en middelgrote boeren is de ver
liezer. Dat zij zich nu als slachtof
fer van de EG voelen betekent
dat de misleiding is gelukt. In
werkelijkheid zijn zij namelijk
door hun eigen leiding in de
steek gelaten."
Klein
De meeste Westduitse boeren
zijn klein. Ze hebben tussen de
tien en vijftig koeien en maxi
maal veertig hectare grond. En in
die hoek vallen de klappen. Zij
Weinig kleine Westduitse boerenbedrijven zullen de komende jaren overleven. Bonn dreigt de subsidiekraan dicht te draaien. En dat betekent dat
alleen de grote bedrijven zich zullen kunnen handhaven. <fotoGPD>
hebben hard gewerkt om het
hoofd boven water te houden,
maar om welke reden dan ook de
boot gemist toen de EG uit con-
currentie-overwegingen massa-
produktie eiste.
Wie bijvoorbeeld in de 'gouden
landbouwjaren' tussen 1970 en
1980 geld leende en uitbreidde
van tien naar veertig koeien om
stijgende kosten via meerpro-
duktie en rationalisatie op te
vangen, droeg een krachtig
steentje bij aan de overproduk-
tie. De prijzen zakten natuurlijk.
Wie daarna het risico niet aan
durfde om nog groter te worden.
zit nu in de problemen. De prij
zen kelderden nog meer, terwijl
de vaste lasten stegen.
Om het hoofd boven water te
houden verkopen boeren soms
een gedeelte van de grond. Dan
kunnen ze het weer een tijdje uit
zingen. Voor de autoriteiten zijn
zij het klassieke voorbeeld van
bedrijven die ten dode opge
schreven zijn. Maar deze boeren
willen niet opgeven. Ze kunnen
ook niet veel anders, want in de
industrie vinden ze geen baan
Uitzichtloos
Hun toekomst is uitzichtloos,
want wie te lang in de rode cij
fers heeft gezeten komt niet
meer in aanmerking voor staats
steun. Die gaat alleen naar winst
gevende bedrijven die verder
willen groeien. De overheid heeft
berekend dat een boerenbedrijf
minstens vijftig mille moet ople-
Wie daar onder zit, overleeft de
komende tien tot vijftien jaar
niet en komt ook niet in aanmer
king voor subsidie. Honderddui
zenden boeren zitten onder die
norm. Zij vechten om te overle
ven: „Niet wij hebben het milieu
verpest, dat hebben de groten ge
daan met hun pesticiden en
kunstmest. Wij verzorgen het
landschap". En dat moet worden
betaald, vinden zij.
blemen. Hij had zelf een boerde
rij in de Beierse Allgau voordat
Franz Josef Strauss hem naar
Bonn stuurde. En hij weet ook
dat er voor de kleine boeren geen
toekomst meer is. Toch probeert
hij de moed erin te houden:
„Voedselproducenten hebben al
tijd een toekomst, maar dat geldt
helaas niet meer voor ieder be
drijf. We moeten die overschot
ten wegwerken anders stijgen de
prijzen nooit."
Waarheid
Maar het wegwerken van de
overschotten betekent het einde
voor veel kleine boeren. Steeds
meer landbouwdeskundigen ei
sen dat de politici nu eindelijk
eens de waarheid zeggen. De
waarheid is dat in het land en in
de EG veel te veel wordt gepro
duceerd, dat die overschotten
niet meer te financieren zijn en
dat uiteindelijk alleen rendabele
bedrijven over zullen blijven.
Aan Kiechle de ondankbare
taak om de boeren weer te laten
wennen aan het marktprincipe,
dat nu eenmaal luidt dat vraag en
aanbod de prijs bepalen.
De boerenwoede is echter nau
welijks meer in te dammen. „Er
sterven 50 boerenhoeves per
dag." En zij eisen dat dat 'de boe
renstand niet ten grond mag
gaan'. „Wij worden ervan be
schuldigd dat de EG-landbouw-
politiek te duur is, dat de boeren
te veel produceren en het milieu
vergiftigen. Maar de feiten zijn:
wij garanderen voldoende, crisis-
zekere en goedkope verzorging
met hoogwaardige levensmidde
len. Wij zorgen voor het behoud
van ons mooie landschap en wij
leveren een waardevolle bijdrage
voor de oplossing van de milieu
problemen. Wij eisen daarom
reële prijzen, nationale maatre
gelen, bestaansgaranties voor de
talrijke bedrijven die buiten hun
schuld in nood zijn geraakt en
compensatie voor de prestaties
voor het*algemene belang bij de
milieubescherming. Wij eisen
maatregelen van Bonn."
Grote mond
Bonn kan weing meer bieden
dan een nationaal hulpprogram
ma, zoals verlaging van de belas
tingen. steun voor oudere boe
ren, geld voor het stilleggen van
akkers en weidegrond en een
grote mond in Brussel. Want ook
Kohl en Kiechle weten dat de
tijd van de kleintjes voorbij is en
de groten de toekomst hebben.
Die hele groten zitten vooral in
het noorden en midden van
West-Duitsland. Het zijn agrari
sche fabrieken en die grote in
vesteerders redden het nu ook
nog wel. Vooral in het noorden
wordt nog steeds goed verdiend.
Maar daar zitten ook de boeren
die bijvoorbeeld tussen de 10.000
en 20.000 varkens volledig com
putergestuurd mesten, boeren
die honderden hectares bewer
ken, die honderdduizenden kip
pen en ganzen hebben.
Harm Dost wil strijd niet opgevenlpiï
DUSSELDORF - Het Duitse Bun-
desgerichtshof in Karlsruhe heeft
vorige week het vonnis tegen de
Arnhemmer Harm Dost vernie
tigd. De kans dat Dost (39), die vo
rig jaar in door de rechtbank in
Düsseldorf werd veroordeeld tot
10 jaar gevangenischap wegens
drugshandel, spoedig vrijkomt, is
daardoor belangrijk toegenomen.
Zijn Duitse advocaat Gregorius
verwacht zelfs dat het binnen en
kele weken zo ver is.
door
Funs Kockelmans
Dost werd veroordeeld omdat hij
tussen 1978 en 1984 in Arnhem hasj
verkocht zou hebben aan Duitse
onderdanen. In november 1984
werd hij tijdens een vakantie op
het Spaanse eiland Tenerife gear
resteerd en aan Duitsland uitgele
verd. De Duitsers verklaarden
daarbij, in strijd met de feiten, dat
Dost hasj naar Duitsland zou heb
ben gesmokkeld.
De bewijsvoering berustte des
tijds mede op door de Arnhemse
justitie aan de Duitsers overhan
digde dossiers. Het Bundesge-
richtshof heeft nu echter bepaald
dat die dossiers niet als bewijsma
teriaal gebruikt hadden mogen
worden. Bovendien heefUhet Bun
desgerichtshof wat kanttekenin
gen gemaakt bij het universaliteits
beginsel, dat inhoudt dat iemand
die in drugs handelt overal ter we
reld door de Duitse autoriteiten
vervolgd kan worden. Volgens het
Bundesgerichtshof mag het uni
versaliteitsbeginsel alleen gehan
teerd worden als er Duitse belan
gen zijn geschaad.
Dost wil zelf niet te veel specule
ren over zijn kans op een spoedig
ontslag uit de Duitse gevangenis.
Hij ziet er gezond uit en spreekt in
een rad tempo, maar blijft op zijn
hoede en laat zich slechts met
moeite verlokken tot uitspraken
van persoonlijke aard. „Ik ben
nooit pessimistisch. Dat ik hier
nog tien jaar moet blijven, is nu uit
gesloten. Maar verder moet ik
moet het allemaal nog zien".
De uitspraak van het Bundesge
richtshof heeft hij zelf nog niet ge
lezen. „Mijn Duitse advocaat Gre
gorius heeft me de grote lijnen ver
teld. Die uitspraak üjkt mooi, maar
het is een schijnsucces. Iedereen
denkt misschien dat ik hier zit te
juichen, maar dat is niet zo. In prin
cipe is er niets veranderd. Iedere
drugsdealer loopt nog steeds het ri
sico dat hij, waar ook ter wereld,
door de Duitsers gepakt wordt".
Zeerovers
Volgt een lange uiteenzetting
over het universaliteitsbeginsel,
dat het de Duitse overheid moge
lijk maakt ook buiten de eigen
landsgrenzen de handel in drugs
aan te pakken. „Dat beginsel stamt
uit de tijd van de zeerovers"^ legt
Dost uit. „De invoering ervan was
toen nodig, omdat je anders niets
tegen de piraterij zou kunnèn
doen. Maar de Duitsers passen het
nu toe op een manier die niets met
de oorspronkelijke bedoeling te
maken heeft, zonder begrip voor
de historische context. De uit
spraak van het Bundesgerichtshof
dat er Duitse belangen moeten zijn
geschaad, verandert daar niets
Dost is dan ook van plan om
door te gaan met zijn strijd tegen
de Duitse wetgeving tot er „op es
sentieel niveau iets verandert". Om
gratie vragen wil hij niet, „want
dan zou ik schuld bekennen, daar
schiet ik niets mee op. Ik wil geen
oneigenlijke middelen gebruiken.
Ik ga nu samen met Gregorius
mijn zaak voorleggen aan het Bun-
désverfassungsgericht. Dat is een
instantie die bekijkt of de wetge
ving in strijd is met de grondwet.
Ik wil een principiële uitspraak. Of
ik in de toekomst nieuwe risico's
zal nemen in mijn strijd? Daar zeg'
ik geen ja en geen nee op".
Voor de manier waarop de Ne
derlandse overheid voor zijn belan
gen is opgekomen, heeft Dost geen
goed woord over. „Die is hardstik-
ke gek. Ze hebben me belazerd,
geen poot voor me uitgesto]
heb er altijd op aangedronjjl
de Nederlandse regering r
zou voorleggen aan een intei
naai gerechtshof, maar dat
ren ze. Nederland had toch
achterste benen moeten staa)EN H
ik niet meer naar Duitsland g van
reizen, dat wist ik, maar datif7Qt; i
in de rest van de wereld niet
meer ben. gaat werkelijk te pr all
„In de jaren '70 heb ik vanorgené
ter Van der Stoel een brief
dat het universaliteitsbegini
leen zou worden gehanteerd" ean
op Duits grondgebied zou wt wijst
gepakt. Dat is dus helemaaó stakl
waar gebleken. Ik verwijt Vflstemn
Stoel niets, maar wel de hinden k
Nederlandse regering. Die hT"?" c
consequent moeten zijn en mn Binr
protesteren". !k gew
„Maar ik zit hier niet alleeiernam
dat het internationale recht pr de
schonden, maar ook omdat dB? *"e
derlandse justitie onrechtmatistgeloi
gevens over mij over de grenseer™1
gebracht. Toen ik november!". Dat
op Tenerife werd gearrest! bond
heeft mijn advocaat Noppetfr roet
de Arnhemse officier van jufkantic
Denie gevraagd de Spaanse j^nt eIJ.
op de hoogte te stellen van h«?ni"a"
dat ik geen drugs naar Duiti
heb gesmokkeld. Dat heeft hiCut(
weigerd. Maar hij heeft de Dpe ai
justitie wel dossiers over mij niet
ven. Denie is 100 procent ve^j Qr
woordelijk". 'verkl
Niet slecht gg
In de Düsseldorfse gevang,ers ii
wordt Dost naar zijn zeggen fog za
behandeld. „Ik kan niet kla!
Het is hier beter dan in de KcT
in Arnhem. De gevangenbewal^-*
zijn niet slecht, de Duitse justit^^J
slecht. Ik heb geen hekel aan E.
sters, wel aan het systeem. D<*-^
bijna semi-fascistisch. Wat dat
treft is er sinds de oorlog we:
veranderd. Dat ligt niet aan^^-
Duitse mentaliteit. Doorsnee til
gers, zoals mijn ouders bijv(
beeld, hebben maar in bepei
mate contact met het overheid^HOI
paraat. Dat is in Duitsland net zNP)
Dost lijkt ongebroken door deale i
ren die hij tussen vier muren doiaan
bracht. Hij kijkt ook niet met sjchte
of zelfverwijt terug op de tijd rale
achter hem ligt. „Mijn leven is itemr
verpest". Op de vraag hoe hij z'hok
dagen doorbrengt in de gevangeieels
reageert hij bijna enthousiast. ,iet n
zit in een videogroep, daar benlen.
bijna de hele dag mee bezig, \pral
zijn opnames aan het maken vnen:
het Duitse gevangenisleven. Vtenb
gens mij is dat uniek in dit land.iebl
heb bij die produktie zeker niet twa
onbelangrijkste rol: ik sta achfcnoj
de camera en ik schrijf draaibo&an
jés. Ik hoop eigenlijk dat ik die i Di
deoproduktie nog mag afmakcieel
voor ik vrijkom". pub
Harm Dorst: 'Dat ik hier nog tiet
jaar moet blijven is nu uitgesloten
maar verder moet ik het allemaa
nog zien'. (archieffoto ANP
Bezuiniging in het landelijke
en regionale kerkewerk roept on
nodige irritatie op en is ook niet
effectief als er geen beleidsplan
is. Beleid en bezuiniging hebben
alleen kans van slagen als bij ie
der orgaan en alle functionaris
sen de betrokkenheid bij het ge
heel van de kerk groter is dan bij
de eigen instantie.
Deze waarschuwing liet ds. mr.
J. Haeck, secretaris algemene za
ken van de Hervormde Kerk, za
terdag in Utrecht horen in een
toespraak tot de algemene verga
dering van de Vereniging van
Kerkvoogdijen. Door de teruglo
pende kerkgang is de noodzaak
van een totaal beleidsplan des te
groter. "Bezuiniging", zei Haeck,
"is alleen verantwoord en effec
tief als ze gebeurt op basis van
een diepgaande analyse van de
plaats van de kerk in de tegen
woordige samenleving".
Het is, volgens hem, gewenst
bij de opstelling van een beleids
plan het historisch gegroeide on
derscheid in de kerk tussen be
stuur en beheer te handhaven,
weliswaar aangepast aan de hui
dige omstandigheden. (Hiermee
sloot Haeck zich aan bij de op
vattingen van het hoofdbestuur
van de Gereformeerde Bond in
de Hervormde Kerk, neergelegd
in de brochure 'Kerk en goed').
■Voorzitter mr. J. A. van Ries-
sen van de Vereniging van Kerk
voogdijen zag weinig heil in de
methode om alle organen die uit
de landelijke kassen worden be
taald vier jaar lang vier procent
per jaar te laten bezuinigen. Die
'kaasschaafmethode' heeft na
melijk geen betere organisatie
tot gevolg. Nuttige instituten ko
men erdoor in moeilijkheden en
minder nuttige blijven bestaan.
Daarom moet er een breed be
leidsplan komen.
Van Riessen had ook kritiek
op de langzame afbraak door de
overheid van de historische rech
ten van kerkgenootschappen.
Voorbeelden: het laten vervallen
van de kerkelijke gezindte'in de
bevolkingsadministratie (per 1
januari 1989), financiering van de
geestelijke verzorging zoals bij
de krijgsmacht alleen op basis
van behoefte, decentralisatie van
de monumentenzorg (waardoor
kerkelijke monumenten een
speelbal kunnen worden van
plaatselijke politiek) en het weg
vallen van de subsidie voor het
godsdienstonderwijs aan open
bare scholen.
Van Riessen zei, dat hierin niet
mag worden berust en dat de po
litiek actiever dan ooit benaderd
zal moeten worden. Ds. mr.
Haeck deelde nog mee, dat met
de regering nu intensief wordt
gesproken over de kwestie van
de persoonsgegevens.
De voorzitter van de hervorm
de commissie 'Geldwerving', ds.
J. A. G. van Zanten, voorspelde
de kerkvoogden een totale stij
ging van inkomsten dit jaar van
3 procent. Hij kon dat doen op
basis van definitieve gegevens
uit 299 gemeenten die aan
'Kerkbalans' meededen. Steeds
meer gemeenten benaderen ook
hun doopleden, en dat werkt
goed. Ook de voltooiing van de
centrale ledenadministratie
werkt positief. Verder heeft het
motto van 'Kerkbalans' - 'Ge
loofwaardig' - kennelijk velen
aangesproken.
Steun voor centrum
Het bestuur ('moderamen')
van de Gereformeerde Kerken in
Nederland zal eventuele steun
aan het Multidisciplinair Cen
trum voor Kerk en Samenleving
opnieuw op de agenda van de sy
node zetten. Dat deelde de voor
zitter van het centrum, dr. H. M.
de Lange, zaterdag in Drieber
gen mee tijdens de lustrumvie
ring.
Vorig jaar besloot de gerefor
meerde synode de steun aan het
centrum te beëindigen. Hierover
kreeg het moderamen veel brie
ven van plaatselijke kerkeraden.
De ongeveer honderd aanwezi
gen werden zaterdag opgeroepen
ook persoonlijk een brief te
schrijven aan de deelnemende
kerken (behalve gereformeerd
ook hervormd, luthers, remon
strants, doopsgezind en oud-ka
tholiek) en de Raad van Kerken.
Volgens De Lange is het cen
trum ook met gereformeerde
steun nog lang niet uit de finan
ciële problemen. Om goed te
kunnen werken zijn ten minste
drie fulltime stafmedewerkers
nodig. Nu zijn er twee tijdelijke
en een deeltijd-bureausecreta
resse. Het projekt over 'biotech
nologie' ondervindt al grote ver
traging. Ook een voorstel tot op
richting van een 'moreel beraad'
voor de kerken moet wachten.
"Er is grote vraag naar het pro-
dukt dat het centrum levert", zei
De Lange. Elke conferentie is al
tijd binnen zeer korte tijd volge
boekt.
Synode. De nieuwe generale
synode van de Gereformeerde
Kerken zal op dinsdag 12 mei in
Almere-stad worden geopend.
Ze komt in de plaats van de sy
node van Gouda, die in maart
haar laatste vergadering hield.
De opening is in het kerkcen
trum 'De Lichtboog', een kerk
die is tot stand gekomen met
steun van de gereformeerde
Stichting Steun Kerkbouw
(SSK). Voorafgaand aan de syno
de wordt op maandag 11 mei om
kwart over 8 in deze kerk een
bidstond gehouden.
Voorzitter dr. H. J. Kouwenho-
ven van de synode zegt in het
'Synodejournaal' - een eens per
twee jaar verschijnend krantje
met informatie over de voorbije
periode dat een synode niet
onmiddellijk een 'amen' mag
verwachten op besluiten. "De le
den van onze kerken willen zélf
nagaan of het de moeite waard is
wat de synode zegt".
Beroepen
Hervormde Kerk: aangeno
men naar Leiden (vacature E. M.
Pannekoek, wijk Kooi-Pniël en
voor 30 procent in de Meren wijk)
A. Alblas Amsterdam-Water-
graafsmeer, die daarmee be
dankte voor Amersfoort, naar
Den Haag B. Plaisier, eervol ont
heven, wonende te Scherpenzeel
(Geld.), naar Meeuwen kandidaat
R. W. van Mourik Bergambacht,
naar Beverwijk D. Fisser Eefde;
beroepen te Epe (buitengewone
wijkgemeente 'Sionskerk') C. A.
Tukker Urk, te Akker- en Mur-
merwoude G. J. van Beusekom
Oostwold (Gr.).
Gereformeerde Gemeenten:
beroepen te Boskoop J. J. van
Eckeveld Zeist; bedankt voor
Rotterdam-centrum M. Mondria
Waardenburg, voor Kapelle-Bie-
zelinge A. Bac Bodegraven.
Gereformeerde Gemeenten in
Nederland: bedankt voor El-
speet W. Verhoeks Arnemuiden.
Gemeentezang. In de voor-
jaarsvergadering van de classis
Amsterdam van de Christelijke
Gereformeerde Kerken is 'diep
gaand' gesproken over het feil
dat er plaatselijke kerken in de
classis zijn die zich wat de ge
meentezang betreft meer ruimte
gunnen dan de kerkorde toe
staat. (Bedoeld wordt het zingen
van 'vrije liederen' (gezangen),
terwijl alleen psalmen gezongen
mogen worden).
Er bleek duidelijk verschil in
visie en beoordeling over deze
kwestie te zijn. "We moeten hier
mee leren leven", concludeerde
de classis, "al is het te betreuren
dat de kerkelijke bepalingen niel
worden nageleefd". Ook over de
vraag of het zingen vóór de
dienst wel of niet onder de gel
dende regels valt werden de af
gevaardigden het niet eens.
