'Er zal bij Smit Tak geen champagne vloeien'
Overeind zetten van Herald of Free Enterprise vlekkeloos verlopen, maar....
Media bij Zeebrugge in de kou
WOENSDAG 8 APRIL 1987
BUITENLAND
PAGINA 5
ZEEBRUGGE - Als de tweede rij
raampjes van de Herald of Free En
terprise langzaam uit het water
rijst, dringt pas echt door welk ma
caber karwei daar voor de haven
van Zeebrugge moet worden ge
klaard.
De werkradio van Smit Tak
meldt: „Er spoelt iets weg van het
bovendek". Meteen daarna: „Uit
een van de ramen drijven licha
men".
door
Weert Schenk
Bergingsinspecteur Hans Walen
kamp geeft direct opdracht om de
bergingsoperatie stop te zetten. De
reddingsboot moet onmiddellijk
naar de bakboordzijde van de He
rald. De loodsboot van Zeebrugge
strijkt een sloep. Het duurt even.
De bootjes zoeken rond het zojuist
geopende graf, waarin tenminste
70, maar mogelijk zelfs 140 doden
liggen.
Dan stuurt Smit Tak een eigen
rubberboot. Het blijkt dat het ge
signaleerde lichaam niet is wegge
dreven. Het klemt nog tussen een
kapot raam. De bergers slagen er
niet in het lijk weg te halen. Na een
half uur vervolgt Smit Tak het
overeind trekken van het ramp-
schip.
De gebeurtenis brengt veel op
winding op het Belgische marine-
vaartuig 'Zinnia', vanwaar een deel
van de internationale pers de ber
gingsoperatie volgt. Sommige ver
slaggevers zijn aangedaan door het
beeld van het stoffelijk overschot
in het raam, dat gezien de oran
jekleurige overall vermoedelijk
van een werknemer van Townsend
Torensen moet zijn.
Voor de bergers is het weer ide
aal. Er heerst een optimistische
sfeer. De operatie is zo goed voor
bereid dat er welhaast niets kan
mislukken. Het moet weer iets van
'Hollands Glorie' worden, maar dat
klinkt zo raar met zoveel doden
nog in de buik van het schip.
Als een veerboot van Townsend
Thorensen volgens de dienstrege
ling koers zet naar Engeland, be
gint de Smit Tak-show. Er wordt
melding gemaakt van een bewe
gend wrak. De twee trekbokken,
die het schip overeind halen, en de
drie enorme liften die het wrak op
zijn plaats moeten houden, doen
hun werk. De 16 in de zeebodem
geheide palen, die de trekbokken
verankeren, rekken zich slechts
enkele centimeters uit.
Taklift 6 laat weten 850 ton
kracht op de kabels te hebben
staan. Een stem op een van de an
dere bokken meldt dat hij 'de zaak
een klein beetje gaat opstrakken".
Het technisch dieventaaltje over
de werkradio is niet altijd even be
grijpelijk. Aan het wrak is nauwe
lijks iets te zien. De operatie ver
loopt voor het oog ontzettend
traag.
Ongeveer 30 schepen en bootjes
drijven in de omgeving van de He
rald. Het zijn vaartuigen van de Ne
derlandse en Belgische bergers die
materiaal aanvoeren, sleepboten
met netten om eventuele wegge
spoelde olie en wrakstukken op te
vangen, reddingsboten, marine
schepen met pers, politieboten om
de omgeving af te zetten en loods
boten.
Ook ligt er een meetschip dat
steeds de kwaliteit van het water
bepaalt, omdat in het wrak vracht
wagens met gevaarlijke chemica
liën zijn. Boven de vergane veer
boot ronken enkele helikopters ten
behoeve van de Belgische radio en
televisie. De piloten krijgen regel
matig te horen dat ze te laag
vliegen. Op verzoek van de nabe
staanden van de omgekomen pas
sagiers moet rond en boven het sta
len massagraf een afstand van 5ÖÖ
meter in acht worden genomen.
Grauwe lucht
Het waterig zonnetje maakt
plaats voor een grauwe lucht. Het
begint te regenen. De wind wak
kert aan, maar verstoort het lichten
van het schip niet. Uit het wrak
loopt olie de zee in. Niets ernstigs,
melden de bergers, alles gaat voor
spoedig.
Snel daarna volgt het bericht dat
de brug wat dicht naar de romp is
gekomen. Ook dreigen 'puttingen',
bevestigingspunten van kabels, te
scheuren. Maar kennelijk is het al
lemaal niet ernstig. Zonder dat er
verder iets over wordt gezegd,
komt de bovenbouw van de Herald
langzaam uit de zee. Om half twaalf
is precies de helft van het schip bo
ven de waterlijn.
Een uur later krijgt de Belgische
hijskraan 'Norma' opdracht de ka
bels los te maken. Dat betekent dat
de cruciale fase, waarbij de veer
boot door de zwaartekracht moet
worden heen getrokken, voorbij is.
De Norma moest er voor zorgen
dat gedurende die periode de bo
venbouw van de Herald onder
steund werd. De twee Takliften
staan er nu alleen voor.
„Ojcay Norma, jullie kunnen op",
zegt bergingsinspecteur Hans van
Rooy, „Taklift 31, jullie trekken
met 300 ton elk". Er volgt nieuwe
technische informatie: „Punt Zun-
dert is 12.94". „De afwijking aan de
palen blijft 12 centimeter".
Vanaf dat moment gaat het snel.
Bijna zienderogen richt de Herald
zich op. De bovenbouw is gedeukt
als een koekblik. De schoorstenen
zijn kapot, andere pijpen verroest.
Een mast is afgebroken. Een deel
van het stuurhuis is volkomen ge
kreukeld. Er mist een mast. De
reddingsvlotten hangen schots en
scheef. Er kleeft klei aan de ramp.
De meldingen op de radio volgen
elkaar nu steeds sneller op. Dertien
voor drie: het schip helt 24 graden,
zes voor drie: 22 graden, drie uur:
20 graden. Er zit nu 915 ton kracht
op de liften. Een technische stop
volgt.
Beetje laat
Ondertussen dringt een viskotter
met grote snelheid het afgezette
gebied binnen. Op de radio heerst
stilte. De vissersboot, de 'Cous-
teau' snijdt de Zinnia en passeert
de loodsboot. De koers is recht op
het vangnet voor wrakstukken.
Niemand reageert.
Een honderd meter voor het
vangnet, schreeuwt een verraste
kapitein door de radio: „He Cous-
teau, koers hard bakboord, je vaart
ons net kapot". De viskotter zet de
machine in volle kracht achteruit.
Zwarte wolken dampen uit de pijp.
Het schip raakt de lijnen van het
net, maar er ontstaat geen schade.
Pas dan snelt de politieboot toe.
„Wel een beetje laat", klinkt het ha
telijk van een van de sleepboten.
De Cousteau wordt gemaand stil te
gaan liggen. De politie wil aan
boord.
Het rechtzetten van de Herald
gaat weer verder. Het rode onder
schip is bijna onder water. Om vier
uur helt de veerboot nog 10 graden.
Om veiligheidsredenen wil ber
gingsinspecteur Hans Walenkamp
het voorlopig daarbij laten. Het hu
zarenstuk is geklaard.
Een inspectieteam gaat aan
boord om te onderzoeken of het
veilig is voor de Belgische en Brit
se duikers om de lichamen te ber
gen. Er moet nu snel gehandeld
worden. Eenmaal in aanraking met
de buitenlucht gaat het proces van
ontbinding van de lijken snel.
Er wordt een persconferentie
aangekondigd. „Dat wordt een ze
gebulletin", juicht een verslagge
ver van de Belgische televisie.
Maar wellicht is dat de reden dat
president-directeur Peter Ford van
Townsend Thorensen de persbij
eenkomst al weer snel afblaast. Hij
geeft zijn woordvoerder opdracht
er voor te zorgen dat Smit Tak de
pers evenmin te woord staat.
Ondanks het succes van de ber
gingsoperatie moet de nagedachte
nis met de slachtoffers in ere wor
den gehouden, vindt Ford. Ook
Hans Walenkamp denkt er zo over.
Er zal bij Smit Tak geen champag
ne vloeien, zegt hij.
Twee weken
„We realiseren ons voortdurend
dat we met het graf van een groot
aantal mensen bezig zijn". Dat kan
nog wel twee weken zo blijven. Als
het water dan uit het schip is ge
pompt, kunnen pas de laatste li
chamen worden geborgen.
ZEEBRUGGE - Op de Belgische
radio werd maandag de berging
van de Herald of Free Enterprise
'de .media-gebeurtenis van dit
vooijaar' genoemd. Maar de Belgi
sche autoriteiten hebben de in
honderdtallen naar Zeebrugge af
gereisde media-vertegenwoordi
gers lelijk in de kou laten staan.
In het 'internationale perscen
trum' in Blankenberghe kregen de
verzamelde journalisten geduren
de de dag vrijwel geen enkele offi
ciële en betrouwbare informatie.
De eerste persconferentie waarop
autoriteiten en bergers verslag zul
len doen van de gebeurtenissen
van dinsdag, wordt pas gehouden
op... woensdagmiddag om drie
Gouverneur Vanneste van de
provincie West-Vlaanderen, de
hoogst-verantwoordelijke voor alle
operaties, legde alle betrokkenen
een zwijgverbod op, naar verluidt
ook op verzoek van de rederij
Townsend Thoresen. In het pers
centrum konden (of mochten?)
Smit-woordvoerder Kaakebeen en
zijn Townsend-collega Peter Ellis
niets anders doen dan herhalen
wat iedereen al op het grote televi
siescherm had kunnen zien.
De BRT-radio en -televisiemen
sen waren de enigen die informatie
uit eerste hand kregen. Zij konden,
vanaf de verder voor iedereen on
toegankelijke marinebasis, spre
ken met bergingsleiders, marine
mensen en later zelfs met de chef
van de marine-duikers op het mo
ment dat die bezig was met het uit
de boot halen van de lijken.
De schrijvende pers moest het
intussen doen met de vragen die
door de BRT-mensen werden ge
steld en de mededelingen die via
de BRT-radio en -tv werden ver
strekt. Na lang aandringen door de
journalisten was een politie-offi-
cier uit Brugge bereid naar het
perscentrum te komen om daar
een paar nietszeggende mededelin
gen te doen.
Verzoeken om toch minstens een
verantwoordelijke van Smit-Tak of
van de Belgische autoriteiten te
mogen ondervragen, stuitten af op
de weigering van de 'baas' van het
perscentrum contact met de be
trokkenen te zoeken. Een verte
genwoordiger van de buitenlandse
persvereniging protesteerde for
meel tegen de bevoorrechting van
de BRT-mensen.
De enige hulp die aan de media
werd verstrekt was het ter beschik
king stellen door de Belgische ma
rine van twee'schepen, vanwaar
200 fotografen, cameralieden en
journalisten de bergingswerk
zaamheden van nabij konden vol
gen.
üe oprichting
het ramp-
in drie fa-
(foto's AP en ANP)
