Rietveld-Schröderhuis is
een prachtig museumstuk
Voorbeeld van 'het nieuwe bouwen' uit 1924 geheel gerestaureerd
ifKanker in opmars
door 'vergrijzing'
Predikant
vaker met
gemeente
overhoop
PAGINA 2
I
DINSDAG 7 APRIL 1987
Reportage
NIJMEGEN - Wetenschappers
verwachten niet dat er binnen tien
jaar een 'wondermedicijn' tegen
kanker wordt gevonden. Deson
danks gaan verschillende gezond
heidsorganisaties in Europa en de
Verenigde Staten er vanuit, dat in
het jaar 2000 nog maar een kwart
van mensen met kanker aan deze
ziekte zal overlijden. Op het ogen
blik gaat ongeveer de helft van alle
kankerpatiënten binnen vijf jaar
na ontdekking van de tumoren
dood.
Nederland krijgt er jaarlijks ruim
40.000 kankerpatiënten bij. Ver
wacht wordt dat dit aantal dras
tisch zal toenemen. Er wordt reke
ning mee gehouden dat het in het
jaar 2020 verdubbeld zal zijn. De
stijging wordt veroorzaakt door
toenemende vergrijzing van de be
volking. Kanker wordt niet voor
niets een ouderdomsziekte ge
noemd. Voor het jaar 2000 wordt er
vanuit gegaan dat één op de drie
Nederlanders kanker zal krijgen.
Volgens het Amerikaanse Inter
national Cancer Institute en de ge
zondheidsorganisatie van de Euro
pese Commissie zal naar verwach
ting het sterfte-aantal teruggedron
gen worden met 25 tot 50 procent.
Voorwaarde is wel dat mensen er
een andere voedings- en leefte-
woonte op na gaan houden. Verder
is het van belang dat de medische
kennis in de strijd tegen deze slo
pende ziekte volledig wordt benut.
Professor Van Daal, hoofd van
het instituut voor radiotherapie
van het Nijnjeegse academisch
Sint Radboudziekenhuis (waar vo
rige week een symposium over
kanker in het jaar 200 werd gehou
den), is van mening dat de toe
komstvoorspellingen van de inter
nationale gezondheidsorganisaties
te optimistisch zijn. "Ik geloof
nooit dat we het aantal sterfgeval
len met 25 procent terug kunnen
dringen. Ik houd het eerder op tus
sen de tien en vijftien procent".
Het terugdringen van de sterfte
door kanker met medewerking van
de patiënt acht Van Daal te ver
waarlozen. "Mensen veranderen
hun gewoonten niet. Kijk maar
naar het roken. Iedereen weet hoe
veel kans er op longkanker bestaat,
doordat men rookt. Dat is al jaren
bekend. Desondanks worden er
nog steeds evenveel sigaretten ver
kocht. Wel moet gezegd worden
dat de groep rokers kleiner is ge
worden".
Resultaatjes
Zoals bekend zijn er vele vormen
van kanker. Het aantal mensen
met longkanker dat geneest is ui
terst gering. Ruim 85 procent van
alle longkankerpatiënten overlijdt
binnen vijfjaar na ontdekking van
de ziekte. Professor Van Daal: "Bij
ieder vorm van kanker boeken we
kleine resultaatjes. Behalve bij
longkanker. Daarop lopen we hele
maal vast. Wat we ook proberen".
Schildklierkanker daarentegen
blijkt vrij goed te genezen. Bij ruim
90 procent van deze patiënten
groep definitief. Van Daal denkt de
sterfte door kanker eerder terug te
dringen is door verbetering en
verfijning van de huidige behande
lingsmethoden dan door mentali
teitsverandering van het publiek.
"De laatste jaren hebben we enor
me vorderingen gemaakt. Eigen
lijk kunnen we niet verder. We zijn
nu bezig met het verfijnen van de
huidige methoden. Dat kost een
enorme inspanning en niet te ver
geten geld. De behandeling van
kankerpatiënten zal een groot deel
van het gezondheidszorgbudget
blijven opeisen".
In de strijd tegen kanker staan
medici slechts enkele middelen ter
beschikking: opereren, medicijnen
met zeer kwalijke bijwerkingen en
bestralen. Meestal bestaat de be
handeling uit een combinatie van
deze drie.
De medische wetenschap ver
wacht niet dat er op afzienbare ter
mijn een kankergenezend medi
cijn zal worden uitgevonden. "Van
die gedachte wordt steeds meer af
gestapt", zegt professor Van Daal.
"als er een nieuw medicijn op de
markt komt, dan wordt dat met
veel tam-tam gebracht. In de prak
tijk blijkt dan, dat je er weinig aan
hebt".
Interferon
In dit verband noemt de Nij
meegse radiotherapeut het middel
interferon. Ooit door verschillende
media gebracht als hét medicijn,
dat een einde aan het kankerge
vecht zou maken. Nu, enige jaren
later, blijkt het slechts toepasbaar
bij enkele soorten van kanker. En
dan nog met wisselend succes.
Meer waarde hecht Van Daal aan
het werken met anti-stoffen, mono-
clonale anti-lichamen. Deze stoffen
zijn aanvankelijk bedoeld om niet-
zichtbare uitzaaiingen op te spo
ren. Het is tevens mogelijk deze
stoffen radio-actief te maken met
cytostatica. Hierdoor worden de
anti-stoffen een zoekende bestra
lingsbron in het lichaam. Als de an
ti-stof de uitzaaiing heeft bereikt,
dan wordt die door de radio-activi
teit vernietigd.
Op verschillende plaatsen in de
wereld, waaronder Nijmegen,
wordt hiermee geëxperimenteerd.
"De fase van het uitproberen is
grotendeels achter de rug. Het pro
bleem is alleen, dat we het nog te
kort gebruiken, om vast te kunnen
stellen, of het inderdaad mogelijk
is door bestraling in het lichaam
kanker te genezen. Voordat we dat
definitief kunnen vaststellen moe
ten we nog zeker vijf tot tien jaar
wachten", aldus Van Daal.
Dat roken de kans op longkanker vergroot is bekend. Toch neemt de
verkoop van sigaretten nietaf, al is de groep rokers kleiner geworden, (foto
Het bestuur van de Bond van
Nederlandse Predikanten is be
zorgd over het groeiend aantal
conflicten tussen predikanten en
kerkelijke gemeenten, maar
vooral over de negatieve kijk van
sommige predikanten op hun
werk. Ook de manier waarop
conflicten soms worden 'opge
lost' geeft zorg.
Dat blijkt uit het jaarverslag
van de bond, waarbij bijna 1800
dienstdoende predikanten (voor
namelijk hervormd) zijn aange
sloten. Secretaris ds. N. H. Kui-
péri trad bij kerkelijke procedu
res meermalen als raadsman op.
Daardoor kreeg hij niet alleen te
maken met zuiver kerkrechtelij
ke zaken, maar ook met onderlig
gende problemen, zoals verdriet
en teleurstelling bij predikant en
gemeente.
Kuipéri kan zich niet aan de in
druk onttrekken dat de 'veer
kracht en tolerantie van predi
kanten en gemeenten in conflict
situaties sterk afnemen en dat
men eerder dan voorheen als
partijen tegenover elkaar komt
te staan. Door gebrekkige kennis
van het kerkrecht bij predikan
ten en kerkeraden worden vaak
slechte afspraken gemaakt. Dat
kan later aanleiding geven tot
conflicten.
Tops geen deken
Bisschop Ter Schure van
Den Bosch heeft de herbenoe
ming geweigerd van H. Tops,
pastoor in Deurne, als deken van
het dekenaat Asten. Tops was
destijds woordvoerder van de 31
dekens van het bisdom die zich
unaniem tegen de benoeming
van mgr. Ter Schure uitspraken.
Perschef C. van Hasselt van
het bisdom verklaarde, dat dit
optreden een rol heeft gespeeld.
"Als een pastoor het met het be
leid van zijn bisschop niet eens
is, moet hij aftreden. "De deken
van Asten moet niet denken dat
hij de bisschop van Den Bosch
tot een ander beleid kan chante
ren. De bisschop voert het beleid
uit van de wereldkerk".
Tops heeft de laatste tijd ge
sprekker. met bisschop Ter
Schure gevoerd. Daarom had hij
een andere beslissing verwacht.
De dekens van het bisdom heb
ben zich gisteren solidair ver
klaard met Tops. "Wij herkennen
ons als dekens in de persoon en
opvattingen van onze collega".
Zij willen spoedig een gesprek
met de bisschop. "De integriteit
van deken Tops en van alle de
kens is in het geding", luidt hun
persverklaring.
Bisschop Ter Schure heeft zich
inmiddels gedistantieerd van be
paalde uitlatingen van zijn pers
chef. In een communiqué staat,
dat van chantage van de kant van
deken Tops, "waarvan nu gewag
is gemaakt", niet kan worden ge
sproken. De verschillen in uit
gangspunten en opvattingen tus
sen de bisschop en de deken wa
ren te groot om hem te herbenoe-
Vrijzinnigheid
(Een deel van deze rubriek
is gisteren tot onze spijt ver
keerd in de krant gekomen.
Daarom volgt hier een herha
ling van dat stuk).
Als de daling van het ledental
doorzet, zullen er over tien jaar
waarschijnlijk nog maar 5000 re
monstranten zijn. Kwam vorige
maand de algemene vergadering
van de Remonstrantse Broeder
schap bijeen om te praten over
de toekomst, zaterdag hield de
groepering 'Waakt en Weegt' zich
in Utrecht daarmee bezig. Cen
traal stond de vraag naar de
plaats van de remonstranten bin
nen de vrijzinnigheid. Of moet
men samenwêrken met de grote
calvinistische kerken in 'Samen
op weg'?
Wat dat laatste betreft gaf de
vroegere legerpredikant drs. J.
W. Schneider, adviseur van
'Waakt en Weegt', de vergadering
weinig hoop. "Ik denk niet, dat
wij daar worden toegelaten. Te
veel dingen splijten recht- en
vrijzinnigen, zoals de betekenis
van de persoon en het werk van
Jezus Christus en het gezag van
de bijbel".
Schneider toonde zich geen
voorstander van samenvloeien
met andere vrijzinnige stromin
gen. "Dat veronderstelt een een
heid die er niet is". Hij had in dit
verband kritiek op het zogeheten
'tweesporenbeleid' in de vrijzin
nigheid; daarin hebben én de
vrijzinnig-christelijke traditie én
andere religies een plaats. "Dat
leidt tot identiteitsverlies". Wel
wilde hij streven naar vrijzinnige
samenwerking waar dat moge
lijk is.
Ir. H. Borleffs, voorzitter van
de Nederlandse Protestanten
bond, kon Schneider er niet van
overtuigen dat de twee sporen
waarover hij het had dezelfde
oorsprong hebben, namelijk
God. Hij pleitte voor een sluiten
van de rijen 'ter versterking van
het vrijzinnige volksdeel'. In de
Nieuwe Vrijzinnige Omroep zag
hij daartoe een goede kans.
Erg somber over de vrijzinnige
toekomst was Borleffs niet. "De
behoefte aan geestelijke verdie
ping is onder jongeren best wel
groot, al richt die zich niet alleen
op de christelijke traditie. Zo
lang er mensen zijn die heel be
wust kiezen voor vrijzinnigheid,
trekt dat ook anderen aan".
"Maar het ontbreekt de vrijzin
nigheid juist aan een moderne
gemeenschappelijke geloof
sovertuiging", zei een 'Waakt en
Weegt'-lid. "Onze formulering is
te vaag om er wat mee te doen,
vooral voor jongeren". Schnei
der erkende dat. "Wij moeten in
dat opzicht onze schroom zien te
Moker
Morgenavond, 8 april, van 7
uur tot half 8 verzorgt het Media
Overleg van Kerken in Rijnland
(Moker) een programma via de
ether op 105.7 FM en via de kabel
op 88.1 FM met als onderwerpen:
de Johannes Passion door 'Soli
Deo Gloria' in Noordwijk, pasto
raat onder Afrikaanse en Aziati
sche studenten (gesprek met de
Leidse predikant H. E. Schou
ten) en het behoud van het Ade-
ma-orgel in de Lisser Agatha-
kerk.
Paasverhaal. Om kwart over
8 morgenavond houdt professor
dr. J. W. Schulte Nordholt in het
gebouw van de Protestanten
bond aan de Lange Kerkdam 46
in Wassenaar een lezing met dia's
over 'het paasverhaal in de loop
der tijden'.
Bijbels. Het bestuur van de
Bijbelvereniging voorheen De
Nederlandse Gideons heeft gis
teren de 100.000ste bijbel uitge
reikt. Dat gebeurde in het zie
kenhuis 'De Lichtenberg' in
Amersfoort. Deze vereniging
stelt zich ten doel, hotels, bunga
lowparken, ziekenhuizen, gevan
genissen en schepen van bijbels
te voorzien. Om dit aantal in goe
de staat zijnde bijbels te handha
ven en zo mogelijk te verhogen,
moeten jaarlijks zeker 15.000
nieuwe bijbels worden neerge
legd.
Priesters. De Vereniging
voor Gehuwd en Ongehuwd
Priesterschap, waarvan voorna
melijk gehuwde priesters en hun
vrouwen lid zijn, telt op dit ogen
blik 700 leden. Dat werd op de
jaarvergadering in Amersfoort
meegedeeld. De vereniging ijvert
onder meer voor verdwijning
van het verplichte priesterceli
baat.
Veel gehuwde priesters zijn
nog steeds 'min of meer pasto
raal' werkzaam. Ze zijn betrok
ken bij catechese, bijbelgroepen,
theologische kringen, zieken
zorg, stervensbegeleiding en ziel
zorg bij huwelijks- en relatiepro
blemen.
Hervormde Kerk: beroepen
te Beverwijk D. Fisser Eefde;
aangenomen naar De Meern G.
Hamoen 's Gravenzande, naar
Kruiningen kandidaat mevrouw
S. Bloemert Dordrecht, naar
Rijswijk (Noord-Br.) A. B. den
Hartog Nes (Fr.).
UTRECHT - Het Riet-
veld-Schröderhuis aan de
Prins Hendriklaan in
Utrecht is sinds vrijdag of
ficieel een museumstuk.
Het beheer van deze wo
ning, die over de hele we
reld wordt beschouwd als
een van de zuiverste voor
beelden van de kunstzinni
ge opvattingen van De
Stijl, is overgedragen aan
het Centraal Museum in
Utrecht. Dit toonbeeld van
het 'nieuwe bouwen', bede
vaartsoord voor talloze ar
chitecten, is vanaf van
daag ook voor het publiek
te bezichtigen.
door
Hans Lutz
Ondanks de ook nu nog uiterst mo
derne vormgeving van dit in 1924
gebouwde huis is het toch maar
een 'gewoon' huis, waar bij voor
beeld de oprechte doe-het-zelver
zijn hart kan ophalen. Zoals Bertus
Mulder, die het huis van binnen en
van buiten heeft gerestaureerd, het
formuleert: "Eindelijk architec
tuur waar je ook mee kunt lachen".
De in 1888 in Utrecht geboren
meubelmaker-architect Gerrit
Rietveld heeft in 1958 ter gelegen
heid van een grote tentoonstelling
van zijn werk in het Centraal Mu
seum de basisideeën van al zijn
werk als volgt onder woorden ge
bracht. "Alles is betrekkelijk: ik
maak niets voor de eeuwigheid,
niets hoeft onveranderd te blijven.
Ik wil ruimte maken: het materiaal
van de architect is ruimte. En alles
moet sober zijn: ik maak niets waar
een mens aan blijft vastzitten".
Drie uitgangspunten, die bepa
lend zijn geweest voor bouw en in
richting van het huis, dat Rietveld
in opdracht van en in nauwe sa
menwerking met Truus Schroder
in 1924 heeft ontworpen. In huis en
interieur hebben leefbaarheid, so
berheid en zeker niet op de laatste
plaats pragmatisme de maat aange
geven.
Zelfs wat de oorspronkelijke te
keningen betreft: om snel aan een
bouwvergunning te komen werd
alleen de benedenverdieping als
woongedeelte aangegeven. Wat er
3 'de zolder'. Dat
Het Rietveld-Schröderhuis: eindelijk architectuur
e ook kunt lachen.
maar belemmerd hebben in haar
gevoel van ruimte en vrijheid.
Schuifwanden
En dus werd de zolder de plaats
bovenop stond was 'de zolder'. Dat waar de echte experimenten wer-
die vierkant was en een flinke drie den toegepast. Met simpel vuren
meter hoog bracht de instanties hout en berken triplex werd die
van die tijd kennelijk niet op het vierkante ruimte tot een 'woon-
idee, dat ook deze ruimte bedoeld tuin' gemaakt, waarin naar belie-
was om er te gaan wonen: de ver- ven vier kamers konden worden
gunning werd verleend. gemaakt of een, of drie. Precies zo-
En dat er op 'zolder' gewoond a*s de behoefte van de bewoners
zou worden, dat was van meet af zich zou ontwikkelen. Mevrouw
aan de bedoeling van Truus Schrö- Schroder woonde er aanvankelijk
der en Gerrit Rietveld. Mevrouw met haar drie kinderen en dus was
Schroder heeft nooit op de begane het nodig om voor enige privacy te
grond willen wonen: dat zou haar zorgen.
Rietveld ontwierp samen met
zijn opdrachtgeefster de fameuze
schuifwanden: dubbelwandige
platen triplex, die inclusief de deu
ren ingenieus scharnierend en glij
dend over schuifdeurrails konden
worden opgeklapt en weggedrukt
tegen de muren. Het trapgat, nor
maliter afgesloten van de kamer,
kon van alle opstanden worden
ontdaan. Trapjes, deuren, schot
ten, kasten, dozen, tafels, raampla-
ten ("geen gordijnen, dat tast de
strakheid aan") alles werd passend
in en aan elkaar gemaakt en verwij
derbaar.
En als een en ander verwijderd
was kon het worden opgehangen
op vaste plaatsen aan de wanden.
En daar vormden ze tesamen fraaie
decoraties. Rietveld zorgde er
voor, dat al deze onderdelen in de
bekende Stijl-kleuren werden ge
schilderd: zwart, wit, .grijs, rood,
blauw en geel.
Wat een avontuurlijk huis moet
dat geweest zijn voor de kinderen
Schroder. Want de mogelijkheden
tot variatie waren oneindig groot
Zelfs de lichtkoepel boven op het
platte dak werd in dat avontuur be
trokken: als het dubbelluik in het
plafond gesloten was vormde dit
de vloer voor een apart hokje waar
de kinderen zich om te spelen kon
den terug trekken.
En hoezeer het huis ook door
mevrouw Schroder is beschouwd
als een kunstwerk, het was toch in
alle opzichten een huis om in te le
ven. Tijdens het ontwerpen, tij
dens het timmeren werden oplos
singen bedacht, die gericht i
Voor de kinderen werden langs de
vensterbanken scharnierende
planken gemaakt, die op verschil
lende hoogte konden worden vast
gezet; een kastmeubel bestond)lam
losse en schuivende elementen, zo
dat je een compleet stuk kast mee
naar tafel kon nemen en na het
werk weer terug zetten.
Eenvoudig
Nooit slingerende spulletjes,
nooit klapperende deurtjes. En al
lemaal zo eenvoudig, voor de hand
liggend en met simpele materialen
geconstrueerd, dat Bertus Mulder
tijdens de restauratie herhaaldelijk
met de handen in het haar heeft ge
zeten, wanneer hij weer een blokje
of een plankje vond en er de be
stemming niet van wist. "De oplos
sing was meestal zo eenvoudig, dat
ik er als gestudeerd architect ge
woon overheen keek: dat het zo
simpel was kwam niet in me op".
En dat, terwijl hij toch vele jaren
een intensief contact heeft gehad
zowel met Gerrit Rietveld als met
Truus Schroder, de beschikking
had over zeer veel en gedetailleerd
fotomateriaal en nagenoeg alle de
len van het interieur die in de loop
van de jaren uit de ruimte waren
verwijderd in tact heeft terug ge
vonden in de schuur. Een gelukki
ge omstandigheid.
Immers, de door
Schroder opgerichte stichting
Rietveld Schröderhuis (met als
doel het door haar samen met Riet
veld tot stand gebrachte werk over
te dragen aan de gemeenschap)
heeft samen met Bertus Mulder be-
op 'gebruikersvriendelijkheid': de sloten het huis terug te brengen i
keukenkasten kregen niet de
de stijl
male knoppen, halverwege de vergde
Het interieur is teruggebracht in de oorspronkelijke stijl e
nele kleuren. Dat vergde een ingrijpende aanpak.
deur, zoals iedere timmerman die
maakt, maar kregen beetpak-
houtjes onder- of bovenaan, waar
je er het gemakkelijkst bij kon.
de eerste jaren. Dat
ingrijpende
Het hele interieur is aan de hand
van oude foto's gereconstrueerd.
Zo zuiver mogelijk, zelfs de porce-
leinen elektriciteitsschakelaars
zijn gehandhaafd. De gietijzeren en
stenen wasbakken, die zich in ie
dere ruimte bevinden (indertijd
een 'schande' voor een gezin van
stand) zijn er gebleven. Het origi-
nele meubilair, inclusief een over
bekende 'rood-blauwe stoel' van
Rietveld is terug geplaatst en de
originele kleuren (soms met moei
te teruggevonden op 'verstopte'
oude verflagen) zijn weer toege
past.
De centrale verwarming door
middel van horizontaal gelaste
vlampijpen (de radiatoren met ver
ticale panelen waren indertijd door
Rietveld en mevrpuw Scflröder af
gewezen) is gehandhaafd, evenals
het nog steeds werkende warmwa
tersysteem, waarbij de buizen over
houten gootjes, gevuld met zaagsel
lopen: de meest simpele isolatie
die men zich kan denken.
De keuken is op de begane grond
weer opgebouwd; daar moest een
nieuw granieten aanrecht voor
worden gemaakt. Op de eerste ver
dieping hoefde slechts een schui
vend wandpaneel opnieuw te wor
den gemaakt. Ook de bedden zijn
opnieuw gemaakt.
Monument
Wat wel tot stand is gekomen
door de restauratie is een monu
ment, dat nog meer dan zestig jaar
geleden getuigt van een architec
tuuropvatting, die de menselijke
maat centraal stelt. Het samenspel
van lijnen, vlakken en kleurên dat
zo gemakkelijk tot een steriele
strakheid had kunnen leiden blijkt
een avontuurlijke speelsheid uit te
stralen.
Geïnteresseerden kunnen zich
voor het maken van een afspraak
wenden tot het Centraal Museum,
tel. 030-517926. De openingsuren
van het huis: van dinsdag tot en
met zondag van 12.30 tot 17 uur.
