Kabinet passeert
Kamer bij uitgaven
Smit-Kroes nam enorme
risico's bij pijlerdam
Rattenvangers vissen achter het net
KNMI gaat boetekleed aantrekken
Controle op fiscus zelf
schiet nog altijd tekort
Gemeenten profiteerden
van eenmalige uitkering
DINSDAG 31 MAART 1987
Kamer kan pas achteraf toestenuning geven
(vervolg van pagina 1)
DEN HAAG (ANP) - Het kabinet geeft jaarlijks miljarden guldens uit zonder de vereiste
formele goedkeuring door het parlement. In 1985 ging het om 7,7 miljard gulden. Als de
uitgaven eenmaal zijn gedaan, kan het parlement niet veel meer doen dan achteraf toe
stemming geven. Op deze wijze wordt het budgetrecht van het parlement, dat inhoudt
dat ministers geen uitgaven mogen doen die het parlement vooraf heeft goedgekeurd,
ernstig uitgehold.
Die zware kritiek uit de Algemene
Rekenkamer in haar verslag over
1986. De Rekenkamer controleert
de uitgaven van het rijk en brengt
hierover verslag uit aan de Tweede
Kamer. Het college bestaat uit pre
sident Kordes en de leden Kooien
en Stuiveling. Zij hebben een ap
paraat met rond 300 medewerkers
tot hun beschikking.
De Rekenkamer heeft de de uit
voering van de rijksbegrotingen in
de periode 1981-1985 onderzocht.
Dat heeft een verontrustend beeld
opgeleverd. Het overgrote deel van
de wijzigingen in de begroting
voor een bepaald jaar werd pas na
afloop van dat jaar aan de Tweede
Kamer voorgelegd. Bij haar onder
zoek heeft de Rekenkamer 80 be
grotingsartikelen gevonden met
een overschrijding van 50 miljoen
gulden of meer. In totaal ging het
daarbij om een bedrag van ruim
12,2 miljard gulden. Veertien over
schrijdingen voor een totaal be-
di ag van ruim 2 miljard gulden ble
ken niet tijdens het begrotingsjaar
aan de Tweede Kamer te zijn ge
meld, aldus het onderzoek.
Begrotingsbedragen kunnen in
beginsel alleen bij wet worden ge
wijzigd. Wetsvoorstellen voor deze
zogenoemde suppletoire begrotin
gen blijven bij een aantal ministe
ries zeer lang uit. Uiteindelijk kan
de Tweede Kamer vaak pas vele ja
ren nadat de uitgaven zijn gedaan
haar definitieve goedkeuring ge
ven, aldus het verslag.
De Rekenkamer erkent dat het
parlement vaak tussentijds via be-
Buitenlandse dienst blijft
ongrijpbaar voor Rekenkamer
DEN HAAG (GPD/ANP) - De Rekenkamer is nauwelijks in staat
controle uit te oefenen op de inkomsten van de 1100 ambtenaren
in de buitenlandse dienst werken. De inkomensverschillen voor
gelijke functies op verschillende ambassades zijn groot, en bezui
nigd op hun salarissen is er de afgelopen jaren al evenmin. In
tegenstelling tot op de lonen van hun collega's aan de Bezuiden-
houtseweg.
Het hete hangijzer bij het departement van buitenlandse zaken
is de zogenoemde 'budgetstaat'. Eens in de driejaar dienen ambte
naren in buitenlandse dienst op die budgetstaat aan te geven hoe
hun inkomen is opgebouwd. De ambtenaren krijgen naast een
basissalaris een verblijfsvergoeding, die veelal wordt uitbetaald in
de valuta van het land van plaatsing. Aan de hand van die opgaven
hadden de accountants zich voorgesteld met de ambtenaren in
buitenlandse dienst correspondentie te voeren en eventuele ver
schillen in inkomen glad te strijken.
Maar het aantal ingevulde budgetsfaten dat de accountantdienst
ontving was minimaal. Het bleek dat vele ambtenaren het invullen
van de budgetstaat beschouwden als een inmenging in hun privé-
zaken. Bovendien kost de invuloefening veel tijd. De Rekenkamer
wilde vooral de opgaven voor kosten van levensonderhoud te con
troleren. Maar dat bleek niet mogelijk. De Rekenkamer moest nu
afgaan op 'ruwe' opgaven op budgetstaten die dateren van 1980 en
de jaren daarvoor.
Het college heeft weinig hoop dat er snel wat gedaan wordt aan
de valuta-inkomens. Het besef dat het systeem aan herziening toe
is leeft wel bij buitenlandse zaken, getuige de instelling van een
werkgroep hiervoor in 1978 en activiteiten vorig jaar. Het zal ech
ter nog geruime tijd duren eer een en ander zijn beslag heeft ge
kregen, aldus de Rekenkamer.
leidsnota's op de hoogte wordt j
bracht van veranderingen, maai
evenmin te spreken ove
waarop dat wat betreft begrotings
wijzigingen gebeurt. Het gaat hier
bij onder meer om de Voorjaarsno
ta - die meestal in juni verschijnt
en de stand van de begrotingsuit
voering weergeeft - en de Miljoe
nennota, die op Prinsjesdag wordt
gepubliceerd. De in die nota's op
genomen informatie over begro
tingswijzigingen kwalificeert de
Rekenkamer als 'weinig inzichte
lijk, onvolledig en ten dele niet tij
dig'. Dit draagt sterk bij tot de uit
holling van het budgetrecht van
het parlement. Dat laatste wordt
versterkt doordat bewindsleden in
ruime mate begrotingsbedragen
sterker verhogen dan op grond van
de prijsontwikkeling noodzakelijk
Niet alleen bewindslieden heb
ben in het verleden volgens de Re
kenkamer er te weinig voorrang
aan gegeven het parlement tijdig
en volledig over begrotingsover
schrijdingen te informeren. Ook de
Tweede Kamer heeft voor de be
grotingsuitvoering weinig belang
stelling getoond. Zij had meer inte
resse voor de toekomst dan voor
het verleden. Of de uitholling van
het budgetrecht tot staan wordt ge
bracht, hangt in hoge mate af van
de bereidheid van de Tweede Ka
mer zich daarvoor sterk te maken,
aldus de Rekenkamer.
Minister Ruding (financiën)
heeft geantwoord dat het kabinet
ernaar streeft iets te doen aan de
bezwaren van de Rekenkamer. Hij
heeft al een aantal maatregelen ge
nomen, zoals de voorgestelde wij
ziging van de Comptabiliteitswet.
Ruding voert voorts aan dat de pe
riode 1981-85 een turbulente is ge
weest met de voortdurende ver
slechtering van de overheidsfinan
ciën. Die hebben om veel tussen
tijdse (ombuigings)maatregelen
gevraagd. De Rekenkamer vindt
de maatregelen van Ruding zinnig
maar onvoldoende. Zij pleit ervoor
nadere voorwaarden te stellen aan
de begrotingswijzigingen.
De rattenvanger van Hameien is nog altijd niet gevonden. Ondanks de sterk gestegen uitg
(muskus)rattenbestrijding, blijft het aantal muskusratten onrustbarend toenemen
DEN HAAG (GPD) - Ondanks de aanstelling van tien
tallen rattenvangers is de muskusrat nog altijd on
stuitbaar in opmars. Terwijl de uitgaven voor de be
strijding in tien jaar zijn opgelopen van één tot tien
miljoen gulden, zijn er steeds meer muskusratten ge
komen, die zich ook over het hele land hebben ver
spreid, concludeert de Algemene Rekenkamer.
De kosten per gevangen muskusrat zijn opgelopen
van 26 gulden in 1975 tot 53 gulden in 1984. Deze stij
ging wordt in belangrijke mate toegeschreven aan in
directe werkzaamheden, zoals opleidingsactiviteiten
en een intensievere begeleiding van de vangers, waar
door het aantal staffunctionarissen toenam.
Vanaf 1980 tot 1985 werd twee miljoen gulden be
steed aan onderzoek om de muskusrat op chemische
en ecologische wijze te bestrijden, zonder dat dit vol
gens de Rekenkamer tot duidelijke verbeteringen
heeft geleid. Er zijn volgens de Rekenkamer onvol
doende middelen ingezet voor de bestrijdingsaanpak.
De Rekenkamer adviseert om méér premievangers in
te zetten. De kosten per gevangen muskusrat zouden
dan slechts 7,50 gulden bedragen, wat gelijk staat aan
de premie die een vanger krijgt.
Minister Smit-Kroes (verkeer en waterstaat) heeft
op de kritiek van de Rekenkamer gezegd dat het doel
van de muskusrattenbestrijding is het voorkomen en
beperken van de schade. Omdat de schade tot dusver
re beperkt bleef, is er volgens haar geen sprake van
onvoldoende inzet van middelen. De schade is een
graadmeter voor de effectiviteit van de bestrijding, al
dus de minister.
DEN HAAG (ANP/GPD) - Als het
gaat om lange werktijden scoren
de chauffeurs van ministers,
staatssecretarissen en topambtena
ren hoog. Honderd of meer overu
ren per maand zijn geen uizonde-
ring, terwijl het rijk 75 uur over
werk per maand als maximum
hanteert. Na negen jaar heeft de Al
gemene Rekenkamer het eindelijk
voor elkaar gekregen dat het over
werk enigszins wordt beperkt,
maar ook die beperking houdt in
dat chauffeurs nog altijd 45 pro
cent mogen/moeten overwerken.
De Rekenkamer heeft daar haar
eigen gedachten over. "Het bete
kent in feite dat men niet in staat is
anno 1988 andere opiossingen te
bedenken dan het bevestigen van
een systeem waarbij bijna ander
halve arbeidsplaats aan één werk
nemer wordt verleend",1 aldus het
college. De Rekenkamer heeft op
Rij kschauffeur
onstuitbare
kilometervreter
grond van een onderzoek over
1983, onder meer gesuggereerd de
controle op werktijden te verbete
ren en dienstroosters in te voeren.
De minister van binnenlandse za
ken heeft hierop niet gereageerd.
Uit het onderzoek bleek dat de
67 chauffeurs die in 1983 in dienst
waren bij de zes onderzochte dé
partementen 64.000 overuren heb
ben gemaakt, waarmee ruim 1,3
miljoen gulden was gemoeid. Het
overwerk werd vrijwel geheel uit
betaald en werd nauwelijks in vrije
tijd gecompenseerd. Volgens het
onderzoek maakten ongeveer 20
chauffeurs 100 of m
per maand - sommigen zelfs 150 -
en werd in een aantal gevallen ge
durende enkele dagen zeer lang
achter elkaar gewerkt, terwijl de
rustpauzes minimaal - soms enkele
De chauffeurs voelen er echter
niets voor het riante salaris dat zij
door lang werken bij elkaar weten
te vergaren, af te staan. Vaak heb
ben zij op grond van hun overuren
een duur huis aangeschaft en een
luxe levensstijl aangemeten. Zij
zouden in grote problemen komen
als hun inkomen plotseling scherp
zou dalen. Ook ministers en staats
secretarissen voelen er in het alge
meen niets voor om telkens met
een andere chauffeur te maken te
hebben. De meesten hebben een
vaste of hooguit twee chauffeurs,
aan wie ze gehecht raken en die ze
kunnen vertrouwen.
Aangeprezen als het achtste wereldwonderis het volgens de Rekenkamer óók een wonder dat het rijk er door
het riante voorschotbeleid van minister Smit-Kroes er niet voor honderden miljoenen guldens bij is ingeschoten.
Ze heeft enorme risico's genomen, aldus het college <foto ANP)
DEN HAAG (GPD/ANP) - Minis
ter Smit-Kroes (verkeer en water
staat) heeft enorme risico's geno
men door in totaal 840 miljoen gul
den aan voorschotten te geven aan
de aannemerscombinaties van de
Oosterscheldewerken, zonder dat
er voldoende zekerheid tegenover
stond. De buitensporige voor
schotten werden zelfs verstrekt
voordat de aannemers iets hadden
ondertekend. Als de aannemers
failliet waren gegaan, was het rijk
de miljoenen kwijt geweest. Het
initiatief voor de betalingen ging
uit van het ministerie.
Uit het jaarverslag van de Alge
mene Rekenkamer blijkt dat de
aannemers in het najaar van 1984
490 miljoen gulden aan voorschot
ten ontvingen en in 1985 350 mil
joen gulden. De voorschotten wer
den voor een veel langere periode
toegekend dan voor de bij wet toe
gestane periode van een maand.
Slechts bij uitzondering mag een
voorschot voor langere tijd worden
verleend, terwijl voor een periode
van langer dan drie maanden toe
stemming van de minister van fi
nanciën nodig is. In het geval van
de Oosterschelde-voorschotten,
die een tot ruim anderhalf jaar be
sloegen, heeft minister Ruding zijn
goedkeuring niet gegeven. Op de
aanmerkingen van de Rekenkamer
zei Smit-Kroes dat het volgens de
wet mogelijk was om op grond van
het dienstbelang, het gebruik of de
billijkheid de voorschotten verle
nen. Ook voerde zij aan dat zij het
maken van rentekosten op deze
manier had willen vermijden.
Over het ontbreken van de zeker
heidsstelling zei de bewindsvrou
we dat pas werd betaald toen een
telex van de aannemers was ont
vangen, waarin werd ingestemd
met de voorwaarden van de voor
schotverstrekking. Daarmee gin
gen ze er ook mee akkoord dat bij
een eventueel geschil het rijk de
gestorte gelden kan terugvorderen.
Smit-Kroes wees verder op de goe
de trouw van de aannemers en de
gunstige rentecondities.
De Rekenkamer meent dat het
terugstortbeding, dat slechts in
twee van de vijf overeenkomsten
werd opgenomen, weinig voorstel
de. Bij een faillissement hadden de
aannemers onmogelijk aan deze
verplichting kunnen voldoen. De
minister is wel erg lichtvaardig
over de risico's heengestapt, aldus
de Algemene Rekenkamer.
Douane werkt
met veel te
weinig mensen
DEN HAAG (GPD) - De Neder
landse douaneposten zijn zwaar
onderbezet. De Algemene Reken
kamer constateert in haar jaarver
slag dat de grensposten halverwe
ge 1985 gemiddeld 15 procent te
weinig mensen telden. Voor de he
le douanedienst berekende de ka
mer een onderbezettingspercenta
ge van 6,1Daarbij is uitgegaan van
een ideale bezetting om het werk
uit te voeren. De Rekenkamer
waarschuwt dat de staat hierdoor
aanzienlijke bedragen aan belas
tingen en accijnzen misloopt.
De onderbezetting bij de douane
duurt volgens de Rekenkamer al
jaren. Het werk lijdt eronder én het
vrachtverkeer dat de grenzen pas
seert maakt er soms misbruik van.
Het lage aantal bekeuringen zou
een duidelijke aanwijzing zijn dat
er iets aan de controle mankeert.
Als er niet flink wat personeel bij
komt en de bestaande regels blij
ven gelden, zit er naar de mening
van de Rekenkamer niets anders
op dan de werkwijze van de doua
ne aan te passen.
De Rekenkamer erkent dat de fi
nanciële middelen tekort schieten
om de ideale situatie te bereiken.
Maar zelfs wanneer wordt uitge
gaan van het aantal mensen dat
binnen de begroting op de douane-
posten aanwezig zou kunnen zijn,
is er sprake van een onderbezet
ting van drie procent
Daarbij komt volgens de Kamer
dat steeds meer hoger gekwalifi
ceerde ambtenaren (met name ver
ificateurs) aan het uitvoerende
werk worden onttrokken en aan de
beleidssector worden toegevoegd.
Zware aangiften worden daardoor
structureel door te laag gekwalifi
ceerde ambtenaren afgehandeld.
Deze overheveling doet volgens de
rekenkamer afbreuk aan de kwali
teit van het douanewerk. Boven
dien wordt het beschikbare lei
dinggevende personeel zo te zwaar
belast.
De Rekenkamer vindt trouwens
dat ook het aantal werkelijke con
troles moet worden verhoogd om
van een reële pakkans te kunnen
spreken. Op een aantal belangrijke
handelsroutes bleek niet meer dan
één a twee procent van het passe
rende verkeer werkelijk te worden
gecontroleerd.
Geen loon
naar werken
DEN HAAG (ANP) - Bij het
ministerie van sociale zaken en
werkgelegenheid is een ambte
naar in dienst die sedert juli
1978 zijn volle salaris ontvangt
zonder ooit een minuut te heb
ben gewerkt. Dat heeft inmid
dels zes ton gekost, Aldus de
Algemene Rekenkamer.
De bedrijfsarts had in 1979 de
werknemer arbeidsgeschikt
verklaard, zodra hij zijn werk
zaamheden in een andere om
geving zou kunnen hervatten.
Een poging tot herplaatsing in
1980 mislukte echter. In 1982
liet de minister de Rekenkamer
weten dat een ontslagprocedu
re wegens onbekwaamheid of
ongeschiktheid uit andere oor
zaken dan ziekte zou worden
ingezet. In november 1984 trok
de Rekenkamer aan de bel bij
de minister omdat deze zijn
toezegging niet was nageko
men. Een jaar later antwoordde
de minister dat hij zou probe
ren verandering te brengen in
de, ook naar zijn oordeel weinig
bevredigende situatie. Weer
een jaar later, in november
1986, bracht navraag door de
Rekenkarher aan het licht dat
de situatie nog onveranderd is.
De beruchtste weersvoorspelling van het KNMI genadeloos in beeld: af en toe een bui
DEN HAAG (GPD) - Het KNMI
wil binnen afzienbare tijd het
weerbericht voorzien van een be-
trouwbaarheidsmaat. Het meteoro
logisch instituut onderzoekt mo
menteel op welke wijze dat -het
beste zou kunnen. Minister Smit-
Kroes (verkeer en waterstaat) heeft
dit geantwoord op vragen van de
Algemene Rekenkamer.
De Rekenkamer vindt in haar
jaarverslag dat het KNMI meer
aandacht moet besteden aan een
vergelijking tussen het verwachte
weer en het werkelijke weer. Van
weersverwachtingen die achteraf
niet uitkomen geeft het meteorolo
gisch instituut naar de mening van
de Rekenkamer geen duidelijke
verklaring. Verder begrijpt de Re
kenkamer niet dat het KNMI geen
vergelijkingen maakt met de ver
wachtingen van andere landen met
een vergelijkbaar weertype. De Re
kenkamer meent dat verificatie
van de eigen verwachtingen het in
strument bij uitstek is om de kwa
liteit van het eigen product en de
ontwikkeling daarin te kunnen
beoordelen.
Volgens minister Smit-Kroes is
in de meeste landen weinig belang
stelling voor het verifiëren van
weersverwachtingen. Binnen Eu
ropa heeft Nederland op dit punt
zelfs een voortrekkersrol. De be
windsvrouwe sluit niet uit dat in
de toekomst een zekere vorm van
verificatie mogelijk wordt.
De kritiek op het-ontbreken van
uitleg van niet uitgekomen weers
verwachtingen vindt de minister
achterhaald. Ze wijst daarbij op de
persoonlijke presentatie van het
weerbericht voor de televisie. Het
KNMI streeft er naar de subjectie
ve gevoelens die bij het publiek
over het weer leven daarbij te be
trekken.
DEN HAAG (GPD) - De controle
op het Centraal Betaalkantoor
rijksbelastingen (CBK) in Apel
doorn schiet duidelijk te kort. De
financiële verantwoording van het
bureau, waaraan iedereen zijn be
lasting overmaakt, voldoet niet aan
de eisen. Die scherpe kritiek komt
van de Algemene Rekenkamer. Bij
het CBK kwam in 1985 142 miljard
aan belastingen en sociale premies
binnen.
De controle op de financiële cij
fers van het CBK dateert echter
nog uit de periode waarin het leeu
wendeel van de belastinggelden bij
regionale ontvangkantoren bin
nenkwam, aldus de Rekenkamer.
De accountantscontrole schiet te
kort, zodat de betrouwbaarheid
van de gegevens van het CBK ge
heel beoordeeld moet worden aan
de hand van cijfers van dat CBK
zelf. En die interne controle vol
doet niet aan de eisen. Gezien de
bedragen die er bij het CBK om
gaan, spreekt de Rekenkamer van
een 'hoogst onbevredigende' situa
tie.
Staatssecretaris Koning (finan
ciën) meent desondanks dat er
geen 'fouten van enige financiële
betekenis' zijn geconstateerd bij
onderzoek bij het CBK. De be
windsman zegt in het rapport van
de Rekenkamer wel toe dat er ver
sneld maatregelen zullen worden
getroffen om tot een volledige ac
countantsverklaring te komen. De
Rekenkamer reageert zeer bits op
de opmerkingen van de staatsse
cretaris. Of er grote fouten ge
maakt zijn bij het CBK is door het
gebrek aan controle niet te beoor
delen, aldus het vernietigende oor
deel.
DEN HAAG (GPD) - De uitvoe
ring van de eenmalige uitkering,
waarmee de afgelopen jaren de
koopkracht van huishoudens met
een minimuminkomen op peil ge
houden moest worden, is verre van
vlekkeloos verlopen. De regelinp
brengt hoge uitvoeringskosten met
zich mee, is gevoelig voor fraude,
en de controle vanuit Den Haag ha
pert. Dat stelt de Algemene Reken
kamer in haar dindag gepubliceer
de jaarlijkse rapport.
In 1981, het eerste jaar van de re
geling, had in 18 procent van de ge
vallen een lagere of geen uitkering
verstrekt moeten worden. In 1984,
toen het aantal eenmalige uitkerin
gen inmiddels was opgelopen van
312.000 naar 659.000, liep het frau
depercentage terug naar acht pro
cent, aldus de Rekenkamer.
De gemeenten kunnen de uitvoe
ringskosten declareren bij het rijk,
dat echter nauwelijks nagaat of de
gemeentelijke sociale diensten de
regeling wel correct uitvoeren. Als
er fouten worden gevonden, dan
wordt er bovendien weinig tot
niets gedaan. Daarnaast is de uit
voering van de regeling duur: circa
20 procent van de uitgekeerde be
dragen. De gemeenten kregen in
1983 50 gulden per aanvraag terwijl
de werkelijke kosten slechts 41
gulden per aanvraag bedroegen.
Ook zijn er gemeenten die kosten
declararen van aanvragen waarvan
ze direct kunnen zien dat ze afge
wezen moeten worden, bijvoor
beeld wanneer er een heel pakket
uit een bejaardencentrum komt.
Volgens het ministerie zijn veel
problemen in de beginjaren voort
gekomen uit de onzekerheid over
de vraag hoelang de regeling zou
bestaan. De meeste problemen
zouden inmiddels zijn opgelost.
