Spinazie, de groene kracht De smaak van Frankrijk Aardappel op zeven manieren Fronsac: een rijzende ster uit de Bordeaux Waarom gistbeslag soms mislukt •ETEN EN DRINKEN Blikopener snijdt onder de rand Superharde anti-aanbaklaag Culinaire Revolutie begon na de Eerste Wereldoorlog Meeneem-oven Schalen voor de magnetron Vaatwasser in keukenkastje DINSDAG 31 MAART 1987 PAGINA 11 Kracht. Dat is het imago van spinazie. Kom op Jantje, bord leegeten, wantje wordt er sterk van. Kijk maar naar Popeye. Dat van die kracht is natuurlijk maar flauwekul. Hoewel spina zie ontegenzeglijk ook een heel gezonde groente is, als we op de vitaminen letten. Veel vita minen B en C en kalium, cal cium jodium, magnesium ijzer en fosfor. In de winkel gaat de Nederlandse kasspinazie al weer over de toon bank. Maar veel Nederlanders doen toch liever een greep in de diepvries dan dat ze de verse spina zie kopen. „Er blijven altijd men sen die een voorkeur hebben voor verse spinazie", zegt spinaziekwe- ker Handgraaf' uit Santpoort. „De echte fijnproevers merken nog al tijd een verschil tussen diepvries en vers. Zeker als straks de spina zie weer van de koude grond komt". Vroeger kleefden er nogal wat nadelen aan het eten van verse spi nazie. Tenminste wat het klaarma ken betreft. Zes, zeven, acht keer wassen was geen uitzondering. „Men was bij het snijden van de spinazie nu eenmaal erg zuinig, dus alle blaadjes werden geraapt. Tegenwoordig wordt de verse spi nazie nog steeds met de hand ge maaid. Maar het komt veel schoner van het land. Een, twee keer was sen moet voldoende zijn", zegt Handgraaf. De verschillen in smaak tussen verse en diepvriesspinazie komen niet alleen door dat invriezen. Voor diepvriesspinazie wordt de spina zie wat verder uit elkaar gezaaid, waardoor de spinazie wat langza mer groeit, wat groter wordt en ook wat houterig van structuur is. Het gehalte aan droge stoffen is groter, heet het dan officieel. In de praktijk betekent het dat die spina zie bij koken veel minder slinkt. De produktie voor de diepvries is vooral een kwestie van contract teelt. De kwekers sluiten tevoren de contracten af. Spinaziebladen kunnen heel teer en glad zijn maar ook groot en grof. Die grove spinazie komt soms op de veiling en de markt als wilde spinazie. Die naam geeft nog al eens aanleiding tot misverstanden. Wilde spinazie i.s, zegt Handgraaf, een verbastering van winterspina- zie. Het gaat daarbij om een type dat winterhard is en de hele winter kan blijven doorgroeien. Erg popu lair is het nog niet in Nederland. De spinazie is net als die voor de diepvries, groter en zal in de pan ook minder slinken. Het wordt geoogst in polletjes in plaats van in blaadjes met steel. Zo op het oog heeft het veel weg van ezelsoren. Vanuit het produktschap is er wel geprobeerd de teelt van win terharde spinazie te bevorderen maar een echt succes is dat niet ge worden. Daarmee blijft de winter- of wilde spinazie een echte delica tesse. Want niet alleen smaak maar ook een kleine aanvoer telt mee om een hogere prijs te vragen. Melde Melde is een onkruid dat in de vegetarische en milieubewuste keuken wel gebruikt wordt als spi nazie. Melde groeit in het wild en komt zowel in het rood als in het groen voor. Om de spraakverwar ring wat groter te maken, ze wordt ook wel aangeduid als wilde spina- Een andere variatie is het zee- koolbiet of paksoi. Daar wordt ook voorzichtig mee geëxperimenteerd in Nederland. Nog niet op grote De'nieuwe blik-snelsnijder van Tefal doet het anders: hij snijdt het deksel onder de rand af, waar het blik het dunst is. Het deksel valt dus niet in het blik en lastig opvissen, met kans op een snee in de vingers, is uitge sloten. Handig en veilig. schaal, maar zo regelmatig wordt het toch wel op de veiling aangebo den. Ook weer een wat steviger structuur dan onze bekende spina zie, maar de moeite van het probe ren in de keuken waard. Echte fijnproevers verkiezen spi nazie van de koude grond, in mei en juni, boven de kasspinazie. De Er gaat nog wel eens iets mis als je met. gist werkt. Daarom moetje ei genlijk om goed met gist 'om te gaan' weten hóe gist werkt. Gist bestaat uit levende cellen die bij een juiste temperatuur en vochtig heid alcohol en koolzuur maken uit suiker. Koolzuur maakt het brood luchtig, de alcohol verdampt tijdens het bakken. Er zijn dus vocht, warmte en voedsel nodig om de gist aan het werk te zetten. Daarom moet gist meestal worden vermengd met lauwe melk of water. Verse gist be vat al wat water dus hiervoor is wat minder vocht nodig dan voor ge droogde. Staat er in een recept al leen 'gist' vermeld, dan is waar schijnlijk verse gist bedoeld. Ge bruikt je gedroogde gist, neem dan de helft van de in het recept aanbe volen hoeveelheid. Er is ook ge droogde strooibare gist, die hoeft niet te worden aangemengd, maar dan moet het deeg wat langer wor den gekneed. structuur is dan wat steviger, de groente slinkt minder en boven dien is de smaak wat sterker. Toch heeft ook de kasspinazie al een goede naam. Glanzen Een tip van de teler: Kijk bij de groenteboer vooral of het om verse spinazie gaat. De spinazie moet er Dit kan er misgaan als men met gist werkt: Gist en zout zijn vijanden. Komt gist direct met zout in aanraking dan verschrompelen de gistcellen en gaan kapot. Doe daarom nooit gist en zout tegelijk bij de bloem. Meng eerst bloem, melk of water en de gist door elkaar en voeg dan pas zout toe, of meng het zout eerst door de bloem. Goed kneden is erg belangrijk. Deeg moet elastich worden ge kneed. Uit elastisch deeg kan het koolzuur niet ontsnappen, maar het deeg kan wel goed rijzen. Beslag of deeg dat staat te rijzen verdraagt geen tocht, dek de kom of pan daarom altijd af met een schone theedoek. Goed gerezen deed geeft het bes te bakresultaat. De ideale rijstem- peratuur is 37 graden C. Gerezen beslag mag voor het bakken niet meer echt worden doorgeroerd, omdat dit het rijseffect teniet doet. glanzend bijliggen. Of, zoals kwe ker Handgraaf zegt: „Die spinazie moetje voluit vanuit de kist toela chen". Gele blaadjes ertussen bete kent of al wat oudere spinazie of een slechte groei, maar in ieder ge val een mindere smaak. Want spi nazie is vooral een dagvers-pro- dukt, dat snel achteruit gaat als het langer bewaard moet worden. Doe verse gist in een plastic zakje en maak daar een paar gaatjes in. Men kan de gist nu twee tot drie weken in de koelkast bewaren of drie maanden in de diepvriezer. Sinaasappels Groene en gele sinaasappelen zijn niet onrijp. Ze komen uit lan den met een tropisch klimaat waar weinig temperatuursverschil voor komt tussen dag en nacht. In sub tropische landen zoals Spanje, Is raël en Marokko zijn vooral in de winter de nachten vrij koel. Die temperatuursdaling is de oorzaak van het oranje kleuren van de schil. Vroeger kwamen er vrijwel geen groene sinaasappels in de handel, omdat ze toen werden ge verfd. Jaren geleden al is dit in de EG verboden. Overigens heeft de kleur niets te maken met de kwali teit. Alle sinaasappels zijn een goe de bron van vitamine C (Voorlich tingsbureau voor de Voeding). 's Werelds beroemdste en groot ste gebied voor kwaliteitswijnen is Bordeaux. Geen gebied wordt zo intensief door wijnhandelaren bezocht. Ook in ons land is Bor deaux de meest gedronken Fran se wijn. Ondanks alle aandacht die de Bordeaux-streek krijgt, bestaan er nog relatief onbeken de districten. Een der aardigste is Fronsac, waar steeds meer uit stekende wijnen worden ge maakt voor nog redelijke bedra gen. Fronsac ligt op de noordoever van de Dordogne, niet ver van de stad Libourne. Het wordt door de Isle-vallei gescheiden van Po- merol, een wijndistrict met niet alleen fameuze wijnen maar ook fameuze prijzen. Het landschap van Fronsac wordt gekenmerkt door een wirwar van heuvelende en vlakke delen. De belangrijk ste heuvel is de Tertre de Fron- Nadat eerst de Galliërs en de Romeinen daar een versterking op hadden gezet, liet Karei de Grote er een echte burcht bou wen. Later werd dit bolwerk een onderkomen voor vaak tirannie ke seigneurs. De meest beruchte was de Heer van Argilemont, die er een groot genoegen in schiep om langs varende schepen de grond in te boren als deze na een waarschuwingsschot niet on middellijk waren gestopt. Te recht werd deze schavuit in 1620 naar het schavot gevoerd. De burcht bestaat niet meer, evenmin als het Italiaanse paleis je dat de hertog van Richelieu op een heuveltop deed verrijzen. Hij richtte er talrijke galante feesten aan. De wijnbroederschap van Fronsac heet daarom Les Gentil- hommes du Duché de Fronsac. Hartige fijnheid Wijndruiven worden in Fron sac al sinds mensenheugnis ge cultiveerd. De wijnen daarvan De grootste pannenboer van Ne derland BK heeft zijn reliëfpan (met zo'n 'gewafeld' bodem) van een superharde anti-aanbakcoa- ting voorzien die,zo blijkt uit inten sieve beproevingen, praktisch on verwoestbaar is. Boter of vet wor den volkomen gelijkmatig over de genoten in de 18e eeuw zelfs meer waardering dan die uit Saint-Emilion. Vanwege allerlei rampen en problemen raakte Fronsac eind vorige eeuw echter in de vergeethoek, terwijl op het terrein van de wijnbereiding een achterstand ontstond. Maar sinds de jaren '60 doet Fronsac weer van zich spreken, zij het nog altijd op bescheiden schaal. Vooral het subdistrict Canon Fronsac blijkt fraaie wijnen te produceren. Hier ook zijn de wijngaarden het heuveligst. De beste Fronsacs hebben als eigenschappen een stevige rode kleur, een ferme structuur, een hartige Fijnheid, een licht bittere nasmaak en een lang leven. Naast deze gedistingeerde wij nen komen echter ook soepele, weinig interessante soorten voor, vooral afkomstig van vlak gele gen akkers. Het is dus nog wel zaak om Fronsacwijnen met zorg te selecteren. Stimulans Wijndeskundigen zijn het er over eens dat Fronsac sterke kaarten heeft voor een reputatie op wereldniveau, op voorwaarde dat de wijnbouwers ter plekke in toenemende mate kiezen voor een koers van kwaliteit. Het op pervlak van Fronsac is groter dan dat van Pomerol, zodat ook de hoeveelheid wijn voldoende is om internationale faam te ver krijgen. Een positieve stimulans werd gegeven door het gerepu teerde huis Jean-Pierre Moueix uit Libourne. Dit voert prachtige Pomerols en Saint-Emilions, en richt zich nu ook op Fronsac - via niet alleen het aankopen van wijnen, maar zelfs van wijncha- teaux. Over een decennium is Fronsac waarschijnlijk veel be kender dan momenteel - met als gevolg veel hogere prijzen, het nu kopen van goede Fronsacs kan daarom heel verstandig zijn. HUBRECHT DUIJKER bodem verdeeld, er is minder van nodig, het bakresultaat is uitste kend, je kunt er zowel op elektra als op gas mee werken, de bodem is 4,5 mm dik. Het systeem is toe gepast in vijf verschillende pan nen. Een koekepan van 20 cm doorsnee kost 33,75. De Franse keuken ging pas na de Eerste Wereldoorlog de vruchten plukken van enorme klimatolo gische contrasten (Tekening GPD) Hoe komt het toch dat juist Frankrijk wordt gezien als het paradijs voor lekkerbekken, als de bakermat van de gastro nomie? Met het antwoord op die vraag zijn al heel wat ge sprekken en boeken gevuld. Ongetwijfeld hebben de land schappelijke en klimatologi sche omstandigheden ermee te maken, maar zeker ook de mentaliteit van het Franse volk. Vrijwel nergens ter we reld wordt met zoveel hart stocht gekookt en gegeten als in Frankrijk. Toch is dat niet altijd zo geweest. Toen in 1789 de Bastille werd be stormd en de Franse Revolutie uit brak, bestond zö'n 80 procent van de bevolking uit zelfverzorgende boeren. Kool, knollen, bonen en peulvruchten, tamme kastanjes en wilde paddestoelen waren de be langrijkste voedingsbronnen. Ze ker tot het eind van de 19e eeuw at de gemiddelde Fransman meer plantaardige dan dierlijke eiwitten. Er werden wat varkens gefokt, of geiten, die met nog minder voedsel genoegen namen. In kuststreken was wat visserij en in bosrijke stre ken werd gejaagd. Maar over het algemeen was de voeding eenzijdig en eentonig. Pas in 1885, honderd jaar geleden, kon de regering offi cieel bekendmaken dat er geen vrees voor hongersnood meer hoefde te zijn. Toch was toen maar zo'n 15 procent van de bevolking in staat zoveel voedsel te kopen als ze nodig had. Heel zeker was het ide aal van de Revolutie - gelijkheid voor iedereen - niet bereikt: nog in Gimeg, importeur van allerhan de gascomforts voor op de cam ping, heeft nu evenwel een mee neem-oven ontwikkeld en op de markt gebracht, die even grote prestaties levert als uw oven thuis. De zogenaamde Beauclaire mee neem-oven moet op het gas op temperatuur worden gebracht en dat duurt maar een paar minu ten en doet vervolgens op een laag pitje z'n werk. Er zitten twee roosters in en het apparaat is voor zien van een glazen deksel waar door het hele bak-, braad- of op- warmproces te volgen is. De hele oven weegt slechts 3,25 kilogram, heeft een aluminium mantel, roestvrijstalen binnen werk en moet in de winkel ca. 165 gulden kosten. het midden van de 19e eeuw was tweederde van de Parijse bevol king ondervoed. Haute Cuisine Toch begon in diezelfde tijd de triomftocht van de Haute Cuisine. Bij de bovenlaag van de bevolking was meer geld dan ooit tevoren, en wie rijk was wilde dat laten zien ook. Overdadige eetpartijen waren en uitstekende gelegenheid om je vrienden te laten zien dat je onbe perkt met geld kon smijten. Kreeft, oesters, tong, truffels, ganzelever - vrij zeldzame en dus dure ingre diënten waar koks de meest fantas tische en gecompliceerde berei dingstechnieken op toepasten. Het grote Frankrijk met zijn enorme klimatologische contras ten heeft van oudsher allerlei re gionale specialiteiten gekend. Al leen rondtrekkende reizigers kon den zich daarvan een beeld vor men - de transportmogelijkheden waren te beperkt om al die produk- ten over het uitgestrekte land te verspreiden. Eigenlijk pas na de Eerste Wereldoorlog kwam er grootschalig goederenvervoer op gang. Pas toen werd het mogelijk etenswaren tot in alle uithoeken van het land te brengen en het ge wone volk ermee kennis te laten maken. Pas toen werd het gelijk heidsideaal van de Franse Revolu tie bereikt - laten we daarom spre ken van de Culinaire Revolutie. Eentonig Wat cijfers laten duidelijk zien hoe eentoning de voeding van het volk vroeger was. Een eeuw gele den werd er zes keer zoveel brood gegeten als nu. Toen was dat 6 kilo per week, nu slechts één. Per hoofd van de bevolking wordt er nu driemaal zoveel vlees gegeten als in 1900: 2,25 kilogram per week tegen driekwart kilo. Al die verha len over de goeie ouwe tijd, het weelderige leven van vroeger, de hoorn des overvloeds, berusten dan ook op fantasie. In de Proven ce zijn nog heel wat ouderen die zich kunnen herinneren hoe de eerste koeien daar pas in de jaren twintig verschenen - voor die tijd kenden ze alleen geiten en scha pen. Niettemin, de smaak van Frank rijk is van wereldfaam. De kunst van het voedselbereiden en de kunst van het tafelen wordt ner gens op zo'n hoog niveau beoe fend. De eetbare voortbrengselen van het Franse land en de Franse wateren zijn van onbetwiste top kwaliteit. Jaarlijks maken vele dui zenden toeristen over de hele we reld pelgrimstochten naar Franse toprestaurants. En het is een feit dat de gemiddelde Franse huis vrouw met meer aandacht en ken nis van zaken haar levensmiddelen inkoopt en toebereidt dan haar Ne derlandse vakzuster. Toch verandert ook de smaak van Frankrijk. In de steden verrij zen net zoveel hamburgerpaleizen als bij ons. Jong Frankrijk drinkt cola. De term 'fast food' maakt ook daar opgang. Wie de regionale keu kens van Frankrijk nog in zijn au thentieke gedaante wil leren ken nen, zal zich moeten haasten. Wie geen geld of gelegenheid heeft die grote reis te ondernemen, kan thuis in zijn leunstoel genieten met het in Amerika uitgegeven boek 'The taste of France'. Nooit zag ik zo'n schitterende collectie foto's van voedsel, zelden zo'n prachtige beschrijving van ingre diënten en gerechten. Kenners we ten de weg wel naar winkels waar ze liefhebberen in kookboeken. De naam van de fotograaf is Robert Freson, vooral Britse auteurs lever den tekstbijdragen. De uitgave is van Stewart, Tabori en Chang, New York. Een echte aanrader. De aardappelen zijn dit jaar van een uitzonderlijke kwaliteit. Wie bijvoorbeeld de boeren uit de Pur- mer hoort, zal moeten geloven dat het jaren geleden is dat de aardap pel zo goed van structuur en smaak is geweest. Want de aardappel mag dan in ons eigen land volksvoedsel nummer één zijn, zoiets betekent nog niet dat er niet enorme smaak verschillen kunnen zijn. Bintjes smaken na een natte zomer beslist anders dan na een droge, zonnige zomer. Maar daarover gaat het nu niet. Nee, ditmaal aandacht voor de verschillende toepassingen van de aardappel. Een paar zijn er alge meen bekend. Gekookt, gebakken, puree, al dan niet als frites gefri tuurd. Al heel wat minder gebrui kelijk is de gevulde aardappel en de gepofte. Om nog maar te zwij gen over de aardappelbolletjes, (pommes Pansiennes) gegratineer de aardappelen en gestoomde aardappelen. Een aantal traditionele toepas singen voor een feestelijke maal tijd: - POMMES A LA LYONNAISE: snij de gekookte aardappelen in schijfjes en zout ze voorzichtig. Olie in een koeke- of braadpan heet maken en de schijfjes aardappelen op een matig vuur aan beide kan ten bruin bakken. Snij enkele uien (ongeveer een kwart van het ge wicht van de aardappelen in even dunne of dikke ringen en bak die ook aan beide zijden bruin. Meng ze met de aardappelen en bak het geheel nog even door. - POMMES PARISIENNES/ POMMES NOISETTES: met een aardappelboor rondjes uit grote aardappelen steken. Pan met water koken. De aardappelbolletjes in een frituurrekje leggen en in het kokend water laten zakken. Als het water na enige tijd opnieuw gaat koken het rekje met de aardappel- bolletjes eruit nemen. Aflaten koe len en droog deppen. Daarna in de braadpan of koekepan in de boter gaar en goudgeel bakken. De klein ste bolletjes heten Pommes Noiset tes, de grotere bolletjes Pommes Parisiennes. Bij dat laatste worden ze door de beroepskok dikwijls ook nog door een warme vleesgla- ce, een tot dik ingekookte bouillon van vlees, gehaald. - POMMES ROSTI: ongeschilde aardappelen goed schoon wassen en gaar stomen. Daarna schil afpel len en de gare aardappel in reepjes schaven. Koekepan verhitten met reuzel of boter en het schaafsel aardappel daarin als een panne- koek aan beide kanten goudgeel bakken, terwijl zout en peper wordt toegevoegd. Lekker is ook om er wat reepjes mager spek, tus sen het schaafsel in, mee te laten bakken. - POMMES PAILLES: voor wie een keukenmachine heeft is hetju- liennesnijden van geschilde aard appelen een koud kunstje. De aardappelflinters daarna goed was sen en drogen. Frituren op 180 gra den tot ze goudbruin en knappend zijn. Uit laten lekken en pas daarna zouten. - POMMES DUCHESSE/POM- MES MARQUISE: pureer de ge kookte aardappelen. Voeg ei en bo ter toe en voor de smaak zout, pe per en wat nootmuskaat. Vul een spuitzak met de puree en spuit er rozetten mee op een bakplaat. Een beetje eigeel over die rozetten geeft de puree in de hete oven daarna een fraai bruin korstje. Als door de puree ook nog tomatenpuree is ge- meng, wordt het Pommes Marqui se. - AARDAPPELKROKETTEN: nog even doorgaand op die spuit zak met puree. Voeg aan de puree voor de Duchesse-aardappelen ge hakte peterselie toe. Strooi bloem op een snijplank of gladde aan recht en spuit rechte rollen van het mengsel. Wacht tot het goed is af gekoeld. De staafjes worden dan op ongeveer 5 centimeter afgesne den. Wentel de staafjes daarna door de bloem en paneer ze met ei en paneermeel. Een uurtje met rust laten en daarna in de frituur van ongeveer 170 graden frituren. - POMMES A LA DOUPHINOI- SE: leg de in plakjes gesneden rau we aardappelen in een ovenvaste schaal. Voeg zoveel melk toe dat de aardappelen net onder staan. Strooi er geraspte kaas overheen en smelt wat boter die u daar over heen giet. Gratineren in de oven. Dit recept biedt veel mogelijkhe den tot variatie. Bijvoorbeeld door het gebruik van wat gekneusde knoflook, het afwisselen van de schijfjes aardappel met wat tomaat of appel, het toevoegen van krui den of het variëren met verschil lende kaassoorten. Tot zover een aantal traditionele recepten. In Londen is de aardap pel in de schil erg populair. De aardappel wordt dan in de schil ge kookt, doorgesneden en gevuld met bijvoorbeeld kaas, mais, ge hakt, of een bonenmengsel. Met de komst van de magnetron dienden zich elk experiment weer nieuwe mogelijkheden aan, maar ook steeg het verlangen naar nieuw keukengereedschap. Want zag dat er niet verleidelijk uit in de folders: de maaltijden, uit de diep vries, hup in de magnetron en zo op tafel? Dat spaart nog eens in de afwas. Beroerde alleen is wel dat wanneer je al je pannen en schalen wilt aanpassen aan je nieuwe kook- tempo de bodem van de beurs snel is bereikt. Gelukkig is er een wat prijsvrien- delijker omschakeling mogelijk. Het Amerikaanse merk Anchor Hocking, geïmporteerd door de fir ma J^kbijl in Lelystad, brengt on der de noemer Freeze Heat Ser ve een serie microwave-artikelen op de markt die de experimenten redelijk betaalbaar maken. De vas te prijs is fj14,95 per verpakking. Voor dat geld heeft u dan bij voorbeeld twee kleine ovale scha len met deksels of één grote of een schaal met vakverdeling. Het kunststof materiaal is ook nog bruikbaar in conventionele ovens, mits u de temperatuur niet boven de 200 graden Celsius uit laat ko men. Zet u een lege schotel in de oven of denkt u voor dat mooie bruine korstjes even het grillele ment aan te zetten, dan is het ook gedaan met de koopman. Het ma teriaal is wel afwasmachinebesten- dig. Het gros van de afwasmachines heeft twee bezwaren: ze nemen veel plaats in en ze zijn pas ren dabel voor complete gezinnen. Heb je niet zoveel ruimte in de keuken of blijft het aantal ver vuilers in huis beperkt, dan val je buiten te prijzen. Dat verandert nu want Bau- knecht brengt een vaatwasser op de markt die qua afmetingen zelfs nog gebruikt zou kunnen worden in sta-caravan of vakan tiehuisje. De machine, die is in te bouwen in elk keukenkastje met breedte van 45 cm, heeft wel ge noeg ruimte voor de vier zogehe ten standaard-couverts, inclusief dekschalen. Voor een volledige wasbeurt gebruikt het apparaat 1,0 kWh stroom en 17 liter water. De ad viesprijs van deze machine, die officieel Compact afwasmachine GSC4 heet, is 1148 gulden. Diepvries spinazie wordt anders geteeld.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1987 | | pagina 11