Schoenlapper bindt strijd
aan met de wegwerpcultuur
'Nederlandse boer leverde huzarenstukje'
Remonstranten bezinnen zich op vrijzinnigheid
Reportage
PAGINA 2
MAANDAG 23 MAART 1987
Hebt u de laatste tijd nog schoenen ter reparatie aangebo
den aan een schoenmaker? Als het antwoord ja luidt, kan
dat bestempeld worden als een verrassing. Twintig pro
cent van de Nederlandse bevolking heeft nog nooit een
schoenhersteller bezocht, een niet gering aantal landgeno
ten weet zelfs niet van het bestaan van dat vak. Reden voor
de ruim 1900 ondernemers in deze branche - in 1948 waren
er nog 10.500 schoenmakerijen - de handen ineen te slaan.
Aan het voortouw van deze (laatste?) reddingspoging staat
de voorzitter van de Katholieke Bond van Schoenmaker
spatroons, P. A. Idema uit Zijdewind. VoorYiem staat bui
ten kijf dat de schoenmakerij het jaar 2000 zal halen. „Zo
lang er schoenen gemaakt worden, zal er voor ons werk
zijn".
Op zijn veertiende is hij bij zijn va
der in de schoenmakerij begonnen.
„In die tijd, zo'n veertig jaar gele
den, was er werk in overvloed. De
gezinnen waren veel groter dan nu
en geld was er bijna niet. Ze koch
ten schoenen van een van de weini
ge, maar goede (Nederlandse) mer
ken zoals Robinson voor jongens
en die moesten jaren mee. Jaar in
jaar uit werden ze hersteld en als
Pietje er uit was gegroeid, dan
kreeg z'n jongere broer ze, die er
ook weer een paar jaar op moest
lopen".
door
Arne Ruitenbeek
„We gingen op maandag de
buurt in en haalden by de klanten
de schoenen op. Op zaterdag
brachten we ze weer, keurig her
steld, terug. Twee dagen voor ser
vice, dat was niet mis. We maakten
lange dagen om het werk af te krij
gen. Hoewel de reparaties niet veel
kostten, hadden we een goede bo
terham". In de jaren vijftig ging
ook de schoenindustrie hier over
op het Amerikaanse systeem: veel
verschillende soorten schoenen,
die aan het modebeeld beant
woordden. „Niet meer zoals vroe
ger. dat je één paar schoenen had
voor zon- en feestdagen, maar een
paar voor elke bijzondere gelegen
heid en voor elk seizoen. Zomer
en winterschoenen, gemakkelijke
schoenen voor de dames voor door
de week en pumps met soms heel
hoge hakken voor een dansavond".
„Dat zou niet zo erg zijn geweest,
als dat schoeisel ook gerepareerd
moest worden. Maar leer verdween
als het enige materiaal. Er werden
alternatieve materialen gevonden.
Synthetisch spul, of, zoals wij dat
noemen, leer aan de meter. Bij dui
zenden paren stonden ze in de win
kel. Goedkoop en voor iedereen
bereikbaar, want ook het inkomen
steeg. Op dat moment is de klad in
de schoenmakerij gekomen. De
schoenmakers konden die plastic
schoenen niet meer herstellen. Ze
hadden er de apparatuur niet voor,
ze hadden dat ook nooit geleerd".
Het produkt werd zo goedkoop,
dat het voor de consument niet
meer loonde naar de schoenher
steller te stappen en voor een paar
tientjes aan nieuwe zolen, h.akken
en naden te laten verlappen. Je
gooide de kapotte schoenen weg
en kocht een paar nieuwe, dan was
je niet veel duurder uit. De ene na
de andere schoenmakerij werd op
gedoekt. Vaak was de ondernemer
tegelijkertijd ook de enige werkne
mer, maar van die paar reparaties
konden hij en zijn gezin niet meer
leven.
Hakkenbars
bars. In de grootwinkelbedrijven
en in winkelcentra doken de Mis
ter Minits op, waar ze binnen een
paar minuten nieuwe hakken on
der je (al dan niet lederen) schoe
nen zetten. De echte schoenma
kers konden inpakken. Iedereen
stapte naar zo'n hakkenbar toe en
na een paar keer nieuwe hakken te
hebben gekocht, ging men gewoon
naar de winkel toe voor een nieuw
paar volgens de laatste mode".
„Wij dachten, dat kunnen wij
ook. Zo ontstond 'de echte hakken
bar': klaar terwijl u wacht, maar
dan wel door een vakman. Wij kon
den bovendien zolen aanbrengen.
De Mister Minits sloegen, zoals te
verwachten was, terug. Zolen eron
der zetten? Geen probleem. In on
ze branche zonnen we op het defi
nitieve antwoord. Dat moest ko
men van de jongere en vooruitstre
vende schoenmakers. De oudere,
conservatieve herstellers misten
de boot, die hadden te lang nee ver
kocht als ze plastic schoenen
moesten maken".
Collega's van Idema stapten naar
de schoenindustrie en keken daar
goed rond. „Daar hadden ze de
nieuwste apparatuur. Die moesten
we aanschaffen. We stortten ons op
de vakliteratuur, in een poging bij
de tijd te blijven. We leerden alles
over nieuwe vulcanisatieproces-
sen, basisstoffen om alle schoenen
mee te kunnen maken. Weg met de
hamer en de driepoot. Spijkers zul
je in een schoenmakerij niet meer
aantreffen, lijm is het toverwoord.
Voor verschillende soorten rubber,
plastic en nylon heb je net zoveel
lijmen nodig".
Sportschoenen
„Tegenwoordig loopt de jeugd
op sportschoenen. De zolen van
die sportschoenen zijn opgebouwd
uit verschillende lagen en iedere
laag vraagt een andere verwerking.
Nu kunnen we dat en tegen een
prijs, die afgezet tegen de (vaak te)
hoge aanschafprijs, voor klant en
schoenmaker rendabel is".
Aan de filiaalbedrijven (de Mis
ter Minits enzovoorts) wordt vol
gens Idema paal en perk gesteld.
„Tot voor kort trof je bij die zaakjes
geen vaklieden aan. Met het minis
terie van economische zaken heb
ben de drie schoenmakersbonden
- de katholieke, de christelijke en
de algemene - een overeenkomst
getroffen, dat binnen vyf jaar per
hakkenbar een gediplomeerde
schoenhersteller in dienst is".
„Een goede vakman leende zich
niet voor zo'n bedoening. De belo
ning was er minder en het was/is
geen vakwerk. Ze hebben een ei
gen 'opleiding', waarin je in zes we
ken leert schoenen te herstellen.
Dat kan niet. Iemand, die het vak
onder de knie wil krijgen, moet de
tweejarige cursus schoenhersteller
volgen op basis van een leer/werk-
overeenkomst. Een dag per week
naar school voor de theorie en de
andere weekdagen praktijk in de
herstelwerkplaats. Wil je je als
schoenmaker zelfstandig vestigen,
dan moet je nog een anderhalfjari-
ge vervolgcursus doen". Dat laat
ste wordt op korte termijn faculta
tief, omdat niet alle vaklieden on
dernemer willen worden.
„Ik vind het heel positief, dat er
sinds een jaar of vijf ook gediplo
meerde vrouwelijke schoenher
stellers zijn. Dat is begonnen met
dochters van collega's. Mijn kinde
ren zal ik niet aanraden om het vak
in te gaan, want zo' rooskleurig ziet
het er niet uit. Van ruim 10.000 be
drijven in '48 naar nog geen 2000
nu en en werkaanbod neemt nog
steeds af!"
Te duur
In opdracht van het Hoofdbe
drijfschap Ambachten heeft het
bureau Inter/View uit Amsterdam
een representatief onderzoek ver
richt onder 1005 Nederlandse huis
houdens. De groep geënquêteer
den bestond voor 80 procent uit
vrouwen en voor 20 procent uit
mannen. Uit dat onderzoek bleek
dat maar liefst twintig procent van
de Nederlandse gezinnen nooit
schoenen laat repareren. In de
helft van de gevallen beoordeelt de
consument zelf of er al dan niet ge
repareerd wordt. Dus zonder de
vakman te raadplegen. Een kwart
van de bevolking vindt de schoen
maker te duur.
„We weten hoe dat gekomen is.
Ik heb het net geschetst: andere
materialen, hakkenbars, te late
reactie vanuit de branche. De be
volking denkt dat je alleen leren
schoenen kunt laten repareren bij
ons. In het noorden en het oosten
van het land zijn de schoenmake
rijen op de vingers van een hand te
tellen. Allemaal weggesaneerd. In
de Randstad zijn er weer te veel in
een klein gebied, zodat ook daar de
nood hoog is. Veel jongeren weten
niets eens dat er zoiets als een
schoenmaker bestaat".
„De vraag luidde: wat kunnen
we tegen die beeldvorming doen
Belangrijkste was, dat we een front
zouden gaan vormen. Dat is enige
jaren geleden, toen de malaise vol
op aan de gang was, mislukt. De
schoenmakers wilden geen geld
stoppen in een actie. Driejaar gele
den is onze bond opnieuw de strijd
om het bestaan aangegaan".
„Het onderzoek van Inter/View
is daaruit gerold. Op 30 en 31 maart
begint een collectieve reclamecam
pagne onder het motto 'Gun schoe
nen een tweede ronde, weggooien
is zonde'. Voor het eerst in de ge
schiedenis werken de leden van de
drie organisaties en de ongeorgani
seerden samen; dat is zeer verheu
gend. Op een stuk of dertig na
doen alle 2000 ondernemers (gro
tendeels eenmanszaken) mee. Ie
dere schoenmaker krijgt een pak
ket stickers, posters en tassen. Op
de radio zullen reclamespots te ho
ren zijn. We gaan adverteren in da
mesbladen en in de regionale dag
bladen. Aan klanten wordt binnen
kort een couponboekje uitgereikt,
waarmee ze kortingen kunnen krij
gen op de reparatie van zomer
schoenen".
Vakwerk
In de twee jaar, dat de campagne
loopt, moet de schoenmaker weer
bekend zijn geworden bij het pu
bliek. Moeten miljoenen Nederlan
ders weten, datje alle schoenen ter
reparatie kunt aanbieden en dat
het loont om schoenen te herstel
len. „Bij de vakman, want die le
vert vakwerk. Bij ons geen ver
keerd geplakte of slecht afgesne
den hakken en zolen".
„We moeten niet meteen wonde
ren verwachten. Neem alleen het
feit, dat je in Noord-Holland geen
schoenherstellerscursus kunt vol
gen. Ik heb de theorie geleerd in
Alkmaar en daarna in Amsterdam,
maar die mogelijkheden zijn er
niet meer. Nu moet je een dag per
week naar Rotterdam, Zwolle of
Waalwijk. Ik weet niet of jongeren
dat kunnen opbrengen".
Idema: „Veel jongeren weten niet eens dat er zoiets als een schoenmaker
bestaat. (fotoGPD)
Jaap van der Veen van boerenbond naar ministerie van landbouw
Van der Veen„Het zal een hele opgave worden onze exportpositie te
houden". «fotoGPD»
UTRECHT (ANP) - „De vrijzin
nigheid bevindt zich in een cri
sis. Ze kampt met een soort ver
legenheidssyndroom en weet
niet zo goed raad met zichzelf'.
Dit zei prof. dr. Th.M. van Leeu
wen afgelopen zaterdag in een
inleiding tijdens de Algemene
Vergadering van Beraad van de
Remonstrantse Broederschap in
Utrecht. Centraal op deze bijeen
komst, die slechts adviezen kan
geven maar geen besluiten kan
nemen, stond de vraag naar de
positie van de Remonstrantse
Broederschap in de vrijzinnig
heid.
De sterke daling van het aantal
leden (momenteel ongeveer
10.000) dwingt de Remonstrantse
Broederschap om over de toe
komst na te denken. Daarnaast
spelen een aantal principiële vra
gen. Zo moet worden gekozen
tussen een plaats bij de andere
vrijzinnige organisaties of sa
menwerking met de grote calvi
nistische kerken in Samen op
Weg.
De oorzaak van de crisis in de
vrijzinnigheid is volgens prof.
Van Leeuwen de doorwerking
van de vrijzinnige idealen in de
rest van de samenleving. Deze
ontwikkeling maakt een aantal
vrijzinnigen onzeker. Zij vinden
dat de vrijzinnigheid hiermee is
achterhaald en kan worden afge
schaft. Anderen verwachten juist
brede sympathie en toestroom
van nieuwe leden.
Beide vooruitzichten vindt
Van Leeuwen overdreven. Hij
ziet volop ruimte voor een vrij
zinnige geloofsgemeenschap die
ruimte laat voor persoonlijke ge
loofsbeleving, onderdak biedt
aan de mensen die aan de rand
van de kerk staan en flexibel ant
woord geeft aan de vraag van on
ze tijd. De Remonstrantse Broe
derschap moet een voortrekkers
rol spelen. Het recente besluit
om relaties van niet-gehuwden
in te zegenen vindt hij hiervan
een goed voorbeeld.
Romero-herdenking. In El
Salvador en Guatamala worden
DEN HAAG (GPD) - Jaap van
der Veen (43), tot 1 mei nog voor
zitter van de Nederlandse
Christelijke Boeren en Tuinders
Bond (CBTB), werkzaam in tal
van functies op agrarisch gebied
in Nederland en Europa, en daar
na directeur-generaal op het mi
nisterie van landbouw, denkt dat
begin 1988 op jaarbasis het even
wicht is bereikt tussen de nu nog
te hoge' melkproduktie en de
door
Cees Keizer
marktvraag. Om het hele jaar
door een gelijkmatige melkaan-
voer te waarborgen zullen de zui
velfabrieken volgens hem in tij
den van een lage produktie een
hogere prijs aan de boeren moe
ten betalen.
"De afgelopen jaren zijn onze
zuivelfabrieken op het verkeerde
been gezet. In maanden van een
grote aanvoer hebben ze meege
holpen de overschotten aan bo
ter en melkpoeder te produce
ren. Dat kon omdat die over-
shcotten op de stoep van de koel
huizen gezet konden worden.
de mensenrechten bij voortdu
ring en op systematische wijze
geschonden. Daarentegen is in
Nicaragua de situatie structureel
beter is. In de berichtgeving over
schending van mensenrechten in
Nicaragua worden deze uitzon
deringen, hoe verwerpelijk ook,
sterk opgeblazen.
Dit zei prof. dr. D.C. Mulder,
voorzitter van de Raad van Ker
ken in Nederland, zaterdag tij
dens de zevende landelijke Ro
mero-herdenking in Amsterdam.
Ruim zeshonderd mensen wa
ren na afloop van de herden
kingsdienst in de Keizersgracht-
kerk in een stille tocht naar het
Weteringsplantsoen getrokken
om by de tekst van Van Rand
wijk „een volk dat voor tirannen
zwicht zal meer dan lijf en goed
verliezen, dan dooft het licht" de
slachtoffers van de mensenrech
tenschendingen in Midden-Ame-
rika te gedenken.
Het organiserende Romero-co-
mité, waarin nagenoeg alle ker
kelijke Derde Wereld-organisa
ties vertegenwoordigd zijn, voert
want Brussel betaalde het toch
wel. Dat is nu duidelijk afgelo
pen. Er komt een meer marktge
richt beleid, dat wil zeggen dat
we er zelf meer voor moeten zor
gen dat we onze produkten kwijt
raken".
Jaap van der Veen neemt met
deze uitspraken al een voorschot
op zijn nieuwe topfunktie als di
recteur-generaal op het ministe
rie van landbouw, de op één na
hoogste ambtenaar op het depar
tement. Nu al krijgt hij van boe
ren en tuinders vanuit het land
duidelijke boodschappen mee.
"Ze feliciteren me met m'n be
noeming, maar zeggen tegelij
kertijd: Jaap we vinden dat wel
goed maar je moet er wel voor
zorgen dat je op dat ministerie
een paar zaken voor ons regelt".
Huzarenstukjes
Van der Veen is de mening toe
gedaan dat de Nederlandse agra
rische sector de afgelopen jaren
een aantal ware huzarenstukjes
heeft geleverd. "Ondanks het
steeds verder wegvallen van de
wereldmarkt hebben we ons aan
deel behouden; zijn zelfs gaan
momenteel een campagne voor
vrijlating van politieke gevange
nen in El Salvador en tegen de
verdwijningen-in Guatamala.
'Besmette aandelen'. De her
vormde synode moet er bij de or
ganen van bijstand krachtig op
aandringen dat zij meewerken
aan de uitvoering van het syno-
debeleid inzake Zuid-Afrika,
vooral wat betreft het uitoefenen
van economische druk op dat
land. Daarbij moet wel rekening
met de eigen verantwoordelijk
heid van deze organen worden
gehouden. Verder moet er bin
nen een half jaar een lijst worden
opgesteld van Nederlandse be
drijven die onvoldoende mede
werking verlenen aan het uitoe
fenen van economische druk op'
Zuid-Afrika.
Dit stelt het moderamen de sy
node voor in de nota, waarin ver
slag wordt gedaan van de bespre
kingen over het Zuid-Afrika-be-
leid van de Nederlandse Her
vormde Kerk. Vorig jaar novem
ber besloot de hervormde syno
behoren tot de grootstg expor
teurs ter wereld van agrarishce
produkten. Dat moeten we zo
houden. Dat houdt in dat we het
de komende tijd moeten hebben
van verbreding van het produk-
tenpakket, het zoeken naar nieu
we markten. Kortom het zal een
hele opgave worden onze export-
positie te behouden en uit te
breiden".
"We hadden eerst te maken
met de Europese gemeenschap
van de negen, nu van de twaalf.
Onze markt is dus vergroot. De
export van levende varkens naar
Spanje is het afgelopen jaar fa
belachtig geweest. De natuurlij
ke neiging door te groeien is erg
groot". Van der Veen meent dat
de mogelijkheden voor die groei
aanwezig zijn. "De agrarische
sector zal het dan moeten zoeken
in verbreding van het pakket, in
tensivering van de markt".
"We moeten onze bedrijven
blijven ontwikkelen om onze
goede exportpositie te behou
den. Er is geen andere keus. We
zijn voor het grootste deel van de
afzet van onze agrarische pro
duktie afhankelijk van de ex-
de tot het selectief afstoten van
aandelen als teken van solidari
teit met de slachtoffers van de
apartheid. De synode droeg de
organen van bijstand zo mogelijk
gezamenlijk tot beslissingen te
komen. In de besprekingen is
echter gebleken dat hierover
geen overeenstemming van in
zicht bestaat.
Hervormde Kerk. Beroepen te
Apeldoorn: W. van de Kamp te
Rijnsaterwoude. Beroepen te
Den Haag: B. Plaisier, eervol ont
heven predikant te Scherpenzeel
(Gld.). Beroepen te Deventer als
predikant voor bijzondere werk
zaamheden (ziekenhuispredi
kant): J. H. Weijenberg, kandi
daat te Ugchelen, die dit beroep
heeft aangenomen. Beroepen te
Rijswijk (Noord-Brabant): A. B.
den Hartog, kandidaat te Nes.
Aangenomen naar Emmeloord
(Noordoostpolder): B. Koole te
Steenwijk.
Bedankt voor Staphorst (deel
gemeente De Rank): J. M. de
Meij te Houten (deelgemeente
De Open Hof).
port. Dit laten sloffen is voor Ne
derland levensgevaarlijk".
De nieuwe directeur-genereaal
ziet de toekomst voor onze agra
rische sector niet somber in.
"Maar er moet nog wel veel ge
beuren. Allereerst moet ervoor
worden gezorgd dat de boer uit
de knelband van de vele regelin
gen en verplichtingen komt. Dat
wil niet zeggen dat die regelin
gen en verplichtingen moeten
verdwijnen: er moeten aan boer
en tuinder nieuwe mogelijkhe
den worden geboden met inacht
neming van bijvoorbeeld de zorg
voor het milieu".
Van der Veen vindt dat de aan
tasting van het milieu door de
omvangrijke ammoniak-uitstoot
(zure regen) binnen enkele jaren
moet zijn afgelopen. Hij denkt
dat veeboeren zullen overgaan
tot de bouw van stallen die de
ammoniak-uitwaseming voorko
men. En: "De boeren moeten
snel gaan investeren in milieu-
verbeterende maatregelen. Als
dat niet gebeurt is er geen toe
komst voor de boer, want die
boer is meer afhankelijk van een
goed milieu dan wie ook".
Toegelaten tot de evangeliebe
diening en beroepbaar: me
vrouw A. G. Hoogerbrugge, Peli
kaanhof 60B, 2312 EC Leiden; P.
R. Middelkoop, Hoge Rijndijk
16, 2382 AS Zoeterwoude; H. P.
Roest, Francois Houttijnshof 1,
2312 KP Leiden; P. I. Veenstra,
Laurensvliet 45, 3331 HV Zwijn-
drecht.
Beroep uitgebracht door de
Kooi-Merenwijkgemeente te Lei
den op ds. A. Alblas te Amster-
dam-Watergraafsmeer.
Gereformeerde Kerken. Be
roepen te Nijverdal: drs. S. Poel
man te Damwoude.
Christelijke Gereformeerde
Kerken. Beroepen te Bunscho
ten: J. Westerink te Urk.
Gereformeerde Gemeenten.
Beroepen te Capelle-Biezelinge:
A. Bac te Bodegraven, die be
dankte voor Amsterdam-Noord,
voor Enkhuizen en voor Nieu-
werkerk (Zeeland); beroepen te
Stuurmanskunst
Nederland heeft geen agrari
sche mammoetbedrijven, zoals
men in het buitenland wel wil
doen geloven. "De ijzersterke
kracht van onze agrarische sec
tor is het kleinschalige familiebe
drijf met daaromheen een krach
tige keten van toeleverende- en
dienstverlenende bedrijven en
handel".
Als een van de grootste proble
men voor de komende jaren ziet
Van der Veen het openhouden
van de grenzen voor onze pro
dukten. "Als je ziet dat de EG uit
Amerika met de staart tussen de
benen is teruggekomen nadat er
met een handelsoorlog werd ge
dreigd is het nu niet zo verstan
dig een heffing van 765 gulden
per ton op plantaardige oliën en
vetten te gaan leggen. Dat is op
nieuw vragen om problemen.
Het is nu niet de tijd om stoere
"dingen te doen. Je hebt jezelf er
mee. Het zal van mij straks veel
stuurmanskunst vragen de gren
zen open te houden en onze ex
portstromen door te laten gaan".
Rotterdam-Centrum: M. Mon-
dria te Waardenburg.
Bedankt voor Tholen: G
Mouw te Genemuiden; bedankt
voor Aalst: H. Hofman te Kala
mazoo (Verenigde Staten); be
dankt voor Middelburg-Zuid: B.
van der Heiden te Woerden; be
dankt voor Den Haag-Zuid: P.
Honkoop te Kampen.
Gereformeerde Gemeenten in
Nederland. Beroepen te Elspeet:
W. Verhoeks te Arnemuiden, die
bedankte voor Scherpenzeel.
Oud Gereformeerde Gemeen
ten in Nederland. Bedankt te
Stavenisse: A. D. Muilwijk te
Dordrecht.
