DE WITTE MOTOR
VINDT Z'N
BRANDSTOF
IN WASSENAAR
Menken-Landbouw combineert traditie en toekomst op voorbeeldige wijze:
Het verhaal van Menken-Landbouw is een succesverhaal,
gedragen door ijver, vooruitziende blik en durf van twee
mensen die individueel een bedrijf startten in dezelfde
branche: de zuivelbranche. Van concurrenten werden Leen
Menken en Theo Heemskerk in de loop van de jaren
collega/concurrent om via een gemeenschappelijk belang in
Leiden tenslotte te eindigen als elkaar respecterende en elkaar
goed aanvullende partners in een Wassenaarse onderneming
die nu, nog steeds als Menken-Landbouw tot de grootste en
modernste zuivelverwerkende ondernemingen van Europa
kan worden gerekend.
Leen Menken en Theo Heemskerk
begonnen in 1925 oorspronkelijk aan het
'eind' van de zuivelketen: als melkman.
Om zich door visie en durf tenslotte door
de zuivelketen heen te worstelen tot bijna
aan het begin: als eigenaren van een
zuivelfabriek. Hun respectieve zoons
hebben het werk van hun ouders zodanig
uitgebouwd dat Menken-Landbouw
momenteel 'n héle zuivelketen van begin
tot eind bewaakt, beheerst dan wel
beïnvloedt. Primair om één reden: de
consument melk en melkprodukten te
bieden van de allerbeste kwaliteit.
In Noordwijkerhout en in Oegstgeest
lagen de wortels van Menken-Landbouw
en ze liggen er in feite nog steeds. Theo
Heemskerk, zijn vrouw, hun vier zoons en
één dochter zetten vanaf 1925
gemeenschappelijk de schouders onder
de activiteiten in de zuivelbranche die
door vader Theo werden geëntameerd. In
Oegstgeest was het Leen Menken die,
uiteraard ook met toegewijde steun van
zijn echtgenote en tenslotte vijftien
kinderen het bescheiden zuivel winkeltje
een dynamische groei en uitbreiding liet
ondergaan. Zowel in Noordwijkerhout als
in Oegstgeest werd voor de oorlog
melkwijk na melkwijk bij het bedrijf
betrokken maar in beide plaatsen bleef
het niet bij de verkoop en bezorging van
zuivelprodukten en eieren alleen.
Techniek
Zowel Menken als Heemskerk zagen al
vroeg het belang in van de
verworvenheden van de moderne
techniek. Oe eerste telefoon van
Noordwijkerhout werd in huize
Heemskerk geïnstalleerd. De
pasteur-installatie stond, nog voordat
pasteurisatie wettelijk werd
voorgeschreven, in zowel Oegstgeest als
Noordwijkerhout in de bedrijfsruimte
achter de winkel. De elektro-motor deed
z'n intrede in de bedrijvige activiteiten
van Heemskerk en Menken. Zodat ook al
in de beginjaren duidelijke en belangrijke
parallellen te vinden waren in de
bedrijfsmatige filosofie van de latere
partners.
De groei in de vraag noopte tot een
steeds hogere, steeds snellere produktie.
Steeds meer rauwe melk werd door
Menken Melk in Oegstgeest en de, van de
stoere naam De Landbouw voorziene,
melkinrichting van Heemskerk in
Noordwijkerhout gevraagd, geleverd,
verwerkt en gedistribueerd via de winkel
en via de wijken.
Wankel
De oorlog veroorzaakte ook in de
bedrijven van de families Menken en
Heemskerk de nodige ernstige
problemen. Nieuwe voorschriften en
bepalingen, moeilijkheden met de
melkleveranties, het bonnensysteem, de
sterk slinkende veestapel... al die
elementen drukten zwaar en diepgaand
op de bedrijfsvoering en continuiteit van
zowel De Landbouw als Menken Melk.
Vakmanschap, durf, creativiteit en ijver
hielpen de twee bedrijven echter door die
duistere jaren heen en zowel De
Landbouw als Menken Melk stonden na
de oorlog - weliswaar wankelend - maar
nog steeds overeind. Om een
na-oorlogse periode in te gaan die
gekenmerkt zou worden door
stormachtige nieuwe ontwikkelingen die
ook de zuivelbranche niet voorbij gingen.
Het ondernemerschap van zowel
Heemskerk als Menken kon zich meer dan
ooit laten gelden en steunend op het
verleden en geruggesteund door zoons
die in de bedrijven waren gekomen, werd
de blik voortvarend op de toekomst
gericht. In Noordwijkerhout betekende
dat een metamorfose van de
melkinrichting De Landbouw. Er werd
fors uitgebreid en tegelijkertijd gekozen
voor uitgifte van melk in flessen inclusief
de daarbij horende omvangrijke
apparatuur in de vorm van vulmachines,
flessenreinigers, capsule- en
kroonkurksluiters, sterilisatoren en
koeltanks. In Oegstgeest speelde zich bij
Menken Melk een vergelijkbare
ontwikkeling af. Ook hier breidde het
werkgebied van de fabriek en de
bijbehorende afzetkanalen zich steeds
sterk uit. Helemaal toen in 1948 en het
daarop volgende jaar de melkinrichtingen
van Van der Kloot, Dijk en Rijn en Kingma
werden overgenomen, gevolgd door die
van de VOMI in Voorschoten.
Ruimte
Een gedenkwaardig moment was het
ogenblik dat Menken Melk uit Oegstgeest
samenging met Van Paridon uit
Wassenaar. In het besef dat de fabriek in
Oegstgeest geheel uit z'n jas was
gegroeid, werd door Leen Menken en zijn
zoons Ad, Kees en Leen de ruimte
gezocht. En bij Van Paridon in
Wassenaar, op de plaats van de
'Hygiënische Melkstal Rust en Vreugd',
werd die ruimte gevonden. Een jaar lang
bereidden Menken en Zoons de
verhuizing naar Wassenaar voor om die
tenslotte in 24 uur compleet te realiseren,
in 1951 was Menken Wassenaar een feit.
Proces
Groei kenmerkte ook de periode na de
oorlog bij De Landbouw van Theo
Heemskerk en zijn zoons Piet, Jan, Cor en
Theo. Vanuit Noordwijkerhout werd in
feite de hele streek tussen Haarlem en
Leiden bediend en het werkgebied van De
Landbouw grensde in het zuiden dan ook
aan dat van Menken Melk uit Oegstgeest
en een zuivelfabriek in Leiden die
eveneens de LANDBOUW heette. Ooit
spande de 'Leidse Landbouw' een proces
aan tegen de Noordwijkerhoutse
Landbouw om een naamsverandering bij
de concurrent af te dwingen. In die
(vooroorlogse) tijd en de heersende
locaal-regionale gerichtheid, bleek de
afstand tussen beide zuivelfabrieken en
het werkgebied ervan, naar het oordeel
van de rechter, groot genoeg om
verwarring te voorkomen.
Gemeenschappelijk
belang
De vooruitziende blik van zowel Menken
als Heemskerk zegevierde in het midden
van de jaren vijftig over competitieve
argumenten. De "Leidse Landbouw"
stond te koop en Menken zocht
Heemskerk op om te horen of die fabriek
niet iets was voor een gezamenlijke
aankoop. Die kreeg inderdaad in 1955 z'n
beslag. Menken en Heemskerk
Peter Menken werden benoemd tot
adjunct-directeuren van algemeen
directeur A. Witmuts.
Het gemeenschappelijk Leidse belang
hield echter de individuele expansie van
de beide bedrijven niet tegen. Zowel
Menken als Heemskerk bleven groeien,
ook al omdat in de jaren na 1955 steeds
meer bedrijven werden overgenomen.
Met name Menken Melk toonde zich in
dat opzicht buitengewoon voortvarend
en zelfs 'grensoverschrijdend'. Bepaalde
De Landbouw Noordwijkerhout zich
immers tot overname van regionale
inrichtingen als Weerestein in Hillegom,
Warmerdam in Voorhout en Mariënbos in
Aerdenhout, Menken Melk zocht het
duidelijk ook verder weg. In de periode
tussen 1955 en 1970 werden bijvoorbeeld
expansieve activiteiten ontplooid in
Hoensbroek (hoewel dat Zuidelijke
avontuur onder druk van de concurrentie
werd beëindigd) en voorts (met
aanzienlijk meer succes) in Den Haag
(R.M.I.), Leiden (De Sierkan) en opnieuw
Den Haag (De Hanze). Samen met De
Hanze richtte Menken Melk de LIKO
Frisdrankenfabriek op die in Wassenaar
werd gevestigd maar in 1970 werd
overgebracht naar Bodegraven. De, door
LIKO in Wassenaar begonnen
basisverbreding door de produktie van
frisdrank ter hand te nemen bleek
razendsnel succesvol door innoverend en
marktgericht denken. Een heel bekend
voorbeeld daarvan vormen de befaamde
Jaffa-drinks die in de jaren zestig opzien
baarden door hun driehoekige
verpakking en zich, mede daardoor, in
een enorme populariteit en bekendheid
mochten verheugen. Het succes van toen
is momenteel door LIKO Bodegraven op
voortreffelijke wijze uitgebouwd. Dat
bedrijf richt zich nu, naast de produktie
van frisdranken, eveneens op de
produktie van vruchtendranken en
vruchtensappen. Het beschikt daarvoor
onder meer over de grootste en meest
geavanceerde blikken-vullijn van Europa.
Bliksemactie
Menken's expansie-behoefte bracht het
bedrijf in bespreking met de
Coöperatieve Melk Centrale (de huidige
Melkunie). Die besprekingen liepen in
1962 op niets uit. Sterker nog: de CMC
dreigde alle melkleveranties aan Menken
Wassenaar (jaaromzet in 1962 aan melk
in liters: 30 miljoen!) te staken en deed
dat ook. Menken wist echter via een
bliksemactie van acht weken ruim
vijfhonderd boeren aan zich te binden.
Boeren die onafhankelijk wilden werken
en graag met Menken Wassenaar in zee
gingen.
Fusie
Wie eveneens graag in zee wilde gaan
met Menken (maar bepaald niet omdat
men zelfstandig wilde opereren!) was
concurrent/zakenpartner De Landbouw
uit Noordwijkerhout. Bij de familie
Heemskerk was men immers tot de
conslusie gekomen dat hun fabriek in
Noordwijkerhout geen
uitbreidingsmogelijkheden meer had en
dat daarom naar een andere plaats
uitgekeken moest worden. Opnieuw
kwamen de families Menken en
Heemskerk met elkaar in contact. In 1955
resulteerde het eerste contact in een
samenwerking in De Landbouw Leiden.
Het tweede contact leidde, na een
zorgvuldige voorbereiding, tot een
volledige fusie in 1970 van Menken Melk
en De Landbouw Noordwijkerhout. De
fusie bracht de twee ondernemingen
samen in Wassenaar en leidde tot sluiting
en verkoop van De Landbouw in
Noordwijkerhout.
De groei en basisverbreding van Menken
Landbouw Wassenaar sinds 1970 is even
veelzijdig en imposant als voorbeeldig. In
de zuivelsector onderscheidt Menken
Landbouw zich meer dan ooit door
kwalitatief hoogwaardige
zuivelprodukten met hoog-gewaardeerde
produkt- en smaakeigenschappen. De
particuliere zuivelonderneming krijgt de
melk geleverd van geselecteerde,
zelfstandige veehouders en kan daardoor
een volkomen controle uitoefenen over
de verwerking van de melk en de
uiteindelijke bestemming ervan. De
veehouders hebben, door uitsluitend
rauwe melk van superieure kwaliteit te
leveren, rechtstreeks invloed op de
uiteindelijke kwaliteit van de
eindp'rodukten van Menken Landbouw.
Die op haar beurt ver-strekkende en
omvangrijke aandacht richt op een
superieure verwerking, een superieure
kwaliteit en een uiterst
consument-gericht produkt- en
innovatie-beleid. Omdat Menken
Landbouw een uiterst gezonde (wat wil je
met zoveel melk in huis) en
financieel-krachtige onderneming is, kan
er slagvaardig en flexibel worden
opgetreden.
Brede vleugels
Menken Landbouw anno nu is een
Holding met vijf werkmaatschappijen.
Menken Landbouw Wassenaar is er
uitsluitend voor de verse melk en
melkprodukten. De jaaromzet in liters
bedraagt momenteel 150 miljoen.
Menken Dairy Food in Oud Gastel (NB)
produceert lang-houdbare produkten,
cream cheese en speciale produkten en
richt zich voorts op de export daarvan
over de gehele wereld. Onder de vleugels
van de holding Menken Landbouw zijn
voorts actief: Liko Frisdranken b.v. in
Bodegraven en de Bottelmaatschappij 't
Gooi in Soest (licentiehouder van Coca
Cola). In Belgie is actief de N.V. Menken in
Aartselaar. Van daaruit moet het
marktaandeel van de melkprodukten en
vruchtendranken in België en Frankrijk
worden gestimuleerd. De Belgische
vestiging is met name gespecialiseerd,
actief en succesvol in de sectoren
zuidvruchten, noten en popcorn.
Kwaliteit en
continuïteit
Hoe breed de activiteiten van de
verschillende werkmaatschappijen van
de Menken Landbouw Holding ook
mogen zijn; hoe verfijnd ze ook mogen
zijn georganiseerd, het primaire doel van
de onderneming is gericht op kwaliteit en
continuïteit. Melk als basis van een
concern als Menken Landbouw is immers
niet genoeg. Zeker omdat melk en
melkprodukten voor een aanvaardbare
prijs op de markt moeten worden
gebracht, is een basisverbreding pure
noodzaak. Uiterste efficiency en een hoge
financiële draagkracht zijn geboden om
enerzijds een hoge prijs voor de rauwe
grondstof te kunnen betalen, een op
kwaliteit ingesteld verwerkingsprocédé in
stand te kunnen houden, de
ambachtelijke verworvenheden ruimte te
kunnen blijven geven en, anderzijds, het
eindprodukt tenslotte voor een
verantwoorde prijs op de markt te kunnen
brengen. Dat Menken Landbouw daarin
slaagt is al opmerkelijk. Dat Menken
Landbouw daarin slaagt met vooral zuivel
en zuivelprodukten die zich qua smaak,
geur en aroma in een.hoge populariteit
verheugen is zelfs voorbeeldig. Even
voorbeeldig als de visie, het
vakmanschap, de durf en de ijver van
twee mannen die in 1925 de basis legden
voor een indrukwekkend concern door uit
de melkbus een pintje melk uit te
schenken...
