m TVe hebben te maken met wrede killers' Brainjoggen Denkwijzer Onze taal Bimdeskriminalamt steeds stap achter bij RAF ZATERDAG 14 MAART 1987 PAGINA 17 Weggestopt ineen Voorstadje van Wiesbaden zetelt de Westduitse centrale recherché» bet Bimdeskriminalamt. Het zenuwcentrum van de jacht op de misdaad oogt als een doodordinair bouwwerk. Slechts de hekken en de tv-camera's verraden dat er iets te besehermen valt. Het BKA, zoals de centrale recherche kortweg heet, is in 35 jaar uitgegroeid tot een speurkolos waar 3500 mensen werken. SMi Veertig procent van de werknemers heeft een universitaire graad. Overal vrouwen en mannen in witte jassen en nergens de slim ogende speurderstypen met gleufhoed en sigaret in de mondhoek. Het Bimdeskriminalamt is een efficiënt werkend apparaat, ui. DOOR JOOP VAN DER HORST Iemand over de hekel halen. Hoe komen we aan die uitdrukking? De betekenis is bekend genoeg. Het is iemand scherp beoordelen of zelfs kwaad spreken over iemand. Maar waar komt zoiets van daan? Het komt van een hekel. Een hekel is een plank met rechtopstaande tanden waar men bundels vlas of hennep overheen haalt om de bast te splijten, om korte ve zels te verwijderen en de lange recht te trekken. Vlas en hennep haalt men dus over de hekel. Als we nu iemand over de hekel halen, doen we dat alleen bij wijze van spreken. Wie die ijzeren tanden van de hekel kent, beseft dat het een bar baars hardhandige behandeling is. Van daar de tegenwoordige figuurlijke bete kenis van iemand over de hekel halen. En hekelen heeft op dezelfde manier zijn betekenis gekregen. Oorspronkelijk he kelde men alleen het vlas maar in beeld spraak kunnen we ook een persoon he kelen of zijn gedrag. In sommige dialecten bestaat ook het ge zegde met zijn gat op een hekel zitten en dat betekent: ongedurig zijn, of: zich in een hachelijke toestand bevinden. Een heel andere hekel hebben we in de uitdrukking een hekel hebben aan. Deze is in de geschiedenis van onze taal be trekkelijk jong. Voorzover bekend werd het omstreeks 1785 voor het eerst ge bruikt. Het is vervorming van een oudere uitdrukking een hak hebben op. Dat is net zoiets als de pik hebben op. Hakken, hakketakken, pikken zijn allemaal on vriendelijk. De hekel uit een hekel hebben aan is in gebruik genomen als versterking van hak. Juist doordat zulke uitdrukkingen meestal erg emotioneel geladen zijn, zoekt men vaak naar sterkere woorden. Zo kunnen we ook de pest, de schurft, een pesthekel enzovoort hebben. Van hak naar hekel is maar een klein stapje. Waarschijnlijk hebben onze voorouders in de 18e eeuw hekel gekozen omdat er al een woord hekel bestond. Misschien is ook gedacht aan het Duitse woord Ekel (tegenzin, afkeer) en ekeln in zinnen als es ekelt min ik heb er een afkeer van. Als we nog wat verder in het verleden teruggaan, zijn de ene hekel (plank met ijzeren punten) en de andere hekel (uit hak) wel familie van elkaar. Want de he kelplank is natuurlijk vernoemd naar de uitstekende punten of haken, terwijl hak daar ook mee samenhangt. Hak, hoeken haak zijn allemaal puntige uitsteeksels. Gisteren heb ik verkleind vlees gegeten, met rijst en bietjes. Maar ik weet niet wat het is: verkleind vlees. Je koopt het in bewaarverpakking, van een bekende vleeswarenfabriek in Oss. Op de verpak king staat: 2 runderlapjes. Uit mager, ver kleind vlees. Ze zien er uit als runderlap jes op ware grootte. Als er alleen had gestaan 2 runderlapjes zou ik gedacht hebben dat het gewoon runderlapjes waren. Maar nu ik weet dat mijn lapjes gemaakt zijn uit verkleind vlees, word ik achterdochtig. Wat is ver kleind vlees? Is dat een hond in plaats van een koe? Is er van mijn runderlapjes een stuk afgesneden, voor de btw, of voor de arme landen? De meneer van de winkel wist het niet. We zullen de krant van vandaag maar naar Oss sturen en vragen om inlichtingen. Sinds enige tijd wordt in trams en metro weer gecontroleerd. We hebben daar een splinternieuw woord aan te danken: de VIC. De letters staan voor veiligheid, informatie en controle. Het woord is zo nieuw dat het meervoud nog niet vast staat. Je hoort zowel VIC-ers als VICs. Binnenkort zal blijken waar de spraakma kende gemeente voor kiest. chaampjes, willekeurig via onze herse nen gestuurd, kunnen worden. Een ander aspect van ons hersenpoten- tieel is, dat de hoeveelheid en snelheid waarmee we gewoonlijk informatie op nemen vele malen vergroot kan worden. Een voorbeeld daarvan is de snelheid waarmee we lezen en de gelezen stof be grijpen. De gemiddelde leessnelheid van een mens is zo'n 200 tot 250 woorden per minuut. Dat is betrekkelijk traag als we bedenken, dat met relatief eenvoudige methoden die snelheid gemakkelijk is op te voeren tot 600 a 700 woorden per nuut en zelfs tot 1000 woorden per nuut. Het interessante is, dat die hogere snel heid niet ten koste gaat van het begrip van de leesstof. Evenmin is snellezen moeiender dan gewoon of langzaam te zen. De verklaring hiervoor is de volgefi- de. Mensen hebben meestal van jongsm geleerd woord voor woord te lezen. Wan neer ze een regel lezen, lopen ze de woon den achtereenvolgens langs, stoppen bij ieder woord even dat wil zeggen dat iè bij elk woord hun ogen fixeren en oog spieren aanspannen) en onderbreken ge regeld om de afzonderlijk gelezen woor den qua betekenis aan elkaar te koppe len in hun hersenen. Wanneer iemand nu leert om niet per woord maar per groepje van bijvoor? beeld drie woorden of zelfs per hele regel te lezen, dan gebeurt er het volgende. Hij hoeft niet over de betekenis van ieder woord afzonderlijk na te denken, maar begrijpt de betekenis van een woord, nu eerder in het verband waarin het staat. Verder hoeft hij minder vaak met zijn ogen te fixeren, dus zijn oogspieren min der in te spannen. Gevolg is dat leessnel heid en begrip toenemen. U begrijpt de strekking. We moeten met zijn allen, jong en oud, dagelijks gaan brainjoggen. En voor bejaarde presiden ten moet het zelfs verplicht worden ge steld. Reacties op deze rubriek naar Leidsch/Al- phens Dagblad, Postbus 54, 2300 AB in Lei den. door René Diekstra hoogleraar psychologie te Leiden door Hans Hoogendijk gebrand of niet. Taalwetenschappers analyseren met behulp van computers en beeldschermen de spraak van ver dachten. Kenmerkende spraakstoornis sen, hoe gering ook, worden zichtbaar gemaakt op een beeldscherm. Eén van de wetenschappers vertelt op zo'n ma nier een RAF-terrorist levenslang achter de tralies te hebben gekregen. De kennis van deze experts is zo ver bluffend dat zij tot op enkele kilometers nauwkeurig vast kunnen stellen uit welk dorp of stad een verdachte komt. Ze kunnen vaststellen of iemand rookt en ze zijn in staat grofweg te bepalen tot welke beroepsgroep iemand hoort. Aan de hand van eventuele achtergrondge luiden worden diagnoses gesteld die de politie binnen een half uur een redelijk beeld geven over de man of vrouw die getelefoneerd heeft. Nodig is natuurlijk wel een bandopname. 'Gewone' misda digers willen nog wel eens bellen, de RAF doet dat echter al lang niet meer. In schietkamers worden 2000 verschil lende wapens uitgetest op al hun eigen aardigheden. Met camera's die 4000 tot 5000 beelden per seconde maken, wordt de karakteristiek van elk wapentype vastgelegd. Het sporenonderzoek heeft ook totaal nieuwe dimensies gekregen, zelfs resten van 0,00001 procent kunnen nog worden aangetoond. De handschrif tenanalyse is bijna griezelig perfect. Portretten Een speciale afdeling houdt zich bezig met het samenstellen van portretten van onder meer de gezochte RAF-terroris- ten. Ook hier helpt de computer. Op het beeldscherm verschijnt de pasfoto van bijvoorbeeld de gezochte Barbara Meyer, een -BKA-man zet een andere fo to in de computer en Barbara Meyer heeft ineens een totaal ander kapsel. Aan de hand van de gegevens die de speurders hebben verzameld, worden zo verschillende montages gemaakt, die moeten helpen bij de opsporing. Op de Westduitse televisie verschijnen gere geld dit soort foto-montages. De BKA heeft haar taktiek veranderd: niet langer vellen vol gezichten, maar individuele beelden. De bevolking moet helpen, want ondanks miniscuul speurwerk zijn de RAF-toppers nog altijd spoorloos. Maar Wiesbaden weet veel. Alles wordt in de gaten gehouden. Duikt een sympathisant onder en wordt zo dus een potentiële verdachte, dan is het BKA daar redelijk snel achter. „De sociale hulp wordt niet meer afgehaald, de huur - Een beetje jaloers is er natuurlijk wel gereageerd in het zenuwcen trum van het Bundeskriminalamt, nadat de collega's in Frankrijk in één klap de vermoedelijke top van de terroristische organisatie Action Directe hadden opgerold. Maar aan de andere kant levert deze spectacu laire actie hoogstwaarschijnlijk ook wel iets op voor de eigen strijd te gen doodsvijand nummer één: de Rote Armee Fraktion, RAF. Het BKA liet dan ook direct weten dat de arrestatie van de Franse terroristen een ernstige tegenslag betekent voor de RAF. „De RAF heeft zich steeds ingezet voor een coördinatie op Europees ge bied. Maar dat is voor zover wij weten alleen met Action Directe gelukt. Nu moeten zij hun dromen op dit gebied in ieder geval begraven", aldus de West duitse veiligheidsexperts. Het dagblad Die Welt citeerde veiligheidsexperts die in dit verband verwijzen naar een in Am sterdam geopend bureautje, Radikal In fo, dat oproept tot de harde strijd, zoals aanslagen op elektriciteitsmasten, spoorwegen en industrieën. Heinrich Boge, sinds vijf jaar top- speurder van West-Duitsland en zijn plaatsvervanger Hans Zachert, bevesti gen dat de RAF een Westeuropese anti- imperialistische terreurorganisatie wil de vormen. Logistiek werd er ook al sa men gewerkt, maar voor zover het BKA weet hebben ,de terroristen uit de ver scheidene landen nog nooit gemeen schappelijk aanslagen uitgevoerd. „Sinds 1984 heeft de Rote Armee Fraktion zich meer en meer ingezet om 'alle revolutionaire krachten' in een zo genaamd anti-imperialistisch front in West-Europa te bundelen. Er zijn aan wijzingen voor een op elkaar afgestemd handelen tussen de RAF en tenminste Action Directe", stelt het BKA. Sloeg de RAF ergens toe, dan volgde korte tijd la ter Action Directe en omgekeerd. Killers Voor de toppers van het BKA is het zonneklaar dat de RAF ideologisch het meeste structuur heeft onder de Europe se terroristische groeperingen. „Dat is altijd al zo geweest", stelt Heinrich Bo ge. „Maar de eerste en tweede generatie terroristen, en daarmee doel ik op de op richters zoals Ulrike Meinhof, Andreas Baader en Gudrun Ensslin, waren veel meer ideologisch geschoold dan de hui dige generatie. We hebben nu te maken met wrede killers". Heinrich Boge wil ook niets horen van kritiek dat het BKA weinig successen boekt in de strijd tegen de RAF: „In de vijf jaar dat ik hier aan de top sta, heb ben we 20 terroristen gepakt. We gaan ervan uit dat de harde kern van de RAF, het Commando, nog uit 15 tot 20 mensen bestaat. Daaromheen bevindt zich een groep van ongeveer 200 militanten, die voor de logistiek (bevoorrading red.) zor gen, maar ook aanslagen plegen waarbü alleen schade wordt aangericht". Dan bestaat er nog een groep sympathisan ten die op ongeveer 2000 wordt geschat. Boge over het uitblijven van spectacu laire arrestaties: „Na de moord op de di plomaat Von Braunmühl verwachtten velen natuurlijk arrestaties, maar zo gaat dat niet meer. In tegenstelling tot vroe ger hebben deze terroristen bijvoor beeld hun vluchtweg haarscherp geana lyseerd. We zijn er bijna zeker van dat zij dat zelf doen en dit niet overlaten aan de militanten. Maar ook wij hebben onze taktiek moeten veranderen. Per slot van rekening hebben deze terroristen door de in het openbaar gevoerde processen tegen hun collega's een kijkje in onze keuken kunnen nemen. We zijn echter fantasierijk genoeg om nieuwe wegen te vinden en daarom zijn we overtuigd van successen. Ook de samenwerking met de media functioneert goed. We krijgen veel tips uit de bevolking". De rust in de RAF bevalt Boge niet: „Sinds de moord op Von Braunmühl hebben wij geen tekens meer vernomen uit het killer-com.mando. Ik moet aanne men dat ze nieuwe aanslagen voorberei den, maar het kan zijn dat hun plannen worden bemoeilijkt door onze nieuwste tegenmaatregelen. En neemt u van mij aan, we weten heel wat meer over de harde kern dan naar buiten komt". Zijn plaatsvervanger Hans Zachert: „Bij elke RAF-generatie is het ons ge lukt exact vast te stellen wie bij het Commando horen. We zoeken er nu 28". Techniek Maar gevonden hebben de speurders deze moordenaars nog niet, terwijl alle rechercheurs in de Bondsrepubliek plus 3500 experts in eigen huis ter beschik king staan. En deze deskundigen be schikken over alles wat de techniek maar te bieden heeft. Met rastermicroscopen die een vergro tingsmogelijkheid hebben tot 100.000 keer worden de kleinste' sporen opge zocht. Natuurwetenschappers kunnen om maar een voorbeeld te geven lampjes van richtingaanwijzers zo nauwkeurig onderzoeken dat vastgesteld kan wor den of bij een ongeluk dat lampje heeft Reconstructie van de wijze waarop kogels door de kleding zijn gegaan. Tegen het einde van de jaren zestig en begin van de jaren zeventig werd aan de Universiteit van Berkeley in Califomië een aantal experimenten gedaan, dat het denken over de mogelijkheden van de menselijke hersenen diepgaand heeft veranderd. In één daarvan werd nage gaan wat de invloed was van de omge ving op de ontwikkeling van de hersen schors van dieren, in dit geval ratten. Een groot aantal jonge ratten werd in twee groepen verdeeld. De ene groep werd aan de gebruikelijke omstandighe den in een onderzoekslaboratorium blootgesteld. Dat wil zeggen dat de rat ten gedrieën in een kooi werden ge plaatst en voldoende voedsel, water en andere verzorging kregen. De ratten uit de andere groep werden steeds met z'n twaalven in grotere kooien geplaatst. Deze kooien waren voorzien van allerlei voor de dieren interessante voorwerpen waarmee ze konden spelen. Die voorwer pen werden elke dag anders opgesteld, zodat de omgeving in feite voortdurend veranderde. Wat bleek nu? Al na betrekkelijke korte tijd vertoonden de ratten in de stimule rende omgeving opvallende veranderin gen in hun hersenen. Hun hersenschors werd zwaarder en dikker dan die van de ratten uit de 'gewone' groep. Hun zenuw banen bleken meer en fijnere vertakkin gen te vertonen, grotere cellen te hebben en de cellen bleken chemisch actiever te zijn. Bovendien bleken de gestimuleerde ratten vriendelijker en gemakkelijker te hanteren. Uit een andere serie experimenten bleek dat deze invloed van de omgeving op de hersenen niet alleen bij jonge die ren plaatsvindt, maar ook bij oudere dieren. Men ontdekte dat zelfs als de rat ten al een tamelijke hoge leeftijd hebben - vergelijkbaar met een menselijke leef tijd van zestig tot vijfenzestig jaar - een periode van drie weken in een stimule rende omgeving doorgaans voldoende is om ze de achterstand in hersenontwikke- ling ten opzichte van ratten die altijd in die omgeving hebben geleefd, in te laten halen. Inmiddels is er ook onderzoek gedaan bij mensen dat - zij het op indirecte wij ze in dezelfde richting wijst, namelijk dat het afnemen van geestelijke vermo gens met het klimmen der jaren geen on vermijdelijk of onomkeerbaar gegeven is. Zo is men er vele tientallen jaren van uit gegaan dat intellectuele of geestelijke vermogens, zoals die met de gebruikelij ke intelligentie- ofIQ-tests worden geme ten, vanaf de leeftijd van 25-30 jaar ge leidelijk aan achteruit gaan. Testpresta ties laten inderdaad over het algemeen een teruggang na die leeftijd zien. Uit longitudinale studies, dat wil zeg gen studies waarbij mensen over een groot deel van hun levensloop zijn ge volgd, is nu gebleken dat die achteruit gang beslist niet absoluut is. Dat wil zeg gen dat ze bij sommige mensen wel en bij andere mensen niet optreedt. De reden daarvan is, dat de laatsten op hogere leeftijd geestelijk meer actief zijn dan de eersten. Gebleken is ook dat mensen, die op hun zeventigste een bepaald, relatief laag, IQ vertonen, met behulp van be paalde trainingsmethoden zes tot acht jaar later aanzienlijk beter presteren op intelligentietests. Mary Diamond, één van de belangrijk ste hedendaagse onderzoekers op dit ge bied, heeft daarom onlangs de uitspraak gedaan dat voor onze geestelijke vermo gens, zoals geheugen, reactiesnelheid, be grip, combinatievermogen en analytisch denken in belangrijke mate geldt: "Use it or loose it". Hoe is het mogelijk, dat onze hersenen nog op hoge leeftijd zo'n flexibiliteit en groeipotentieel bezitten? Het antwoord op die vraag moeten we zoeken in de bouw van de hersenen zelf. Een mens heeft gemiddeld zo'n 10 miljard hersen cellen. Het aantal verbindingen dat ie dere hersencel met andere cellen kan ma ken is gelijk aan het getal 1 met daar achter zo'n 30 nullen. Dat betekent weer dat het aantal mogelijke verbindingen in onze hersenen gelijk is aan een getal dat begint met een 1 met daarachter maar liefst zo'n dertien miljoen kilome ter aan nullen! Naast deze duizeling wekkende getallen moet men verder be denken dat elke seconde in onze herse nen naar schatting zo'n 7000 tot 15.000 verschillende chemische reacties plaats vinden. Ieder mens loopt dus met een wonder in zijn hoofd rond, dat een vermogen heeft in vergelijking waarmee dat van grote computers kinderspeelgoed is. Van dat vermogen gebruiken we gewoonlijk maar een deel. Sommige experts menen dat mensen gemiddeld niet meer dan een vijfde tot een derde van hun hersencapa- citeit daadwerkelijk gebruiken. Het is overigens uitermate wijs van moeder na tuur om de mens met deze overcapaciteit uit te rusten. Daardoor is het bijvoor beeld voor de hersenen relatief gemakke lijk om verbindingen of functies die op de ene plaats verloren zijn gegaan op een andere plaats weer op te bouwen. Want hoewel de verschillende hersen delen ieder hun eigen min of meer gespe cialiseerde functies hebben, is een zekere verschuiving of overname van functies door het grote potentieel mogelijk. Het betekent ook dat er bijna geen grenzen zijn aan wat mensen kunnen leren. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk voor mensen om met behulp van bepaalde methoden de reacties van allerlei organen te leren beheersen, zoals hartslag, bloeddruk en maag- en darmbewegingen. Zelfs de elektrische activiteit van de hersenschors, zoals die met behulp van een Elektro-encephalogram (EEG) wordt vastgelegd, kan via bepaalde trainings methoden willekeurig worden gestuurd. Zulke trainingsmethoden, die onder de verzamelnaam biofeedbackmethoden worden gevatkunnen vanzelfsprekend een uiterst belangrijke plaats hebben in het bestrijden en voorkomen van licha melijke ziektes. Er zijn ook aanwijzingen, uit dierex perimenten, dat bepaalde functies van ons afweersysteem, zoals het aantal en de activiteit van de witte bloedli- niet meer betaald en uiteindelijk wendt de verhuurder zich tot de politie". Maar het blijft gissen waar de man of vrouw is gebleven. De recherche loopt eigenlijk altijd een stap achter. De recherche weet bijvoor beeld dat sinds jaren de brieven waarin een aanslag wordt opgeëist op dezelfde machine worden getypt, maar als je dat ding niet hebt, heb je aan die kennis ook weinig. Verder weet Wiesbaden dat de RAF sinds drie jaar zelf kentekenplaten maakt. En men weet ook dat die dingen alleen bij een oppervlakkige waarne ming echt lijken, maar het is praktisch onuitvoerbaar om elk kenteken te con troleren. Tot de feiten die de laatste tijd voor enig opzien zorgden, hoort ook het pis tool type Smith en Wesson, waarmee in 1978 de werkgeversvoorzitter Hans Mar tin Schleyer werd gedood. De RAF ver moordde er vorig jaar Von Braunmühl mee. Voor de politie zijn er drie mogelij ke verklaringen: het pistool werd van wege de symbolische waarde gebruikt, een oud-terrorist is de moordenaar, of de dader pakte zo maar een pistool uit een van de depots. Maar ook daar schiet je weinig mee op. Sinds 1981 heeft de politie meer dan tien wapendepots ontdekt. Daarbij vond men ook foto's voor vervalste paspoor ten, die nu weer worden gebruikt voor de fotomontages in de opsporingsactie. Maar het BKA weet niet of de RAF nog meer depots heeft. Voor alle zekerheid worden de gevonden opslagplaatsen dag en nacht bewaakt. Je weet maar nooit. Oorlogskas Ook over de financiële toestand van de RAF is weinig bekend. Het is niet uitge sloten dat de Beweging van de Tweede Juni die zich een paar jaar geleden bij de RAF aansloot, de eigen 'oorlogskas' van naar schatting 4,5 miljoen heeft inge bracht. Het BKA weet wel dat van dit bedrag ruim een half miljoen boven wa ter is gekomen. De rest is spoorloos. BKA-president Heinrich Boge gokt behalve op techniek en zijn wetenschap pers ook op de hulp van de bevolking. Op 'Commissaris Toeval', zoals hij het noemt. „Bij de voorbereiding van hun aanslagen hebben terroristen altijd ma teriaal en ruimten nodig. Daarbij vinden handelingen plaats die de terroristen niet voor hun omgeving kunnen verber gen. Zo zijn de RAF-killers na het mis lukken van een bomaanslag met de uit België afkomstige springstof weer over geschakeld op hun eigen procédé. En daarbij hebben ze bijvoorbeeld bepaalde onkruidbestrijdingsmiddelen, gasfles sen of brandblpssers nodig". De West duitsers moeten dus politiemannetje spelen, een idee dat op behoorlijk veel weerstand is gestuit. Maar het BKA moet wel proberen meer tips uit de bevolking te krijgen, omdat het nog nooit is gelukt under cover agenten het terroristische milieu binnen te krijgen en de druk naar resul taat toe neemt. In zijn jacht op succes pleit Boge ook voor de zogenaamde kroongetuigen-regeling die in een ex treem geval zelfs moordenaars strafvrij heid belooft als zij hun maten erbij lap pen. Boge: „Ik denk dat zo'n regeling ons zou helpen. Ik geloof niet dat er zich ie mand' uit het killer-commando zal mel den, wel is het mogelijk dat mensen uit de militante omgeving naar ons komen. Dan kunnen we mogelijk heel wat te we ten komen over de logistiek en de inter ne structuur van de harde kern". De kans dat de regering-Kohl tot deze kroongetuigenregeling besluit is vrijwel uitgesloten. De specialisten van het Bundeskrimi nalamt blijven dus hun sporen verzame len en opslaan, de strijd gaat door, hoe frustrerend die voor de speurders eigen lijk ook moet zijn. Want tot nu toe lopen ze altijd een stap achter in dit kat- en muisspel met dodelijke inzet. Heinrich Boge houdt de moed erin: „We zijn zeker

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1987 | | pagina 17