Leidsch Dagblad | 1987 | 7 maart 1987 | pagina 23

Michael werd doodgestoken
omdat hij er 'gewoon' uitzag

*1

Toneelstukjes

Denkwijzer

Onze taal

eu.

ui.

1J'

oe.

ZATERDAG 7 MAART 1987

EXTRA

PAGINA 23

In de nacht van 26 op
27 september 1986
werd de 23-jarige
Michael Poyé op het
station van Hilversum
doodgestoken. Door
een skinhead. Net
zoals drie jaar eerder
de 15-jarige Kerwin
Duinmeijer bij een
Amsterdamse
broodjeswinkel werd
vermoord. Nu pas zijn

Michaels ouders en
andere familieleden in
staat om enigszins te
overzien wat er die

nacht precies is
gebeurd. En dat tart
elke beschrijving.

door Pieter van de Vliet

De 23-jarige Michael Poyé uit Hui
zen is op het station in Hilversum
doodgestoken omdat hij er „ge
woon" uitzag. De dader, de 24-jarige
Frankie K., is een skinhead met een
fascistische achtergrond. Dat moet
niet worden verbloemd, vindt de
Koördinerende Onderzoeksgroep
tegen Racisme en Fascisme
(KORF). Evenmin als het feit dat
Frankie een vriend is van Nico B.
die Kerwin Duinmeijer in Amster
dam doodstak "omdat hij een neger
was".

Ze zoeken nog steeds naar het
Naar het waarom van het zinloze. Mi
chael Poyé, 23 jaar, doodgestoken op het
lste perron van het station in Hilversum
waar hij met een vriend, Mark, een pa
tatje zat te eten.

Zijn vader: "Als het een vechtpartij
was geweest om iets. Een verschil van
mening, een ruzie die uit de hand loopt.
Datje zo kwaad wordt dat je je niet meer
kunt beheersen. Maar dit. Een jongen
die daar zit, alleen zit".

De avond ervóór is Michael zoals ge
woonlijk met z'n hond Super Grover de
hei op gegaan, tegenover de ouderlijke
woning aan de Naarderstraat in Huizen.
Daar is hij graag. Hij houdt van de na
tuur, fotografeert planten, bloemen, die
ren. Met gevoel en geduld. Dat maakt
zijn foto's bijzonder. Twee dansende li-
belles, de gloed van hun kleuren in de
zomerzon. Die foto, gemaakt tijdens zijn
vakantie in Joegoslavië, heeft hij zelf
nooit gezien. Ze hangt nu uitvergroot in
de woonkamer van zijn ouders. Die foto
moet de basis worden van een kunst
werk, symbool tegen zinloos geweld.

Voorbij

September 1986. Sinds kort woont Mi
chael op zichzelf, in een huisje aan de
Hulweg in het oude dorp. Hij heeft z'n
diensttijd er op zitten. Vindt een baan bij
Philips. Is vrijwilliger bij het jongeren
centrum De Kompasroos in Huizen. Zijn
moeder: "Het ging goed met hem. Hij
begon z'n plaats in het leven te vinden.
Ik kus hem die avond nog gedag, zeg: rij
voorzichtig. En ik zie hem nooit meer te
rug. Het is voorbij. Terwijl het niet af is".

De nacht van 26 op 27 september. Het
concert van de reggaegroep Mister Re-
view in het Hilversumse jongerencen
trum De Tagrijn is laat afgelopen. Mi
chael en de vier jaar jongere Mark heb
ben genoten. „Het was een te gek con
cert", zal Mark Struijs uit Almere, de
overlevende, later tegenover de politie
verklaren. De twee houden van reggae.
Maar het is ook de favoriete muziek van
skinheads. Zo'n vijftien van hen, afkom
stig uit Amstelveen, Zaandam en
Nieuw-Vennep, bezoeken het concert.
Ze drinken veel bier. Gooien glazen ka
pot. Ze ontbloten provocerend het bo
venlijf om de tatoeages te laten zien: de
hakenkruizen, het teken van de Neder
landse Volks Unie, de in de huid gekerf
de kreet 100 procent White Power. Ze
roepen Sieg Heil en brengen de Hitler
groet. Sommigen zijn stomdronken als
ze op weg gaan naar het station. Daar
kladden ze hakenkruizen op de muur,
roepen weer Sieg Heil.

Op het 2de perron wachten ze op de
trein naar Amsterdam.

Op het lste perron zitten Michael en
Mark.

Glenn S. is de eerste die hen ziet. Hij is
agressief, de hele avond al. Hij
schreeuwt tegen iedereen, schopt overal
tegenaan. In De Tagrijn is hij zijn mes
kwijt geraakt. Een mes hoort bij de uit
rusting, bij de status. Een buck knife.
Een overlevingsmes waarmee Rambo
het in films in z'n eentje tegen de maat-
schapij opneemt.

Over de rails loopt Glenn naar de twee
toe.

Vuurtje

Wat er toen is gebeurd komt de vader
van Michael maar moeizaam te weten.
Want er waren die nacht buiten de skin
heads en de twee jongens geen andere
mensen op het station. Daarom schakelt
hij, ongebruikelijke stap voor de vader
van een slachtoffer, een advocaat in: mr.
A. H. J. van den Biesen van het advoca
tenkantoor Nieuwezijds in Amsterdam.
Dan komt er meer informatie los.

Michael moet hebben gedacht dat de
jongen een vuurtje kwam vragen.

"Michael en ik hebben heel wat afge-
kletst met z'n tweetjes. Hij nam me se
rieus. Ik voelde me niet het kleinere zus
je, maar meer een vriend. Michael hield
niet van geweld, hij ging agressie uit de
weg. Hij verwachtte eigenlijk geen
agressie bij anderen. Hij begreep het
niet en hij was er niet op bedacht", zegt
de zeventienjarige Mireille. "We liepen
vaak samen over de hei. Ik ga nu nog
wel, met zijn hond. Maar die wandeling,
die is heel anders geworden".

Over Super Grover, de hond: "Hij
hoorde bij Michael. Hij is een beetje als
mijn broer. Lief, goedaardig. Doet nooit
iemand kwaad. Een sul, een lobbes".

Glenn S., die over de rails naar het
tweetal is gelopen, vraagt geen vuur. Hij
vraagt, treiterig, aan Mark: "Ben jij een
punker?" En aan Michael: "Ben jij een
hippie?". De andere skins komen erbij.
Dreigen, schelden, schreeuwen. Ze spu
gen in de patat, klodders mayonaise
vliegen in het rond. "Dollen, lol maken",
zo zullen ze de inleidende handelingen

tot de dodelijke steekpartij later om
schrijven.

Michaels vader: "Mijn zoon was geen
hippie en Mark geen punker. Maar die
skinheads wilden dat ze dat waren. Ze
wilden zich zelf een aanleiding geven ge
weld te gebruiken".

Prooi

Vincent, de vriend van Mireille, denkt
dat ze een prooi zochten. De 24-jarige
Frankie K., die de dodelijke steek toe
bracht, moet Michael zo hebben gezien,
zegt Vincent. "Frankie zag dat ie precies
de goede voor zich had. Geen Rambo of
een Bruto, maar een jongen die nooit ie
mand kwaad zou doen. Een weerloze,
makkelijke prooi. Frankie heeft voort
durend het gevoel dat hij zich voor zijn
vrienden hoog moet houden. Hij kon
nou eens laten zien dat hij echt de leider
was. Ik zie 't als een soort carrière ma
ken. Die skins waren allemaal opgefokt,
op zijn hand. Hij zou nu wel eens de be
slissende steek toebrengen. Hij wist dat
Michael niét kon ontsnappen. Hij is echt
laf, die Frankie. Was er trots op dat ie
vier, vijf keer had gestoken. Veegde
stoer het mes af aan z'n broek, met een
grijns op z'n gezicht. Dat hebben de an
deren tegenover de politie verklaard".

Dieren martelen hun prooi niet. Vech
tende honden bijten elkaar niet dood.
De zwakste gaat op z'n rug liggen, de
hals onbeschermd. Geeft zich over.
Daarom hield Michael van dieren, zeg
gen de mensen die van hem hielden.

"Ik heb onze huisarts gevraagd of mijn
zoon erg pijn heeft gehad. De huisarts
zei dat de angst erger was'dan de pijn.
Michael wilde alleen maar weg van de
plek waar hem dat onbegrijpelijke over
kwam. Die gedachte moet bij hem heb
ben overheerst. Hij ging altijd weg als
mensen agressief werden, trok zich dan
in stilte terug. Maar hij kon niet weg op
dat perron. Ze hielden hem tegen, sloe
gen hem. Hij had over z'n hele lichaam
blauwe plekken. Wat ik het ergste vond
was dat z'n nagels allemaal blauw wa
ren; hij moét hebben geprobeerd een re
gen van slagen af te weren", zegt zijn va
der.

Krachtsinspanning

Pas als de dodelijke steek is toege
bracht laten de skins hem gaan. Michael
legt in panische angst 122 meter af, zakt
bij het kantoor van het GAK ineen en
sterft. Een ongelooflijke krachtsinspan
ning voor iemand die dodelijk is ge
wond. De angst moet hem vleugels heb
ben gegeven.

Frankie verklaart tegenover de politie
zo hard te hebben gestoken dat hij weer
stand voelde. Volgens het sectierapport
is de dodelijke steekwond 14 centimeter
diep. "U moet gericht hebben gestoken,
u bent to taan de hand erin gegaan", zal
officier van justitie mr. R. W. Asser bij de
behandeling van de zaak voor de Am
sterdamse rechtbank'zeggen.

Voor de rechtbank herinnert Frankie
zich nog weinig. Hij zegt stomdronken
te zijn geweest. Kan zich Michael nau
welijks voor de geest halen. Hij weet al
leen dat Michael er gewoon uitzag. Zelf
ziet hij er voor zijn rechters ook gewoon
uit. Netjes in het pak, het haar keurig
geknipt.

Straalbezopen

Geen tatoeages te zien. Geen kale kop,
geen polo-shirt, geen te korte gebleekte
spijkerbroek die door brede rode bretels
omhoog wordt gehouden zodat de Dr.
Marten army-boots opvallen, de angst
aanjagende legerschoenen met stalen
neuzen, steelkicks. De meeste skins heb
ben die gevaarlijke schoenen voor de
show, maar voor de harde kern zijn het
wapens die in de strijd tegen de vijand
meedogenloos worden gebruikt. De
skins die naar Hilversum kwamen wor
den tot de harde kern gerèkend. Zij trap
pen met hun steelkicks. Vooral naar
punkers, maar in wezen naar alles wat er
niet als skin uitziet. Ook mensen die er
gewoon uitzien zijn het doelwit.

De advocaat van Frankie,

mr. Koopman, probeert aan te tonen dat
haar uit Amstelveen afkomstige cliënt
de steek niet heeft toegebracht. Want de
wond was 14 centimeter diep, terwijl
zijn mes nog geen tien centimeter lang
is. Het mes zou hij toevallig bij zich heb
ben gehad. Hij zou het min of meer per
ongeluk hebben gepakt omdat het open
,in z'n zak zat. "En dat vervormt zijn kos
tuum", aldus de advocaat. Frankie,
straalbezopen, zou alleen maar wat met
het mes hebben staan zwaaien. Me
vrouw Koopman laat al snel doorsche
meren dat Frankie bij een veroordeling
•in hoger beroep zal gaan.

In het psychiatrisch rapport wordt
Frankie omschreven als een introverte
jongén. Zijn innerlijke angst camou
fleert hij door provocerend, parmantig
gedrag. Vooral aan jongere jongens wil
hij laten zien hoe goed hij is-

"Ik begrijp dat advocaten het voor
hun cliënten moeten opnemen. Maar ze
bedisselen zo veel, gaan zo ver in het ver-
goeilijken, in het ontkennen van de
daad. Ik had het absurde gevoel dat als
mevrouw Koopman maar de tijd daar
voor had gekregen ze uiteindelijk zelfs
de dood van mijn zoon in twijfel zou
hebben getrokken. Is Michael eigenlijk
wel dood? Was het niet z'n eigen
schuld?" Michaels moeder denkt dat
eerlijkheid de dader meer helpt dan zulk
gepraat van advocaten. Frankie zal zich
zelf toch eens tegenkomen, denkt ze. Ze
heeft een brief aan hem geschreven,
maar niet verstuurd. "Ik zou best zijn
moeder willen zien. Als ze zou aanbellen
zou ik haar binnenlaten, met haar pra
ten".

Mr. Van den Biesen eist namens de
"beledigde partij" één gulden schade
vergoeding. Een symbolisch bedrag.
Want de familie Poyé wil geen geld van
de daders. Hun daad is niet met geld
goed te maken. Het leed is niet in geld
uit te drukken. "En geld voor een monu
ment tegen onverdraagzaamheid moet
uit de gemeenschap komen. Want het
zinloze geweld is een maatschappelijk
probleem".

Duinmeijer

De advocaat van de familie Poyé ver
gelijkt de steekpartij met de zaak Ker
win Duinmeijer. De zestienjarige skin
head Nico B. steekt in de zomer van '83
de vijftienjarige Antilliaanse Kerwin bij
een broodjeszaak in de Amsterdamse
Damstraat neer ("keihard, je kon het ho
ren") "omdat hij een neger is". "Vieze
nikkers moeten niet vies naar, me kij
ken", schreeuwt hij. Ook in dat geval is
het drankgebruik overvloedig geweest.

Nico B; en Frankie K. kennen elkaar al

den Biesen de rechtbank. Geloof niet
het verhaaltje van: "Ik was dronken,
handelde in paniek en het spijt me". Vol
gens hem is dat ook ten onrechte bij de
zaak Duinmeijer gebeurd. De rechtbank
heeft de racistische motieven destijds
niet bewezen geacht.

Maar het weekblad Nieuwe Revue pu
bliceerde na diens veroordeling een
brief van Nico B. uit de open inrichting
Groot Batelaar aan zijn vriend Dennis in
Amsterdam: "...Bij de rechtbank heb ik
dus alles op een vechtpartij geschoven
en ik heb gezegd dat het niets met racis
me te maken had, en dat geloofden ze
dus (haha). Ze moesten eens weten. Ik
heb nog steeds een hekel aan niet-Ne-.
derlanders, dus zwarten, bruinen, joden,
gelen enz. (haha)...". De brief is onderte
kend met: Unser Tag kommt, onze dag
komt.

Nico B. komt uit een net midden
standsgezin. Tot z'n twaalfde gaat alles
onopvallend, daarna kan geen gedrags
wetenschapper er meer tegenop. Nico
wordt van het gymnasium verwijderd.
Z'n moeder die aan kanker lijdt scheldt
hij uit voor "vuile kankerlijer". Hij laat
een tatoeage aanbrengen met 100 pro
cent white. Hangt in zijn kamer de Ne
derlandse vlag met het runenteken van
de Vikingjeugd op en verspreidt racisti
sche lectuur van de Centrumpartij en de
Volksunie. Nico's vader is een halfjood,
z'n grootvader is in het concentratie
kamp Mauthausen vermoord. Nico, de
blanke kaalkop, scheldt Kerwin, de ne
ger, onder andere uit voor "vuile rot
jood" voordat hij hem neersteekt.

zegt niets meer van Nico te willen weten.

Verward denken wordt typerend
geacht voor skinheads. De ene dag doen
ze aan een kraakactie mee en gooien ze
stenen naar de politie, de volgende dag
delen ze racistische pamfletten uit.

Ook de vader van Frankie is een jood.
Michael's vader vertelt dat de man tij
dens de rechtszaak onwel werd en met
hartklachten moest worden wegge
bracht.

Mevrouw mr. A. Leeser-Gassan leidde
zowel de zitting in de zaak tegen Nico B.
als die tegen Frankie K. De woorden fas
cisme en racisme nam ze niet in de
mond.

Beladen

Carol Poyé, 25 jaar, de oudste zuster
van Michael, zegt: "Die woorden lijken
zo beladen dat niemand ze durft te ge
bruiken. Want fascisme, dat is zo erg.
Door die woorden te vermijden lijkt de
moord op mijn broer minder erg. En dat
vind ik erg. Het is niet niks, de Hitler
groet brengen. Of Sieg Heil roepen. Dat
staat voor iets afgrijselijks. Want al staat
Frankie misschien niet voor Janmaat of
Glimmerveen, hij laat zich er wel door
beïnvloeden, is één van de krachten ach
ter hen. De rechtbank is bang om het
stempel fascist, racist te gebruiken.
Maar laten ze dan een nieuwe term be
denken. Want het is veel meer dan een
gewone dronkemansruzie. Het is ie
mand afmaken omdat z'n uiterlijk je niet
aanstaat. Iemand zo afmaken is voor mij
gewoon moord. Ik weet er geen ander
woord voor".

"Bij de uitspraak (vier jaar gevange
nisstraf voor Frankie red. hebben die
skins me in de koffiekamer van de recht
bank uitgelachen. Dat was nadat ze de
door justitie verplichte cursus sociale
vaardigheid hadden gevolgd. Op die cur
sus leren ze hoe ze met hun agressie
moeten omgaan, zonder geweld te ge
bruiken. Ze hebben dus niks geleerd. Ze
hebben niks willen leren. Er deugt iets
niet met hun gevoel. Eén van de moe
ders van de skins vroeg mij wie ik was.
Ik zei: het zusje van Michael. O. Dat was
het enige dat ze zei. O, zei ze en toen liep
ze weg. Daar werd ik agressief van.
Waarom stapje niet naar m'n ouders toe,
dacht ik. Maar daar had ze de moed niet
voor. Na de uitspraak hebben de skins
gejubeld. Ze hadden reuze pret. Ik
dacht: het recht heeft verloren, de skins
hebben gewonnen".

Lijkschouwing

Op de foto

Frankie K. en Nico B. kennen elkaar
goed. Ze staan samen op de foto. In een
t-shirt met een afbeelding van Adolf Hit-
Ier. In de hal van het Centraal Station in
Amsterdam tijdens het uitdelen van fol
ders van de Volksunie.

De dag na de begrafenis van Kerwin
protesteren vijfduizend mensen op het
Jonas Daniël Meijerplein in de hoofd
stad, bij het verzetsbeeld van de Dok
werker tegen fascisme en racisme. Op
verzoek van Kerwins blanke pleegvader
Jouke houden bruin en blank eikaars
handen vast. Het is een minuut stil. Dan
barst het los: "Kerwin leeft". Vooral de
stilte doet Jouke Duinmeijer goed. Stilte
past naast het gebral van racisten. Stilte
is een van de meest indrukwekkende
vormen van protest.

Onder de demonstranten is een hand
vol skinheads. Om te laten zien dat ze
niet allemaal zo zijn als Nico B., zeggen

vijftien kapot maken, is geen kunst". Hij

De vader van Michael: "De politie belt
je uitje bed. Op het politiebureau hoor je
datje zoon is doodgestoken. Dan mag je
weer naar huis, om te wachten. Het heeft
veertien uur geduurd voordat ik m(jn
zoon mocht zien. En het had nog langer
geduurd als ik niet zelf naar het R.K.
Ziekenhuis in Hilversum was gereden
om hem persoonlijk uit de koelcel te ha
len. Hij ligt erbij als een rollade. Buiten
je toestemming wordt er beslist over
lijkschouwing. Aan de hand daarvan
probeert de advocaat van Frankie te be
wijzen dat hij het niet heeft gedaan. Die
autopsie is er ten gunste van de dader.
Sommigen zeiden: die Frankie moet de
doodstraf krijgen. Ik ben tegen de dood
straf. Gevangenisstraf* ik weet het niet.
Maar die lijkschouwing. Ze hadden die
skins moeten laten zien hoe Michael er
bij lag in die koelcel. Dat was een goede
straf geweest".

Michaels moeder heeft haar zoon na
zijn dood eveneens gezien. "Want wat
uit je geboren is, wat samen met je is
opgegroeid, breng je ook weg". Ze wil
dat het monument tegen de onverdraag
zaamheid iets is voor iedereen, zodat een
kind het kan begrijpen. "Ik wil niet dat
het monument te
zijn
van ons".

De ouders van Michael Poyé zijn voorne
mens een monument tegen onverdraagzaam
heid op te richten nabij het station in Hilver
sum. Giften daarvoor kunnen worden gestort
op rekeningnummer 98.73.88.738 van de Ver
enigde Spaarbank in Amsterdam t.n.v. het Co
mité Michael Poyé Monument.

monument te persoonlijk is. Niet
gezicht. Want Michaels gezicht is

DOOR JOOP VAN DER HORST

Twintig jaar geleden werd een homo
wel eens een flikker genoemd. Het zijn
de homo's zelf geweest die daarin ver
andering hebben gebracht. Ze gingen
fier dit voormalige scheldwoord zelf ge
bruiken. Met als gevolg dat geen enkele
niet-homoseksueel nog over flikkers
spreekt.

En nu gaat het met nicht en nichterig
precies zo. Eerst een discriminerend
woord in de mond van niet-homo's, ver
volgens door homo's zelf gebruikt waar
door het voor anderen de misprijzende
betekenis verloor. Tegenwoordig zijn
het haast alleen nog homo's die de
woorden nicht en nichterig gebruiken.

Dit is een vooruitgang. Er zijn twee
irritante scheldwoorden uitgeschakeld.
Maar dat komt niet doordat men homo
fielen meer accepteert. De vooruitgang
is door de homo's afgedwongen door de
discriminatie als het ware om te keren
en hier in hun voordeel te laten werken.
Gelijk hebben ze. Maar het verdwijnen
van deze woorden als scheldwoord is
nog steeds op discriminatie gebaseerd.
Dat kan als volgt worden uitgelegd.

Eerst waren flikker en nicht scheld
woorden. Wie zoiets zei liet daarmee
vooral blijken zelf geen homo te zijn.
Het waren woorden die, tussen de re
gels, het signaal gaven dat de spreker
geen homofiel was. Vervolgens gingen
homo's ze zelf ook gebruiken, bij voor
keur met enige nadruk. Daardoor verlo
ren deze woorden hun signaalfunctie.
Wie het over flikkers of nichten had, kon
best zelf ook homo zijn. Sterker nog: die
is waarschijnlijk homo. Een fatsoenlijk
mens gebruikt immers zulke afkeurende
woorden nietj Oppervlakkig bezien is
het fatsoen en redelijkheid, waardoor de
woorden flikker en nicht geen scheld
woord meer zijn. Maar het gegeven dat
ze tegenwoordig alleen nog door homo
fielen gebruikt worden, lijkt me een aan
wijzing dat het dieper liggende motief
anders is: niet-homofielen willen voor
geen goud het misverstand wekken dat
ze misschien homo zijn.

Flikker en nicht zijn dus typische ho
mo-woorden geworden. Wie ze nu in
eens niet meer gebruikt, lijkt een fat
soenlijk mens, maar vermijdt ondertus
sen toch vooral het gevaarlijke misver
stand voor homo te worden aangezien.
Het niet-gebriken van deze woorden is
dus evenzeer, maar verkapt, een vorm
van discriminatie.

Er is derhalve enige vooruitgang te
bespeuren, vergeleken bij twintig jaar
geleden, want twee nare scheldwoor
den zijn weg. Maar van werkelijk aan
vaarden is pas sprake als iedereen flik
ker en nicht in de gewone neutrale bete
kenis gebruikt. Dat wil zeggen: als ie
dereen gewoon een nicht een nicht
noemt.

Het nieuwe signaalwoord is ondertus
sen volop in gebruik: de homofiele me
demens. Blijkbaar hebben velen zo'n
signaal toch nodig. Of vinden dat ze het
nodig hebben. Wat moeten we denken
van deze nieuwe benaming? Die lijkt
heel vriendelijk. Maar zodra we het als
signaalwoord ontmaskeren, als signaal
van de spreker dat hijzelf geen nicht is,
blijft er van die vriendelijkheid weinig
over.

Ik ben bang dat het COC zich binnen
kort genoodzaakt ziet de eigen mensen
ook maar als homofiele medemens aan
te duiden. Er zit weinig anders op.

Iets dergelijks is gebeurt! met zwarten.
Twintig jaar geleden was het ondenk
baar dat een goede Nederlandse krant
zou schrijven over de zwarten in Zuid-
Afrika. Dat zou toen als een erg discri
minerende aanduiding zijn opgevat. Het
waren de zwarten zelf, vooral in de Ver
enigde Staten, die met hun "black is
beautiful" een oorspronkelijk negatief
woord hebben omgesmeed tot een neu
trale aanduiding.

Hij: "Wat zullen we vanavond eens
doen?". Zij: "Weet ik niet, zeg jij het
maar". Hij: "Hè, dat doe je nou altijd, je
komt zelf nooit met een idee". Zij: "Nou,
jij wil er ook altijd uit, ik vind het net zo
gezellig thuis met z'n tweetjes". Hij (sar
castisch): "Altijd maar thuis zitten, zo
gezellig. Jij, jij, je bent een saaie trut jij.
Had ik dat van tevoren gewetenZij
(geërgerd): "Dan wasje nooit met me ge
trouwd, dat liedje kennen we nou wel.
Als ik jou was zou ik gauw een ander
zoeken". Hij (woedend): "Ik zie in elk ge
val niet wat ik hier nog te zoeken heb, bij
mijn moeder was het nog opwindender
dan hier". Zij (beledigd): "Dan zou ik
maar eens naar die opwindende moeder
van je gaan". Hij (verbeten): "Goed
idee". Hij loopt de kamer uit, trekt zijn
overjas aan en slaat met een klap de
voordeur achter zich dicht. Zij blijft ont
daan en met tranen in haar ogen achter.

Het laatste bedrijf van dit toneelstuk
je, dat in vele varianten bijna dagelijks
en bloedserieus in tal van relaties wordt
opgevoerd, is meestal niet zo dramatisch
als het lijkt. Na een paar minuten of een
paar uur van spanning - komt hij wel of
niet terug? komt ze me wel of niet achter
na? - wordt er gewoonlijk wel weer vre
de gesloten. Soms wordt de ruzie uitge
praat, vaker wordt ze in alcohol ver
dronken, afgezoend of weggevreën. We
zenlijk veranderen doet er helaas meest
al weinig. Want een dag, een week of een
maand later kan om dezelfde reden en
met letterlijk dezelfde tekst dezelfde ru
zie zich weer afspelen. Wat is het in men
sen, of liever in menselijke relaties, dat
er zoveel conflicten ontstaan? En wat
maakt dat meiisen niet in staat zijn her
haling van zulke conflicten, waai van ze

weten dat ze nergens toe leiden behalve
tot lijden, te voorkomen?

Een conflict ontstaat als twee mensen
in dezelfde situatie tegenstrijdige din
gen willen en de wens van de een alleen
maar vervuld kan worden als de andere
persoon de zijne opgeeft of in elk geval
voor het moment niet langer nastreeft.
Als de man, zoals in het voorbeeld, sa
men met zijn vrouw uit wil en de vrouw
samen met haar man thuis wil blijven, is
er dus een conflict. Op zichzelf is een con
flict niets bijzonders. Het is een onver
mijdelijk aspect van omgang tussen
mensen. Een conflict is niet goed of
slecht, maar neutraal. Het is de manier
waarop mensen een conflict hanteren,
die maakt of de gevolgen ervan goed of
slecht zijn.

Uit verschillende studies onder echtpa
ren blijkt dat paren die conflicten
(meestal) goed oplossen, dat doen door
het - vaak onbewust - toepassen van
twee technieken: te weten de agenda
techniek en onderhandelen. Het woord
agenda, afkomstig uit het Latijn, bete
kent zoveel als 'de dingen waarvan we
vinden dat ze besproken moeten wor
den'. De agenda-techniek houdt in dat
partners regelmatig nagaan welke din
gen ieder van hen wil bespreken en wan
neer ze dat zullen doen.

Een belangrijke oorzaak van relatie
problemen is dat men onvoldoende tijd
neemt om belangrijke conflicten samen
door te nemen. Veel mensen lijken te vin
den dat problemen thuis tussen aankle
den en ontbijten kunnen worden afge
handeld, terwijl ze voor veel onbenulli
ger problemen op hun werk vaak uren de
tijd nemen. Ook hebben nogal wat paren
de slechte gewoonte om problemen op on-

door René Diekstra

hoogleraar psychologie te Leiden

gunstige tijden, zoals 's avonds vlak voor
het slapen gaan wanneer men meestal
moe is, aan te.snijden. Wie op zo'n mo
ment met een onplezierige mededeling
komt, loopt alleen al door het tijdstip het
risico dat zijn partner 'door het lint
gaat'.

Net als een commercieel bedrijf vergt
ook een emotioneel bedrijf, zoals een re
latie nu eenmaal is, vergadertijd op pro-
duktieve momenten. Uit een Engelse stu
die, waarin paren gevraagd werd gedu
rende enkele maanden hun activiteiten
op te schrijven, bleek dat hoe meer part
ners met elkaar 'vergaderen', hoe geluk
kiger ze in het algemeen hun relatie er
varen. Bij ongelukkige paren was de
overlegtijd wekelijks gemiddeld hooguit
10 tot 15 minuten. Bij gelukkiger paren
bleek die tijd gemiddeld twintig keer zo
hoog te zijn: 3 tot 5 uur per week.

Belangrijker nog is de bevinding dat
relaties verbeteren als de vergadertijd
toeneemt. Dat blijkt overigens alleen
goed te lukken bij paren die met elkaar
kunnen onderhandelen. Onderhandelen
vergt een bepaalde houding, zo in de
trant van: oké, we hebben een probleem,
hij wil met mij uit, ik, wil thuis blijven,
laten we eens kijken hoe we het zo kun

nen plooien dat we allebei zoveel moge
lijk aan onze trekken komen.

Nogal wat mensen kunnen zo'n hou
ding niet opbrengen, en dus niet onder
handelen, omdat ze lijden aan een syn
droom dat psychologen lage frustratieto
lerantie, kortweg LFT, noemen. Mensen
met LFT kan men herkennen aan hun
houding van: ik wil het en daarom moet
het, en wee degene die mij wat in de weg
legt. Zij wil iedere zondag bij haar moe
der op bezoek en het huis is te klein als hij
een keer geen zin heeft. Hij wil vanavond
vrijen en overmorgen kun je nog merken
dat zij geweigerd heeft.

Volwassenen die lijden aan LFT zijn
net kinderen. Gauw verongelijkt, boos oj
in tranen uitbarsten als ze hun zin niet
krijgen. Andere mensen zijn voor hen
personen die de plicht hebben wensen oj
behoeften te vervullen. LFT-ers zijn goed
te herkennen aan twee dingen: a) ze kun
nen heel moeilijk of niet 'dank je wel zeg
gen' en b) ze spreken vaak in vragen
waarvan je op je klompen aanvoelt dat
het geen vragen zijn. Het meest typerend
zijn uitdrukkingen als "waarom heb
je..." of "waarom is... en "had je
niet"kon je niet even of "hoe
heb je datAls een man om zes uur

thuis komt en het nog lege gasfornuis
aanschouwend uitroept: "Waarom is het
eten nog niet klaar?", dan bedoelt hij in
feite: "Als ik thuis kom na mijn werk
dan moet, zoals altijd en dus ook van
daag, het eten klaarstaan". Als een
vrouw tegen haar partner zegt: "Hoe
kun je dat nu zeggen", bedoelt in wezen
"Jij mag op die manier niet spreken".

Veel LFT-ers vinden overigens zelf dat
hun eisen terecht zijn. Maar als het hun
doel is een goede relatie op te bouwen is
het van belang voor hen het volgende te
beseffen. Wanneer hun partners aan de
gestelde eisen voldoen - niet omdat ze die
redelijk vinden, maar enkel en alleen
omdat ze bang zijn voor de gevolgen van
een weigering - dan is er geen sprake
van een gezonde relatie. Degene die om
de lieve vrede te bewaren steeds maar
toegeeft, is trouwens daarvoor evenzeer
verantwoordelijk. Die maakt steeds de
keuze voor nu geen ruzie - zich nu dus
niet al te gespannen hoeven te voelen -
maar voelt zich juist daardoor over het
geheel van de relatie genomen ontevre
den, want tekorf gedaan. De lieve-vrede-
stichters hebben bovendien vaak de nei
ging op vragen ("waarom heb je
nietdie in feite eisen zijn, verdedi
gend te antwoorden, met argumenten te
komen. Wie zich voor het late eten excu
seert door te zeggen dat er plotseling be
zoek kwam, geeft in feite toe dat zonder
die storing het eten had moeten klaar
staan. Dus dat de eis van de partner over
het algemeen terecht is.

Argumenteren is meestal zinloos,
maar met LFT-ers is het volslagen nutte
loos en zelfs schadelijk. Veel zinniger is
het zulke partners steeds maar weer op
hun eisende karakter te wijzen. Soms le
vert dat ruzie op, maar voor een goede
relatie is dat offer noodzakelijk. Kortom:
als uw partner de volgende keer vraagt
"waarom iets nog niet klaar isrea
geer dan met "is dit een eis of een vraag
om informatie?". O ja, en vergeet ook
niet een bord met deze tekst boven uw
bed te hangen.