Rapporteur
VN welkom
in Suriname
België pakt kolonel op in smeergeld-affaire
ANC kondigt acties aan
ETA-terrorist tart
Basldsch parlement
'Kolossale
blunders'
Witte Huis
VRIJDAG 27 FEBRUARI 1987
mmee
PAGINA 5
Voor gesprek over mensenrechten
PARAMARIBO (ANP) - De Surinaamse regering heeft de
speciale rapporteur van de Verenigde Naties voor stand
rechtelijke executies, de Kenyaanse jurist Amos Wako,
uitgenodigd voor een bezoek aan Suriname. Dat maakte
het ministerie van buitenlandse zaken in Paramaribo gis
teren bekend.
Volgens het ministerie past de uit
nodiging in 'de openheidspolitiek'
van de Surinaamse regering. Met
Wako zal worden gesproken over
de mensenrechten in Suriname en
over het democratiseringsproces.
De kabinetschef van legerleider
Bouterse, Henk Heidweiller, heeft
erop gewezen dat openheid het
beste antwoord is op de 'misleiden
de informatie van de Nederlandse
media'.
rige executies plaatsvinden'. Be
richten over de komst van Wako
werden 'misleidend' genoemd.
Uit deze gang van zaken maak
ten waarnemers in Paramaribo op
dat de autoriteiten wel vertegen
woordigers van de VN wilden ont
vangen maar dat Wako niet wel
kom was. De Kenyaan bracht al
eerder een bezoek aan Suriname.
Hij was daar in 1984 voor onder
zoek naar de moorden van 8 de-
Eerder werd aangenomen dat cember 1982. Na dit onderzoek
Terwijl haar man
met schoolkindereji i
tegen drugs).
n Washington het Tower-rapport in ontvangst nam. zong Nancy Reagan onbezorgd n
Fairfax. Virgina. Zij woonde de opvoering bij van het toneelstukje 'Zeg maar gewoon r
(vervolg van pagina 1)
Wako niet welkom was in Surina
me. De VN-rapporteur zocht in de
cember en januari al contact met
het bewind-Bouterse en bood toen
aan naar Suriname te komen in
verband met de berichten over de
dood van 'een aanzienlijk aantal ns;
personen'. Hij reageerde op de uit- „2Ï
nodiging van Henk Herrenberg, de s.ePiemDer 31
toenmalige minister van buiten
landse zaken.
Herrenberg had VN-secretaris-
bracht hij een voor de Surinaamse
autoriteiten negatief rapport uit.
Het is niet bekend of ook de VN-
rapporteur voor martelingen, de
Nederlander prof. mr. P.Kooij-
Paramaribo kan ko-
Kooijmans stuurde vorig jaar
boodschap naar
de Surinaamse overheid nadat hij
berichten had ontvangen over het
martelen van boslandcreolen die
werden vastgehouden in Fort Zee-
WASHINGTON (GPD/AP) - In
eerste reacties op het rapport van
de Tower-commissie over de Iran-
affaire, zeiden verschillende leden
van het Amerikaanse Congres dal
nu wel duidelijk is, hoe kolossaal
de blunders zijn die op het Witte
Huis zijn gemaakt.
In veel commentaren werd ver
der bezorgdheid geuit over de non
chalante manier van beleidmaken dat uit geo-politieke overwegingen
die president Reagan volgens de destijds contact werd gezocht met
Tower-commissie kenmerkt. Iran, en niet om Amerikaanse gij-
Anderen waren voorzichtiger zeiaars vrij te krijgen. Die stelling
met persoonlijke kritiek op de 76- wordt ook in het rapport bëstre-
generaal Peres de Cuellar gevraagd landia. Eerder deze maand liet
twee gezanten te sturen om zich op Kooijmans nog weten geen Suri-
de hoogte te stellen van de situatie naamse reactie te hebben ontvan-
in Oost-Suriname. Toen de naam gen.
Wako viel lieten de autoriteiten
jarige Reagan, en benadrukten de
passages in het rapport waarin de
naaste medewerkers van de presi
dent worden bekritiseerd. Veel
Vooral de Republikeinse leden
^an het Huis van Afgevaardigden
t de Senaat spraken gisteren de
Congresleden zeiden, dat Reagan hoop uit, dat Reagan, met een r
i stafleden moet ontslaan.
staf om zich heen, in staat moet
echter weten dat
'geen standrechtelijke
Kernproef in
SU laat VS
onverschillig
WASHINGTON (AP) - De beslis
sing van de Russische autoriteiten
om de kernproeven te hervatten, is
hun eigen zaak. Zo liet het Ameri
kaanse ministerie van buitenland
se zaken gisteren weten.
„Zoals we al eerder hebben ge
zegd: als de Sowjet-Unie ertoe over
gaat om de kernproeven te hervat
ten, is dat hun eigen beslissing", zo
verklaarde woordvoerster Phyllis
Oakley.
„De Amerikaanse opvatting over
nucleaire proeven is duidelijk", zei
Oakley. „Zolang onze veiligheid af
hankelijk is van kernwapens, moe
ten we ons ervan verzekeren dat
die wapens veilig, betrouwbaar en
doeltreffend zijn. Dat vereist een
aantal ondergrondse kernproeven,
zoals bestaande verdragen die toe
staan".
De Sowjet-Unie herhaalde giste
ren opnieuw het verzoek aan de
Verenigde Staten om de kernproe
ven te staken.
Rassenscheiding
Het gemeentebestuur van Preto
ria heeft onder druk van Ameri
kaanse fllmdistributiebedrijven
besloten de rassenscheiding in de
bioscopen op te heffen. Hierdoor
zijn er in Zuid-Afrika nog maar
twee kleine stadjes over waar de
autoriteiten weigeren de filmthea
ters voor iedereen toegankelijk te
maken. De Amerikaanse bedrijven
dreigden de toelevering van films
te staken.
Suriname TUSSENTIJDSE VERKIEZIN
GEN - De alliantie van Britse libe
ralen en sociaal-democraten heeft
bij een tussentijdse parlementsver
kiezing in het Londense district
Greenwich een overtuigende zege
behaald op zowel de traditionele
socialistische partij als de conser
vatieve partij van premier That
cher. Rosie Barnes haalde voor de
alliantie 18.287 stemmen, of 53 pro
cent. Labour-kandidate Deirdre
Wood bleef met 11.676 stemmen
steken op 33,8 procent. De conser
vatief John Ancliffe kwam niet
verder dan 3.852 stemmen of 11,2
procent, en het restant werd ver
deeld over vijf andere kandidaten.
De leider van de Republikeinse zijn iets van de laatste twee jaar
fractie in de Senaat, Bob Dole, was
in dat verband zeer uitgesproken.
Hij zei dat de belangrijkste kandi- keinse partij zijn ook politici te v
daat voor ontslag de chef-staf van den als afgevaardigde Gingrich,
het Witte Huis, Donald Regan, die gisteren zei: "Hij zal nooit meer
moet zijn. de Reagan zijn die hij was. Ook
Verwacht wordt dat hij op korte grote presidenten verknoeien het
termijn inderdaad zal opstappen.
zichzelf. Hij zal niet
Lewis het verzoek van president
Reagan om Regan op te volgen senator Sam Nunn
heeft afgewezen. Lewis is momen- affaire niet
teel president-directeur
Union Pacific Railroad.
De invloedrijke Democratische
:ei dat de Iran-
sen 'afwijking'
geweest van een regeerstijl die
het overige wèl effectief i
tot stand gekomen. Reagan moet
zijn hele stijl wijzigen, en wel zo
gauw mogelijk. Je kunt buiten
lands beleid niet zo maar aan wat
mensen overlaten. Reagan moet
daarover controle hebben", aldus
Nunn.
Ondanks de vernietigende kri
tiek van het rapport voor Reagan
kan hij niet zomaar ten val worden
gebracht. De Amerikaanse presi
dent is niet alleen staatshoofd
maar ook regeringsleider, partijlei
der en opperbevelhebber van het
leger met de bevoegdheid de oor
log te verklaren. Het Congres kan
alleen via de 'impeachment'proce-
dure de president ten val brengen,
wanneer vast staat dat hij de wet
ten van het land heeft overtreden.
Om deze procedure in gang te
brengen is een tweederde meerder
heid in het Congres nodig.
Hoewel het rapport het meest
uitgebreide en gedetailleerde ver
slag is over het Iranschandaal is
hiermee nog niet alles boven tafel
gekomen. De commissie heeft niet
kunnen spreken met de belangrijk
ste getuigen North en Pointdexter,
die op de hoogte zijn van alle de
tails in de zaak. Via een beroep op
een onschendbaarheidswet wisten
zij zich te onttrekken aan verhoor.
Momenteel zijn nog drie senaats
commissies bezig met onderzoe
ken naar de Iran-affaire, waarvan
de resultaten in de tweede helft
van dit jaar bekend zullen worden.
MADRID - Het zal niet iedere dag
voorkomen, dat een lid van een ter
roristische organisatie een parle
ment toespreekt. Maar gisteren
was dat het geval in Vitoria, een
grauwe industriestad in Basken
land.
door
Gerrit Jan Hoek
Juan Carlos Yoldi, een 23-jarige
militant van de Baskische terreur
organisatie ETA-militar en geko
zen parlementslid van de radicaal-
nationalistische coalitie Herri Ba
tasuna, was door zijn partij voorge
dragen als kandidaat voor het pre
sidentschap van de autonome Bas
kische provincies. Dat leidde vori
ge week tot heftige discussies over
de vraag of Yoldi wel het recht
mocht krijgen om in het parlement
van Vitoria op te treden.
Immers, het ETA-lid zat in de ge
vangenis in voorarrest in afwach
ting van zijn proces, waarin het
openbaar ministerie een gevange
nisstraf van 64 jaar heeft geëist
vanwege zijn aandeel in een lange
reeks van aanslagen. Maar uitein
delijk besloot de rechtbank van
Pamplona afgelopen zaterdag dat
Yoldi een paar uur verlof kon krij
gen om zijn toespraak af te steken.
Vanwege de aanwezigheid van
Yoldi was Vitoria gisteren herscha
pen in een belegerde vesting. Rond
het parlementspaleis lag een dicht
cordon van nationale en autonome
politie opgesteld, niet alleen om
een eventuele vlucht van Yoldi te
voorkomen, maar vooral om herha
ling van de incidenten van januari,
toen Yoldi ook vrijaf kreeg om zijn
akte van parlementariër te teke
nen, te voorkomen.
De 'Beltzas', de sinistere in het
zwart gehulde en met bivakmutsen
uitgeruste agenten van de Baski
sche oproerpolitie dienden vooral
de ontevreden arbeiders, studen
ten, die onderwijs in het Baskisch
eisten en nationalisten met sand-
wichborden, waarop de vrijlating
van alle ETA-gevangenen werd
geeist, op afstand te houden.
De zittingszaal van het Baski
sche parlement was door de aan
wezigheid van Yoldi gisteren tot
aan de nok toe gevuld. Vlak voor
de zitting werd het ETA-lid van
zijn voorlopige onderkomen in de
strafgevangenis van Nanclares de
Oca naar het parlementsgebouw
getransporteerd. Bij de ingang
werden hem op bevel van de parle
mentsvoorzitter de handboeien af
gedaan.
In zijn anderhalf uur durende
toespraak trok Yoldi alle nationa
listische ETA-registers open. De 62
parlementariërs de wind van vo
ren, toen Yoldi het parlement als
zinloos aan de kaak stelde „Dit
parlement vertegenwoordigt de
vrijheid van Baskenland niet", al
dus Yoldi. „Deze kamer is dood".
Dat hij toch de moeite had geno
men om naar het parlement te ko
men, verklaarde hij aldus: „Ik kom
hier om de waarheid te spreken en
de leugens aan de kaak te stellen.
Maar mijn programma is niet voor
het parlement bestemd, maar voor
hen die snakken naar vrede en vrij
heid in Baskenland".
Over dat programma kan vol
gens Yoldi alleen zinvol worden
onderhandeld tussen het Spaanse
leger en de ETA. „Wordt aan die
voorwaarden niet voldaan, dan zal
de strijd nog lang voortduren in
Baskenland en zullen er nog veel
mensen sneuvelen. Want aan onze
kant zijn er nog legio handen, die
bereid zijn de wapens op te nemen.
Als je onder een terrorist verstaat,
iemand die de rechten van zijn
volk verdedigt, noem mij dan maar
terrorist", aldus Yoldi, die na af
loop van de vergadering weer in de
boeien werd geslagen.
Dole zei verder, dat het Witte zoals John Tower gisteren zei.
Huis nu eens eindelijk moet op- "Ook op andere terreinen zijn be
houden met
steeds zeggen, slissingen op een vreemde r
GRENS'IN BEIROET
Filippijnen
Bij gevechten tussen het Filipijn-
se regeringsleger en communisti
sche opstandelingen zijn achttien
guerrillastrijders en acht soldaten
gedood, zo is gisteren door het Fili-
pijnse leger bekendgemaakt. De
gevechten vielen samen met de
viering van de eerste veijaardag
van het bewind-Aquino. Sinds het
einde van een bestand op 8 februa
ri zijn nu meer dan 100 doden ge
vallen bij gevechten tussen de op
standelingen en het leger.
Nazi-misdadigers
De Schotse televisie heeft van de
Sowjet-Unie een lijst toegespeeld
gekregen met de namen van 34
oorlogsmisdadigers. De namen
zijn (nog) niet openbaar gemaakt.
De 34 nazi's zouden na de Tweede
Wereldoorlog naar Groot-Brittan-
nië zijn gevlucht en waren volgens
de Sowjet-Unie verantwoordelijk
voor de massa-executie van joden
en partizanen in Oost-Europa.
Beieren/aids
De maatregelen van de Westduit-
se deelstaat Beieren op het gebied
van de strijd tegen aids hebben in
de Bondsrepubliek tot scherpe
reacties geleid. De federale minis
ter van gezondheid, de vereniging
van artsen en specialisten, de SPD
en de Groenen leverden kritiek.
Beieren besloot woensdag sollici
tanten voor overheidsfuncties, ge
vangenen, prostituée's en buiten
landers te verplichten een bloed
proef te ondergaan.
ADDIS ABEBA (AP) - Het Afri
kaans Nationaal Congres zal zijn
politieke en militaire druk op
Zuid-Afrika opvoeren om de ver
kiezingen voor blanken, die op 6
mei worden gehouden, te versto-
De minister van buitenlandse za
ken van het ANC, Johnny Makati-
ni, verklaarde gisteren op een pers
conferentie in de Ethiopische
hoofdstad Addis Abeba, dat het
blanke minderheidsregime in
Zuid-Afrika, „gebruik maakt van
een grondwet die twee jaar geleden
als van nul en generlei waarde is
bestempeld door de Veiligheids
raad van de Verenigde Naties, om
alleen voor blanken verkiezingen
uit te schrijven". Makatini leidt de
ANC-delegatie op de jaarlijkse ver
gadering van de ministers van bui
tenlandse zaken van de lidstaten
van de Organisatie van Afrikaanse
Eenheid (OAE). Op de persconfe
rentie was Makatini in het gezel
schap van Steve Tshwete van het
Verenigd Democratisch Front, de
grootste anti-apartheidsbeweging
in Zuid-Afrika.
De verkiezingen in mei hebben
betrekking op de 166 zetels voor
gekozen leden in de blanke kamer
van het Zuidafrikaanse parlement.
Voor de Indiase en kleurlingenka
mers worden geen verkiezingen
gehouden. De zwarte meerderheid
in Zuid-Afrika heeft helemaal geen
stemrecht.
Galvin neemt bevel NAVO over
BRUSSEL (AP/ANP) - De NAVO-
landen hebben gisteren de voor
dracht geaccepteerd van generaal
John Galvin als nieuwe Europese
NAVO-opperbevelhebber. Galvin
was voorgedragen door president
Ronald Reagan en volgt Bernard
Rogers op. Galvin is momenteel
bevelhebber van het US Southern
Command. Rogers gaat eind juni
met pensioen na acht jaar opperbe
velhebber te zijn geweest van de
NAVO in Europa.
Tussen juli 1983 en maart 1985,
toen Galvin naar het hoofdkwar
tier in Panama werd overgeplaatst,
was Galvin bevelhebber van het 7e
Amerikaanse Legerkorps in Stutt
gart. De nieuwe NAVO-opperbe-
velhebber heeft van de afgelopen
14 jaar er tien jaar op posten in Eu
ropa doorgebracht. Hij wordt de
negende NAVO-opperbevelhebber
in Europa. De post wordt altijd be
kleed door een Amerikaan.
De veelvuldig gedecoreerde
Vietnam-veteraan staat bekend als
strategisch analyticus en heeft ook
boeken over de Amerikaanse revo
lutie gepubliceerd. H(j heeft zich
bovendien onderscheiden als een
vurig pleitbezorger van Reagans
anti-communistische politiek,
vooral in Zuid- en Midden-Ameri-
ka. Zo is hij een fervent voorstan
der van de strijd van de Contra's
tegen het sandinistische bewind in
Nicaragua.
Makatini gaf niet aan welke mili
taire acties het ANC van plan is.
Hij zei dat de voorbereidingen voor
een diplomatiek offensief nog niet
zijn afgerond en dat er nog contac
ten worden gelegd met politieke
organisaties m Zuid-Afrika. Het
ANC heeft een lobbycampagne in
gezet om andere regeringen over te
halen tot verwerping van de ver
kiezingen.
Het ANC is boos en teleurge
steld, zei Makatini, over het veto
dat de VS, Groot-Brittannië en
West-Duitsland onlangs uitspra
ken over een resolutie van de Vei
ligheidsraad, waarin werd opge
roepen tot verplichte sancties te
gen Zuid-Afrika. De resolutie was
ingediend door een groep zwarte
landen en afgestemd op het sanc
tiepakket dat vorig jaar werd goed
gekeurd door het Amerikaanse
Congres.
MARTELINGEN - Amnesty Inter
national heeft gisteren een beroep
gedaan op Irak om onmiddellijk te
stoppen met de executies en mar
telingen van gevangenen die door
veiligheidstroepen in 1985 in het
noorden van het land waren opge
pakt. Het gaat daarbij over een
groep van 300 Iraakse kinderen en
jongeren wier ouders verdacht
werden van tegen Irak gerichte po
litieke activiteiten. Volgens Am
nesty zijn een groot aantal gevan
genen in het geheim geëxecuteerd.
De zegt de namen te hebben van 29
mensen tussen de 17 en 23 jaar die
afgelopen maand zonder een vorm
van proces zijn terechtgesteld.
Rol ex-minister Vreven bij te dure munitie-aankoop nog onduidelijk
BRUSSEL - De Belgische justitie heeft
gisteren kolonel Joel Desmet, de gepen
sioneerde kabinetschef van de vorige mi
nister van defensie Freddy Vreven, gear
resteerd. De militair wordt ervan verdacht
een sleutelrol te hebben gespeeld in de
smeergeld-affaire rond de aankoop van
munitie voor het Belgische leger.
door HansdeBruijn
Als gevolg van die omkoping door een
Amerikaanse munitiefabrikant liep het
Nederlandse Eurometaal in Zaandam de
order van 144.000 155-mm-granaten voor
een waarde van 350 miljoen gulden mis.
Ex-minister Vreven zelf heeft steeds ont
kend dat van omkoping sprake is ge
weest.
Enkele weken geleden hield de justitie
al een 35-jarige garagehouder uit Lede-
gem aan, een zekere Johan Lampaert, die
zou hebben bemiddeld tussen de Ameri
kaanse fabrikant, General Defence Corpo
ration (GDC), en het ministerie van defen
sie in Brussel. Lampaert werd er toen van
beschuldigd 400 miljoen frank (22 miljoen
gulden) aan smeergeld te hebben bedon
gen.
Dat geld zou zijn overgemaakt naar een
postbusmaatschappij op het Kanaaleiland
Jersey, waarachter Lampaert schuil ging.
Lampaert werd gistermorgen door de jus
titie vrijgelaten, nadat hij had besloten te
gen zijn ondervragers te praten. Hij gaf
toe zelf twaalf miljoen frank (660.000 gul
den) commissieloon te hebben ontvan
gen, naar zijn zeggen een 'gebruikelijk'
bedrag. Waar de rest van de 400 miljoen
frank naar toegegaan is, is nog onduide
lijk.
Maar volgens geruchten zouden Lam
paerts verklaringen hebben geleid tot de
aanhouding van kolonel Desmet. Deze ka
binetschef, in België de hoogste ambte
naar en vertrouweling van een minister,
zou ongeveer 20 van de 22 miljoen smeer-
guldens hebben verdeeld onder een aan
tal hoge ambtenaren die betrokken waren
bij de munitie-order.
Desmet werd woensdag aangehouden
en vervolgens in afzondering opgesloten.
Hij mag geen contact met derden hebben,
waaruit hier wordt afgeleid dat hem inder
daad ernstige feiten ten laste worden ge
legd.
In hoeverre ook minister Vreven bij de
affaire betrokken is, is nog onduidelijk.
Vreven heeft steeds gesteld dat de order
naar GDC ging in plaats van naar het
goedkopere Eurometaal, omdat de Neder
landse onderneming de granaten niet tij
dig kon leveren. Dat GDC 50 miljoen gul
den duurder uitviel, was voor Vreven niet
van doorslaggevende betekenis.
Vreven, nu weer notaris in St. Truiden,
verklaarde gisteren zich te hebben verla
ten op de adviezen van zijn naaste mede
werkers. „Daar heb ik voor honderd pro
cent vertrouwen in gehad", zei hij onlangs
nog. Het contract was opgesteld door de
dienst aankopen van de landmacht en is
via de kabinetschef op Vrevens bureau te
recht gekomen.
De ex-minister sprak gisteren de berich
ten tegen dat hij door zijn rol in de muni
tie-aankoop niet opnieuw minister van de
fensie is geworden in het zesde kabinet-
Martens dat eind 1985 aantrad. Zijn opvol
ger, de eveneens liberale Francois Xavier
de Donnea de Hamoir, wordt door rege
ringspartijen en oppositie geprezen om
zijn aanpak van deze affaire.
Die kwam in juni 1985 in het nieuws,
nadat Eurometaal uit Zaandam zich er bij
de Nederlandse staatssecretaris van de
fensie Jan van Houwelingen over had be
klaagd de order te zijn misgelopen omdat
het bedrijf niet bereid was 'de kromme
weg te bewandelen'.
Daarna raakte de zaak in de doofpot
door de ontkenningen van Vreven. De
nieuwe minister van defensie De Donnea,
liet vorig voorjaar het onderzoek echter
weer heropenen. Enkele weken geleden
lekten de bevindingen daarvan uit. Het
Hoog Comité van Toezicht, een soort
rechtbank voor klachten tegen ambtena
ren, verrichtte huiszoekingen bij hoge mi
litairen en ambtenaren.
Staatssecretaris Van Houwelingen. die
gisteren toevallig in Brussel was voor NA-
VO-overleg, kon niet zeggen of Eurome
taal van plan is een schadeclaim in Belgie
in te dienen wegens het mislopen van de
miljoenenorder. De Nederlandse regering
(de staat is groot-aandeelhouder in Euro
metaal) is volgens hem formeel geen partij
meer in deze affaire.
Overigens vervaardigt Eurometaal 155-
mm-munitie in licentie van GDC. Maar of
de smeergeldaffaire gevolgen zal hebben
voor de relatie met het Amerikaanse bedjf
kon Van Houwelingen niet zeggen. Hij
verklaarde slechts dat Nederland nooit
via bemiddelaars wapens koopt. Boven
dien is er op het ministerie van defensie in
Den Haag het Bureau Bijzondere Op
drachten dat nauwgezet volgt of bij wape
naankopen alles volgens de regels gaat.
„Het aanvaarden van een fles wijn van
minder dan een tientje mag nog net, is de
wijn duurder dan grijpt de BBO al gauw
in", aldus Van Houwelingen.
