Boekenmarkt herstelt zich
Topauteurs voor een tientje
Achtergrond
Vaticaan nog niet af van
bankschandaal Ambrosiano
Anglicaanse Kerk op weg naar vrouwelijke priesters
PAGINA 2
VRIJDAG 27 FEBRUARI 1987
Nieuwe uitgaven voor komende maanden
Uitgevers en boekverkopers raken
wat positiever gestemd, want hoe
wel het zeker nog niet iedereen
voor de wind gaat. lijkt het herstel
van de boekenmarkt in zicht te ko
men. De boekenverkopen rond
Sinterklaas en Kerstmis zijn boven
de verwachtingen geweest en dat
heeft voor velen 1986 tot een rede
lijk goed jaar gemaakt.
door
Wim J. Simons
Het Centraal Boekhuis in Culem-
borg (dat voor de aflevering van de
fondsen van de meeste uitgevers
zorgt) verzond in het afgelopen jaar
maar liefst 31 miljoen boeken en
dat bevestigt weer eens, dat wij
toch echt wel een leesgraag volk
zijn.
Romans
Wat velen genoegen zal doen is
de aankondiging van een nieuwe
roman. De Pupil, van Harry Mu-
lisch, en van J. Bernlef. die zo over
tuigde met zijn Hersenschimmen,
de roman Publiek geheim. Twee
schrijvers, die ook buiten onze
landsgrenzen de aandacht hebben
getrokken. Verder nieuwe romans
van Siegfried E. van Praag (De lie
ve glorie van Truitje Bonnettema-
ker), Theun de Vries (De wonder
baarlijke Michel Baron, zijn leer
meester Molière en de praatziekte
Zonnekoning), A. Alberts (Een
venster op het Buitenhof), Jan Wil
lem Hofstra (Tafel van twee). Al-
bert Helman (Zusters van liefde)
en Elisabeth Keesing (Het volk
met lange rokken. Over vrouwen
rondom Constantijn Huygens).
Ook nieuwe romans van Aya
Zikken (Een warme regen).
Doeschka Meijsing (Beer en jager),
Sal Santen (Heden kijkdag), Vonne
van der Meer (Een warme rug), L.
H. Wiener (Koningswater), Leo
Pleysier (Shimmy), Marion Bloem
(Lange reizen, korte liefdes), J. J.
Peereboom (Een man aan de deur).
Jo Claes (Posthume dood), Daan
Cartens (Kent u Marlon Brando?),
Pol Hoste (Vrouwelijk enkelvoud),
Gerrit Bosman (Affodil), Ewald
Vanvugt (De val van Bali), Martin
van Teylingen (Zorgvlied) en Ton
Lensink (Aantekeningen bij een
noodlottige gebeurtenis).
Romandebuten staan onder
meer te wachten van Robert Va-
cher (Grensgebieden). Henk Figee
(Brandglas) en televisie-program
mamaker Aad van den Heuvel (De
verdwijning). Vermeld moet ook
worden het nagelaten proza en to
neel van J. van Oudshoorn, dat ver
schijnt onder de titel Marionetten,
bezorgd door Wam de Moor en
Henriétte Bossinade.
Verhalen
Op heel wat interessant korte-
baanwerk viel mijn oog. zoals een
humoristische novelle De volde-
rijllaagte van de onder het pseudo
niem R. J. Peskens schrijvende uit
gever in ruste G. A. van Oorschot.
Ook nieuwe novellen van Jan Sie-
belink (Ereprijs), Jos Vendloo
(Opa's droom) en Ton van Reen (In
het spoor van de Camisards).
Goed nieuws voor het wassende
aantal bewonderaars van het zo af
standelijk geschreven proza van F.
B. Hotz. Van hem verschijnt de
verhalenbundel Eb en vloed. Ook
komen er nieuwe verhalenbundels
van Marijke Howeler (Tragisch wo
nen), Geerten Meijsing (Verander
lijk en wisselvallig). Hermine de
Graaf (Aanklacht tegen onbekend).
F. van den Bosch (De man in de
blauwe kamerjas), Sybren Polet
(In de arena), Nicolette Smabers
(Portret van mijn engel), Christine
Kraft (Een kwestie van formaat),
en van verschillende Vlaamse au
teurs. waaronder Hugo Claus en
Jos Vandeloo de bundel oorlogs
verhalen Voor de vrede uitbreekt.
Verhalen en herinneringen van
Karei Jonckheere worden gebun
deld in Wuiven naar gisteren, ter
wijl Simon Carmiggelt en Peter
van Straaten met Het literaire le
ven komen, waarin ook heel wat
herinneringen zijn verwerkt. Dat
geldt ook voor de verzamelde brie
ven van J. C. van Schagen (Je moet
het zwijgen) aan onder anderen Ni
co van Suchtelen, Jan Greshoff,
Jan Hanlo en Ida Gerhardt.
Ook Bertus Aafjes stelde zijn
herinneringen te boek, zijn jeugd
herinneringen die onder de titel
Tranen van een mus zullen ver
schijnen.
Van Hans Warrens Geheim dag
boek staat het zesde deel op stapel,
betrekking hebbend op de jaren
1956-1957. Van hem verschijnt ook
Het dagboek als kunstvorm; een
boekje van vierentwintig bladzij
den, waarin hij zijn Geheim Dag
boek in een literair-historisch per
spectief zet en het even verrassen
de als overweldigende succes er
van analyseert.
Multatuli
Omdat 1987 het Multatuli-jaar is,
verschijnt er nogal wat van en over
deze belangrijke en nog steeds om
streden Nederlandse schrijver. Zo
als K. ter Laans Multatuli encyclo
pedie onder redactie van Astrid
Lips-Joosse en Bart Bos. Een na
slagwerk dat heel veel informatie
geeft. Bezorgd door P. J. Buijn-
sters verschijnt in twee delen de
Briefwisseling van Betje Wolff en
Aagje Deken; in ongeveer 700 blad
zijden alle bewaard gebleven cor
respondentie van deze twee 18e-
eeuwse schrijfsters. Van L. R. Pol
komt een handelseditie van zijn
dissertatie Romanbeschouwing in
voorredes, met een geschiedenis
van het denken over de roman in
Nederland gedurende de 17e eeuw
en de eerste helft van de 18e eeuw.
Over Het literaire tijdschrift Het
Woord 1945-1949 verschijnt een
studie van tijdschriftenvorser S.
Bakker en Huug Kaleis geeft in De
God Denkbaar uit zijn droom ont
waakt; essays over het gehele oeu
vre van W. F. Hermans. In Deca
dentie en literatuur gaat Jaap Goe-
degebuure in op de vraag hoe deca
dentie als begrip, invloed en stijl
gevoel tot een artistiek Europees
fenomeen bij uitstek kon uit
groeien. Vermeldenswaard is ook
Vondel vocaal, waarin Marijke
Spies en Kees de Bruijn alle liede
ren van Vondel bijeenbrachten, ge
schreven op toentertijd bekende
zangwijzen en waarvan de oor
spronkelijke melodie bekend is.
Tot slot de poëzie met toch altijd
weer een opmerkelijk aanbod als je
rekening houdt met toch door
gaans vrij kleine oplagen. Van Wil
lem de Mérode, die in 1939 over
leed, verschijnt nu in twee delen de
definitieve editie van zijn Verza
melde gedichten, tezamen ruim
1500 bladzijden, bezorgd en inge
leid door Hans Werkman. Ook op
stapel staan de Verzamelde gedich
ten van Gerard Reve en de Verza
melde gedichten van de in 1979
overleden dichter, schilder, grafi
cus en kunstcriticus Alain Teister.
Een verrassende bundel is Losse
vracht, met 95 tekeningen van Tho
mas Koolhaas op rijm gezet door
Neeltje Maria Min.
Nieuwe verzenbundels verder
van Gernt Kouwenaar (Het ogen
blik), Max Croiset (Doorkijk), Hans
van de Waarsenburg (Waar het
blauw eindigt), H. H. ter Balkt
(Aarde's deuren), Carla Dura
(Heimwee langszij), Bouke Jagt
(Wardeel), René Stoute (De kale
tijd), Cees Sanders (In de luwte van
Eros), J. H. van Geemert (Vier bij
vier). Lenze L. Bouwers (de ronde-
lenverzameling De route van de
rondvaartboot), Hugo Pos (de ver
zamelde kwalrijnen Uitroep zon
der uitroepteken). Kees Stip (Een
kind met kikkerpoten). Henk C.
Achterberg (Telstar). Cita Golter-
man-Van Dijk (Ik zocht de mens),
C. B. Vaandrager (Metalon), W. A.
P. Smit (Ontmoeting met de dood),
Lloyd Haft (Wijl wij dansen) en
Maurits Mok (Nachtblauw).
ROME - Is aartsbisschop Paul
Marcinkus een zakenman van
wiens goed vertrouwen misbruik
is gemaakt door de gewetenloze
zwendelaar Roberto Calvi? Mar
cinkus, president van de Vaticaan
se bank IOR (Instituut voor Gods
dienstige Werken) en vroeger reis
leider en lijfwacht van de paus, ge
niet nog steeds het vertrouwen van
de rooms-katholieke kerk.
In 1982 sprak een Vaticaanse
commissie, die de betrekkingen
tussen het IOR en Calvi's failliet
gegane Ambrosiano Bank onder
zocht, hem vrij van schuld.
door
Hein ten Kortenaar
Maar twee jaar la
ter stemde het IOR wel in met de
betaling van 242 miljoen dollar aan
de buitenlandse schuldeisers van
de Ambrosiano.
Zijn vroegere, evenmin brand
schone, handelspartner Michele
Sindona en kardinaal Benelli schil
deren Marcinkus als een bankier
die niets van bankzaken af weet.
Maar anderen beschouwen hem als
de gewiekste en niet al te scrupu
leuze financier, die nauwkeurig op
de hoogte was van Calvi's louche
ondernemingen, hem daarbij be
hulpzaam was en zich daardoor
medeplichtig heeft gemaakt aan de
bedrieglijke bankbreuk die een gat
van 1,2 miljard dollar achterliet.
Tegen Marcinkus en twee van
zijn naaste medewerkers is, zo
werd gisteren bekend, een arresta
tiebevel uitgevaardigd door de
rechters van instructie in Milaan.
Dat kan betekenen, dat er nieuwe
feiten aan het licht zijn gekomen.
Naar verluidt zou het Sandinisti-
sche bewind in Nicaragua na een
aanvankelijke weigering willen
meewerken aan het onderzoek van
justitie in Italië. De in Managua ge
vestigde Banco Ambrosiano was
destijds één van Calvi's grootste
schuldeisers.
Vast staat, dat Marcinkus nauwe
banden met Calvi onderhield en
zitting had in de raad van bestuur
van de Banco Ambrosiano Over
seas Ltd. in Nassau.
Zeker is ook, dat, toen Calvi geen
raad meer wist met zijn miljoenen
schuld, zich tot Marcinkus wend-
de. Van hem kreeg Calvi de 'letters
of patronage' waarin stond: „Hier
mee bevestigen wij (het IOR) dat
wij direct of indirect de controle
hebben over (volgt een lijst van ob
scure Panamese maatschappijtjes)
en dat wij op de hoogte zijn van
hun schuldenpositie".
Vast staat voorts, dat de leiding I
van de Ambrosiano Bank bij Mar- I
cinkus aanklopte, na Calvi's vlucht
naar het buitenland en zijn ge
heimzinnige dood door ophanging
onder een brug in Londen. Marcin
kus werd gevraagd zijn handteke
ning waar te maken en de schulden
te betalen. De directeur van de Va-
ticaanbank toverde toen een brief
van Calvi tevoorschijn, waarin de
ze hem van iedere aansprakelijk
heid voor de schulden. Hoogst on
fatsoenlijk. vond de bankwereld, i
en men dreigde met processen.
De dreigende arrestatie is éen
ernstige klap voor de 65-jarige pre
laat uit Cicero, Illinois, die overi
gens pas opgepakt kan worden als
hij Vaticaanstad verlaat.
Kritiek dat al die goedkope poc
kets de markt verzieken, wijst
Muntinga resoluut van de hand.
"Dat is de grootste onzin die er be
staat. Als een bepaald product aan
slaat, werkt dat eerder marktver-
grotend".
De markt wordt volgens hem be-
doryen door al die opruimingsti-
tels, van die boeken die eerst vijftig
gulden kosten en dan nog hetzelf
de jaar voor f 12,50 bij De Slegte
liggen. Hoewel hij vindt dat zijn
boeken minimaal een aantal jaren
verkrijgbaar moeten blijven,
schrikt Muntinga er niet voor terug
titels die niet meer lopen in de pa
piermolen te gooien.
Om zichzelf niet in de Wielen te
rijden, geeft hij niet meer dan
twaalf titels per jaar uit. De markt
kan gewoon niet meer aan. Ieder
boek heeft aandacht en tijd nodig,
al is de verleiding groot om meer
titels uit te geven.
Toch is Muntinga nog altijd ver
rast dat het lukt. "Zo langzamer
hand heb ik bij de boekhandels na
tuurlijk wel het nodige vertrouwen
opgebouwd, maar het blijft ris
kant. Er hangt nu een soort waas
van succes om die boeken heen,
maar een bestseller kun je niet
plannen". Maarten Muntingade man achter de Rainbow Pockets. (foto gpïm
AMSTERDAM - De Rainbow Poc
kets van uitgeverij Maarten Mun
tinga zijn in korte tijd een begrip
geworden. Overal duiken de klei
ne, gele boekjes in forse stapels op.
Het idee lijkt simpel: herdrukken
van topauteurs als Alice Walker,
Isaac Bashevis Singer en Fay Wel
don voor een tientje op de markt
brengen.
door
Gerlof Leistra
De uitgeverij is gevestigd in een
benedenwoning in Amsterdam-
zuid. Twee kamers, een paar bu
reaus en de nodige computer-appa-
ratuur. Dat is alles, het Centraal
Boekhuis in Culemborg zorgt voor
de opslag en distributie van de
pockets. Muntinga heeft als be
drijfskundige de efficiency hoog in
het vaandel staan en runt het be
drijf met één medewerkster, Mir
jam Groenendijk-
Na zijn studie bedrijfskunde
werkte Muntinga enige tijd als as
sistent van de groepspresident van
de platenmaatschappij Polygram,
maakte samen met zijn vrouw een
wereldreis en werkte een paar jaar
bij uitgeverij Hollandia, het bedrijf
van zijn vader. In juni 1983 begon
hij voor zichzelf en sindsdien heeft
hij met zijn pocketuitgeverij een
uitstekende naam opgebouwd.
Zijn boeken staan regelmatig in de
boeken-toptien en beleven her
druk op herdruk.
De oplage per pocket is mini
maal 10.000 exemplaren en die
gaan in de regel grif van de hand.
Absolute toptitel van zijn fonds is
De kleur paars van Alice Walker.
Daar zijn in een paar maanden tijd
mede door de publiciteit rond de
film niet minder dan 60.000 exem
plaren van verkocht. Maar ook
boeken als Canto General van Pa-
blo Neruda en Geen gewoon In
disch meisje van Marion Bloem
doen het goed.
Gevraagd naar de verklaring van
zijn succes zegt Muntinga: "Het
zijn in de eerste plaats goede boe
ken, verder heb ik weinig over-
head-kosten, doe veel aan publici
teit en breng slechts twaalf titels
per jaar uit. Bovendien verzorgt
Marjo Starink alle omslagen, wat
het gezicht van de pockets sterk
bepaalt".
Persoonlijke keus
Alle boeken uit zijn fonds zijn al
eerder verschenen. Hoewel Mun
tinga regelmatig zijn gezicht laat
zien op internationale boekenbeur
zen piekert hij er niet over zelf
nieuw werk uit te brengen. Dat zou
zijn verhouding met de uitgeverij
en waarvan hij werk in licentie uit
geeft alleen maar verstoren. De ti-
telselectie doet hij in zijn eentje,
zonder allerlei leesrapporten van
externe adviseurs. "Het fonds is
mijn persoonlijke keus, ik bepaal
wat er wordt uitgegeven", stelt hij.
Het is een enorme uitdaging of je
ieder jaar weer twaalfhoeken kunt
selecteren en contracteren. Vol
gens Muntinga is een tweede ronde
voor auteurs die eerder bij een an
dere uitgeverij zijn verschenen
heel belangrijk. Het levert ze extra
inkomsten op en er wordt een
nieuw lezerspubliek aangeboord
dat eerder een volgend boek van
die schrijver zal kopen.
Met onverholen trots meldt Mun
tinga dat hij zojuist een contract
heeft afgesloten voor alle Elsevier-
boeken van Gerard Reve, in totaal
tien titels. In september verschij
nen de eerste twee: Taal der liefde/
Lieve jongens en Ik had hem lief.
"Het is natuurlijk te gek dat be
langrijke Nederlandse auteurs niet
integraal in pocket verkrijgbaar
zijn. Als ik een auteur uitgeef wil ik
niet alleen de krenten uit de pap
pikken maar graag meer boeken
van die auteur brengen". Vandaar
dat hij bijvoorbeeld dit voorjaar al
weer het vierde boek van Singer
uitgeeft en het derde van Leon de
Winter.
Onzin
De synode van de Anglicaanse
Kerk heeft gisteren een nieuwe
stap gezet op weg naar toelating
van de vrouw tot hel prieste
rambt. Ze aanvaardde na een de
bat van vijf uren met 317 tegen
154 stemmen een voorstel van de
bisschoppen waarin de vereiste
kerkrechtelijke maatregelen voor
toelating van de vrouw tot het
ambt worden aangegeven.
De uitslag van de stemming
over het voorstel in de drie 'hui
zen' van de synode (bisschop
pen, geestelijken en leken) laat
zien, dat de kans vrij groot is dat
bij de definitieve beslissing over
toelating de vereiste tweederde
meerderheid in elk van de hui
zen zal worden gehaald. Deze
stemming zal zijn in het begin
van de jaren 90. nadat een nieu
we synode is gekozen.
De bisschoppen stelden zich
met 32 stemmen tegen 8 achter
het voorstel. Van de 205 geestelij
ken waren er 135 die ja zeiden
En bij de leken was de uitslag
150 tegen 76. Alleen de geestelij
ken hadden geen tweederde
meerderheid Toen de synode in
november 1984 de eerste stap
zette op weg naar toelating van
de vrouw als priester, was nog
maar 57 procent van de geestelij
ken en 63 procent van de leken
vóór.
Het nu aangenomen voorstel
houdt onder meer in, dat bis
schoppen er niet toe kunnen
worden gedwongen tegen hun
geweten in een vrouw tot pries
ter te wijden. De Anglicaanse
Kerk, zeggen de bisschoppen,
moet er rekening mee houden
dat er in een overgangsperiode
bisdommen zullen zijn waar
vrouwen niet worden gewijd en
waar ze ook niet als priester kun
nen werken De bisschoppen
zien in zo'n 'interimperiode' de
enige kans om een mogelijke
scheuring binnen de kerk te
voorkomen
Uittocht
Tegenstanders van vrouwelij
ke priesters, zoals de Londense
bisschop Graham Leonard, heb
ben al met een scheuring ge
dreigd. Hij en andere tegenstan
ders van toelating waarschuwen
voor een uittocht van anglicanen
naar de Rooms-Katholieke Kerk
of de orthodoxe kerken. Daar zal
van vrouwelijke priesters, zeker
in een overzienbare toekomst,
geen sprake zal zijn.
Aan het begin van het debat
deed aartsbisschop Robert Run-
cie een krachtige aanval op die
genen die hadden beweerd dat ze
door deze ontwikkelingen de
kerk uit worden gedreven. Hij
sprak van 'voorbarige paniek'.
Op z'n vroegst kan in juli 1992
een vrouw tot priester worden
gewijd. "Het is daarom een
beetje vroeg de dekkleden van
de reddingboten te halen of sig
nalen uit te zenden naar andere
schepen of die soms een aantal
passagiers aan boord willen ne-
De discussie in de Anglicaanse
Kerk over de vrouw als priester
dateert van de jaren 60. In som
mige landen, zoals de Verenigde
Staten, Canada en Nieuw-Zee-
land, heeft deze kerk al vrouwe
lijke priesters, bij elkaar onge
veer 700. Zij mogen op dit ogen
blik in Engeland zelf geen dienst
doen.
Welvaart
De anglicaanse synode, die de
ze week in Londen bijeen is,
stemde in met een nota die indi
rect kritiek op hel beleid van pre
mier Thatcher laat horen. Met
246 stemmen voor, 2 tegen en 16
onthoudingen sprak de synode
zich uit voor handhaving van de
na-oorlogse welvaartsstaat.
Het rapport keert zich tegen de
'individualistische' opvatting dat
iedereen onder elke omstandig
heid voor zichzelf moet zorgen
"Christenen moeten zich keren
tegen maatregelen die de bevol
king verdelen in mensen met een
inkomen en mensen die afhanke
lijk zijn van de sociale voorzie
ningen".
De scherpste aanval op het re
geringsbeleid kwam van een ver
tegenwoordiger uil de mijn
streek rond Nottingham. Vol
gens hem verkeert de welvaarts
staat in groot gevaar. Gezinnen
van mijnwerkers moeten rond
komen van nog geen f30 per
week "omdat ze getroffen wor
den door de wraak van een rege
ring die steun gaf aan de spijker
harde leiding van de landelijke
mijnindustrie".
Leger des Heils
Het Leger des Heils vindt het
Zuidafrikaanse apartheidssys
teem onaanvaardbaar. Dat blijkt
uit een verklaring van de interna
tionale leider, generaal Eva Bur
rows. Daarin wordt met kracht
de hoop uitgesproken dat dit sys
teem zal worden afgeschaft en
dat er een samenleving voor in
de plaats komt "waarin geen
plaats is voor onderscheid tussen
rassen".
Overigens erkent Burrows de
historische, culturele en zelfs
morele achtergronden van de
huidige situatie in Zuid-Afrika
en wijst zij op de vooruitgang die
daar is geboekt bij pogingen om
de apartheid te ontmantelen. Zij
verzekert allen die zich met ge
weldloze middelen inspannen
voor een maatschappij zonder
rassenonderscheid van de sym
pathie van het Leger
Het Leger des Heils zelf zal bij
het aanstellen van functionaris
sen alleen letten op geschiktheid
en niet op ras of huidskleur. Zijn
leiders zullen overal in Zuid-
Afrika in bijeenkomsten kunnen
voorgaan, maar wel op voorwaar
de dat die voor alle burgers toe
gankelijk zijn. De officieren wor
den opgeleid in een instituut
waar mensen van alle rassen ge
zamenlijk de lessen volgen
In 1883 vestigde het Leger des
Heils zich in Zuid-Afrika. Het
heeft daar ongeveer 50.000 leden.
Moeder
Een medewerker van de
Sowjet-ambassade in Den Haag
heeft gisteren tegenover een
woordvoerder van demonstre
rende vrouwen uit de gerefor
meerde gezindte ontkend, dat in
zijn land een moeder van dertien
kinderen een gevangenisstraf
zou moeten uitzitten.
De vrouwen uitten hun be
zorgdheid over het lot van de
baptiste Sergina Joedintseva. die
tot twee jaar strafkamp werd ver
oordeeld omdat ze godsdienstige
samenkomsten zou hebben geor
ganiseerd. Aangezien bij Russi
sche baptisten vrouwen hiertoe
niet bevoegd zijn, wordt aange
nomen dat haar lidmaatschap
van de Verwantenraad hier in
het geding is. Dat is een organi
satie van vrouwen die hulp verle
nen aan familieleden van gevan
genen.
De medewerker van de Sow
jet-ambassade - die ambassa
deur Blatov verving - zei de
woordvoerder van de verontrus
te vrouwen, dat zij terug mogen
komen als zou blijken dat Joe
dintseva werkelijk gevangen zit.
Hervormde Kerk: beroepen
te Bergen op Zoom T. J. de Heer
Apeldoorn; bedankt voor Hooge-
veen J. A. van de Velden IJssel-
muiden; aangenomen naar Zee-
wolde (hervormd-gereformeerd
'Samen op weg') H. van Tilburg,
gereformeerd predikant te Brus
sel, naar Niekerk-Oldekerk-
Lutjegast (Gr.) kandidaat J. P.
Oosterhof Groningen, het beroep
door de synode tot luchtmacht-
predikant H. A. Wisman Biltho-
Gcreformeerde Kerken Vrij
gemaakt: beroepen te Veenen-
daal H. J. Boiten Enschede-Zuid.
Gereformeerde Gemeenten:
bedankt voor Poortugaal J G
Weststrate 's Gravenpolder.
Doopsgezinde Broederschap:
aangenomen naar Heerenveen J.
Zonneveld streekgemeente Mid
den-Friesland.
Harry Mulisch.
(fotoGPD)
