'Ik kreeg
elke dag
Indisch eten'
Koemelk niet onmisbaar
voor baby en peuter
I CONSUMENT
Valérie
Albada
Jelgersma
De groenteman
Huis zonder gasaansluiting
duur en lastig voor koper
Rijnland
niet
duur uit
Borssele
wordt later
opgestart
WOENSDAG 25 FEBRUARI 1987
PAGINA II
Wie is geboren en getogen in Rot
terdam of familie en kennissen in
de Maasstad heeft, weet dat men
rode bietjes daar 'kroten' of
'krootjes' noemt. Beschaafde Rot
terdammers en anderen gecivili-
seerden in den lande spreken van
(rode) bietjes. Ik blijf ze steevast
krootjes noemen; vanuit het
kraambed blikte mijn moeder
over de wereldhaven. De kroot is
een bijzondere groente; de naam
komt nogal eens terug in uitdruk
kingen als 'zo rood als een kroot'
(vaak uitgesproken als politieke
kwalificatie) en 'krotekoker' (een
Rotterdams scheldwoord).
Krootjes zijn aan een opmars be
gonnen. Komt dat door de fijne
horeca, die er, jammer genoeg,
weer zo nodig een mousse van
moet maken op de karig belegde
sideplate, of door de salade
trend? De Duitsers, maar ook de
Scandinaviërs verwerken nogal
wat krootjes in salades. Heerlijk,
zoetzure krootjes op of in de sla of
de Scandinavische haringsalade
met krootjes en uitjes. In de
(groente)winkel kom je krootjes
in verschillende verschijnings
vormen tegen: vers aan een bosje,
gekookt of in glas geconserveerd.
Ook zie je ze wel vacuum ver
pakt.
Kokerijen
In Nederland zijn nog zo'n ze
ventien kokerijen, waarvan een
flink aantal in Noord-Holland.
Deze provincie is de belangrijk
ste 'krotenprovincie' met de vei
ling West-Friesland-Oost als be
langrijkste veiling. Voor een
groot deel worden de rode bietjes
daar al gewassen in een grote
trommel, die men schertsend de
Moulin Rouge noemt. Per jaar
worden bij de WFO zo'n 13 mil
joen kilo kroten geveild. Het pro-
dukt is zeer goedkoop: zeker met
een gepaneerd speklapje. Lekker
husselen tot een lichtrode prak
mag. Met draadjesvlees en veel
jus erdoor. Een zuur appeltje er
doorheen in blokjes geeft een ex
tra frisse smaak aan de gerech
ten.
Kroten worden zowel in kassen
als in de vollegrond geteeld,
waarbij de vollegrondsperiode
het belangrijkste is. Kroten kun
nen in koelcellen maanden wor
den bewaard. In mei komen ze
vers gebost uit de kas en enkele
maanden daarna komen ze met
en zonder lof vers op de markt.
De oogst van de herfstteelt wordt
in cellen voor de winter bewaard.
De Beta vulgaris, de officiële
doch weinig vleiende naam van
deze groente, is oorspronkelijk
afkomstig van het Middellandse
Zeegebied, Klein-Azië en de Kau-
kasus. De plant doet het in de
kuststreken het best. Aanvanke
lijk werd alleen het blad als voed
sel gebruikt, zoals bij de rode en
witte snijbiet, die ook weer erg
'in' zijn.
De rode biet bestaat
schijnlijk sinds de 16ee
Geneeskracht
In de tweede en derde eeuw na
Chr. beschrijven de Grieken en de
Romeinen al de geneeskracht van
de wortel. De smaak vindt men
aangenaam, over de teelt wordt
echter met geen woord gerept.
Men neemt echter aan dat er voor
onze jaartelling al een cultuur
van kroten bestond.
De huidige vorm, tot de midde
leeuwen was de kroot waar
schijnlijk een langwerpige bleke
wortel, heeft de rode biet sinds de
16e eeuw. Tot 1800 waren er wei
nig soorten kroten. In Engeland
onderscheidde men er twee. In
Nederland verschijnt de kroot in
de literatuur als beet of rode beet
wortel, in de 18e eeuw. De com
merciële teelt ontstond in de vori
ge eeuw. Een ons krootjes levert
42 Kcal (180 kj); 88,4 g water; 1,1
g eiwit; 9,5 g koolydraten en 2,9
mg vitamine C.
PIETER HARCKSEN
Allergie is geen ramp
De dagelijkse glaasjes witte
motor zijn niet echt nodig voor
onze gezondheid, meldde de
Leeuwarder kinderarts K.
Went onlangs. Hij hield een in
leiding over koemelk-allergie
bij zuigelingen en jonge kinde
ren. Volgens hem kunnen we
heel goed zonder zuivelpro-
dukten. De behoefte aan eiwit
ten kan ook worden gedekt
door andere produkten.
"Wat die eiwitten betreft, heeft
Went gelijk", zegt mevrouw R. van
Geleuken, één van de acht diëtis
ten van de Kruisvereniging Twen
te. "Maar melk bevat meer. Laat je
het weg, dan is zeker bij kinderen
van een half jaar en ouder toevoe
ging van kalk nodig. En dat laat
Went buiten beschouwing".
Koemelk-allergie werd vroeger
nauwelijks als zodanig herkend.
Het komt echter vaker voor dan
menigeen denkt. Volgens de En-
schedese diëtiste ligt het aantal
zuigelingen dat allergische reacties
vertoont, variërend van huiduit
slag, benauwdheid, huilen, darm
krampen en braken tijdens het
voeden of als de melk in zicht
komt, op ongeveer 7 procent.
Probleem is echter aan te tonen
dat het om koemelkallergie gaat.
"De beste manier is - als het ver
moeden bestaat - het weglaten van
zuigelingenvoeding op koemelk-
basis. Vrouwen die borstvoeding
geven, kunnen zelf een paar dagen
zuivelprodukten minderen of laten
staan. Meestal reageert een aller
gisch kind al binnen enkele dagen
positief'.
Samenstelling
Raymond Peil
Wordt vastgesteld dat een zuige
ling lijdt aan koemelk-allergie, dan
adviseren de diëtisten van de
kruisvereniging sojamelk, melk
van geperste sojabonen. "Die be
vat wel te weinig kalk. Dat moet
dus worden toegevoegd. Maar ex
tra kalk is pas nodig als het kind
een half jaar is. Wij adviseren ou
ders bovendien altijd contact op te
nemen met de huisarts", aldus Van
Geleuken.
Dat het toevoegen van kalk vol
gens haar beslist noodzakelijk is,
illustreert zij met cijfers. "Jonge
zuigelingen van een half jaar tot
een jaar, hebben dagelijks 800 mil
ligram kalk nodig. Als je weet dat
een halve liter melk al 600 milli
gram bevat en een plak kaas zo'n
100 milligram, wordt snel duidelijk
dat kinderen die geen melk of
melkprodukten gebruiken, veel te
weinig kalk krijgen. En kalk is echt
nodig voor de de vorming van (ste
vige) botten en het gebit".
Volgens mevrouw I. Pappot van
de opleiding dietetiek/voedings-
leer in Amsterdam is het opvallend
dat vooral vrouwen, die tijdens de
zwangerschap veel meer melk zijn
gaan drinken dan ze gewend wa
ren, kinderen krijgen die allergisch
blijken te zijn voor zuivelproduk
ten. De allergie gaat bij de meeste
kinderen overigens weer over zo
dra ze een of anderhalfjaar zijn.
Fruit
De opvatting dat toevoeging van
fruit en dergelijke bij moderne
flesvoeding ook na enkele maan
den noodzakelijk is. is veranderd.
In 1985 kwam een groep deskundi
gen van de Nationale Kruisvereni
ging en het Voorlichtingsbureau
voor de Voeding met een reeks uit
gangspunten en aanbevelingen
over zuigelingen- en babyvoeding.
"Het belangrijkste is dat het tijd
stip waarop met bijvoeding moet
worden begonnen volgens de nieu
we inzichten is gewijzigd", aldus
mevrouw Van Geleuken. "Borst
voeding of flesvoeding kan wel tot
de vijfde of de zesde maand wor
den gegeven. Dan pas is aanvulling
nodig met groente, vanwege het ij
zergehalte. Later volgt de fruithap.
de aardappel en vanaf de zevende
maand vlees of visprodukten"
Volgens deze nieuwe inzichten is
niet nodig al na de tweede maand
te beginnen met bijvoeding. Het
belangrijkste argument om te
wachten tot het kind tenminste
drie maanden is, is dat het maag-
darmkanaal nog niet eerder volle
dig is ontwikkeld. "Daarbij komt
dat bijvoeding de opname van het
ijzergehalte uit borstvoeding volle
dig verstoort. Bij flesvoeding
speelt dat niet, omdat daaraan vol
doende ijzer is toegevoegd".
Over deze nieuwe inzichten is
een jaar geleden voorlichting gege
ven aan de consultatiebureau
teams in de regio, de kraamverzor-
genden, verloskundigen en
Het bouwen van huizen zonder
gasaansluiting, waarin elektrisch
wordt verwarmd, jaagt de koper op
extra kosten en is dus consument-
onvriendelijk. Elektrische verwar
ming is al snel duurder dan ver
warming met gas. Bovendien zul
len de stroomproducenten speciale
maatregelen moeten nemen om
aan de grotere vraag naar elektrici
teit te kunnen voldoen. De beno
digde verzwaring van het elektrici
teitsnet en het opstellen van extra
produktievermogen brengen hoge
kosten met zich mee.
Rapport
Dat zegt de Vereniging van Ex
ploitanten van Gasbedrijven in Ne
derland (Vegin) in reactie op een
recente studie van de Kema, het
onderzoeksinstituut van de elektri
citeitsbedrijven. Volgens de Kema
is het uit kostenoverwegingen inte
ressant om woningen, waarin jaar
lijks minder dan 800 kubieke me
ter gas wordt verbruikt, niet meer
van een gasleiding te voorzien.
Volgens de Vegin zullen de toe
komstige gasverbruiken in wonin
gen in het gunstigste geval varië
ren tussen de 1000 en 1500 kubieke
meter en in de regel zeker niet on
der de 1000 kubieke meter komen
te liggen. De Kema gaat naar de
mening van de Vegin ten aanzien
van aardgas voorts voorbij aan het
gewenste comfort en andere voor
keuren van de consumenten.
Volgens de Vegin beperkt het
niet meer aanleggen van een gas
leiding de keuzevrijheid van de
consument. "Zo zijn voor stadsver-
warmingsprojekten waarin geen
apart gasnet is aangelegd gevallen
bekend van huishoudens, die zijn
overgeschakeld op oliestook", al
dus de Vegin.
Volgens de gezamenlijke gasbe
drijven hebben gasloze woningen
tijdens het stookseizoen een grote
behoefte aan elektriciteit voor ver
warming. Vooral overdag bestaat
er juist dan ook voor andere doel
einden een grote vraag naar elek
triciteit. In het zogenoemde 'all-
electric house' zal volgens de Ve
gin doorgaans dus royaal van in
verhouding dure elektriciteit ge
bruik moeten worden gemaakt.
Van belang noemt de Vegin bo
vendien de constatering in het Ke-
ma-rapport, dat 'all-electric hou
ses' bij de stroomcentrales leiden
tot een aanzienlijk hoger gas-, olie-
of kolenverbruik dan het geval is
huisartsen in de regio. "Uiteinde
lijk beslissen de ouders zelf wat ze
willen met bijvoeding. Ze moeten
echter wel goed worden voorge
licht", vindt mevrouw Van Geleu
ken.
bij woningen met gasverwarming.
Met andere woorden: wat de con
sument aan elektriciteit extra moet
stoken, moeten de centrales aan
gas, olie of kolen minstens even
hard extra stoken.
Volgens de Vegin is het in Ne
derland onzin om elektrische ver
warming op te dringen, omdat 98
procent van Nederland is voorzien
van een gasaansluiting. Het net is
dermate fijnmazige vertakt dat bij
nieuwbouwprojekten geen extra
kosten voor een gasaansluiting
hoeven te worden gemaakt.
Er is, aldus de organisatie, daar
om geen reden om woningen zon
der gasaansluiting te bouwen. "Te
meer daar aardgas de afgelopen 25
jaar heeft bewezen een makkelijke,
veilige en milieu-vriendelijke ener
gievorm te zijn voor de consument,
waarbij hij de keuze heeft uit vele
soorten hoogwaardige gasappara-
ten voor verwarming
terlevering".
Volgens de gegevens van het
Konsumenten Kontakt is het
Energiebedrijf Rijnland (EBR)
vergeleken met de andere bedrij
ven in den lande één van
goedkoopste leveranciers
elektriciteit. Maastricht (PLEM)
is de meest voordelige met een
kWh-prijs (begin 1987) overdag
van 16,46 cent. Daarna volgen
Den Bosch (PNEM) met 16,92,
Dordrecht met 19,8 8 en Rijnland
met 19,85 cent. De duurste be
drijven vinden we in Zwolle
(IJC) met 23,1 en Leeuwarden
(PEB) met 23,11 cent.
Met het vastrecht-tarief maakt
het EBR een - zij het minder -
goede beurt. Met een tarief var
66 gulden voor 1987 zit Rijnland
in de middenmoot. De goed
koopste hier is opnieuw Amster
dam met 46,20 gulden, de duur
ste is Delfland in Delft met 94,80
gulden, gevolgd door Maastricht
(PLEM) met 84 gulden. Het vast
recht van het EBR is, in vergelij
king met 1986, niet omhoog ge
gaan, net zoals overigens bij et
groot aantal andere bedrijven.
HILVERSUM (GPD) - „Toen ik bij die man in de auto zat, heeft hij alleen gezegd dat ik
naar Baarn zou gaan. Daar zijn enkele vrouwen en daar moet je een paar vragen beant
woorden en dan laat ik je weer vrij, zei de man". Aldus luidt het relaas van de tienjarige
Valérie Albada Jelgersma uit Laren die twee weken geleden werd ontvoerd. Ze sprak
exclusief met deze krant vlak voordat ze met haar ouders en broers voor een korte
vakantie naar het buitenland vertrok.
De reis door de avond op die dag
van de ontvoering ging niet naar
Baarn doch naar Etten-Leur, op
korte afstand van Breda. Twaalf
dagen lang lag ze vastgekneveld
met een koord om haar hals op een
zolderkamertje. „De eerste vijf da
gen heb ik wel goed geslapen maar
daarna ging het niet meer. Ik wist
ook niet of het dag of nacht was.
Want alles was donker. Ik heb wel
gevraagd of het gordijn voor het
raam weg mocht, maar dat wilde
die man niet doen. want dan zie je
wat, zei hij".
Twaalf dagen
Valérie lag al die twaalf dagen op
een bed. Als ze naar de toilet toe
moest werd ze geblindoekt met
een stuk tape. Haar 37-jarige ont
voerder kwam regelmatig naar
haar kijken. Valérie: „Ik kreeg elke
dag Indisch eten. Dat was niet lek
ker. Erg vet. Ik vroeg dan of ik er
wat sambal bij mocht hebben. Ook
heb ik weieens gevraagd of ik vrij
mocht zijn. Dan zéi de man als va
der en moeder betalen laat ik je
vrij".
door
Door Bert Pol
Het zevenjarig zoontje van de
ontvoerder is één keer bij Valérie
in het kamertje geweest. Hij bracht
haar een boekje met stripverhalen.
..Dat jongetje zei wel dat hij van
zijn vader mij niet mocht opzoe
ken". Valérie kreeg na verloop van
tijd een radio en een tv-toestel.
„Als ik bij de knop wilde komen,
moest ik mij,helemaal omdraaien.
Dat ging heel moeilijk. Met mijn
teen kon ik dan bij die knop ko
men om de televisie aan te doen".
Zo bracht ze haar dagen door.
Ik zag aan
hun ogen dat
het goede
mensen waren
Tot aan de dag van haar bevrijding.
„Ik hoorde een heleboel lawaai be
neden. Ik wist niet wat dat was.
Toen kwamen mensen op mijn ka
mertje. Hallo zeiden ze, we komen
je bevrijden. Ik zag direct aan hun
ogen dat het goede mensen wa
ren". De rechercheurs namen Valé
rie mee naar het bureau waar ze
eerst een douche mocht nemen.
..Ik moest ook een heleboel vragen
beantwoorden. Daarna hebben ze
me met de auto naar huis gebracht
Wat was ik blij".
Vertrouwde leventje
Thuis heeft Valérie geprobeerd
om zo snel mogelijk haar vertrouw
de leventje weer te leiden. „Ik hou
erg veel van onze honden Snoopy
en Misty. Snoopy vind ik heel erg
lief. Maar toen ik thuis kwam. liep
eerst Misty enthousiast op mij af.
Snoopy keek mij met hele droevi
ge ogen aan. Hij had tfanen in zijn
ogen. Ze hebben me geloof ik wel
erg gemist toen ik niet thuis was"
Valérie's twee broers, die in Oos
tenrijk op school zitten, zijn deze
week na de goede aHoop meteen
naar Laren gekomen. Ze zijn door
hun ouders tijdens de gehele ont
voeringsperiode onkundig gehou
den van wat er gebeurd was. Pas
zondag kregen ze alles te horen.
Valérie ziet er nog wat bleekjes
uit en ze is nog wat stijf in haar be
nen. Ze wordt 's nachts af en toe
wakker. „Dan grijp ik met mijn
handen naar mijn keel en dan denk
ik nog steeds dat ik vastgebonden
zit. En dan ben ik zo blij als ik weet
dat ik weer thuis slaap. Dan weet
ik dat mijn vader en moeder dicht
bij zijn".
De ouders van Valerie gaan ook
regelmatig 's nachts kijken hoe het
met hun dochter is, die door de
ontvoeringszaak plotseling in de
internationale belangstelling
kwam te staan. Mevrouw Albada
Jelgersma: „Ze is 's nachts inder
daad nog wat onrustig. Als we ho
ren dat ze wakker is, gaan we kij
ken. Ze moet het natuurlijk alle
maal nog verwerken".
Lievelingshonden
Valérie, die weer volop met haar
lievelingshonden speelt, is ook al
weer een middag naar school ge
weest. Ze zit in de vijfde klas van
de basisschool. „Ik heb een ency
clopedie van school gekregen. Ie
dereen zei dat ze blij waren dat ze
mij weer zagen. Gelukkig datje er
weer bent en de meester schreef op
het bord: 'Welkom'. Ik ben ook wel
een beetje verwend".
Hoe kan het ook anders met al
die belangstelling voor haar. Ze is
er heel beduusd van. Nog altijd
brengt de post een heleboel ge
lukstelegrammen. Er zijn er zo
langzamerhand bijna 100 bij haar
thuis afgeleverd en brieven en
kaarten blijven binnenstromen.
„Mijn broertjes lezen ze direct",
zegt heel spontaan Valérie. die erg
graag mag tekenen. Ze weet ook al
wat ze later wil worden. „Ik ga voor
tolk studeren in een heleboel talen.
Misschien wel Japans of Chinees
erbij", zo babbelt Valérie verder.
BORSSELE (ANP) - De kerncen
trale in Borssele zal niet op 13
maart worden opgestart zoals aan
vankelijk was gepland. Een woord
voerder van de Provinciale Zeeuw
se Energie Maatschappij (PZEM).
verwacht dat dit pas in de tweede
helft van maart mogelijk zal zijn.
De training van het personeel en
het opzetten van nieuwe veilig
heidsprocedures vergt meer tijd
dan was gedacht. Daardoor is ook
het beladen van de kern met nu
cleaire brandstof zeker een week
uitgesteld.
De kerncentrale blijkt, met het
oog op de komende Statenverkie
zingen, speelbal te zijn geworden
van de Zeeuwse politiek. Diverse
gemeenten en politieke partijen in
Zeeland vinden dat de kerncentra
le pas mag worden opgestart als al
le tekortkomingen zijn verholpen,
die door een speciaal onderzoeks
team van het Internationaal Atoom
Energie Agentschap in Wenen zijn
vastgesteld.
Valérie weer gelukkig bij de honden.
Valérie temidden van de enorme bloemenschat die na haar vrijlating werd toegestuurd
Als het vermoeden bestaat dat een zuigeling lijdt aan koemelkallergie
kan borstvoeding een middel zijn om daar achter te komen. (archieffoto)
