PODIUMBLIK
Vrije Academie dreigt
subsidie te verliezen
Literatuur
in trek bij
jongeren
Persona met onverteerbare diepzinnigheid
DINSDAG 24 FEBRUARI 1987
Redactie Pieter C. Rosier
LEIDEN - Dans(solo)toneel en
muziek deze week in de Leidse
theaters. Bovendien gaat een bij
zondere produktie van het Lei
den English Speaking Theatre
zaterdagavond in een aan het
Rapenburg gevestigd notaris
kantoor in première.
The Typists
Wat de voorstelling van het
LEST betreft, dit gezelschap is op
het idee gekomen om van 'The Ty
pists' van de Amerikaanse schrij
ver Murray Schisgal gedurende
de eerste week van maart twee
verschillende versies op te voe
ren. De eerste vijf voorstellingen
worden voor een beperkt aantal
toeschouwers - per avond zijn
vijftien plaatsen beschikbaar -
gespeeld in het 'levensechte' decor
van het notariskantoor. De zesde
voorstelling, op donderdagavond
5 maart, zal voor een groter pu
bliek in het LAK-theater worden
gebracht. Er ligt uiteraard een
wereld van verschil tussen nota
riskantoor en theater. Dat ver
schil duidelijk te maken, daarop
is het streven van LEST gericht.
'The Typists' is een eenakter
over twee administratieve mede
werksters van een verzendbu-
reau. Hun levenswerk bestaat uit
het aanleggen van een adressen
bestand. Hiervoor typen ze hel te
lefoonboek van New York uit. Het
stuk geeft een schets van een ge
middelde werkdag, waarin zich
in feite het leven van deze twee
typisten zich voor de ogen van de
toeschouwer ontrolt.
Sylvia is een jonge vrouw, die
houdt van een keurig geordend
leven. Tegenover haar collega
Lindsay houdt ze de schijn op een
vrouw van de wereld te zijn.
Maar kennelijk wacht ze toch op
die droomprins, die haar van
haar kantoorbestaan komt ver
lossen. Lindsay doet zich voorko
men als een vrijgevochten ge
trouwde vrouw met een aanvan
kelijk wat cynische blik op de we
reld. Voor haar zelf heeft ze alles
op een rijtje gezet: studie, carriè
re, goede baan, vooruitzichten en
een open blik op de toekomst. Wa t
ze gemeen hebben is hun beider
motto: pluk de dag! Er zijn per
slot van rekening duizenden din
gen te doen in de wereld. In de
zon liggen, dansen, reizen, mooie
kleren dragen, andere landen
zien, interessante mensen ont
moeten. Maar...nog voor het vijf
uur is zijn hun dromen wegge
vaagd.
Deze LEST-voorstelling is gere
gisseerd door Kees Epskamp, de
twee rollen worden vertolkt door
Terry Bennett en Jenny Mijnhij-
mer. De eerste vijf voorstellingen
worden gegeven in het pand Ra
penburg 43. de zesde opvoering is
in het LAK-theater (op donder
dagavond 5 maart). Alle voor
stellingen beginnen om half ne
gen. Kaarten voor alle voorstel
lingen zijn bij het LAK-theater
verkrijgbaarelke middag tussen
14.00 en 17.00 uur
Dansproduktie
De Stichting Dansproduktie
treedt woensdag- en donderdag
avond in het LAK op. Er zullen
choreografieën van Bianca van
Dillen, Angela Linssen en Denies
Louwerse op muziek van George
Antheil. Hoewel 'George', zoals
de titel van de voorstelling luidt,
geen collectieve choreografie is.
hebben Van Dillen. Linssen en
Louwerse zich uitdrukkelijk lot
taak gesteld om samen één pro
gramma te maken. Er is een over
eenkomstige belangstelling en er
wordt gewerkt vanuit één basis.
Angela Linssen en Denies Lou
werse maken met 'George' hun
choreografisch debuut bij Dans
produktie. Het werk van de Ame
rikaanse componist George An
theil (1900-1959) staal centraal in
het programma. Antheils muziek
is-grillig en fragmentarisch, vol
onverwachte wendingen. De drie
choreografen voelen zich duide
lijk aangesproken door de onrust
die er uit klinkt en de ironie.
Schijnbaar lyrische passages
krijgen een andere betekenis
door datgene wat er op volgt, of
door de manier waarop de mu
ziek wordt gespeeld. De dansers
zijn: Annemarie Blom. Kathy
Dekker, Caroline Dokter, Denies
Louwerse en Guido Severien. De
musici zijn. Rudolf Nottrot
(viool) en Paid Prenen (piano).
De beeldend kunstenaar Peter
van de Klashorst ontwierp het
decor.
theater. Aldus wordt in een on
langs in deze kolommen versche
nen recensie Baals produktie
'Dako' gekarakteriseerd. Dako is
een samentrekking van de na
men van de musicerend acteur
(Hans) Dagelet en de acterend
musicus (Paul) Koek. De voor
stelling zou uit acht onderdelen
bestaan en onder meer refereren
aan de vier levensstadia, aan de
vier jaargetijden, aan de leer
van de vier lichaamssappen van
de Griekse geneesheer Claudius
Galenus en aan de vier elemen
ten van de Griekse wijsgeer Em-
pedocles. 'Wie daarvan duidelijk
iets in de voorstelling kan terug
vinden, is een genie', aldus de
mening van de recensent. Hoog
uit één verwijzing snijdt volgens
hem nog enigszins hout: Jamsa-
xa. Dat zou een vrouwelijke reus
zijn uit wie Thors beide zonen
Magni en Modi werden geboren.
Het lijkt alsof Dagelet en Koek
deze zonen spelen. Door een louw
met elkaar verbonden banen zij
zich een weg door een fantasie
wereld, die in het decor door een
stellage met galerijen en verdie
pingen wordt vorm gegeven. Dat
touw geeft verbondenheid aan.
maar belemmert de bewegings
vrijheid en symboliseert daar
door levens de onvermijdelijke
machtsstrijd tussen de broers, die
onbeslist blijft. Op hun tocht pro
duceren de t wee voortdurend ge
luiden op een in de ruimte ver
spreid instrumentarium en dat
tegen de achtergrond van een
klankrijke geluidscomposihe op
band. Deze combinatie van bewe
gingsimprovisatie en geluid is
naar de mening van de recensent
de verhaalloze inhoud van dit
door Lodewijk de Boer geregis
seerde muziektheaterstuk.
Studio Peer
'Weg van de waan' van Studio
Peer is een over het algemeen lo
vend ontvangen voorstelling met
poppen en één speler, Fred Delf-
gaauw. Het verhaal is een bewer
king van 'De storm' van William
Shakespeare. Het is zondagmid
dag in het LAK-theater te zien.
voor kinderen vanaf zes jaar.
rol spelen, is verzorgd door Je
roen Henneman. Voor regie-ad
viezen tekende Lodewijk de Boer.
Van Rooyen
Scapino
Als familievoorstelling gaat
woensdagavond in de Leidse
Schouwburg een door het Scapi
no Ballet uit te voeren Hans van
Manen-programma. Onder meer
zal worden gedanst een nieuw
ballet dat Hans van Manen voor
Scapino schreefMusic for the
Knee Plays' op muziek van Da
vid Byrne. Du nieuwe ballet zal.
samen met 'Ajakaboembie' en
een nieuwe versie van 'Snippers',
één van de trekpleisters van het
programma vormen. Aanvang
19.00 uur.
De pianist Laurens van
Rooyenwiens romantische ge
tinte muziek bij een breed pu
bliek blijkt aan te slaan, komt
ipeer naar de Leidse Schouwburg
om zijn bewonderaars een avond
lang te plezieren. Wat men kan
verwachten is een 'grande para
de' van nieuwe, maar ook beken
de, vrolijke, weemoedige, snelle
stukken. Een paar nummers van
zijn nieuwe lp 'Inspiration',
maar ook werken van Elton
John, Leonard Bernstein en klas
sieke meesters.
Madame Arthur
Van 'Madame Arthur', de mu
sical van Jos Brink en Frank
Sanders, wordt maandagavond
ui het theater aan de Oude Vest
een harhahng gegeven. Een mu
sical die zich afspeelt in een
nachtclub in de jaren dertig en
keu
i kostuums laatz
Cupido
Dako
Een verwarrend stuk
Hans Dagelet en Paul Koek
spelen 'Dako' vrijdag- en zater
dagavond in het LAK-theater.
(foto Hans Verhoevcnl
Peter Faber komt vrijdag
avond met een nieuw solopro
gramma, 'Cupido' getiteld, naar
het theater aan de Oude Vest. Een
op de god van de liefde geïnspi
reerd programma met bijdragen
van schrijvers als Jan Wolkers.
Jacques Brei, Rob Chris pijn en
William ShakespeareUit hun re
pertoire heeft Faber ditmaal ge
put om zijn eigen teksten te com
pleteren. De vormgeving, waarin
circusattributen weer een grote
Peter Faber als Cupido vrij
dagavond in de Leidse Schouw
burg. (foto Rob Chrispijn»
DEN HAAG (GPD> - Als de Vrije
Academie voor beeldende kunsten
in Den Haag niet snel weer op volle
toeren draait, is de gemeente van
plan de subsidiekraan te sluiten.
Er wordt dan overwogen in plaats
daarvan extra geld in een aantal
Haagse creativiteitscentra te stop
pen en ateliers voor beroepskun
stenaars.
Dit is hel commentaar van 'Den
Haag' op de gecompliceerde en
voortwoekerende problemen bij
de Vrije Academie, ooit naar de
ideeen van grondlegger en licht
kunstenaar Livinus van der Bundt
'Psychopolis' genoemd
De academie, gehuisvest in een
oud schoolgebouw aan de Haagse
De Gheynstraat, verkeert sinds een
aantal jaren in een diepe crisis over
het te volgen beleid. De voortdu
rend oplaaiende ruzies die soms
zelfs ontaarden in persoonlijke
wraakoefeningen, spelen zich af
tussen directeur (filmer) Frans
Zwartjes en het bestuur dat zich
gesteund weet door een deel van
het leraren-korps.
Een door de wethouder van cul
tuur ingestelde adviescommissie
heeft vorige week aanbevolen dat
in het belang van de academie -
met landelijke én internationale
bekendheid - zowel directeur als
bestuur moeten verdwijnen. De ge
meente die de Vrije Academie dit
jaar met anderhalf miljoen gulden
subsidieert, heeft dit advies over
genomen en eist dat er zo snel mo
gelijk een nieuwe bestuur komt.
Het doel van dit rigoureuze in
grijpen door de gemeente is de op
leiding (ooit opgezet naar het mo
del van de Parijse Académie Libre)
weer voor honderd procent te laten
functioneren. De afgelopen tijd is
het met de instelling snel bergaf
waarts gegaan. Het aantal leerlin
gen ('deelnemers' heten ze, zoals
leraren 'begeleiders' worden ge
noemd) is van 2300 in 1980 terugge
lopen tot 1600 in '85.
De strijdende partijen laten er
steeds minder twijfel over bestaan
wie de veroorzaker(s) van het con
flict is (zijn). Directeur Zwartjes
wordt verweten dat hij de (organi
satorische) capaciteiten niet bezit
om een opleiding als deze te leiden.
Bovendien worden zijn opvattin
gen over wat de Vrije Aacademie
moet zijn - een progressieve, pro
fessioneel ingerichte werkplaats
waar kunstenaars zich na hun op
leiding verder kunnen bekwamen
niet gedeeld. Hij is vaag en niet in
staat een nieuwe weg te wijzen.
Het bestuur vindt dat de visie
van de vroegere directeur George
Lampe moet worden omarmd. Dat
wil zeggen dat er moet worden uit
gegaan van een lage drempel voor
DANSTHEATER - Het Neder-
lands Danstheater geeft op zater
dagavond 7 maart en op vrijdag
avond 20 maart voorstellingen in
het Circustheater in Schevenin-
gen. Er zullen drie choreografieën
worden uitgevoerd: 'Franken
stein!!' van Jiri Kylian (première).
'Wiegelied', eveneens van Kylian.
en 'Uccelli' van Nacho Duato.
Er zijn voor deze twee dansvoor
stellingen kaarten verkrijgbaar bij
K&0, die ook voor (gratis) busver
voer naar het Circustheater zorgt.
de deelnemers (iedereen moet in
principe kunnen worden toegela
ten) en de academie zowel
kunstacademie als creativiteits
centrum behoort te zijn. Een
scheidslijn tussen beroepskunste
naars en amateurs is uit den boze.
Zwartjes staat echter op het
standpunt dat er sprake is van toe
nemende verloedering van het in
stituut. waar geen nieuwe impul
sen meer van uitgaan en oncreatief
doorsuddert omdat begeleiders
bang zijn hun baantje te verliezen.
Inmiddels wil het zittende be
stuur dat de rechter directeur
Zwartjes opdraagt op te stappen
Een juridische procedure is reeds
begonnen. Het bestuur zelf wei
gert. zoals de gemeente wil, te ver
trekken. Gevreesd wordt dat 'JDen
Haag' van de conflictsituatie ge
bruik maakt om meer invloed op
het beleid van de academie uit te
oefenen en een aanstaande verhui
zing naar een ander deel van de
stad door te voeren.
Frans Zwartjes
Geen voorstellingen
Adèle Bloemenclaal
LEIDEN - De voorstellingen, die
Adèle Bloemendaal op 24 en 25
maart in de Leidse Schouwburg
zou geven, zijn afgelast. Al eerder
werd bekend, dat de populaire ar
tieste problemen heeft met haar
stembanden.
In plaats van Adèle Bloemen
daal komt op 24 maart het duo
Frisse Jongens met een extra-
voorstelling van 'Ons Lowietje'
naar het theater aan de Oude
Vest.
Wat de voorstelling 'Kleur is al
les' door Het Trojaanse Paard op 6
maart betreft, ook deze produktie
moest in verband met ziekte wor
den geannuleerd. In plaats van
deze voorstelling zal de nieuwste
produktie van Jan Decorte, 'Het
stuk stuk', op het podium van de
schouwburg worden gezet.
AMSTERDAM (ANP) - Alle teke
nen wijzen er op dat er een blijven
de en stijgende waardering onder
het Nederlandse publiek bestaat
voor literatuur. De eerste aanwij
zingen van een nog niet afgerond
onderzoek over 1986 van de Stich
ting Speurwerk betreffende het
Boek geven aan dat de literatuur
een steeds groter aandeel in de
boekenverkoop opeist De defini
tieve cijfers van dit onderzoek ver
schijnen over ongeveer drie we
ken. Dit vertelde directeur H.J.
Kraima van de Commissie Propa-
gande voor het Nederlandse Boek
(CPNB) maandag op de persconfe
rentie ter gelegenheid van de 52-ste
Boekenweek, die dit jaar gehou
den wordt van 18 tot en met 28
maart.
Ook andere onderzoeken wijzen
in dezelfde richting: jongeren rui
men voor lezen een constant en
hoog percentage van hun tijd in en
scholieren kijken veel tv, maar le
zen ook veel. Kraima maakte ook
bekend dat de belangstelling tij
dens de Boekenweek van 1986
overweldigend was. De oplage van
het boekenweekgeschenk van
460.000 exemplaren ging geheel
weg, en dat was 12 procent meer
dan in 1985.
Dit jaar staat de Boekenweek in
het teken van Amsterdam Culture
le Hoofdstad van Europa. Ter gele
genheid daarvan zal het Boekenbal
op 17 maart in de Stadsschouw
burg in Amsterdam, waarvoor vrij
wel geen kaarten meer beschik
baar zijn, een Europees tintje krij
gen. Verscheidene auteurs uit Eu
ropese landen zullen ook tot de ge
nodigden behoren. Tevens zal een
speciale Boekenweekuitgave ver
schijnen, geschreven door Rudy
Kousbroek, die 4,95 gulden gaal
kosten.
Het Boekenweekgeschenk voor
dit jaar, de novelle „Het Rookof-
fer" is geschreven door Tessa de
Loo, die in 1983 debuteerde met de
veelgeprezen en bekroonde verha
lenbundel ..De meisjes van de sui-
kerwerkfabriek". Onlangs ver
scheen haar eerste roman „Mean
der". Ieder die een boek koopt van
af 19,50 krijgt deze novelle gratis.
Een oude in 1970 verdwenen tra
ditie zal dit jaar weer in ere worden
hersteld Het ministerie van WVC
heeft de CPNB gevraagd het insti
tuut „De best verzorgde Boeken"
opnieuw in te stellen. Er is al een
jury samengesteld, die een selectie
zal moeten maken van de grafisch
best verzorgde boeken. In juni zal
worden bekend gemaakt welke
boeken uit 1986 op dit punt het
meest opvielen. Het ligt in de be
doeling de selectie in het najaar
tentoon te stellen.
José Afonso (57) overleden
LISSABON (GPD) - José Afonso,
de meest beminde volkszanger van
Portugal, is op 57-jarige leeftijd in
Lissabon overleden. 'Zeca' Afonso,
zoals zijn koosnaam luidde, was in
feite synoniem met de democrati
sche lente na het bewind van Sala-
zar en Caetano
Ator.so was de auteur van het
lied 'Grandola, vila morena', (Gran-
dola, het bruine dorp), dat op 25
april 1974 op de Portugese radio
werd uitgezonden als sein voor de
democratische militairen om de
Anjercoup tegen de dictatuur uit te
voeren. Al kreeg hij door dit so
ciaal bewogen lied, waarin een
pleidooi wordt gehouden voor ge
lijkheid ook buiten Portugal grote
bekendheid Afonso weigerde op
de commerciële toer te gaan. Met
zijn ballades, de meeste van een
ongekende schoonheid ondanks
de sociale boodschap, probeerde
Zeca Afonso trouw te blijven aan
zijn principes.
'De Naam van Oidipous - zang van
hel verboden lichaam' van Hélène
Cixous door Theater Persona. Met:
Anny de Lange, Peter Tuinman en
Harry van Rijthoven. Vertaling en
regie: Agaath Witteman. Muziek:
Burkhardt Soil. Zangers: Maja
Schermerhorn, Sjabbe van Selfhout,
Joep Brocheier, Henri Overduin.
Eva Evers en Sabine Koning. Musi
ci: Bob Driessen. Renee Jonker.
Alayne Leslie, Brian Masuda. Rom-
bout Willems en Guy Winchester.
AMSTERDAM - Wat Persona
met deze produktie 'De Naam
van Oidipous' heeft willen zeg
gen, is een groot vraagteken.
"Een unieke combinatie van mu
ziek en theater, een bijzondere
vorm van opera". "Freud moet
deze uitzonderlijke Oidipous he
laas missen: u niet...", dat
schreeuwt de folder, waarmee de
toeschouwer naar de theaters
moet worden gelokt. Na het zien
van de voorstelling kun je om die
kreten alleen maar kwaad wor
den. Volgens het nuchtere horlo
ge duurt het geheel - zonder pau
ze - twee uur en twintig minu
ten; gevoelsmatig lijkt er geen
eind te komen aan deze stati
sche. verhaalloze en zich traag
voortslepende produktie, die
nog het meest aan een oratorium
doet denken.
De Franse schrijfster Hélène
Cixous geniet bekendheid in Ne
derland sinds het optreden van
het Théatre du Soleil tijdens het
Holland Festival van vorig jaar
met haar Shakespeanaanse ver
haal over Norodom Sihanouk. Al
eerder had theatergroep Persona
andersoortig werk van Cixous op
het repertoire gehad, ook toen
onder regie van Agaath Witte
Net als 'De Naam van Oidi
pous' wilde het toen gespeelde
'Portret van Dora' een voorbeeld
zijn van de écriture féminine. Dit
'vrouwelijk schrijven' wordt om
schreven als een literatuurtheo
rie die een deconstructie beoogt
van een schrijfwijze die typisch
mannelijk is. Het is een theorie
die in de lijn ligt van Persona's
zoeken naar een nieuwe theater
taal. Zoals door de groep een
aantal malen in verschillende
produkties is aangetoond, kan
dit afwijkend perspectief een
en Anny de Lange in 'De Naan
verrassende en in theatertermen
spannende kijk op schijnbaar
vertrouwde zaken opleveren.
In de 'Naam van Oidipous'
komt deze zienswijze echter be
slist niet tot haar recht. De
droomachtige scènes maken
niets duidelijk en komen slechts
als een onverteerbaar brok diep
zinnigheid over. In een eindeloze
reeks structuurloze theaterbeel-
den wisselen drie acteurs en hun
zingende alter-ego's elkaar al. De
muziek met grillige vondsten en
soms lange uithalen van compo
nist Burkhardt Söll onderstreept
nog eens het zwaarwichtige ka
rakter van deze voorstelling. Het
is ingewikkelde muziek, waar
van de associatieve sprongen en
citaten voor wat meer geoefende
oren bestemd lijken.
Niet Oidipous die onwetend
zijn vader doodde en moeder
huwde, maar de moeder/echtge
note Iokaste staat hier centraal.
Uit het tekstboekje, en niet uit de
voorstelling blijkt, dat zij haar
zoon van schuld vrij pleit en hem
haar liefde biedt. Dat Oidipous
die liefde afwijst, zou haar trage
die zijn. Anny de Lange spreekt
haar teksten met een fraai ge
schoolde dictie op voorname en
afstandelijke toon. De grote
vraag is echter, of die toon bij Io
kaste hoort. Hierover kun je dan
nog twijfelen; dat geldt niet voor
het gedoe van Peter Tuinman,
dat absoluut niets met Oidipous
te maken heeft. Tot overmaat
van ramp laat de regisseur hem
ook nog eens enige tijd in een
luchtkarretje hangen - dan is de
verwarring echt compleet.
WIJNAND ZEILSTRA
l oos Onderdenwijngaard met virtuoos pianospel
Pianiste Toos Onderdenwijngaard met een Hongaars
programma. Met werken van: Franz Liszt. Bela Bartok.
Zoltan Kodaly en Mihali Moson.vi. Gehoord op 23 februa
ri in de Kapelzaal in Leiden.
LEIDEN - Virtuoos, gespierd en met grote nobles
se vertolkte de pianiste Toos Onderdenwijngaard
gisteravond in de Kapelzaal een Hongaars pro
gramma geïnspireerd op verzetshelden uit de strijd
tegen Oostenrijk.
Een repertoire dat de pianiste met haar tempera
mentvolle expressie en bijna grenzeloze techniek
als het ware op het lijf geschreven staat. Zoals al
direct naar voren kwam in de Ungarische Bildnis-
se, een muzikaal monument dat Liszt aan het eind
van zijn leven maakte op een zevental Hongaarse
vrijheidsstrijders. Een revolutionair soms ook zeer
poëtisch werk, waarin Liszt op sublieme wijze
soms a tonaal gestalte wist te geven aan onder
meer: de magistraal Szétchényi, de vrolijke Deak
en de geliefde dichter Petölï en waarin dit laatste
deel Onderdenwijngaard met een subliem gevoel
voor maatgeving in de stiltes bijna meer wist uit te
drukken dan de noten zelf.
Niet minder indrukwekkend klonken daarna de
geetste staccato's naast dromerig gebonden delen
van de prachtig getoonzette Bagatellen Opus 6 van
Bela Bartók. Waarna het wezenselement van de
Hongaarse muziek tot volle uitdrukking kwam in
de temperamentvol vertolkte Dansen uit Maross-
zek van Kodaly.
Hoe geliefd de staatsman Széchényi was, blijkt
wel uit het feit dat naast Liszt ook Mihali Mosonyi
de man herdacht in de treurmuziek van zijn Kleine
Etude. Met zoveel vakmanschap en zeggingskracht
over het voetlicht gebracht, dat het publiek eerst
stil viel voor het applaus losbarstte.
En nog was de koek niet op Geïnspireerd op
de baspartij van Mosonyi's Kleine Etude gooide
Franz Liszt er nog eens een schepje bovenop door
het thema te gebruiken in zijn serie portretten voor
de held Teleki, waar Liszt in zijn nadagen op genia
le wijze, nog warmer, dieper en mystieker de dood
van deze held herdacht. Waarna tenslotte Toos On
derdenwijngaard dit schitterende recital besloot
met een vingerbrekende waanzinnig fel gekleurde
Rhapsodie nr. 20. Hongaars vuurwerk op z'n aller-
allcrmooist. Hoe kon hel daarna nog anders een
toegift mocht niet achterwege blijven.
ANNEKE VAN VLIET
'fN VBRDE™*
BÖIMNWEfC
MEti A
MMAMI mMMAMI
