DAF wil trucks van
Leyland overnemen
Bova in lift met bussen op maat
Uitbreiding Coberco-staking op til
Politieke storm over verkoop
Nieuw CNV-voorstel
in stukgoedconflict
Bond zegt 'nee'
tegen bod V&D
'Akkoord ministerie
fraude visafslagen'
Dollar stijgt
Amsterdamse hotels in de min
Onzekerheid over acties bij Campina
Zwarte Ogem-kas uit
KLM-kortirigen gevuld
DONDERDAG 19 FEBRUARI 19R7
ECONOMIE
PAGINA 7
LONDEN/HELMOND (GPD/AP) - De vrachtwagen-divisie van de Britse Rover-fabrie
ken, Leyland Trucks, wordt verkocht aan DAF. Dit is gisteren gemeld door de Engelse
omroep BBC. Volgens de BBC zal de Britse regering vandaag over het besluit worden
ingelicht.
DEN HAAG (ANP) - De Vervoers-
bond CNV heeft minister De Graaf
(sociale zaken) gistermiddag op
diens ministerie in Den Haag een
gedeeltelijk nieuw voorstel gepre
senteerd voor de oplossing van het
stukgoedconflict in de Rotterdam
se haven, waarmee gedwongen
ontslagen kunnen worden voorko
men. Voorwaarde is wel dat het mi
nisterie circa zes miljoen gulden spreken over het stukgoedconllict
bijdraagt. Dat maakte CNV-be- in de Rotterdamse haven. In hoe-
stuurder J. Wienen bekend, na het verre dat standpunt een oplossing
voor het conflict inhoudt is onbe
kend. De minister wilde daarop
gisteravond niet vooruitlopen, zo
zei zijn woordvoerder, nadat de be
windsman had gesproken met de
partijen uit het conflict.
De Engelse regering moet op korte Hij erkende echter wel dat al enige
termijn beslissen over de miljoe- maanden onderhandelingen gaan-
nentransactie, die voorziet in de de zijn met DAF en met het Ameri-
overname door DAF Trucks van kaanse bedrijf Paccar. Het bericht
Leyland Vehicles. De verwachting van de BBC is bevestigd door Mal-
dat de regering-Thatcher wellicht colm Bruce, een parlementslid van
vandaag nog haar goedkeuring de Liberale Partij; volgens Bruce
hecht aan de overname, heeft in heeft de regering al besloten dat
Engeland een grote politieke storm Leyland aan DAF zal worden ver-
ontketend. In oppositiekringen kocht,
van Labour en de Alliantie wordt
met klem geprotesteerd tegen de Volgens Bruce heeft de regering-
verkoop van de vrachtwagenfa- Thatcher al besloten tot de ver-
briek. Men vreest daar dat de over- koop van het bedrijf aan DAF.
name, over een periode van vijf Hoewel DAF Trucks en departe-
jaar, tot het verlies van 20.000 ba- ment van handel in Londen dit te
nen kan leiden. genspreekt, erkent men dat over
Een woordvoerder van Leyland de verkoop aanbevelingen zijn ge
noemde het bericht 'speculatie', daan door de directie van de Rover
Group, waartoe de zwaar verlies lij
dende vrachtwagenproducent
Leyland Vehicles behoort.
De verkoop van Leyland Vehi
cles hangt al geruime tijd in de
lucht. Aanvankelijk toonde Gene-
ral Motors grote belangstelling.
Dat concern haakte af toen toen de
tttrttpht t aksv>\ r»Q regering weigerde de succesvolle
UTRECHT C^P)-De leden van Landrover in het overnameplan op
de Dienstenbond FNV bij het wa- te nemen Grote belangstelling
renhuisconcern Vroom Drees- v00r Leyland Vehicles toonde tot
mann hebben het eindbod van de het laatst toe ook de Amerikaanse
directie voor een 2,5-jange cao una- Paccar-onderneming, die een aan-
mem afgewezen Zij voelen er niets trekkeiyk bod zou hebben uitge-
voor om de arbeidsvoorwaarden bracht
voor zo'n lange periode vast te leg
gen, vooral in het licht van de voor- DAF Trucks is al maanden bezig
genomen reorganisatie. met het inventariseren van de ver-
Dit heeft de woordvoerder van schillende mogelijkheden voor sa-
de Dienstenbond FNV woensdag menwerking. Het Helmondse be-
meegedeeld. De bonden hebben drijf wil echter alleen tot een sa-
vandaag nog een gesprek met de menwerking besluiten wanneer
V&D-directie. Als zij vasthoudt het onderzoek duidelijk uitwijst
aan een 2,5-jarige cao zal de FNV- dat de onderneming daardoor
bond het concern een ultimatum wordt versterkt. In tegenstelling
tot maandag stellen. Acties liggen tot de bedrijfswagensector van de
in het verschiet als het warenhuis- Rover Group zijn de resultaten van
concern het ultimatum onbeant- DAF Trucks positief, zo werd in
woord laat. december nadrukkelijk gezegd.
De andere bonden zijn wel be- Het Nederlandse bedrijf heeft al
miljoen gulden) uit bij 1150 Britse
toeleveringsbedrijven.
Het Britse dagblad The Times
meldde dat Leyland een verlies
lijdt van meer dan 2 miljoen pond
per week, en dat de voorzitter van
de Rover Groep, Graham Day,
vastbesloten was om met DAF of
Paccar tot een akkoord te komen.
bezoek van de CNV-delegatie
de minister, die gisteren de partij
en in het conflict hoorde.
Volgens het nieuwe CNV-plan
kunnen met behulp van voorstel
len, die het ministerie van sociale
zaken eerder heeft gedaan, de
meeste van de door de werkgevers
aangekondigde 350 ontslagen wor
den voorkomen, mits werkgevers
en werknemers die voorstellen in
de nieuwe stukgoed-cao verwer
ken. Over die cao wil de Vervoers-
bond FNV echter niet praten zo
lang de werkgevers hun ontslag
plan niet intrekken.
Minister De Graaf (sociale zaken)
zal zich vandaag of morgen uit- stukgoedbedrijf Kuhne en Nagel,
Bij het stukgoedbedrijf Hanno in
de Maashaven is gisteren rond het
middaguur een staking uitgebro
ken. Honderd man van de dag-
ploeg na de lunchpauze niet meer
aan het werk. De avondploegen bij
de Rotterdamse stukgoedbedrij-
ven Hanno en Transstorage heb
ben de staking van de dagploegen
overgenomen. Het gaat in totaal
ongeveer honderd man. Bij het
waar de dagploeg woensdagmor
gen eveneens in, staking ging,
wordt wel weer gewerkt.
De Vervoersbond FNV heeft
woensdag een open brief gepubli
ceerd over 'het fabeltje dat bij de
ECT in Rotterdam geen schepen
meer kunnen worden geladen en
gelost, door de verrassingsacties
die de bond voor dit grootste con
taineroverslagbedrijf in Europa in
petto heeft. De bond houdt vooral
de ECT-directie verantwoordelijk
voor de verspreiding van dit fabel
tje.
In een reactie op de open brief
zei H. Schut namens de ECT-direc-
tie dat 'de Vervoersbond FNV doet
het nu voorkomen of zij garanties
kunnen geven aan de rederijen.
"Dat is grote kul, de bond is geen
contractpartner. De ECT-directie
adviseert in het geheel niet aan de
rederijen om weg te blijven. Maar
elke rederij stelt ons de vraag of wij
de garantie kunnen geven dat hun
lading wordt behandeld. Op die
vraag moeten wij het antwoord he
laas schuldig blijven".
Het conflict tussen de bonden en
het bedrijf richt zich op het door de
ECT-directie opgestelde herstel
plan, waarmee het het recente ver
lies van twee ladingpaketten wil
opvangen. Het plan komt neer op
de keus of twintig miljoen gulden
bezuinigen of het ontslag voor 250
man. De Vervoersbond FNV wil
het overleg met de ECT-directie al
leen hervatten wanneer de ECT-di
rectie dit herstelplan intrekt.
De dagploegen van de stukgoed-
bedrijven Müller-Thomsen in de
Beatrixhaven, Seaport Terminals
in de Margriethaven en de Brittan-
mëhaven, en Hanno in de Maasha
ven zijn vanochtend in staking ge
gaan. Volgens het actiecomité van
de Vervoersbond FNV zijn er bij
de actie ongeveer 350 havenwer
kers betrokken. Voor de kades lig
gen zeven schepen te wachten.
DEN HAAG (GPD) - Tijdens een
vergadering in 1976 in Wieringer-
werf heeft een hoge ambtenaar van
het ministerie van landbouw aan
vertegenwoordigers van visafsla
gen toestemming verleend voor
het ontduiken van de Europese
vangstbepalingen. Verschillende
vertegenwoordigers van visafsla
gen die er in Wieringerwerf bij
meld.
Zolang de commissie geen
schriftelijke bevestiging heeft van
de beschuldiging, heeft de com
missie alleen het woord van de vis
serijwereld, tegenover dat van de
ambtenaren. Daarmee komt men
niet verder. Volgens een commis
sielid is er buiten de vergadering in
Wieringerwerf geen enkele aanwij-
hebben dit gezegd tegen de zing gevonden dat het ministerie
letterlijk toestemming heeft gege
ven voor het ontduiken van de
vangstbeperkingen
Wel is bekend dat het ministerie
op de hoogte was van het gesjoe
mel. Minister Braks heeft dat de
Kamer in december ook toegege
ven. Het ministerie had echter
geen wettelijke middelen achter de
hand om vissers en visafslagen te
Kamercommissie die onderzoek
doet naar de betrokkenheid van
het ministerie bij de visfraude.
De betrokken ambtenaren, die
door de commissie zijn gehoord,
ontkennen de uitlatingen echter,
zo is medegedeeld door een lid van
de Kamercommissie, die het voor
komen van een 'grijs circuit' bij
verschillende Nederlandse visfsla-
gen onderzoekt. Grote hoeveelhe- dwingen tot het correct toepassen
den vis zouden aldus, in strijd met van de vangstbeperkingen.
reid een 2,5-jarige cao af te sluiten.
Het eindbod van V&D bestaat uit
1,5 procent loonsverhoging, verho
ging van de vakantietoeslag van 7,5
naar 8 procent, uitbreiding van de
salarisschalen met een extra perio
diek en invoering van een toeslag
voor onregelmatig werktijden.
AMSTERDAM (ANP) - De
koers van de Amerikaanse dol
lar stijgt weer flink. Werd giste
ren een winst van twee cent ge
noteerd, vandaag kwam daar
nog eens drie cent bovenop.
Vanochtend noteerd de munt
209,65 gulden.
Vooral berichten dat de
Groep van Vijf dit weekeinde
in Parijs bijeenkomt om te pra
ten over stabilisering van de
wisselkoersen bewerkstelligen
deze stijgihg. Dit treffen van de
ministers van fmanciën en de
presidenten van de centrale
bank van de vijf grootste indus
trielanden (de Verenigde Sta
ten, Japan, West-Duitsland,
Groot-Brittannië en Frankrijk)
hing reeds enige tijd in de
lucht. De enorme koersval van
de dollar baarde op veel terrei
nen steéds meer zorgen. De G-5
zal in Parijs proberen enige sta
bilisering van de wisselkoersen
te bewerkstelligen.
Overigens is van Japanse re
geringszijde donderdag meege
deeld dat voor zondag in Parijs
een vergadering van de Groep
van Zeven is vastgesteld. De G-
7 bestaat naast de landen van
de G-5 uit Canada en Italië.
laïiger contact met de Britten. Vo
rig jaar sloot DAF Trucks met de
Rover Group een contract voor de
levering van lichte bedrijfs- en be
stelwagens. Ze zouden volgens
specificaties van DAF worden ge
produceerd.
Leyland maakt vrachtauto's van
6 tot 300 ton; het bedrijf heeft in
komsten van 320 miljoen pond (bij
na 1 miljard gulden) per jaar, waar
van ongeveer 20 procent komt uit
export naar 93 landen. Leyland
geeft per jaar 200 miljoen pond (624
Voorzitter Langereis van de Amsterdamse horeca-afdeling: "Het negatieve beeld van de hoofdstad is funest
voor de horeca-wereld". (f0t0 GPD)
terd maar dat kon worden bereikt door prijsverhogin-
gen: 16,4 procent voor de hotels met meer dan 200
zettingsgraad van de hotels is in 1986 met ongeveer kamers en 11,3 procent bij de kleinere hotels. Dit had
veertien procent gedaald, waardoor de rentabiliteit een versch ui ving van gasten tot ge volg van de duurde-
ook fiks naar beneden moet zijn gegaan. Dit vertelde re naar de goedkopere hotels.
voorzitter H. Langereis van de Amsterdamse afdeling Terwijl de Amsterdamse hotellerie het in 1985 met
van Horecaf gisteren tijdens een persconferentie ter minder gasten en overnachtingen moest doen, verbe-
gelegenheid van de presentatie van het rentabi- terde de positie van de hotels in Den Haag, Rotterdam
liteitsonderzoek over 1985. en Utrecht op dit punt. Volgens het onderzoeksrap
port is de koersdaling van de dollar hieraan niet schul-
In 1985 telden de Amsterdamse hotels 2,7 procent dig, maar wel de publiciteit in 1985 over onveiligheid
in de hoofdstad. Vorig jaar bleven bovendien veel
Amerikanen weg vanwege de kernramp in Tsjernobyl
gen geboekt. Weliswaar werd de rentabiliteit verbe- en de angst voor terreuracties in Europa.
de vangstbeperkende matregelen
van de EG, tot verhandeld zijn.
Volgens enkele gehoorden zou
de vertegenwoordiger van het mi
nisterie zou woorden gebezigd
hebben als 'jullie zorgen dat de of
ficiële boekhouding voldoet aan de
vangstvoorschriften, dan zeuren
wij niet over de achterliggende
zwarte markt'. De onderzoekscom
missie beschikt over het officiële
verslag van de bijeenkomst, maar
daarin staat hierover niets ver-
ZIEKENFONDS - De Diensten
bond FNV heeft van bestuur en di
rectie van het Ziekenfonds Am
sterdam en Omstreken (ZAO)
geëist dat zij vóór morgen 12.00 uur
toezeggen per 1 april de 36-urige
werkweek voor de circa 950 werk
nemers in te voeren. Als bestuur en
directie het ultimatum laten ver
strijken, zal de FNV-bond zijn le
den tot acties oproepen om de ver
dere atv af te dwingen.
Kort Zakelijk
DSM
DSM Limburg blijft bij het voor
nemen om een kunststoffenfabriek
van Geleen over te plaatsen naar
het nabije Belgische Genk. Dat
heeft de directie gisteren op een
vergadering van de vakbonden
meegedeeld. Wel is de directie be
reid om de tachtig medewerkers,
indien zij meeverhuizen naar
Genk, dezelfde arbeidsvoorwaar
den als thans te garanderen. De In
dustriebond FNV is tegen over
plaatsing.
Ohra
De verzekeringsmaatschappij
Ohra heeft de verzekeringsporte
feuille overgenomen van de Belgi
sche schadeverzekeraar Les Assu
rances Internationales Compagnie
Beige (AICB). Ohra zegt van de
overneming te verwachten dat de
toegang tot de Belgische markt
wordt vergroot en dat haar positie
bij onze zuiderburen wordt ver
sterkt.
Schuld
ARNHEM (GPD) - De veertig
werknemers van de Coberco-kaas-
fabriek in Borculo sluiten zich zon
dagavond aan bij de vorige week in
de melkfabrieken in Arnhem en
Eefde uitgebroken staking, als de
directie van het zuivelconcern vast
blijft houden aan de sluiting van
die laatste twee vestigingen. Ook
bij de weifabriek van Coberco (150
werknemers) in Borculo zijn acties
te verwachten. Dat heeft een
woordvoerder van de Industrie- en
Voedingsbond CNV en de Voe-
dindsbond FNV gisteravond mee
gedeeld.
Hij zei te verwachten dat zich in
de komende dagen meer kaasfa-
brieken van Coberco zich bij de
staking zullen aansluiten. Coberco
heeft negen kaasfabrieken waar
zo'n 500 mensen werken. Volgens
de bonden worden zeker vier fa
brieken in het kader van een met
de consumptiemelksector verge
lijkbare reorganisatie bedreigd
met sluiting. De vestiging in Bor- VALKENSWAARD (GPD/ANP) -
Cul° zou ..bovenaanhetjystj_e Autobusfabrikant Bova in Val-
kenswaard heeft in een periode
den met sluiting bedreigd, aldus de ™ei ^"or^rnJkt. 1^978 b^
bonüen. de Bova met 95 werknemers
Directeur mr. R. Matheussens slechts touringcars voor kopers in
df 5TlC°SLe;rfieufBelgië en Nederland. Dejaaromzet
toen 11 miljoen gulden. Nu le-
Coberco-klanten. Tevens bepaalde
hij echter dat het bedrijf de eerder
gedane toezegging aan de bonden
om geen besmet werk over te ne
men na 48 uur ongedaan mocht
maken, omdat ook hij van oordeel
was dat Campina moeilijk kan con
troleren of de melk via de groot
handel alsnog bij klanten van Co
berco terecht komt.
Prompt trok Campina daarop de
toezegging aan de bonden in, waar
na die dreigden met acties. Die ac
tiedreiging is nu van de baan nadat
de directie de bonden had verze
kerd dat men er nauwlettend op zal
toezien dat er niet aan Coberco-
klanten zal worden geleverd. "Die
mededeling is voor ons voorlopig
voldoende", aldus de vakbonds
woordvoerder. "Maar als blijkt dat
het loze beloften zijn komen er als
nog acties bij Campina".
Daar lijkt het nu toch op uit te
draaien, aangezien een woordvoer
der van DMV-Campina in Veghel
ten stelligste ontkent dat er nieuwe
afspraken zijn gemaakt met de
bonden over het niet leveren van
melk aan klanten van Coberco.
"Wij hebben geen nieuwe toezeg
gingen gedaan aan de vakbonden.
Wij willen en kunnen geen afspra
ken maken omdat we niet weten
wat de groothandel met onze melk
doet", aldus de zegsman.
Inmiddels hebben de bonden
van de zuivelcoöperatie Ormet in
Drenthe de verzekering gekregen
dat dit bedrijf geen besmet werk
meer zal overnemen. Enkele lopen
de contracten worden nog afge
werkt, maar daarna bedient Ormet
geen Coberco-klanten meer.
Groothandel Sligro, een groothan
del met 21 filialen in Nederland,
400 werknemers en een jaarlijkse
omzet van 350 miljoen gulden, in
Veghel heeft gisteren laten weten
'zoveel als in haar vermogen ligt'
ook zonder medewerking van
Campina de door de staking getrof
fen detaillisten in Gelderland en
Overijssel te bevoorraden.
AMSTELVEEN (GPD) - Het voormalige bouw- en handelsconcern
Ogem heeft onder meer kortingen op KLM-tickets gebruikt voor het aan
leggen van een zwarte kas, die uiteindelijk bijna een miljoen gulden be
vatte. De commissie-Slagter, die in opdracht van de Ondernemingskamer
bij het Gerechtshof in Amsterdam de ondergang van Ogem heeft onder
zocht, dit nu aan het licht gebracht.
De kas werd beheerd door de toenmalige secretaris van de raad van
bestuur van Ogem, mr. Th. Verduin en het geld lag in een kluis in zijn
kamer. Vanaf augustus 1977 werd de zwarte kas gespekt, onder meer
door wat werd genoemd 'kwantumkortingen van een leverancier'. Die
leverancier, naar nu blijkt de KLM, verlangde 'de grootst mogelijke ver
trouwelijkheid aangaande de kortingen'.
De luchtvaartmaatschappij geeft, aldus een woordvoerder, inderdaad
korting als er grote hoeveelheden tickets worden afgenomen, zoals bij
Ogem. Hoewel de internationale luchtvaartorganisatie IATA dit verbiedt.
Bij de KLM, zo wordt verzekerd, is dat allemaal keurig geboekt. Hoe
Ogem de kortingen administratief heeft verwerkt, is geen zaak van de
KLM.
Het blijkt dus dat Ogem gewoon de volle prijs van de vliegtickets in de
boeken heeft gezet en de kortingen in de zwarte kas deed. Voormalig
president-directeur en gedelegeerd commissaris van Ogem, K. Fibbe pre
senteerde de zwarte kas destijds als een soort bewijs hoe treurig het met
Ogem onder zijn opvolger Udink gesteld was. Later bleek dat Fibbe zelf
wel degelijk bij de zwarte kas was betrokken.
De commissie-Slagter concludeert dat Ogem van de KLM in de jaren
1977-1979 ruim 840.000 gulden aan kortingen heeft ontvangen. Via een
onroerend-goedtransactie was nog eens extra 150.000 in de zwarte kas
gestort. Uit de kas ziin Ogem-manaeers en adviseurs zwart betaald.
avond dat de dreigende uitbrei-
VK°°r± vert ^abnëSkJSbüs^n
af m elf Europese landen, aan Tai
wan, Australië en Japan. De omzet
is gestegen tot 100 miljoen gulden
en het aantal werknemers tot 350.
Dat kunnen er 500 worden, even
bij Coberco aangesloten boeren
slechts olie op het vuur zijn.
„Steeds meer boeren dringen erop
aan om Eefde maar gelijk te slui
ten. Dat is technisch mogelijk,
maar we zijn er geen voorstander veej ajs bet jaarijjks leveren
van, omdat daarmee de sociale ge- aantai bussen. Bova opende vorige
volee!} v^n de reorganisatie zeer week een nieuwe fabHriek in vf,_
pijnlijk zullen worden. Als de bon- kenSwaard, die een verdubbeling
de capaciteit (tot 500 bussen
Doordat zijn export is ingezakt
kan Peru een bedrag van 252 mil
joen dollar aan achterstallige beta
lingen aan het Internationale Mo
netaire Fonds (IMF) niet voldoen.
Ecuador zit in hetzelfde parket: dit dat'
land is als gevolg van economische
problemen niet in staat de voor ja- den
nuari vastgestelde driemaandelijk
se rentebetalingen Qver zijn bui
tenlandse schuld van 8,1 miljard
dollar te voldoen.
den denken dat zij hiermee de
druk op de ketel groter maken, dan jaar) met 2jch meebrengt Dje
moeten zij beseffen dat het niet aantallen zullen overigenf niet
voorspelbaar is welke kant die v00r 1991 worden bere5lkti wan(
krachten zullen voeren aldus Ma- Bova wil niet sneuer groeien dan
tneussens. 20 procent per jaar. Bovendien zal
De bonden zien af van acties bij er over vier jaar hoe dan ook een
DMV Campina nadat ze gistermid- einde komen aan de expansie. Nog
dag van de directie van dit zuivel- groter wil het bedrijf, dat elke bus
concern de verzekering gekregen inricht volgens de wensen van de
hebben dat Campina geen besmet klant, niet worden,
werk zal overnemen van Coberco, VranhtniitrVc
waar nu al anderhalve week wordt atuiduiu 0
gestaakt. Dat heeft een woordvoer- Bova is in 1870 gesticht door de
der van de vakbonden na afloop familie Bots. Aanvankelijk werd
van het gesprek met de directie van alles gemaakt, later ging het fa-
meegedeeld. Een woordvoerder briekje zich toeleggen op het ma-
van de directie gisteravond desge- ken van carrosserieën voor vracht-
vraagd onmiddellijk medegedeeld auto's. Na de tweede wereldoorlog
geen sprake is van een toe- ontstond er vooral vraag naar bus-
zegging van het bedrijf aan de bon- sen. In 1954 ging het bedrijf over in
andere handen. Bijna 25 jaar later,
De rechter had dinsdag in kort in 1978, wérd het gekocht door
geding uitgesproken dat Campina Wolf Lijmer en Piet van Doorne,
geen melk meer mag leveren aan zoon van Wim van Doorne, één van
de grondleggers van Daf Trucks in
Eindhoven.
Zowel Lijmer als Van Doorne
maakte op dat moment deel uit van
de hoofddirectie van Daf. „We heb
ben het Valkenswaardse bedrijf
overgenomen om te bewijzen dat
het op de dag van vandaag ook nog
mogelijk is een kleine onderne
ming groot te maken. Daar komt
bij dat het werken bij een groot be
drijf als Daf naast alle voordelen
ook beperkingen kent", aldus Lij
mer.
De grote klapper maakte Bova
enkele jaren geleden met de intro
ductie van de Futura, een bus met
een opvallende druppelvormige
voorkant. „We zijn daarmee na
tuurlijk niet over één nacht ijs ge
gaan. Toch was het een gok. We
stonden voor een keus. Moesten
we als kleine busproducent de be
staande ontwikkelingen blijven
volgen of wilden we trendsetter
worden. We wisten dat we in dat
laatste geval veel op het spel zou
den zetten. Een nieuwe trend kan
mislukken en dan is het verlies gi
gantisch". De Futura werd een
groot succes.
De groei van Bova is des te op
merkelijker omdat de totale inter
nationale markt voor autobussen
de afgelopen jaren drastisch is te
ruggelopen. Dat is enerzijds het ge
volg van het vrijwel helemaal weg
vallen van het groepsvervoer van
en naar het werk. „Daar komt bij
dat bussen momenteel langer mee
gaan en intensiever worden ge
bruikt", aldus Lijmer.
Kangoeroes
Slaapbus
Bova groeide desondanks ge
staag door, dankzij het succes van
de Futura. Onlangs werden de eer
ste twee bussen in Japan verkocht.
In Australië rijden bussen die zijn
voorzien van een special hekwerk
om aanrijdingen met kangoeroes
veilig te kunnen doorstaan. Inmid
dels is met Australië een assembla
gecontract afgesloten. Dit jaar wor
den er 17 bussen gebouwd, vol
gend jaar 26 en daarna steeds 45
per jaar.
„Het was wel nodig om in Au
stralië zelf te gaan assembleren.
Aanvankelijk verscheepten we
complete bussen, maar dat kost
aan invoerrechten en transport
100.000 gulden. Door de koersda
ling van dé Australische dollar was
dat niet langer verantwoord", al
dus Lijmer. Volgens hem wordt er
momenteel ook in Taiwan onder
handeld over een assemblagecon
tract.
De expansie van het bedrijf heeft
ook een onverwacht probleem op
geleverd. Het lukt nog maar nau
welijks om aan goed geschoolde
vakmensen te komen. „We werven
nu al personeel in België. In Neder
land is duidelijk sprake van een
onderwaardering door onderwij
zend personeel en ouders - en der
halve ook door jongeren - voor de
handmatige beroepen. Dat dreigt
een groot sociaal probleem te wor
den. Als ik drie jaar geleden in de
toekomst had kunnen kijken, had
ik misschien wel besloten cm de
uitbreiding ergens anders te reali
seren", aldus Lijmer.
Bova is vooralsnog niet bezig
met het ontwikkelen van een com
pleet nieuwe wagen. „De levens
duur van een bepaald, model bus is
maximaal tien jaar. Ik voorzie dat
de Futura zeker 15 jaar meekan.
Voor de ontwikkeling van een
nieuwe bus, waarmee zo'n 3 jaar is
gemoeid, hebben we dus nog alle
tijd". Dat wil niet zeggen dat Bova
stil zit. Het bedrijf besteedt per jaar
3 procent van de omzet aan re
search en ontwikkeling. Dat leidde
onder andere tot de bouw van de
speciaal uitgeruste pendelbus, de
fietsbus en de slaapbus. „Toen we
de slaapbus introduceerden lacht-
te bijna heel autobusondememend
Nederland ons uit. Nu is er geen
touroperator meer die niet één of
meer slaapbussen op de weg
heeft".
Boua-directeuren Van Doorne m) en Lijmer (r) leiden hoog bezoek rond:
staatssecretaris Evenhuis van economische zaken. Op de achtergrond het
paradepaardje van het busbedrijf, de 'Voyager'(foto anpi
