Europese pijler van de
NAV0 is veel te 9
'Gebruik groeihormoon
is op zich niet slecht'
Dankert (PvdA) voorzitter Atlantische Commissie
Handtekeningen vóór, fakkeloptocht tegen Simonis
PAGINA 2
DINSDAG 17 FEBRUARI 1987
EDAM - Dc NAVO verko
pen? Ho ho, zo wenst Euro
parlementariër Piet Dan
kert zijn nieuwe neven
functie, voorzitter van de
Atlantische Commissie in
Nederland, niet te zien. De
stichting, gedragen door de
vier grote politieke partij
en, heeft tot taak de burge
rij voor te lichten over ge
schiedenis, doelstellingen
en reilen en zeilen van het
bondgenootschap. Maar de
manier waarop dat ge
beurt, verschilt nogal van
wat de zusterorganisaties
elders in West-Europa
doen. Minder propagandis
tisch, zo benadrukt Dan
kert, op ruime afstand van
het politieke debat en met
bijzondere aandacht voor
het onderwijs. „Het is ge
lukkig geen club van ge
pensioneerde generaals".
Bert Ummelen
Van Rossum:.Zolang het stuk met de inspuitplek niet in de pan komt, is er niets aan de hand", (foto gpd»
Goed, het gaat natuurlijk niet om
een waardenvrije activiteit. De
commissie verloochent haar ver
wantschap met de NAVO niet en
het zou mooi zijn als haar inspan
ningen meehielpen het publieke
draagvlak van de Atlantische sa
menwerking te versterken. Want
als het om het beleid van de allian
tie gaat, bestaan er vooral met de
sociaal-democraten problemen.
Niet alleen in Nederland trouwens.
In Groot-Brittannië en de Bondsre
publiek moet de voorlichting over
de NAVO het zelfs zonder socialis
tische inbreng moet stellen.
Het is dan ook geen toeval dat
voor het voorzitterschap van de At
lantische Commissie de keus is ge
vallen op een weliswaar behou
dend, maar toch prominent lid van
de PvdA. Dankert grijnst. „Ach,"
zegt hij even later, „na Barend
Biesheuvel en Hannie van Leeu
wen lag het voor de hand dat nu
eens een socialist werd gekozen".
Binnen de PvdA geldt hij als een
man van de rechtervleugel, althans
op het terrein van vrede en veilig
heid. Buiten de landsgrenzen staat
hij te boek als een 'kritisch Atlanti
cus'. Dankert is voorstander van de
Amerikaans-Europese samenwer
king op het gebied van defensie, zij
het voornamelijk omdat hij geen
alternatief ziet. „West-Europa zal
zichzelf nooit die veiligheid kun
nen bieden, die we nu aan de Ame
rikanen ontlenen. Om de eenvou
dige reden dat wij geen supermo
gendheid zijn".
Vredesbeweging
Daarmee verklaart hij zich tot te
genstander van de vredesbewe
ging, die nu juist een fundamenteel
wantrouwen koestert jegens super
machten, dus ook de Verenigde
Staten. Dankert: „Ik vind het op
zichzelf niet onbegrijpelijk dat
Westeuropese jongeren anders te
gen de Amerikanen en de NAVO
aankijken dan de oudere generatie.
Je moet niet vergeten dat wij dit
bondgenootschap zijn aangegaan
in een tijd van ontworteling, met
een Russisch leger dat Oost-Euro
pa onder de voet had gelopen, met
grote communistische partijen in
Frankrijk en Italië die in staat le
ken de macht over te nemen. Dat
ontwrichte Europa is nu de groot
ste handelsmacht ter wereld"
Dankert: West-Europa heeft altijd luxueus geleefd onder de Amerikaanse atoomparaplu".
„Anders dan Amerika hebben
wij echter geen verantwoordelijk
heden buiten de eigen grenzen. We
zien wel dat de Russen tot de tan
den bewapend zijn, maar ervaren
daar geen agressie in. omdat wij
ons niet in een situatie van voort
durende rivaliteit bevinden. Tege
lijkertijd mokken we weer over on
ze ondergeschikte politieke rol en
zoeken we wegen naar een gelijk
waardig partnerschap".
Is Dankert ervan overtuigd dat
een zelfstandigde Westeuropese
defensie een illusie is, tegelijk acht
hij het hoogst noodzakelijk de Eu
ropese pijler van de NAVO te ver
sterken. Zo sla je volgens hem
twee vliegen in één klap. „Een dui
delijker Westeuropees gezicht bin
nen het bondgenootschap werkt
tegen de vervreemding die hier
•wordt ervaren. Tegelijk verlos je de
Amerikanen van de gedachte dat
wij te beroerd zijn onze eigen ver
dediging op een behoorlijke ma
nier te verzorgen".
Kernwapens
In Dankerts visie op de toekomst
van het bondgenootschap is het
besef dat één uitgangspunt van de
NAVO-strategie volkomen onder
graven is. Dat is het eerste gebruik
van kernwapens. Opinieonderzoek
leert dat de zogenaamde First use
zowel in West-Europa als in de Ver
enigde Staten massaal wordt afge
wezen. En als één pijler wegvalt
onder de strategie, zul je de andere
moeten versterken, vindt Dankert.
„Dan kijkje automatisch naar de
mogelijkheden op niet-nucleair ge
bied. Nu, verhoging van de defen
siebudgetten kun je bij de huidige
economische toestand wel verge
ten. Dus moetje het gaan zoeken in
effectievere samenwerking, een
betere verdeling van taken. Maar
dan stuit je meteen op het grote
probleem in dit West-Europa".
„Men wenst koste wat het kost
de schijn van nationale soevereini
teit op te houden. Kijk alleen maar
hoe in Nederland gereageerd
wordt op het idee dat we in de toe
komst onze marine zouden moeten
minimaliseren, of onze lucht
macht. Zoiets ligt in grote landen
als Frankrijk en Groot-Brittannië
nog veel gevoeliger. Toch denk ik
dat die weerstanden op een gege
ven moment overwonnen zullen
worden, eenvoudig omdat het niet
anders kan. Het wordt zonder ef
fectievere samenwerking heel
moeilijk om de noodzakelijke con
ventionele inspanning in West-Eu
ropa te blijven leveren".
„Er is geen alternatief. Een nu
cleaire Westeuropese macht zou én
gelet op de Russische bewape-
ningsopbouw én gelet op de pu
blieke opinie ongeloofwaardig zijn.
Nog afgezien van de politieke pro
blemen. De Bondsrepubliek onder
een Franse atoomparaplu? Ik zie
dat nog niet. Bovendien, je gaat
dan uit van een kernmacht met een
first use-opvatting. Die moet de
conventionele zwakte compense
ren. Maar first use wordt algemeen
afgewezen. Je hebt dan feitelijk
een defensie die niemand wil ge
bruiken".
Handelsoorlog
Samenwerking en evenwichtiger
verhoudingen tussen de VS en Eu
ropa vormen volgens Dankert de
sleutel naar het NAVO-beleid van
de toekomst. Met zorg signaleert
hij dan ook de oplopende spanning
in de Europees-Amerikaanse ver
houding. „We zijn geneigd naar het
defensiehoofdstuk te kijken, maar
het grootste gevaar zou wel eens op
andere terreinen kunnen schuilen.
We zijn vorige maand op het nip
pertje aan een ernstige handelsoor
log ontsnapt, waarbij het principië
le conflict nog in genen dele is op
gelost. Een soortgelijke vete dreigt
rond het Europese Airbus-pro
ject".
„Het spreekt voor zich dat derge
lijke spanningen doorwerken in de
defensie-relatie. Zoals de tegen
stellingen op buitenlands politiek
terrein - denk aan Libië, aan Nica
ragua - dat op hun beurt ook doen.
Het probleem is dat we hier in
West-Europa een machtig aantal
fora hebben, waar telkens een deel
tje van de West-West relatie aan de
orde is. De effecten van het geheel
worden volstrekt onvoldoende be
heerst. Je kunt niet tegelijk een
graanoorlog voeren en net doen
alsof die discussie over een Ameri
kaanse troepenbeperking daar
niets mee te maken heeft".
„Op zichzelf is het winst dat de
Europese Politieke Samenwerking
(EPS) de laatste jaren belangrijk is
geïntensiveerd. Daar wordt nu
over veel meer zaken gediscus
sieerd en besloten dan pakweg vijf
jaar geleden. Maar tegelijk zie je
daar dan, in de Libische kwestie,
zo'n minimalistische resolutie uit
komen. Zoiets is natuurlijk zeer ge
schikt om de Amerikaanse publie
ke opinie tegen de haren in te strij
ken".
SDI
Wel op het gebied van defensie is
er Reagans' ruimteschild tegen
atoomraketten, SDI (Strategisch
Defensie Initiatief). In Westeurope
se ogen is dit een hachelijk avon
tuur. Dankert: „Zowel technisch
als financieel is het zeer twijfelach
tig of een perfect SDI een reële mo
gelijkheid is. Op z'n best biedt het
inderdaad bescherming tegen bal
listische raketten die een hoge
baan beschrijven, maar tegen laag
inkomende raketten, gelanceerd
vanaf onderzeeërs bij voorbeeld,
heb je er niets aan. En voor de rest:
het vervelende is datje pas weet of
zo'n systeem werkt als het werkt".
„Het is gewoon een enorme gok.
Niet voor niets zijn de Amerikanen
ook bezig met pogingen de nu-
cleair-ballistische raketten uit de
wereld te helpen. Daarmee ont
staat wel een belangrijkveilig
heidsrisico voor West-Europa.
Vandaar de verontrusting in de
verschillende Westeuropese hoofd
steden ove" het radicale karakter
van de voorstellen die in het Ame
rikaans-Russische overleg aan de
orde zijn. Er zouden dan immers
wel erg grote gaten in de Ameri
kaanse atoomparaplu vallen. Kijk,
West-Europa heeft altijd luxueus
geleefd onder de Amerikaanse
atoomparaplu. We konden frank
en vrij ageren tegen een vermeend
Amerikaans gebrek aan goede wil
bij wapenbeheersingsonderhande-
lingen, maar de situatie is nu om
gedraaid".
NIJMEGEN - De vee- en vlees-
handel is in rep en roer. Eerst de
vondst van 154 met verboden
groeistof ingespoten mestkalve-
ren in Elspeet. nog geen week la
ter de ontdekking van met hor
monen behandeld Belgisch
vlees. Minister Braks (landbouw)
dreigde zelfs de grenzen te slui
ten. als de Belgen doorgaan met
de export van vlees dat niet aan
de Nederlandse normen voldoet.
En de consument? Kan hij rus
tig de slager vragen een kalfslap
je of een biefstuk af te snijden, of
loopt zijn gezondheid dan ge
vaar? „Zolang het stuk rund met
de inspuitplek niet in de braad
pan terechtkomt, is er niets aan
de hand", is het standpunt van
de Nijmeegse hoogleraar farma
cologie professor dr. J. M. van
Rossum. „Want het is onwaar
schijnlijk dat er elders nog resten
van het groeihormoon in het
vlees zitten Paniek is niet no
dig".
door
Jan Smit
„Als het maar onder strikte
voorwaarden gebeurt" is er vol
gens Van Rossum op zich niets
tegen het gebruik van bepaalde
groeihormonen. Hij legt uit: „De
stoffen die de boer groeihormo
nen noemt, worden op een be
paalde plek, meestal bij de oren.
toegediend. Het lichaam haalt uit
dit 'voorraadtankje' gedurende
een aantal weken of een maand
een hoeveelheid hormonen. Die
doen hun werk, bevorderen de
groei van het dier en worden ver
volgens in het lichaam afgebro
ken".
„Wordt een met hormonen be
handelde koe of kalf geslacht,
dan kan er in de zogenaamde
spuitplek. het 'voorraadtankje',
nog een restant hormoon zitten.
Als je nu precies weet waar die
spuitplek zit, de plek en de om
geving ervan wegsnijdt, is er
geen gevaar. De rest van het
vlees is schoon. Daarin kun je
niets vinden dat er op duidt dat
het dier is ingespoten".
In verschillende landen, waar
onder de Verenigde Staten, zijn
bepaalde vormen van hormoon
behandeling toegestaan. „Er is
geregeld welke stoffen mogen
worden gebruikt en op welke
plek", aldus Van Rossum. Vol
gens de hoogleraar leidt juist het
verbod op hormoonbehandeling
tot risico's voor de consument.
Voor de veehouders is het lucra
tief hun dieren zo snel mogelijk
te laten groeien en te verkopen.
Wie de verleiding om de natuur
een handje te helpen niet kan
weerstaan, zal immers proberen
de inspuitplek te verbergen. „De
kans bestaat dan, dat ook het
stuk vlees met de inspuitplek op
het bord van de niets vermoe
dende consument terechtkomt".
Politieke zaak
Waarmee Van Rossum. die al
twintig j'aar onderzoek doet naar
het effect van het gebruik van
doping en anabole steroiden.
niet gezegd wil hebben dat hij
voorstander is van hormoonbe
handelingen van slachtvee. „Dal
is een politieke zaak. Maar je
moet het wel reëel bekijken".
Wel moet de overheid zich vol
gens hem moeten afvragen of
een meer controleerbare situatie
niet beter zou zijn dan het hand
haven van het verbod.
..Hormoonbehandeling zou on
der strenge voorwaarden kun
nen worden toegestaan. Zoek de
minst schadelijke en goedkoop
ste stoffen die snel in het lichaam
van het dier worden afgebroken,
bepaal de plek waar ze mogen
worden toegediend en straf over
treders streng. Dan voorkom je
problemen en illegale toedie
ning", meent hij.
Technisch is een aan regels ge
bonden hormoonbehandeling
volgens Van Rossum geen pro
bleem. „Er zijn tegenwoordig
kunststoffen tabletjes met daarin
hormonen. Die worden in de
oren aangebracht en staan gedu
rende een bepaalde tijd de stof
fen af. Op het moment dat het
dier slachtrijp is, kan het plastic
matrixje weer worden verwij
derd en loopt de consument geen
gevaar. Maar als de mensen geen
vlees willen dat met hormonen is
behandeld, heeft de overheid de
taak ervoor te zorgen dat derge
lijk vlees ook niet in de handel
komt".
Welke risico's loopt iemand die
vanavond wel zijn tanden zet in
een door de controle geslipt stuk
vlees met een inspuitplek? Vol
gens Van Rossum is dat per indi
vidu verschillend. „Het gevaar
wordt onder meer bepaald door
de soort en hoeveelheid stof. Het
probleem is dat je nooit weet
welke hormonen de veehouder
bij elkaar in de spuit heeft ge
stopt. Maar in principe zijn alle
groeihormonen gevaarlijk, want
ze kunnen ingrijpen in de hor
moonhuishouding van de
"mens".
De meest gebruikte stoffen
zijn afgeleid van het mannelijk
hormoon testosteron. „Testoste
ron wordt geproduceerd in de
hersenen. De stof zorgt er zelf
weer voor dat die produktie ook
weer wordt geremd. Door toe
voeging van die stof kan iemand
zijn hormoonhuishouding in de
war gooien. Het is echter moei
lijk te voorspellen wat dat bete
kent".
Het binnenkrijgen van een ex
tra hoeveelheid hormoon kan bij
zwangere vrouwen in een be
paalde fase van de zwangerschap
„een storing veroorzaken in de
ontwikkeling van het geslacht
van het kind". Ook kan het van
invloed zijn op sommige vormen
van kanker, die hormoongevoe-
lig zijn.
„Het mannelijk hormoon tes
tosteron kan bijvoorbeeld de
ontwikkeling van een prostaat
kanker bevorderen, terwijl het
vrouwelijk hormoon oestradiol
juist remmend werkt". De in
vloed op de lever is ook aantoon-
baar. „Sommige hormonen ver
oorzaken een bepaalde vorm van j
leverkanker. De lever herstelt
zich trouwens meestal weer vrij
snel, als de toediening wordt ge
stopt".
Van Rossum denkt overigens
dat er tegenwoordig niet meer
dan een stuk of vijf groeihormo
nen worden gebruikt in de vee
houderij. „Dat aantal ligt bij bo
dybuilders en andere sportlieden
veel hoger". Ook wil hij nog wel
een misverstand uit de weg rui
men: dat mensen de laatste de
cennia langer worden dan vroe
ger is geenszins te wijten aan het
gebruik van met groeihormonen
behandeld vlees. „De groeihor
monen bij de mens zijn een ei
witachtige stof, die kinderen 's
nachts zelf maken in de slaap.
Meer rust en beter voedsel is be
palend voor het groter worden
van jonge generaties, niet de
groeihormonen van de boer".
Een varkensfokkerij, ergens in Nederland. Het gebruik van
groeihormonen is voor dergelijke bedrijven aanlokkelijk.
(foto ANP)
In de Utrechtse Willibrordkerk
geeft pater Winand Kotte de gelo
vigen de gelegenheid hun handte
kening te zetten op een lijst tot
steun aan kardinaal Simonis.
Hij wil hét papier persoonlijk
overhandigen als de bisschop
eind deze week uit Rome terug
komt. Op 19 en 20 februari, als de
kardinaal (of diens woordvoer
der) voor de rechter moet ver
schijnen wegens zijn uitlatingen
over de feministische theologie en
homoseksuelen, worden in deze
kerk bovendien twee speciale
missen aan hein opgedragen.
Maar ook bij het COC in
Utrecht, de belangenvereniging
van homoseksuelen,, heerst be
drijvigheid. Woensdagavond,
aan de vooravond van het kort
geding, wordt in de Domstad een
landelijke fakkeloptocht gehou
den. Die begint om 8 uur op het
Domplein en voert via de Malie
baan, waar het aartsbisschoppe
lijk huis ('paleis') staat, naar het
Jansplein.
In de Janskerk begint om 9 uur
een bijeenkomst met als spre
kers: de aan de Janskerk verbon
den Nelleke Heijwegen, Jannie
Veltman namens ouders van ho
moseksuele kinderen, hel PPR-
kamerlid Peter Lankhorst, de
rooms-katholieke theoloog en re
dacteur van het opinieblad 'De
Bazuin' Jan van Hooydonk en
het lid van het landelijk COC-be-
stuur Mart Simonse. De Belgi
sche zanger Will Ferdy (rk) zal de
muzikale omlijsting verzorgen.
Hij kreeg bekendheid door het
op muziek zetten van gedichten
van de priester-dichter Guido
Gezelle.
Willemien Ruygrok van het
COC in Amsterdam is optimis
tisch over de verwachte op
komst: zo'n 400 tot 800 mensen
uit homoseksuele kring, de poli
tiek, vrouwen- en jongerenorga
nisaties, rooms-katholieke ver
enigingen en vakbondsorganisa
ties. "Dat is, misschien onbe
doeld, een mooie vorm van inte
gratie", zei ze.
Brieven
Bij het landelijk bureau van
het COC komt deze dagen 'be
duidend meer' post binnen dan
normaal, hoofdzakelijk van men
sen die het eens zijn met het gel
ding tegen de aartsbisschop. Op
vallend in aantal zijn de brieven
van ouders van een homoseksu
eel kind. Anderen schrijven dat
ze zich weliswaar schamen voor
Simonis' uitspraken maar toch
actief in de kerk blijven. Een
kwart van de briefschrijvers zou
zich laten uitschrijven als paro
chielid. Ongeveer f. 5000 is tot nu
toe ontvangen ter bestrijding van
de proceskosten.
Overigens wijst het COC er
met nadruk op, dat niet de
Rooms-Katholieke Kerk of het
daar beleden geloof onderwerp
is van de gerechtelijke procedu
re, maar alleen kardinaal Simo
nis als persoon. Naar het oordeel
van het COC heeft de kardinaal
zich beledigend, discriminerend,
onjuist of onvolledig, onnodig
grievend en kwaadaardig sug
gestief uitgelaten over homosek
suelen en homoseksualiteit.
Uit de dagvaarding: "Proble
men van aanvaarding onder
godsdienstige homoseksuelen
hebben al menigmaal tot zelf
moord geleid. Van gedaagde als
zieleherder mag uiterste zorgvul
digheid worden verwacht bij het
theoretiseren over deze proble
matiek. Emancipatie van deze
homoseksuelen wordt zo ernstig
belemmerd".
eist het COC een verbod op het
doen van dit soort uitlatingen en
een rectificatie in landelijke dag
bladen.
- In de Vara-actualiteitenru-
briek 'Achter het Nieuws' werd
gisteravond de schrijver Gerard
Reve (rk) naar zijn mening ge
vraagd over de 'kestie-Simonis'.
Hij noemde diens uitspraken ab
surd. beledigend en in strijd met
de wet op de discriminatie.
Of het kort geding tegen de
kardinaal het beoogde resultaat
heeft, betwijfelde hij, "maar", zei
Reve, "op grond van zijn beledi
gende uitspraken over heren- en
damesliefde verdient hij te wor
den veroordeeld"
Wind mee
Rechtse christenen hebben
op het ogenblik in Nederland de
wind mee. Van het geloof in het
socialisme is onder christenen
weinig overgebleven. De nieuwe
religieuze bewegmgen zien alle
maal af van eigen maakbaarheid
van de samenleving. Men trekt
zich terug op het individuele ge
loofsleven en op een vertrouwen
in een leven na de dood. De poli
tieke strijd met als inzet het so
cialisme wordt nergens meer ge
streden.
Tot die conclusie kwam de so
cioloog drs. Harm Dane, werk
zaam bij het Toerustingscentrum
van de Gereformeerde Kerken in
Leusden, op een studiedag in
Utrecht over 'theologie en poli
tiek', georganiseerd door de Ver
eniging voor Theologie en Maat
schappij en de beweging 'Chris
tenen voor het Socialisme'. De
deelnemers bogen zich over het
boek 'Alles is politiek, maar poli
tiek is niet alles' van de VU-
hoogleraar ethiek dr. H. M. Kui-
tert. Dat boek werd al vele malen
herdrukt en in verschillende lan
den wordt nu aan een vertaling
gewerkt.
Volgens Dane heeft Kuiterts
boek zo'n goed onthaal gekregen
omdat hij zegt- wat veel rechtse
christenen altijd al dachten, na
melijk dat geloof en politiek
twee gescheiden werelden zijn.
"En nadat ze in de jaren 60 en 70
door maatschappij-betrokken
gelovigen in het defensief waren
gedrongen, hebben de rechtse
christenen nu weer beslissende
posities ingenomen".
Volgens Dane neemt Kuitert
de werkelijkheid zoals die tot
hem komt. "Dat gaat samen met
ongeloof in andere mogelijkhe
den". Hij riep progressieve chris
tenen op om tegen de pleidooien
van Kuitert en rechtse christe
nen in te blijven herhalen, "dat
de enige toekomst ligt in een an
dere, socialistisch gerichte maat
schappijstructuur".
Open huis. Het interkerkelijk
instituut voor theologische studie
en vorming NBI Nederlands Bij
belinstituut) in Bosch en Duin
(gemeente Zeist) houdt zaterdag
van half 11 tot half 3 open huis.
Het instituut (Biltseweg 8,3735
MC Bosch en Duin, 030-784065)
biedt een driejarige dagoplei
ding of vierjarige deeltijd-oplei
ding pastoraal werk)godsdien
stonderwijs op hbo-niveau, een
eenjarige basiscursus theologie
op zaterdag voor geïnteresseerde
gemeenteleden en vervolgcursus
sen pastoraat en didactiek. In
augustus wordt begonnen met.
een vormingsjaar.
Uit een persbericht van het in
stituut: "Kenmerkend voor hel
NBI is zijn interkerkelijk karak
ter, zijn openheid voor heden
daagse vragen in kerk en samen
leving en zijn kritisch-gelovige
bestudering van de bijbel als
bron van christelijk geloven.
Naast studie is er ook aandacht
voor persoonlijke inbreng en
geestelijke vorming".
Hervormde Kerk: aangeno
men naar Nieuw-Stadskanaal H
Poot Doeveren. Gereformeerde
Kerken Vrijgemaakt: beroepen
te Leusden H. J. Boiten Enschede.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: aangenomen naar Rid
derkerk W Quak Nieuwe Pekela.
Gereformeerde Gemeenten: be
dankt voor Apeldoorn A. Moer
kerken Nieuw-Beijerland: beroe
pen te Haarlem A. Bac Bodegra-
