LAATSTE
NIEUWS
Wapenverkoop was
bekend bij Pentagon
'Zorg Amerika voor mensenrechten schijn'
Alle Albert Heijn
huismerk koffie fors in
prijs verlaagd.
H'lilfl*VI'—I.
Particuliere leveringen aan Iran
Britse regering
scherp bekritiseerd
Gegijzelden Beiroet
naar elders gebracht
>ijnen geven
Aquino massaal steun
's Lands grootste kruidenier
blijft op de kleintjes letten, ioo'aar-
DINSDAG 3 FEBRUARI 1987
PAGINA 5
NEW YORK (AP/ANP/GPD) - Particuliere wapenhandelaren zijn in 1983 begonnen met
de illegale levering van Amerikaanse gevechtsvliegtuigen en andere wapens aan Iran, en
hoewel hoge functionarissen van de inlichtingendienst van het ministerie van defensie
(het Pentagon) daarvan op de hoogte waren, hebben ze niet ingegrepen, zo heeft de New
York Times gisteren bericht.
De wapenverkoop werd niet ge-
stopt, omdat gehoopt werd dat de
inlichtingendiensten zo informatie
konden krijgen over Iran en over
moderne Russische tanks die Iran
op Irak had veroverd. De NYT ver
klaarde de gegevens over de le
veranties, die project-Demavand
werden genoemd, te hebben geput
uit duizenden pagina's geheime te
lexen, contracten, brieven en ande
re documenten over verhoren met
150 mensen, onder wie ambtena
ren, wapenhandelaren en leden
van de inlichtingendiensten.
Het was de bedoeling om 39 F-4
vliegtuigen, raketten, 50 M-48
tanks en zeker 25 aanvalshelikop
ters te leveren. Met de contracten
was in totaal een bedrag van een
miljard dollar gemoeid, aldus de
NYT. Of de vliegtuigen daadwer
kelijk geleverd zijn, was niet dui
delijk, schreef de krant.
Er zijn ook Europese banken be
trokken bij deze kwestie. De krant
beschikt namelijk over een con
tract met het briefhoofd van de
'Bank Worms' in Genève, waarmee
de levering van vliegtuigen aan
Iran via Turkije zou worden gere
geld. De Belgische bank, de bank
'Lambert' in Brussel, had als borg
vijf miljoen dollar bij een Egypti
sche bank gedeponeerd.
De krant verklaarde voor het
eerst te hebben gehoord van het
project-Demavand, genoemd naar
de hoogste berg van Iran, van Ri
chard Brenneke, een makelaar in
onroerend goed in Oregon, die kon
bewijzen dat hij 13 jaar had ge
werkt voor de CIA en ruim 15 jaar
freelance adviseur voor de inlich
tingendiensten was geweest. Bren
neke verklaarde dat hij Ameri
kaanse militaire functionarissen in
1985 had verteld over het project,
maar dat zij er kennelijk al van wis-
Intussen is de Senaatscommissie
voor de inlichtingendiensten er
nog steeds niet in geslaagd de te
genstrijdigheden op te helderen in
de verklaringen van de voormalige
nationale veiligheidsadviseur Ro
bert McFarlane en andere functio
narissen in de directe omgeving
van president Reagan over de ge
heime wapenverkoop aan Iran.
Zo is nog steeds niet duidelijk of
de president al dan niet toestem
ming heeft gegeven voor de Israëli
sche levering van Amerikaanse
wapens aan Iran. Volgens McFarla
ne heeft Reagan daartoe monde
ling toestemming gegeven, maar
volgens de chef-staf van het Witte
Huis Donald Regan heeft de presi
dent dat geenszins gedaan. Regan
heeft verklaard dat de president op
een vergadering in augustus 1985
had geweigerd toestemming te ge
ven voor de Israëlische levering
van Amerikaanse wapens, omdat
hij twijfelde aan de betrouwbaar
heid en invloed van de Iraanse wa
penhandelaar Ghorbanifar, die als
contactpersoon met hoge Iraanse
functionarissen werd gebruikt, en
omdat andere deelnemers aan de
vergadering het te vroeg vonden
voor wapenleveranties aan Iran.
McFarlane heeft echter verklaard
dat de naam van Ghorbanifar toen
zelfs niet is genoemd.
De Israëlische premier Isaak Sja-
mir ontbood gisteren de wapen
handelaar Yaakov Nimrodi in zijn
ambtswoning in Jeruzalem om
tekst en uitleg te geven over de le-
vèring van Amerikaanse wapens
aan Iran in 1985.
Het was voor het eerst dat Sha
mir sinds zijn ambtsaanvaarding,
drie maanden geleden, persoonlijk
op de hoogte wordt gesteld over de
_wapcnlcvcranties die Nimrodi had
"geregeld. Shamir en Nimrodi
praatten tevens over een antwoord
op een verzoek van de Amerikaan-
de Is
raëlische sleutelfiguren die bij de
wapentransactie betrokken waren.
Inmiddels is ook duidelijk ge
worden dat Amerikaanse wapenfa
brikanten op gespannen voet ko
men te staan met de regering in
Washington nu zij steeds meer wa
pens aan buitenlandse mogendhe
den willen verkopen, terwijl het
Congres zeer strenge regels wil in
voeren voor wapenexport. Volgens
de bestaande regels kan het Con
gres een wapentransactie verbie
den, maar het Pentagon is niet ver
plicht om voor iedere transactie
een uitdrukkelijke goedkeuring te
vragen.
Twee senatoren van de Demo
cratische Partij hebben een amen
dement voorgesteld waardoor voor
iedere export van wapens de goed
keuring van het Congres wordt
vereist, behalve voor wapenle
veranties aan de directe bondgeno
ten.
Tevens maakte een woordvoer
der van president Reagan bekend
dat hij uittreksels van aantekenin
gen die hij in de loop van de jaren
heeft gemaakt over bijeenkomsten
die te maken hebben met de Iran-
affaire, desgewenst te beschikking
zal stellen aan het Congres.
LONDEN (GPD) - Kritiek op de
regering over een politie-inval op
de BBC-burelen in Schotland,
waar twee vrachtladingen filmma
teriaal in beslag genomen werden,
zullen vandaag uitmonden in een
spoeddebat in het Britse parle
ment. Oppositieleiders spraken
gisteren tijdens een verhit vrage
nuurtje in het Lagerhuis over 'een
tweederangs politiestaat' en 'Oost-
europese en Zuidafrikaanse me
thoden' toen de inval ter sprake
kwam. De regering heeft betrok
kenheid bij het gebeuren ontkend.
door
Lia van Bekhoven
Tien agenten doorzochten het af
gelopen weekeinde het kantoor
van BBC-Schotland naar de zesde
lige televisieserie „De geheime
maatschappij", die de omroep in
maart wilde uitzenden. Eerder had
de BBC onder druk van regerings
protesten besloten één onderdeel
van de serie niet uit te zenden, om
dat het de staatsveiligheid in ge
vaar zou brengen. Het huis van de
journalist Duncan Campbell, die
voor de programma's verantwoor
delijk is, werd later door agenten
onderzocht, evenals de burelen
van het weekblad The New States
man, die details van het program
ma publiceerde. De politie besloot
later alle afleveringen van de serie
in beslag te nemen.
De voorzitter van de BBC, Mar-
maduke Hassey, heeft per brief aan
de regering scherp protest aangete
kend tegen de inval. Bestuur en di
rectie van de Britse omroep over
wegen juridische stappen te onder
nemen tegen de inbeslagname. De
betrokken televisiemakers ontken
nen dat de serie de veiligheid der
natie op het spel zou zetten. In het
meest gevoelige programma-on
derdeel wordt onthuld dat de Brit
se regering een spionagesatelliet,
genaamd Zircon, wil installeren
zonder medeweten van het parle
ment. Volgens de oppositie verhult
METILLA - Christelijke inwoners van de Spaanse enclave Metilla i
busje. Ze trekken weg nadat tussen moslims en politie gevechten wa
gewond raakten onder wie vier ernstig.
de regering van premier Thatcher
met de term 'in gevaar brengen van
de staatsveiligheid' haar eigen ge
heimen, mogelijk onparlementaire
projecten.
Minister Malcom Rifkind nam
namens de regering gisteren af
stand van de inval en ontkende als
minister van Schotse zaken verant
woordelijk te zijn voor de inbeslag
name. „Op verzoek van de politie
gaf de rechter zijn goedkeuring aan
een huiszoekingsbevel en daar
heeft de regering verder niets mee
te maken", aldus Rifkind.
Oppositiekamerleden vermoe
den echter cynische motieven voor
de wijze waarop het filmmateriaal
in beslag genomen werd. Woord
voerders van de SDP en Labour-
partij spraken gisteren over intimi
datie van onderzoekjournalisten
en pogingen van hogerhand om
kritische programma's monddood
te maken.
Sjevardnadze
bezoekt DDR
OOST-BERLIJN (AP) - De minis
ter van buitenlandse zaken van de
Sowjet-Unie, Eduard Sjevardnad
ze, is gisteren in Oost-Berlijn aan
gekomen voor zijn eerste officiële
bezoek aan een bondgenoot. Hij
voerde gistermiddag besprekingen
met zijn Oostduitse ambtgenoot
Oskar Fischer en partijleider Erich
Honecker.
Hoewel over de inhoud van de
besprekingen niets bekend werd
gemaakt, verwachtten diplomaten
dat Sjevardnadze verslag zou uit
brengen over de vergadering van
het Centraal Comité in Moskou,
vorige week, waar partijleider Gor-
batsjov voorstellen deed voor in
grijpende hervormingen.
In de DDR werden de voorstel
len van Gorbatsjov vorige week in
de pers opvallend kort beschreven.
BEIROET (UPI/AFP/AP/Rtr) - De
Islamitische Jihad voor de Bevrij
ding van Palestina (JILP) heeft de
drie Amerikanen en een Indiër, die
sinds 24 januari door de groep in
gijzeling worden gehouden, over
gebracht naar „veilige gebieden"
buiten Beiroet. Dit heeft de JILP
gisteravond bekendgemaakt in een
in het Arabisch opgesteld commu
niqué, dat kort na middernacht bij
een westers persbureau in de Liba
nese hoofdstad werd afgegeven.
Het ultimatum dat afgelopen za
terdag op een week werd gesteld,
zal niet worden verlengd, aldus de
groep. Zij eist dat binnen die tijd
400 Arabische militanten die in Is
rael vastzitten, worden vrijgelaten
in ruil voor de vier gijzelaars. Als
dat niet gebeurt zullen de vier „op
9 februari worden geëxecuteerd".
Israel heeft duidelijk te kennen
geven niet op de eis van de ont- tevens minister
voerders te zullen ingaan. De Ver- banon,
enigde Staten hebben volgens een
Israëlische hoge functionaris ook
niet gevraagd om de vrijlating van
de 400 gevangenen.
Inmiddels hebben Amerikaanse
functionarissen gemeld dat giste
ren een tweede vliegdekschip, de
John F. Kennedy, en een acht
schepen tellend gevechtsvloot van
uit Malaga, in Zuid-Spanje, naar
het oosten van de Middellandse
Zee zijn vertrokken, richting Liba
non. Zij onderstreepten daarbij
echter dat de manoeuvre geen aan
wijzing is voor militaire actie in het
gebied.
Ondertussen is vast komen te
staan dat de afgezant van de Angli-
kaanse kerk, Terry Waite, is 'gear
resteerd' door dezelfde groepering
die ook de Amerikanen Terry An
derson en Thomas Sutherland
heeft ontvoerd. Dit is gisteren ge
zegd door Nabih Berri, de leider
van de sji'itische Amal-militie en
justitie van Li-
Het communiqué werd afgele
verd met een kleurenfoto van de
Amerikaanse professor Alann
Steen. Hij draagt een bril en een
baard van een paar dagen oud en
ziet er zeer neergeslagen uit. Op
een vorige foto, die zaterdag met
een ander communiqué van de or-
ganisatie werd vrijgegeven, lachte bury' Robert Runcie,"heeft"vórige
Berri benadrukte dat Waite 'niet
ontvoerd' is, maar hij gaf verder
geen bijzonderheden. Waite is het
laatst gezien op 20 januari, toen hij
zijn hotel in Beiroet verliet om te
proberen te bemiddelen bij de vrij
lating van westerse gijzelaars in Li
banon. Sindsdien is er niets meer
van hem vernomen.
Het hoofd van de Anglikaanse
kerk, de aartsbisschop van Canter-
De Iraanse parlementsvoorzitter Rafsanjani produceert een glimlach.
Nasar verluidt is hij na de ajatollah Chomeini de machtigste man in het
land. (foto AP)
Steen en droeg hij geen bril.
De andere gijzelaars, allen mede
werkers aan de universiteit van
Beirut, zijn John Turner, Robert
Polhill en Mithileshwar Singh, een
week de voorzitter van het Iraans
parlement Hashemi Rafsanjani,
om hulp verzocht bij het opsporen
van Waite. De woordvoerster van
Runcie, Eve Keatley, heeft dit be
kend gemaakt.
Casey neemt
ontslag als
topman CIA
WASHINGTON (UPI/DPA/
Rtr) - Het hoofd van de Ameri
kaanse inlichtingendienst CIA,
William Casey, is afgetreden.
President Reagan heeft het ont
slag aanvaard. Robert Gates,
tot nu toe de tweede man bin
nen de CIA, wordt de nieuwe
chef.
Casey werd eind vorig jaar in
het ziekenhuis opgenomen
vanwege een tumor in de herse
nen. Hij diende zijn ontslagaan
vrage vorige week vrijdag in tij
dens een bijeenkomst met de
chef-staf van het Witte Huis,
Donald Regan, en minister van
justitie Edwin Meese. Casey
raakte eind vorig jaar in op
spraak door de onthullingen
over de rol van de CIA in de ge
heime Amerikaanse wapenle
veranties aan Iran en het over
hevelen van een deel van de
winst naar de Nicaraguaanse
opstandelingen.
De benoeming van de 43-jari-
ge Gates moet nog worden
goedgekeurd door de Senaat.
Gates, die sinds vorig jaar on
derdirecteur van de CIA is, fun
geerde de afgelopen weken als
waarnemer voor Casey. Hij trad
in 1966 in dienst van de inlich
tingendienst. Van 1974 tot 1979
werkte hij bij de Nationale Vei
ligheidsraad. waarna hij naar
de CIA terugkeerde. Gates
heeft een doctorstitel in de
Russische taal en geschiedenis
en geldt als een expert op het
gebied van de Sowjet-Unie.
MANILLA (AP) - De eerste onoffi
ciële uitslagen van de volksraad
pleging over de nieuwe grondwet
van de Filippijnen duiden erop dat
een royale meerderheid van de Fi-
lippino's vóór goedkeuring van het
door een regeringscommissie op
gestelde ontwerp heeft gestemd.
Dit blijkt uit tellingen door de Na
tionale Beweging voor Vrije Ver
kiezingen (NAMFREL).
Uit de uitslagen van 3.709 van de
86.000 kiesdistricten blijkt dat
ruim 800.000 geregistreerde kiezers
de nieuwe grondwet goedkeuren;
meer dan 230.000 kiezers zijn te
gen. De steun aan de nieuwe
grondwet is vooral groot in de ste
delijke gebieden. Alleen in gebie
den waar twee militaire bases zijn
gevestigd, en in het bolwerk Luzon
van ex-president Marcos wordt de
grondwet afgewezen.
Volgens NAMFREL is er in de
zeven provincies van Luzon een
meerderheid met een verschil van
ongeveer 5.000 stemmen tegen de
grondwet. In Laoag City de hoofd
stad van Marcos' provincie Ilocos,
zou volgens een gedeeltelijke voor
lopige uitslag een meerderheid van
ruim 70.000 kiezers tegen goedkeu
ring van de grondwet. Ook bij de
luchtmachtbasis Villamor, waar de
meeste kiezers officier zijn, zou 60
procent van de kiezers tegen zijn.
ADVERTENTIE
Voorzitter Cliileense commissie tegen foltering:
Analfabeten
Groot-Brittannië telt ongeveer
zeven miljoen analfabeten. Dit
blijkt uit een studie van de univer
siteit van Lancaster. Dertien pro
cent van de Britse bevolking kan
worden beschouwd als 'functio
neel analfabeet', zo luidt de conclu-
Vrij
De Italiaanse autoriteiten heb
ben Awni Hindawi, de neef van
twee broers die in Engeland en in
West-Duitsland gevangen zitten op
beschuldiging van afzonderlijke
terroristische aanslagen, gisteren
vrijgelaten.
Awni Hindawi, die vorig jaar juni
in Italië werd gearresteerd omdat
hij ervan werd verdacht lid te zijn
van een gewapende bende, werd
zondag wegens gebrek aan bewijs
vrijgelaten. Hij mag Genua echter
voor onbepaalde tijd niet verlaten,
terwijl het justitieel onderzoek nog
wordt voortgezet.
Kandidaten
Niet één, zoals vroeger, maar drie
kandidaten hebben meegedongen
naar de functie van eerste-secreta-
ris van het regionale comité van de
Komsomol in de Ockraiense stad
Donetsk.Dit meldde het Russische
persbureau TASS gisteren. Alle
drie de kandidaten waren voorge
steld door leden van de basisgroe
pen van de communistische jonge
renorganisatie.
AMSTERDAM (ANP) - De rege-
ring-Reagan doet net alsof zij op
komt voor de mensenrechten in
Chili, maar in wezen is dat schijn.
Dit zegt de voorzitter van de Chi
leense commissie tegen foltering,
Pedro Castillo Yanez, in een vraag
gesprek met het ANP in Amster
dam.
De 60-jarige Castillo was begin
deze week in Nederland als gast
van HIVOS, hét Humanistisch In
stituut voor Ontwikkelingssamen
werking, en HOM, het Humanis
tisch Overleg Mensenrechten, om
aandacht te vragen voor de "grove
schendingen van de mensenrech
ten" in zijn land. Zijn bezoek valt
samen met de opening van de con
ferentie van de mensenrechten
commissie van de Verenigde Na
ties in Genève, waar naar wordt
verwacht de toestand van de men
senrechten in Latijns-Amerika, en
vooral in Chili, hoog op de agenda
zal staan.
Het rapport dat gisteren-bij de
opening van de conferentie werd
gepresenteerd maakt melding van
martelingen in Afghanistan, Sri
Lanka, El Salvador Chili, Zuid
Afrika en Iran. "Marteling is nog
steeds een veelvoorkomend feno
meen in de huidige wereld. De in
ternationale gemeenschap moet
zich echter in het bijzonder be
zorgd maken over situaties waar
marteling een min of meer normaal
element in het alledaagse leven is
geworden. In dergelijke gevallen
hebben de autoriteiten de veilig
heidspolitie niet meer onder con
trole.
Volgens welingelichte bronnen
in Genève zouden de Amerikanen
op deze gisteren begonnen VN-zit-
ting - die zes weken zal duren --, er
op willen aansturen dat de men
senrechtensituatie in Chili niet
apart wordt behandeld, zoals de
bedoeling is, maar in een algemeen
Latijns-Amerikaans kader. De
houding van Washington jegens
Chili lijkt na de mislukte aanslag
op president Augusto Pinochet
van 7 september vorig jaar te zijn
veranderd. In maart 1986 steunden
de Amerikanen nog een VN-reso-
lutie waarin het bewind van Pino
chet werd veroordeeld wegens
schending van de mensenrechten.
In december van dat jaar stemde
de Amerikaanse regering echter te
gen een nieuwe VN-resolutie om
dat daarin het 'linkse geweld' niet
werd genoemd.
Castillo lijkt hierover niet ver
baasd te zijn. Hij maakt zich weinig
illusies over de Amerikaanse bui
tenlandse politiek, waarin Was
hington zo de nadruk legt op zijn
bezorgheid voor de mensenrech
ten in de wereld. „De regering-Rea-
gan wekt de schijn dat zij opkomt
voor de mensenrechten, maar in
werkelijkheid bekommert zij zich
meer om haar materiële belangen
in Chili. De Amerikaanse regering
is bovendien verdeeld over de poli
tiek tegenover Pinochet. Het mi
nisterie van buitenlandse zaken
wil de druk op het militaire bewind
opvoeren maar stuit daarbij op gro
te tegenstand van het Pentagon
(het ministerie van defensie, red.).
Het Pentagon is de laatste stro
halm van Pinochet".
Brute wijze
Hoewel Nederland dit jaar geen
lid is van de commissie voor de
mensenrechten van de VN, denkt
Castillo dat Den Haag er toch toe
kan bijdragen dat de druk op de
Chileense regering internationaal
van kracht blijft. „Nederland kent
de brute wijze waarop het Chileen
se regime optreedt. Het heeft die
onlangs zelf aan den lijve ervaren",
een kennelijke verwijzing naar het
overtreden van de diplomatieke
onschendbaarheid enkele maan
den geleden. Begin september
werden vier studenten, die op de
Nederlandse ambassade in Santia
go een zitstaking wilden houden
om de aandacht te vestigen op de
arrestaties van studenten en do
centen op universiteiten, door de
Chileense geheime politie uit au
to's van de ambassade gesleurd.
Nadat Nederland had gedreigd di
plomatieke stappen te nemen als
de vier studenten niet zouden wor
den vrijgelaten, kwamen eind sep
tember drie van hen vrij. Eén stu
dent zit echter nog vast.
Op de vraag welke concrete
maatregelen Nederland tegen Pi
nochet moet nemen, blijft Castillo
een rechtstreeks antwoord schul
dig. Hij onderstreept dat de Neder
landse regering zich niet van de
wijs moet laten brengen door de
'zogenaamde liberaliseringsmaat
regelen', die Pinochet onlangs aan
kondigde. In zijn nieuwjaarsrede
voor 1987 zei de Chileense presi
dent dat politieke partijen worden
gelegaliseerd en dat de meeste Chi
leense ballingen naar huis mogen
terugkeren.
Castillo noemt deze maatregelen
een 'farce'. De politieke partijen
die verenigd zijn in het linkse
Volksfront (MDP) blijven verbo
den. De meeste partijen die wel le
gaal kunnen worden, hebben het
aanbod afgewezen omdat zij wei
geren te voldoen aan de eisen van
de regering. Zo moeten zij hun sta
tuten en ledenlijsten aan de autori
teiten ter inzage geven. „Op deze
manier kan de regering precies
zien wie in de oppositie zit en dus
als vijand moet worden aange
merkt".
Ook de mogelijkheid tot terug
keer van ballingen is volgens
Castillo een wassen neus. „De re
gering heeft een lijst van ongeveer
500 ballingen opgesteld, die in aan
merking komen voor terugkeer.
Op die lijst staan echter geen poli
tieke ballingen. Er staan namen op
van kinderen die in ballingschap
zijn opgegroeid, van misdadigers
en zelfs van mensen die al lang
dood zijn. Bovendien bepaalt het
ministerie van binnenlandse zaken
wie uiteindelijk mag terugkeren
zonder evenwel de voorwaarden
bekend te maken".
Voor de 60-jarige voorzitter van
de Chileense commissie tegen fol
tering is het zonneklaar dat het mi
litaire bewind een masker van
schijnbare tolerantie en welwil
lendheid opzet met het oog op het -
eerste - bezoek van de paus aan
Chili in april dit jaar. Castillo acht
de kans niet geheel uitgesloten dat
Pinochet met deze tactiek succes
zal hebben. Toch is hij niet pessi
mistisch over de komst van de
paus. „Het Chileense volk, waar
van zo'n 80 procent rooms-katho-
liek is, zal alles in het werk stellen
om de paus op de werkelijkheid te
wijzen. Ook de Chileense rooms-
katholieke kerk, die zich van meet
af aan zich heeft ingezet voor de
mensenrechten, zal er op toezien
dat de propagandatruc van de re
gering niet lukt".
Grimmiger
Na de aanslag op Pinochet is de
toestand in Chili nog grimmiger
geworden, zegt Castillo. Volgens
hem is het schenden van mensen
rechten de laatste maanden toege
nomen. „Na de aanslag is de rech
terlijke macht nagenoeg vollediig
in handen gekomen van de militai
ren. Legerofficieren zijn ad hoe tot
officier van justitie benoemd. Zij
kunnen doen en laten wat ze wil
len. Niemand ook onze commissie
niet, weet precies hoeveel mensen
er zijn verdwenen".
Castillo zegt zelf ook onder con
stante dreiging te leven. Hij is,
naast voorzitter van de commissie
tegen foltering, chirurg en be
stuurslid van het Chileens College
van Artsen, een organisatie die
zich verzet tegen het meewerken
aan martelingen door artsen. „In
de ogen van de regering zijn deze
organisaties een gevaarlijke vy-
and".
