Maria's jacht op handtastelijke leraren
ZATERDAG 31 JANUARI 1987
EXTRA
PAGINA 29
Het Nederlandse onderwijs zou on
recht worden aangedaan, indien er
met stelligheid werd beweerd dat
de lessen op de middelbare scholen
op grote schaal worden afgewisseld
met intieme vrijpartijen tussen de
schoolbanken. Verreweg de meeste
leerkrachten houden zich integer
aan het lesrooster, zonder dat ze er
een moment over piekeren hun leer
lingen al te vrijmoedig te benade-
Dat doet evenwel niets af aan de con
statering dat de belangengroepen die
zich intensief bezighouden met de be
strijding en registratie van seksueel ge
weld over aanwijzingen beschikken dat
sommige onderwijzers en onderwijze
ressen verder gaan dan het aanmoedi
gende schouderklopje of de bekende aai
over de bol. Zoals bijvoorbeeld die le
raar lichamelijke opvoeding uit het oos
ten des lands, van wie is komen vast te
staan dat hij in de periode tussen 1976 en
1984 bij herhaling ontucht heeft ge
pleegd met een vijftal meisjes in de leef
tijd van 14 tot 16 jaar. En al hebben eni
gen van die meisjes verklaard dat ze weg
van hem waren, dat de relatie stoelde op
jeugdverliefdheid" en dat het „gewoon
fijn bij hem was", de bewuste leraar
werd in juni veroordeeld tot de alterna
tieve straf om 300 uur dienst te doen bij
een instelling. De officier van justitie
had overigens zeven maanden gevange
nisstraf geeïst, waarvan drie maanden
voorwaardelijk. Maar in het vonnis liet
de Almelose rechter uitkomen dat de
man met zijn ontslag al buiten de
werkende maatschappij was komen te
staan en daarmee al zozeer was gestraft
dat een periode van hechtenis niet viel
aan te bevelen.
Klachten
Het geval van deze leraar staat niet op
zichzelf. Afgaande op de doctoraalscrip
tie 'Handen Thuis Meneer' van pedago
ge Trudi Vogel worden er op scholen
meer seksuele handelingen verricht dan
menigeen bereid is te veronderstellen.
Ze sprak ten tijde van haar onderzoek
onder meer de scholiere Doriss die ver
haalde van een leraar handenarbeid:
„Die zei: je krijgt een tien als ik in je
blouse mag kijken. Dat meende hij echt.
Ik was volkomen uitgekletst, later vond
ik het wel onbeschoft. Hij deed ook zijn
arm om je heupen als hij bij je kwam.
Pedagoge Vogel tekende ook het re
laas op van Doriene, een derdejaars ha
vo-leerlinge: „Doriene werd regelmatig
lastiggevallen door de geschiedenisle
raar. In het begin had ze het niet zo door.
Hij zei dat ze er leuk uitzag, hij sloeg zo
nu en dan een arm om haar heen en
noemde haar een lieve meid. Totdat ze
steeds vaker voor het bord moest ko
men. De andere leerlingen konden niet
zien dat hij achter zijn grote bureau een
arm om haar heup legde of haar borst
even aanraakte. Dat Doriene een lange
reeks van mondelinge overhoringen
kreeg, begon haar wel op te vallen. Ten
einde raad vroeg ze of iemand anders
niet eens voor het bord mocht komen.
Op de gang zag haar broer dat de leraar
een arm om Doriene heen sloeg. „Blijf
met je vingers van mijn zuster af, anders
maak ik er werk van", zei hij, toen hij zag
dat Doriene zich probeerde los te wrin
gen. De conrector hoorde dat, vroeg ver
volgens wat er aan de hand was. Doriene
werd daarna nooit meer lastig gevallen".
Enquête
De redactie van het inmiddels niet
meer verschijnende jongerenblad 'Zone
33' hield ooit een enquête onder 328 jon
geren. Eenderde van de ondervraagden
gaf op in schoolverband ervaringen te
hebben gehad met seksistisch gedrag,
waaronder bijvoorbeeld werd verstaan
het gluren in kleedkamers van gymnas
tieklokalen en het „per ongeluk-expres"
aanraken tijdens de gymnastiekles.
Voor de goede orde zij overigens ver
meld dat niet alleen leraren als schuldi
gen werden opgevoerd, ook mede-leer
lingen werden als daders genoemd.
In het onlangs verschenen werkje 'Ge
zien de feiten' doet de stichting 'Handen
Thuis' een boekje open over het aantal
klachten over ongewenste intimiteiten
op school en werkvloer. In een jaar tijd
noteerde het op 24 oktober 1985 geopen
de klachtenbureau 227 vergrijpen van
uiteenlopende aard. Daaronder begre
pen zijn de dertig klachten over onge
wenste seks in de klas, die volgens de
medewerksters van de in Utrecht geves
tigde stichting in 90 procent van de ge
vallen door leraressen zijn gemeld.
„Eén op de zeven klachten stamt dus
uit het onderwijs", luidt de nuchtere
analyse van Maria Evers, een 32-jarige
inwoonster van Leidschendam die eind
1985 is begonnen met het voeren van de
actie 'Seksueel geweld in het onderwijs'.
Ze heeft zichzelf tot doel gesteld het on
derwijs te verschonen van leerkrachten
die zich te buiten gaan aan ongewenste
intimiteiten; in dat streven paste de op
richting van een landelijke werkgroep
die „moreel" wordt gesteund door de
stichting 'Handen Thuis', de in staat van
oprichting verkerende stichting 'Tegen
haar Wil' en het 'Haags Vrouwensteun
punt'. In samenhang met die activiteiten
voert haar echtgenoot Frans een langza
merhand tot papieren guerrilla verwor
den briefwisseling met het ministerie
van onderwijs en tal van vertegenwoor
digers uit het onderwijs. Zijn epistels
dragen zonder uitzondering een bevlo
gen, ludieke en strijdbare woordkeuze.
„Ik doe dat omdat ik door de praktijk
van mijn huwelijk emotioneel betrok
ken ben geraakt bij het probleem waar
mee mijn vrouw heeft geworsteld".
Naweeën
Persoonlijk zegt Maria Evers veertien
jaar lang de naweeën te hebben onder
vonden van de seksuele omgang met
twee leraren. Achteraf voelt ze zich het
slachtoffer van feitelijke verkrachting.
Waarbij, zo beweert ze, haar dan wel niet
het mes maar wel de macht van de lera
ren op haar keel is gezet.
Als puber van vijftien voelde ze zich
thuis onbegrepen. Zoals ze het destijds
beleefde, kreeg' ze van de bewuste lera
ren de aandacht die ze van haar ouders
niet kreeg. Vandaar dat ze na school
feestjes bleef hangen. Vandaar ook dat
Maria Evers, zoals ze het uitdrukt, met
haar lichaam meende te moeten betalen
Frans en Maria Evers: "Het is meer dan eens gebeurd dat hier om drie uur 's nachts de telefoon nog rinkelde".
(foto Roland de Bruin/GPD)
voor het gehoor dat ze van de twee lera
ren kreeg voor de problemen waarmee
ze worstelde. „Als meisje van die leeftijd
denk je: dat is de prijs die ik daarvoor
moet betalen. Op het moment dat zo'n
man avances begint te maken durf je
geen nee te zeggen".
„Het is niet moeilijk daarvoor een ver
klaring te geven", meent haar man
Frans. „Op grond van leeftijd en status
heeft een leraar een machtsoverwicht op
de leerlinge. Menig meisje of jongen is
ook bevreesd voor represailles in de
vorm van lagere cijfers en moeilijke vra
gen op examens. Natuurlijk, het komt
voor dat meisjes van een jaar of zestien
tot over hun oren verliefd raken op hun
leraren. Dat uit hun gedrag met gemak
valt op te maken dat ze iets willen van
die leraar. Maar dan nog mag hij niet in
gaan op het gesjans en geflirt van kinde
*"Als meisje van die leeftijd denk je:
betalen geënsceneerde foto).
dat is de prijs die je ervoor moet
(foto Wim Dijkman)
ren die bezig zijn te experimenteren met
hun seksualiteit. Juist dan moet hij zijn
pedagogische kwaliteiten laten prevale
ren. Laat als leraar zo'n kind dan maar
zwijmelen, ga desnoods praten met de
ouders. Op die leeftijd is het tenslotte
heel normaal verliefd te worden op een
idool, dat best een leraar Frans kan zijn.
Wie als lesgevende wel toegeeft aan de
verliefdheden van scholieren, begaat de
immoraliteit het referentiekader van de
puber naar het zijne toe te halen".
Schuldgevoel
Het denken van Maria Evers werd tal
van jaren beheerst door een diepgaand
schuldgevoel. Ze stond niet open voor
man en kinderen, ze voelde zich seks
ueel geremd, met als gevolg dat het
huiselijke verkeer danig in de knoop
raakte. „Ik kropte alles op. Ik verdien
het niet een goed huwelijk en kinderen
te hebben, hield ik mezelf steeds maar
voor. Eigenlijk liep ik mezelf constant te
straffen, onder meer ook door het ge
bruiken van drugs. Pas tegen het einde
van 1985 ben ik gaan inzien dat het een
voudig belachelijk was mezelf schuldig
te voelen aan mijn puberaal gedrag
waarvan die leraren misbruik hebben
gemaakt".
Voor zichzelf koos ze de door haar ge
wraakte leraren uit als de speerpunten
van haar actie, die ze beschouwt als de
beste therapie om het zelfrespect terug
te winnen. Maria Evers, die zich naar
buiten toe bekend maakt als ex-slachtof-
fer, laat zich erop voorstaan niet te han
delen uit wrok. Ferm laat ze weten dat
haar gevoel voor rechtvaardigheid haar
gebiedt te zeggen dat „leraren met hun
handen van de leerlingen moeten afblij-
„Degenen die dat niet kunnen", vindt
zij, „moeten uit het onderwijs verdwij
nen". „In allerlei geledingen van de
maatschappij wordt misbruik gemaakt
van de macht in de vorm van seksuele
vergrijpen", aldus echtgenoot Frans.
„Maar als dat in het onderwijs gebeurt is
dat wel heel kwalijk, omdat ouders hun
kinderen aan de zorg van leerkrachten
toevertrouwen".
Maria Evers schreef brieven aan de
twee leraren, die zij ervan beschuldigt
zich ooit aan haar te hebben vergrepen.
Daarin gaf zij de heren een indruk van
de psychische schade die het contact
haar heeft berokkend. Voorts voorzag ze
de directeuren van de scholengemeen
schappen waar de bewuste leraren thans
werkzaam zijn van schriftelijke informa
tie. „Maar het verhaal van mijn vrouw
werd in twijfel getrokken, gebagatelli
seerd", voelt Frans Evers zich tekort ge
daan.
In het kader van haar actie bezocht
Maria Evers ook een informatieavond
die op haar oude school werd gehouden.
Ter plaatse deelde zij stencils uit om ou
ders die overwogen hun kind op die
school te doen te wijzen op mogelijke
consequenties. „Want", verduidelijkt ze.
„één van die twee leraren werkt daar
nog".
Kort geding
Onder dreiging van een kort geding
sommeerde een Haagse advocaat haar
namens de directie van de onderwijsin
stelling de anti-reclamecampagne met
onmiddellijke ingang te staken. „Eerst
schrik je als een dergelijke brief je onder
ogen komt. Later denk je: laat ze dan
maar komen, dan kunnen we de zaak
echt opengooien".
In afwachting van de verdere juridi
sche stappen van de tegenpartij („We
hebben die advocaat op 18 juni nog een
brief geschreven, daarna hebben we
nooit meer wat gehoord") die haar heeft
beticht van smaad, besloot ze in februari
van het vorig jaar alvast landelijke be
kendheid te geven aan „de zaak" via de
praatshow van Karei van der Graaf. Na
dien werd haar de microfoon voorge
houden door de medewerkers van het
Veronica-programma 'Radio Romanti
ca' en verleende Maria Evers ook mede
werking aan een radio-uitzending van de
NCRV, die het thema 'Verliefd op je le
raar' droeg. Voorts plaatste ze oproepen
in tal van dagbladen, haar telefoonnum
mer verklaarde ze daarin tot klachtenlijn
voor scholieren die zich achtervolgd
voelden door hun leraren en leraressen.
Niet iedereen voelde zich dat overi
gens, de familie Evers geeft dat volmon
dig toe. Er waren meisjes die het opna
men voor hun leraar op wie ze verliefd
waren. Er was ook een scholiere die een
zoenoffer had gebracht voor een goed
cijfer. Of zoals de belster het zelf zei: „Ik
heb met die man een deal gesloten en
dat heeft me een 9 voor geschiedenis op
geleverd. Prima toch!"
Frans Evers: „Maar de meeste tele
foontjes waren van een andere strek
king. Je hoort de schrijnendste voorval
len. Over een jongen die door een homo
fiele leraar wiskunde is misbruikt, bij
voorbeeld. Het is meer dan eens gebeurd
dat hier om drie uur 's nachts de telefoon
nog rinkelde. Dat waren dan meestal
meisjes die niet konden slapen, omdat
ze worstelden met het probleem waar
over ze niet met hun ouders konden pra
ten en ook niet met hun vriendjes en
vriendinnetjes. Want dat is heel kenmer
kend: de meeste slachtoffers van
machtsmisbruik door leraren verkeren
in een staat van isolement. In een aantal
gevallen heeft dat zelfs geleid tot pogin
gen tot zelfdoding. Anderen zijn aan de
drugs gegaan of hebben zich vergooid
aan prostitutie. Wat dat betreft vertoont
menig slachtoffer van seksueel geweld
op school dezelfde reacties als zovele
slachtoffers van incest".
Anoniem
„Los van de hijgers en kwiebussen die
vieze praatjes verkochten, hebben we in
totaal negentig serieuze telefoontjes ge
had. Bijvoorbeeld van twee meisjes die
anoniem wilden blijven. Ze vertelden
dat ze bij een vertrouwenspersoon hun
beklag hadden gedaan over het gedrag
van hun leraar. Ze hebben het advies ge
kregen de zaak maar even op z'n beloop
te laten omdat ze vlak voor hun examen
zaten. Een enkele reactie was afkomstig
van een jongen die zich bedreigd voelde
door een lerares. Er belde ook een leraar
op die zei: de meisjes maken het me zo
moeilijk, ze lopen expres tegen me aan.
Wat me vooral is opgevallen: dit pro
bleem wordt van alle kanten met
schroom benaderd. Zo gauw je het
woord actie laat vallen, hangen meisjes
op. Naar alle waarschijnlijkheid omdat
ze bevreesd zijn voor tegenmaatregelen
op school".
Maar ook vele brieven bereikten huize
Evers. Verreweg de meeste waren af
komstig van meisjes die in het betoog
dat Maria Evers voor de televisiecamera
had gehouden zichzelf hadden herkend.
Een summiere greep uit de schriftelijke
reacties: „Nog steeds heb ik moeite met
seks. Ik ben nu driejaar getrouwd, maar
soms klap ik helemaal dicht als iets me
weer aan hem doet denken. Mijn man
wil dat ik in therapie ga en misschien
doe ik dat ook wel".(„) „Ik werd steeds
afhankelijker van hem. Hij was voor mij
een soort vaderfiguur en ik adoreerde
hem".(..) „Mijn ouders zeiden toen: wat
gebeurd is is gebeurd. In de doofpot er
mee. Ze hebben nooit gerechtelijke stap
pen tegen hem durven ondernemen, om
dat mijn vader een goed lopende zaak
had en geen klanten wilde verliezen".(..)
De actie van Maria Evers inspireerde
opmerkelijk genoeg ook één van haar
vroegere leraren tot een verklaring. Op
een A-4tje pende de man de volgende
zinnen: „Op school wasje populair en je
ging gemakkelijk en op plezierige wijze
met anderen om. Onder die omstandig
heden heb ik destijds onze amoureuze
vrijpartij als een emotioneel logische ui
ting ervaren. We waren op dat moment
beiden ontvankelijk voor elkaar en ik
weet zeker dat ik je toen beslist niet als
een gemakkelijke prooi heb gezien,
noch bewust misbruik heb gemaakt van
de situatie".
Die ontboezeming heeft Frans Evers
niet van zijn voornemen kunnen weer
houden om de lesgever en diens collega
aan te klagen bij minister Deetman. Hij
deed dat op 1 september. Op 12 novem
ber antwoordde de inspecteur-generaal
A. de Jager: „Bij veroordeling wegens
het door u bedoelde misdrijf van artikel
249 Wetboek van Strafrecht treedt
schorsing van rechtswege in. Nu echter
de voor het verkrijgen van zo'n veroor
deling geldende verjaringstermijn van
12 jaar is verlopen, is deze schorsing uit
gesloten".
„Dit was de eerste serieuze reactie die
we uit de kring van het onderwijs heb
ben gekregen", is de mening van Frans
Evers. „Eerder zijn we dikwijls met onze
koppen tegen een muur van onwil aan
gelopen. Mijn vrouw heeft het laatst nog
meegemaakt dat men in het onderwijs
niet bepaald staat te trappelen om te pra
ten over seksueel misbruik van leerlin
gen door leerkrachten".
Maria: „Ik heb een informatieavond
georganiseerd in het Haagse Vrouwen-
centrum, zowel voor het vrouwelijke on
derwijspersoneel als voor de mogelijke
slachtoffers. Vooraf had ik 96 scholen
aangeschreven, op de avond verschenen
er vertegenwoordigsters van maar vier
scholen. Het kernpunt van dit hele pro
bleem is dat men naar buiten toe de
naam van de school hoog wil houden.
De meeste schooldirecties reageren niet
op dergelijke uitnodigingen, omdat bij
hen kennelijk de vrees bestaat dat ze
met hun verschijning op een informatie
avond als deze tegelijkertijd erkennen
dat het op hun school ook gebeurt".
Gemotiveerd
Enige tijd geleden is ze in contact ge
treden met de Leidse Wetenschapswin
kel. Maria Evers is benieuwd naar de
psychologische effecten die een zeden
delict op school bij slachtoffers teweeg
brengt.
„Een ex-slachtoffer heeft bij ons in
derdaad een onderzoeksaanvraag inge
diend", bevestigt Marja van den Sigten-
horst als coördinatrice van de Leidse
Wetenschapswinkel. „We proberen een
aantal belangenorganisaties te betrek
ken in het onderzoek. Ik noem de Alge
mene Bond van Onderwijzend Perso
neel en de Stichting 'Handen Thuis'.
Daarnaast hebben we ook iemand uit
het onderwijsveld benaderd, iemand die
werkzaam is in de lerarenopleiding".
De medewerkers van de Wetenschaps
winkel zijn inmiddels druk doende stu
denten en studentes te polsen voor het
verrichten van het onderzoek. „We heb
ben tot nu toe een studente bereid ge
vonden mee te werken. Zij is zéér gemo
tiveerd, desnoods wil ze meteen aan de
slag".
Inmiddels hebben ook enige weten
schappelijke medewerkers die aan de
Leidse universiteit zijn verbonden, toe
gezegd het onderzoek te zullen begelei
den. De Wetenschapswinkel heeft de
leerlingen in de leeftijdsgroep van 12 tot
en met 18 jaar uitgekozen als proefperso
nen. Marja van den Sigtenhorst gaat er
van uit dat de eerste bevindingen van
het onderzoek al in september openbaar
gemaakt kunnen worden.
„Het probleem is alleen dat meisjes dik
wijls niet bereid zijn openlijk over hun
ervaringen te praten", realiseert de coör
dinatrice van de Leidse Wetenschaps
winkel zich maar al te goed. „Het is daar
om dat we in eerste instantie die lerares
sen zullen benaderen, die op hun scho
len als de vertrouwenspersonen van
meisjes bekend staan. Maar ik realiseer
me tegelijkertijd ook dat lang niet iedere
lerares bereid zal zijn haar medewerking
te verlenen aan dit onderzoek, bevreesd
als sommigen zullen zijn zich schuldig te
maken aan matennaaienj. Om dat te on
dervangen garanderen we iedereen die
meedoet strikte anonimiteit, er zal in het
rapport zelfs geen naam van een school
worden genoemd. Het enige dat we met
dit onderzoek beogen is dit verschijnsel
uit de taboesfeer te krijgen, het be
spreekbaar te maken door bepaalde ge
gevens over seksuele intimiteiten op
scholen boven tafel te krijgen".
Dat zou volgens Maria en Frans Evers
in het belang zijn van de leerlingen,
maar vooral ook in het belang van de
kwaliteit van het Nederlandse onder
wijs. „Zolang er nog figuren voor de klas
staan als die twee die mijn vrouw inder
tijd hebben verkracht, gaan we door met
deze actie", kondigt Frans Evers aan.
„In dit huis worden we ten eerste dage
lijks geconfronteerd met de consequen
ties van seksueel geweld op school.
Maar daarnaast loopt hier ook nog een
opgroeiende dochter rond. En we zullen
er alles aan doen om te voorkomen dat
haar leven niet net zo wordt verwoest als
het leven van mijn vrouw".
Wie contact wil opnemen met Maria Evers
kan dat schriftelijk doen via het Haags Vrou-
wenstcunpunt, Prins Hendrikstraat 35, 2518
HG Den Haag.
