Legowoningen' helpen
bewoners bij inspraak
Handcomputer voor Veldwerk'
Britse woonideeën voor
Nederlands interieur
Tapijt kiezen: video kijken
I ELEKTRONICA
DINSDAG 27 JANUARI 1987
Inspraak bij stadsvernieuwing en nieuwbouw is een mooie zaak. Alleen zijn bewoners
vaak niet in staat om een bouwtekening goed te lezen en dat maakt het voor hen bijna
onmogelijk om zinnig commentaar te leveren. Wil je bewoners echt iets te zeggen
geven, dan moet je laten zien hoe de toekomstige woning er in werkelijkheid uit komt
te zien. Vanuit dat idee begon men zes jaar geleden in Den Haag met het Ruimtelijk
Ontwikkelingslaboratorium (ROL).
Simpel meubilair geeft de woonkamer gezicht
Wie een bouwtekening bekijkt,
krijgt geen enkel gevoel voor
maten en verhoudingen. Kan
er nu wel of geen eettafel in, is
er genoeg ruimte voor een twee
én een driezitsbank, past in
zo'n slaapkamertje nog wel een
bureautje om huiswerk te ma
ken? Voor mensen die niet ge
leerd hebben een bouwteke
ning te lezen, zijn dit hele lasti
ge vragen. Maar wel belangrijk
wanneer je als bewoner echt
wilt meepraten over het bouw
plan van een architect.
In het ROL. gevestigd in een oude
sporthal in een buitenwijk van Den
Haag, hebben bewoners de kans
het allemaal beter te bekijken. Met
een. simpel systeem van holle hou
ten blokken, die met pennen aan
elkaar worden gemaakt, kunnen
de plannen van de architect in een
echte modelwoning op ware groot
te worden omgezet. Het systeem is
zo stevig dat het ook mogelijk is
om woningen met twee verdiepin
gen te bouwen.
Het ROL is uniek in Nederland.
Alleen in Amsterdam bestaat een
soortgelijke instelling. De Techni
sche Universiteit in Delft en de
Landbouwhogeschool in Wagenin
gen maken ook gebruik van het
bouwsysteem, maar dan ten be-
Door
Runa Hellinga
hoeve van het onderwijs aan hun
studenten. De instelling, die oor
spronkelijk werd betaald door de
Haagse woningbouwverenigingen,
wordt tegenwoordig gefinancierd
uit gelden die speciaal voor in
spraak bestemd zijn.
ROL-beheerder Tinus Boonstra
bouwt jaarlijks zo'n 17 bouwpro
jecten na. De aanvragen voor het
ROL komen van bouwteams uil
stadsvernieuwings- en nieuw
bouwwijken. Er wordt zoveel mo
gelijk naar gestreefd om de model
woningen te op zetten in de tijd dat
projecten nog in de schetsontwerp
fase zitten. Dan kunnen bewoners
er echt nog iets over zeggen en
kunnen architecten de kritieken
nog in hun ontwerp verwerken.
Gemeubileerd
Om mensen echt een idee te ge
ven van de mogelijkheden van de
ruimte, worden de woningen ook
gemeubileerd. De keukens zijn in
gericht met een keukenblok, een
koelkast en een fornuis, er staan
bedden in de slaapkamer en in de
wc is een pot geplaatst, waarvan
het gat de toiletbril met papier is
dichtgeplakt. De modellen zijn zo
echt. dat mensen wel eens denken
dat de wc-pot echt te gebruiken is.
Niet alleen de bewoners, maar
ook de architecten maken dank
baar gebruik van de mogelijkhe
den die het ROL hen biedt. Vol
gens Boonstra, die zijn modellen
altijd in overleg met de architect
bouwt, komt het vaak genoeg voor
dat een architect wandelend door
het model zelf al ziet dat er dingen
aan het ontwerp niet kloppen.
Bouwfouten
In een van de twee modellen die
Boonstra laat zien, is de hal zo
klein dat er geen kapstok kan wor
den opgehangen. De eerste groep
belangstellenden die een dag eer
der langs is geweest om te kijken,
viel dat onmiddellijk op De is ai-
chitect dan ook al bezig zijn teke
ningen aan te passen. Dit soort de
tails zien bewoners nooit als ze het
van een tekening af moeten lezen.
Bij het nabouwen van een ont
werp in het ROL stuit men ook wel
eens op vervelende fouten. Boon
stra: „Het komt vaker voor dat we
hier ontdekken dat deuren de ver
keerde kant op draaien. Als je daar
op de bouw pas achterkomt, kun je
daar eigenlijk niets meer aan doen
ol' het kost veel geld. Tegen die tijd
is hel materiaal allemaal al be
steld"
De meeste bezoekers van het
ROL zijn bewoners uit een bepaal
de buurt die op uitnodiging van
het bouwteam komen kijken. Vaak
komen ze op afspraak in een groep,
maar mensen kunnen ook op eigen
houtje komen kijken. Er is een
kleine groep vaste bezoekers, men
sen die om de drie weken, bij ieder
nieuw project, komen kijken of het
iets van hun gading is. Die hopen
in het ROL het huis van hun dro
men uit te zoeken en schrijven zich
in bij een project zodra ze iets zien
dat hen aanspreekt.
Omdat het bouwsysteem voor de
woningen licht en makkelijk han
teerbaar is. leent het ROL zich ook
voor zelfwerkzaamheid van bewo
ners. Het laboratorium is bijvoor
beeld gebruikt bij een bouwproject
waar de bewoners zelf de indeling
van de woningen vast konden stel
len. Bij dergelijke zogenaamde
drager-inbouwprojecten is het nat
te gedeelte van de woning (toilet
badkamer, keuken) op een vast
staande plaats ingebouwd en kun
nen de bewoners zelfde rest van de
ruimte invullen.
In zo'n geval bouwt Boonstra
geen complete woningen, maar
trekt muren tot een hoogte van 1
meter 50 op Bewoners kunnen
dan schuiven en verplaatsen en
zien heel direct in de praktijk wat
het effect is van hun plannen
Het ROL spreekt de bewoners
aan, is de ervaring van Boonstra.
Doordat de planning zo duidelijk
zichbaar worden gemaakt, kunnen
veel meer mensen meepraten. Bij
grote projecten komen bewoners
soms met hele bussen tegelijk. He
le families met hun kinderen ko
men naar hun toekomstige huis
kijken. En zoals een bezoekster
achteraf zegt „Kijk. ik wil best
meepraten, maar je moet het toch
eerst gezien hebben, wil je erover
kunnen oordelen"
Inlichtingen en afspraken ROL,
De Rade 131. Den Haag, tel. 070-
668163.
In de slipstream van het Zweedse
woonwarenhuis Ikea is nu ook de
Brit Sir Terence Conran met zijn
Habitat-winkels in ons land neer
gestreken. Geheel onbekend bij de
woonbewusten van ons land was
hij niet want al eerder verscheen
bij Elsevier de vertaling van Con
ran's Grote Woonboek Het was
een werk dat de weg ging van alle
grote boeken met veel mooi plaat
werk: na een paar jaar lag het in de
ramsch. De jongere versie van dit
woonboek was al geen ander lot
beschoren. Wie zich haast kan het
nog net tegen een spotprijs bij de
ICOB-boekhandels kopen
Hoewel de eerlijkheid ons ge
biedt te bekennen dat wij destijds
ook de dumpprijs hebben betaald
en niet de volle mep, moeten we
hopen dat de serie Terence Conran
Woonideeén die nu is uitgekomen
bij Spectrum meer succes boekt
Wat het in elk geval makkelijker
maakt is het gegeven dat we nu
niet te maken hebben met een
woonbijbel, maar dat de informatie
is verdeeld over handzame boekjes
die steeds een bepaald aspect be
handelen van de woninginrichting.
Zo is er een boekje over vloeren en
vloerbedekking, over gordijnen en
jalouzieën, over verlichting en over
bergruimte, elk van een andere
schrijver. Dat de serie door diverse
auteurs is geschreven neemt niet
weg dat deze vier boekjes volledig
de geest ademen van Terence Con
ran zoals wij die kennen uit het
Grote Woonboek.
Het aardige van deze Brit is na
melijk dat er zoveel van hem mag.
Ben je liefhebber van high tech
dan geeft hij je ideeën voor een
leefbaar interieur en houdt je meer
van valletjes, gordijnkoven en cre
tonnes dan kun je ook bij hem te
recht. Wie uit deze uilersten con-
cluseert dat Conran dan wel de
profeet van de smaakvervlakking
zal zijn die heeft het akelig mis.
Waarschijnlijk is het die typisch
Britse instelling van 'My home is
my castle' waardoor Sir Terence
niet alleen ruimte geeft voor per
soonlijke opvattingen van zijn le
zers maar ze min of meer ook sti
muleert dat soort opvattingen te
ontwikkelen. En wat misschien het
allerbelangrijkste is hij houdt er re
kening mee dat er geleefd moet
worden in een huis. Dat blijkt bij
deze serie ondermeer uit de foto's
van interieurs met uitpuilende
rommelige boekenkasten en soms
zelfs wel rommel op de vloer maar
ook uiteen simpel advies geen rub
ber noppentegels in de keuken te
gebruiken omdat het zo'n pestilen
tie is broodkruimels tussen de nop
pen weg te vegen.
Zware theoretische verhandelin
gen hoeft u in deze boekjes ook
niet te verwachten evenmin als
lange uitweidingen Stacato vuren
de auteurs hun informatie af op de
lezer waarbij zij aan het eind van
een boekje niet vergeten de meest
voorkomende klusjes uit te leggen
zodat ook niet geroutineerde hob
byisten zich op het doe-het-zclf
pad kunnen wagen. Met Conran-
woonideeen hebben ze dan in elk
geval een paar aardige reisgidsen
in woonland
leremv Meverson Verlichting ISBN
90 271 0538 7; Jane Lot Vloeren en
vloerbedekking ISBN 90 J7I 0537 9; Ca
roline Clifton-Mogg'Gordijnen en ja
loezieen/ISBN 90 274 0535 2; Gilly Lo
ve Bergruimte/ISBN 90 274 0538 7
Uitg. Spectrum, serie Terence Conran
Elke huisvrouw kent de proble
men die zich voordoen als man
nen het toilet als waterplaats
gebruiken. Lastig te verwijde
ren spatten op de closetpot, de
zitting en deksels, wanden en
vloer. Met het privé-urinoir
van Villeroy en Boch, ontwor
pen door Luigi Colanin, be
hoort dit alles tot het verleden
Het is fraai en functioneel ge
vormd en past bij de meeste clo
setcombinaties en fonteintjes.
Een vernuftig afvoersysteem
staat borg voor een reukvrij
functioneren. Het apparaatje
vraagt maar 60cm ruimte. Een
bijkomend voordeel is dat het
urinoir maar 2 liter water ver
bruikt bij het spoelen en een
closetpot 9 liter. «foto pr»
Nieuw tapijt kiezen is op zich al lastig, wjl je het zelf leggen dan moet je
toch wel een paar dingen weten om het goed te doen. Een goed voorlich
tingsinitiatief op dit gebied is ontwikkeld door de vereniging Texpro.
waarin de leveranciers van vloerbedekkingsmateriaal samenwerken Ze
hebben een videofilm over tapijt samengesteld, opgebouwd uit 'blokken'
van elk zo'n 3, 4 minuten die telkens een specifiek onderwerp behande
len.
De film geeft actuele informatie over de moderne tapijtsoorten (en dat
zijn er nogal wat), over hun toepassing, hun eigenschappen, hun ge
schiktheid voor diverse vertrekken.
De band is als volgt te bestellen: 32.50 overmaken op bankrekening
46.61.85.839 t.n.v. Texpro. Lochem. en even vermelden of het een VHS- of
Betamaxband moet zijn. Voorafbellen kan ook: 05730-1764
Nieuwe ontwikkelingen in de informatica
daar allerlei (wereld)tijden en
alarm-soorten in kwijt. Een jaar-,
week- of dagelijks alarm of gewoon
telefoonnummers en memo's pas-
Seiko beschikt over veel compu
ter-ervaring. De computers en
vooral printers worden echter aan
geboden onder het Epson-merk.
Epson bracht in de laatst jaren een
reeks van handige computertjes op
de markt, die kruisingen zijn tus
sen de schopt- en de handcompu
ter. Ze zijn uitermate geschikt voor
het verzamelen van gegevens in
het veld. Een meter-opnemer kan
met kleine computertje naast de
gas- of elektriciteitsmeter houden
en de (geschatte) cijfers in het dis
play vergelijken. Zonodig past hij
de cijfers bij de werkelijke teller
stand aan.
Dat soort 'handheld' zakcompu
ters zijn ook uitstekend voor de
proces-industrie geschikt, zoals
bijvoorbeeld voor raffinaderijen.
Het komt daar aan op nog nauw
keuriger registratie. In zulke geval
len sluit men de zakcomputer bij
de rondgang op het terrein even
aan op een deel van de machinerie
De gegevens worden dan op afroep
zichtbaar gemaakt en in het geheu
gen van de computer opgeslagen
Zo kan men meerdere installaties
meten. De zakcomputer wordt op
de centrale verwerkings-afdeling
'leeggezogen' en alle gegevens
kunnen verder worden verwerkt.
De meeste handcomputers zijn ideaal voor het verzamelen van gegevens
Epson maakte zelfs een speciaal
zak-computertje voor zulk werk.
Ook is een van de machientjes, ter
grootte van een telefoonboek, voor
zulke specifieke en beperkte toe
passingen om te bouwen. Normaal
heeft de PX-4 een (prettig) com
pleet Epson toetsenbord. Is de ma
chine eenmaal geprogrammeerd.
dan heeft men het complete kla
vier niet meer nodig. Er kan dan
een zeer simpel toetsenbordje met
functietoetsen op die plaats wor
den gezet. Daarmee kan een pro
gramma worden gestart en gestopt
en kunnen eventueel nog enkele
andere commando's worden gege-
Er zijn tegenwoordig kleine
computers voor gebruik onder
weg. Het gaat hierbij niet om
de schootcomputers, draagba
re imitaties van wat men thuis
of op kantoor is gewend, maar
om kleine, erg lichte en hand
zame apparaten, die maar voor
een doel worden gebruikt.
Zo'n specifiek doel is bij
voorbeeld het opnemen van
meterstanden bij mensen thuis
of het analyseren van laborato
riummonsters. Het kan ook het
verzamelen van uitkomsten
zijn op het gebied van meet- en
regeltechniek. Soms wordt de
handcomputer gebruikt door
bewakingsbeambten bij hun
rondzwervingen langs de te be
waken objecten.
De ontwikkeling van deze hand
computer verloopt heel anders dan
die van de draagbare computers
Van deze laatste zijn er nu twee
soorten op de markt. Allereerst de
'sjouwbare' computer. Dit is een
gewone huis- of kantoorcomputer
die men in een wat stevig jasje
heeft gestoken en een handvat
door Hugo van der Heem
heeft gegeven. Hij is sjouwbaar,
dat wil zeggen goed voor zo'n 15
kilo. Met alle ingebouwde klimbim
heeft hij wel stroom uit het lichtnet
nodig. Meestal wordt hij dus mee
genomen in de auto, bijvoorbeeld
van kantoor naar huis of van kan
toor naar een cliënt. Ter plekke
wordt hij weer op een bureau of ta
fel opgesteld en op het lichtnet
aangesloten. IBM heeft zo'n sjouw
bare computer. Kaypro was een
van de eerste fabrikanten die er
mee kwam.
Vervolgens komt de zich zeer
snel ontwikkelende 'laptop' of in
het Nederlands de 'schootcompu-
ter'. Hij vervangt de draagbare
computer langzamerhand. Het ge
wicht ligt tussen de 3 en 8 kilo en
hij is overal mee naar toe te nemen.
Door ingebouwde accu's is de
computer lichtnet-onathankelijk.
De eerste generatie was alleen een
succes bij journalisten die in feite
destijds alleen de communicatie
mogelijkheid van die eerste model
len ontdekten. Met een 'modem',
een kastje datje tussen de compu
ter en de telefoon schakelde, kon je
razendsnel je stukjes naar de krant
doorgeven. Eigenlijk waren die
eerste Tandy's 100 en Olivetti's (M-
10) een soort veredelde schrijfma
chines.
Geen succes
De zakenman zag er niet zoveel
in en van een groot commercieel
succes kon dan ook niet worden
gesproken. De zakenman zat te
wachten op de vervanger van zijn
'sjouwbare' kantoorcomputer. Dat
wil zeggen de computer moest de
floppy's, de schijven met gegevens
uit het rekenkladblok (spreads
heet) accepteren. De eerste genera
tie had alleen een blijvend (batterij
gevoed) eigen geheugen, maar kon
die diskettes niet verwerken.
Vandaar dat de huidige machi
nes dat wel kunnen. Toshiba biedt
nu een reeks schootcomputers aan
en de eerste daarvan werkt al met
een met die handige, nieuwe 3,5
inch (8 cm in het vierkant) schijf
jes. Zowel Toshiba, IBM, als Wang
brengt nu alweer de derde genera
tie van dit soort machines: met een
'harde schijf erin, wat wil zeggen
dat men over een massageheugen
van tien Megabyte (10 miljoen te
kens ruim) beschikt. De machines
zijn dan ook snelle rekenmonsters
geworden, die de zakenman in
trein of vliegtuig toestaan alle be
drijfsgegevens nog weer eens op
een rijtje te zetten.
Handcomputer
Traditioneel is de handcomputer
een apparaatje van een totaal ander
slag. Het machientje heeft een heel
andere achtergrond. De handcom
puter werd ontwikkeld uit de elek
tronische rekenmachine. De calcu
lator-achtergrond verloochent zich
nog steeds niet als je de afmetin
gen ziet: vaak passen ze nog steeds
in de zijzak van het colbert.
Geen wonder dat met name de
producenten van calculators zich
met het ontwerp hebben bezig ge
houden. Texas Instruments en
Hewlett Packard ontwikkelden
high-tech programmeerbare calcu
lators, die soms zelfs een eigen taal
vereisten en het bij ingenieurs aar
dig deden. Sharp en Casio maak
ten ook een eigen versie van de
zakcomputer, meestal program
meerbaar in de verkort soort Basic.
De Sharp-machines boden daarbij
vaak de meeste mogelijkheden.
Grotere geheugens en meer toe
passingen dan die van horloge-fa
brikanten Casio, die zich meer met
de muziek-keyboards bezig hield.
Trouwens, Sharp maakte ook
een droom van een onderweg
bruikbare computer, de PC-5000.
Het was een soort schrijfmachine,
met ingebouwde printer, dus niet
groter en ook niet zwaarder dan
zijn mechanische voorganger.
Daarin zit een compleet MS-DOS
systeem (IBM-compatible) en pro
grammatuur opgeslagen. Het ap
paraat benut ook bubble-geheu-
gens Zulke heugens nemen de
plaats in van een diskette, ze zijn
zeer betrouwbaar maar tamelijk
duur De hele, nogal ambitieuze
opzet, maakte dat de machine al
leen zeer professioneel zijn kans
kreeg: te duur bleek voor massa
toepassingen.
Computer-horloge
Sommige handcomputers kunnen, als ze eenmaal zijn geprogrammeerd, worden voorzien van een simpel en
functioneel toetsenbord.
Ook de horloge-fabrikant Seiko
ging het pad van de schoot- en zak
computer op. Ze ontwikkelden het
computer-horloge. Door een kop
peling met een computer kun je
In het laboratorium worden in de in veld
i melde gegevt
