'Je kunt
mij plat
krijgen met
goochelen'
PODIUMBLIK
'Mayerling' tegen tijdgeest in
DINSDAG 27 JANUARI 1987
KUNST
PAGINA 17
Redactie Pieter C. Rosier
LEIDEN - Dans, toneel en nog
meer deze week in de Leidse thea
ters.
Maat Heil
Zo presenteert het LAK woens
dag- en donderdagavond onder
verantwoordelijkheid van de
Theaterunie en De Factorij de
voorstelling 'Maat Heil'. Deze
voorstelling wordt aangekon
digd als een theatershow over de
grieven en fantasieën van Mat
thias Maat en Esgo Heil. Het
tweetal speelt een 'komisch' duo
op weg naar de zoveelste voor
stelling ergens in het land. Op
welk biljart moeten ze nu weer
verschijnen, welk partijtje moet
nu weer worden opgeluisterd?
Praten doen ze al lang niet meer.
ze doen wat ze al jaren doen: rei
zen en spelen. Ze verdwalen om
dat ze dat willen, ze willen name
lijk niet meer. Een nogal ongeluk
kig over de weg gespannen staal
kabel beslist uiteindelijk over
hun lot, een beslissing, die ze in al
die jaren zelf niet hebben durven
nemen. Aan alle aardse beslom
meringen is nu definitief een ein
de gekomen. De tijd is nu aange
broken om ongelimiteerd fanta
sieën de vrije loop te laten en on
gehinderd door wat voor opvat
ting of conventie dan ook alle
remmen los te gooien.
Matthias Maat en Esgo Heil
speelden in diverse produkties
van het Onafhankelijk Toneel en
waren beiden betrokken bij de
oprichting van De Factorij in
1981. Maat en Heil zijn nu samen
in één produktie, met muziek van
Michel Mulders, te zien.
Dansgroep Reflex
Na veel moeilijkheden op zowel
het artistieke als organisatori
sche vlak is de noordelijke dans
groep Reflex met frisse moed aan
een nieuwe periode van haar be
trekkelijk jonge bestaan begon-
Eddy Brugman en Manon Alving in 'Een nieuwe dood', donder
dagavond in de Leidse Schouwburg (foto André Beekman)
nieuwe programma, dat de titel
'Het Verschil' heeft meegekregen.
Zoals al eerder in deze kolommen
gemeld is het de bedoeling van
het tweetal een programma te
presenteren dat amusement biedt
met een vleugje nostalgie.
Een nieuwe dood
Aids is een nieuwe gevreesde
ziekte, waarover al het nodige is
geschreven en gezegd. Aids is in
middels het onderwerp geworden
van menig theaterstuk. Om dui
delijk te maken wat aids inhoudt
heeft ook Jos Brink een toneel
stuk, dat deze ziekte als thema
heeft, het licht doen zien. Het
draait in dit al eerder in deze ko
lommen besproken stuk, 'Een
nieuwe dood', om een rooms-ka-
tholieke onderwijzer, die zijn ho
moseksualiteit altijd heeft ver
zwegen. Als hij een (jongere)
vriend krijgt en de relatie serieus
wordt, besluit hij er mee voor de
dag te komen. Zijn moeder kan
geen enkel begrip voor hem op
brengen. Tot overmaat van ramp
wordt de onderwijzer het slacht
offer van de ziekte aids. Jos
Brink in een interview: 'Wat ik
met dit stuk wil is voorlichting
geven geven over die gruwelijke
ziekte. Ik wil laten zien dat ieder
een er door getroffen kan wor
den. Ik wil het lichamelijke en
geestelijke verval van de patiënt
laten zien, en ook het meesterven
van de omgeving. Verder wil ik
de geborneerdheid laten zien van
die moeder, die toch een produkt
van haar tijd en van haar kerk
is. En wat ik vooral wil laten zien
is dat het gewoon gaat om men
sen in relatie met mensen'. Jos
Brink - en dat hoeft geen verwon
dering te wekken - heeft het stuk
geschreven voor een breed pu
bliek. Want 'mijn moeder weet
het wel, die hoef ik het niet meer
uit te leggen. En homoseksuelen
zijn natuurlijk ook al op de hoog
te van het onderwerp. Die komen
wel kijken, maar alleen omdat ze
de zaken bevestigd willen zien'.
'Een nieuwe dood', donderdag
avond in de Leidse Schouwburg,
wordt gespeeld door Eddy Brug
man, Jasper de Moor, Manon Al-
ving en Hetty Verhoogt.
Babysitrevue
Vrolijker zal het ongetwijfeld
toegaan in de Babysitrevue, als
we de programmatoelichting mo
gen geloven een soort muzikale
thriller vol ironie, waarvoor
Scène uit 'De Aardemakers' door het Mechels Miniatuur Thea
ter, 3 februari in de Leidse Schouwburg (foto pr>
Tien. De groep, die nu wordt aan
gevoerd door Yoka van Brumme-
len, komt op vrijdag- en zater
dagavond naar het LAK met een
programma, dat in november
werd uitgebracht en waarin de
herwonnen levenskracht tot uit
drukking moest komen.
Hans Tuerlings maakte een
drie kwartier durend werk 'Nes-
suno o Tutti' dat gaat over men
sen die genoeg van het normale
patroon afwijken om gek te wor
den genoemd. Het is een choreo
grafie, die bizarre en grillige be-
wegingen laat zien, maar niette
min een ijle en poëtische sfeer
ademt.
Het programma wordt aange
vuld met 'People die of laughter',
een kort ballet van de Israëliër
Nir Ben Gal, waarmee deze een
prijs won op het jaarlijkse inter
nationale choreografenconcours
in Keulen. Dit werk behandelt op
een ironische manier de dood.,
hoe mensen daar tegenaan kij
ken en hoe zij gehecht zijn aan
het leven. Teksten van lonesco
worden daarbij in rap tempo uit
gesproken.
Het ensemble bestaat uit Josje
Manuputty, Marjolein Elzink,
Patrizia Tuerlings, José Way,
Meir Germanovitch Knopper en
Klaus Jürgens.
Uitland
'Witland' is de titel van de
voorstelling, waarmee Peter Pan
Producties zondagmiddag de
kinderen in het LAK een plezier
hoopt te doen. Het centrale thema
in 'Witland' is angst. Het stuk
draait om de gedachte dat je be
ter, met behulp van je fantasie,
vorm kunt geven aan je angst
dan er alleen maar bang voor te
zijn. De voorstelling is bedoeld
voor kinderen van vier tot tien
jaar. Aanvang 15.00 uur.
Ted de Braak
Ted de Braak brengt behalve
een nieuwe televisieshow ook een
nieuwe theatershow uit. Is de po
pulaire presentator vanaf eind
februari vier zaterdagavonden
achtereen met een show vol ma
gie op het KRO-scherm te zien,
morgenavond gaat zijn theater
programma vol liedjes en confe
rences in de Leidse Schouwburg
n première. Ted de Braak doet
dit programma samen met Mar
tin Kesseler, die muzikaal vak
man ook al gedurende vele jaren
vertrouwd is met het theatervak.
Beiden hebben het aangedurfd
om hun theaterervaring op pa
pier te zetten met als resultaat dit
Henny Vrienten (van de voorma
lige popgroep) de muziek schreef.
De Babysitrevue is gemaakt
naar een idee en in de regie van
Haye van der Heyden met tek
sten van Robert Long, Ischa Meij
er en Paul Haenen. Waar het pre
cies om gaat in dit gelegenheids
spektakel met medewerking van
o.m. Johnny Kraaykamp jr. en
Sylvia Millecam, vrijdag- en za
terdagavond zal het in het thea
ter aan de Oude Vest uit de doe
ken worden gedaan.
De Aardemakers
Het Mechels Miniatuur Theater
geeft in de eerste twee maanden
van dit jaar veertig voorstellin
gen in ons land van de groots op
gezette jubileumproduktie 'pe
Aardemakers'. Paul Koeck
schreef het voor het dertigjarig
bestaan van het gezelschap. In de
regie van René Verreth en met
muziek van Dick Stuer wordt het
theaterspektakel op dinsdag
avond 3 februari in de Leidse
Schouwburg opgevoerd. De voor
stelling biedt toneel, leunt aan te
gen de opera en heeft kenmerken
van de musical, zo laat het gezel
schap weten. In België ging de
voorstelling in maart vorig jaar
in première en wer er goed ont
vangen. De dertig actrices en ac
teurs spelen en zingen het ver
haal over de steenbakkers uit de
Rupelstreek: mensen met een uit
zichtloos bestaan, geboren uit de
klei, waaraan ze kapot gaan en
waarin ze worden begraven.
Deep River Quartet
Tot slot vast aandacht voor een
optreden van het Deep River
Quartet op donderdagavond 5 fe
bruari in de Leidse Schouwburg.
Een puur Nederlandse groep, die
vijftien jaar bestaat en Ameri
kaanse vocale muziek in de zoge
naamde negerkwartetstijl (Gol
den Gate Quartet) ten gehore
brengt. Swingende muziek in de
stijl van wat ook wel close har
mony wordt genoemd, dat is het
handelsmerk van Siebe Vink en
de zijnen. Met een vernieuwd,
nostaligisch getint programma,
aangepast aan het theater, treedt
het viertal in de schijnwerpers
van de schouwburg.
De amateurtoneelgroep Impe
rium geeft zondagmiddag a.s.
nogmaals een voorstelling van
'Pissebetter' in het Microtheater
aan de Oude Vest. Aanvang
14.30 uur.
HILVERSUM (GPD) - Hoe
kan dat? Daar begrijp ik
niets van. Hoe is het moge
lijk? „Zulke reacties moet
de nieuwe show oproepen
bij het publiek", zegt Ted de
Braak terwijl hij zijn han
den ten hemel richt.
Hij heeft het over zijn nieuwe show
vol magie, 'De boven mijn pet
show', die vanaf eind februari vier
zaterdagavonden lang op de KRO-
televisie komt. Het is'de bedoeling
dat de avonden worden gevuld met
alles wat het verstand te boven
gaat. Elke week komt er een we
reldberoemde illusionist die kun
sten vertoont van hoog niveau.
In de eerste aflevering op 28 fe
bruari is dat de illusionist Moretti.
Maar ook 'gewone' mensen die een
bepaalde gave zeggen te hebben,
kunnen dat in het programma ver
tellen, of liever, laten zien. Een
man die planten onder zijn handen
kan laten groeien, bij voorbeeld.
Ted de Braak: „We hopen dat er
veel mensen zijn die hun bovenna
tuurlijke ervaringen kwijt willen.
Die al jarenlang rondlopen met be
levenissen waar ze geen raad mee
weten, of waar ze gewoon een ver
klaring voor willen hebben. Er zijn
mensen die zeker weten dat ze nog
nooit eerder in een bepaalde stad
zijn geweest. Toch kunnen ze daar,
als het hen gevraagd wordt, zo naar
de drogist lopen. Het is gebleken
dat Engelse militairen dat in de
Tweede Wereldoorlog ook is over
komen. Ze wisten de weg in Neder
land zonder dat ze hier ooit waren
geweest. -Dat is interessant, zoiets
willen we horen."
"We nemen elk verhaal serieus.
Als iemand een verklaring zoekt
voor zijn belevenissen dan doen
we dat niet af door te zeggen: „Sor-
LUNCHCONCERT - Een ensem
ble van vier klarinettisten verzorgt
donderdagmiddag het wekelijkse
lunchconcert in de Kapelzaal van
K&O. Er zullen werken van Absil,
Maes en Tristan Keuris worden uit
gevoerd. Aanvang 12.45 uur.
Ted de Braak
begint
nieuwe
tv show
iar we geloven dat
u koorts hebt." Als we dat zouden
doen dan is de lol er vanaf. Het is
juist leuk er in te geloven. Ik
spreek nu over geloven, net alsof je
jezelf voor de gek houdt maar ik
bedoel er mee te zeggen dat som
mige dingen niet te verklaren zijn
en daar moet je dan ook niet de
draak mee steken".
door
Lucienne Bongers
„Zo ken ik een vrouw die pa
nisch werd van het geluid van
trommels. Dat had ze al als kind.
Ga je je dan niet afvragen hoe dat
kan bij iemand die kerngezond is?
Het zal je maar overkomen." Zelf
heeft Ted de Braak geen paranor
male ervaringen gehad. Wel lijdt
hij aan een vorm van bijgeloof, wie
eigenlijk niet.
„Vroeger moest ik dertig tegel
tjes van 't stoepje raken, dart ge
loofde ik dat ik een voldoende voor
mijn dictee zou halen. Als ik nu
drie stoplichten achter elkaar mee-
heb dan kan m'n dag niet meer
stuk. Of je nu jong of oud bent, je
blijft dit soort gevoelens, of noem
het bijgeloof, houden." De Braak
herinnert zich nog goed dat hij ooit
tjdens een optreden een mooi rood
kostuum droeg. Hij voelde zich ér
erg lekker in maar toch ging het
hele optreden de mist in. „Het kan
overal aan hebben gelegen, maar
dat rode pak heb ik nooit meer aan
getrokken".
De deskundigen die Ted de
Braak in zijn show ontvangt ko
men niet om het verhaal of de truc
te ontmantelen. „We trekken geen
la open met theorieën van Freud of
Jung. We komen niet met een
pasklare oplossing want daar heeft
niemand wat aan. Wel voegen de
deskundigen iets toe aan het ver
haal, zodat het nog even iets inte
ressanter wordt". Bij zo'n deskun
dige moet je volgens De Braak
denken aan wijlen prof. Ten Haeff,
een gezaghebbend paragnost.
De rol die Ted de Braak zelf
speelt in de 'Boven mijn pet show'
is, zoals het er nu uitziet, anders
dan we van hem gewend zijn. In de
Ted- en 1,2,3-show voerde hij vaak
zelf een act op. Deze keer zal dat
slechts sporadisch voorkomen. Hij
zal de verhalen van de gasten aan
elkaar praten; hij maakt er één ge
heel van. „Misschien zing ik een
paar duetjes maar voor de rest ben
ik er om alles een beetje te relative
ren. Het is niet nodig dat er een
paar duizend mensen hysterisch
worden als er iets gebeurt wat ze
niet kunnen vatten."
Behalve de persoonlijke ervarin
gen van gasten zitten er in de show
nog een aantal vaste onderwerpen.
Richard Ross heeft in Bennebroek
een 'Magie center'. Elke eerste
maandag van de maand worden
daar de nieuwste trucjes en han
digheidjes getoond op goochelge-
bied. Ted de Braak die zelf „mak
kelijk plat te krijgen is met een
avondje goochelen", denkt dat
daar best wat voor zijn show te ha
len valt.
„Het is te hopen", vervolgt De
Braak, „dat de trucs goed overko
men bij de kijkers. Het zal nog
moeilijk worden voor regisseur
Bob Rooyens om de indruk weg te
nemen dat alles met cameratruca
ge is opgenomen. Op de televisie
denken mensen toch al gauw datje
play backed terwijl je live zingt.
Daarom willen we dat iedereen al
les kan zien. De camera komt bij
wijze van spreken bovenop de ta
fel."
Als vaste gast treedt de illusio
nist David Burglas op. Wat voor
een beroemdheden nog meer van
de partij zullen zijn weet Ted de
Braak nog niet. „Iets waar ik nog
altijd van droom is Gilbert Bécaud
of Liza Minnelli in mijn program
ma te hebben. Maar schrijf dat
maar niet op want anders denken
de mensen nog dat ze komen
ook..."
AMSTERDAM (ANP) - Actrice
Ellen Vogel is gisteren ter gelegen
heid van haar 65ste verjaardag on
derscheiden met de zilveren me
daille van de gemeente Amster
dam. Ze kreeg de onderscheiding
tijdens een druk bezochte receptie
in de Amsterdamse Stadsschouw
burg, haar aangeboden door de di
rectie van dit theater en die van de
Koninklijke Schouwburg in Den
Haag.
Namens vrienden en collega's
werd de jarige actrice een gebeeld
houwd portret van haarzelf van de
hand van beelhouwster Constance
Wibaut aangeboden. Het beeld
houwwerk zal een plaats krijgen in
de Stadsschouwburg op het Leidse-
plein. Van schouwburg-directrice
Cox Habbema kreeg Ellen Vogel
een al eeuwen bestaande penning,
die overigens in de vergetelheid
was geraakt. De bezitter van zo'n
penning is altijd welkom in de
Stadsschouwburg.
Oudere en jongere collega's, zoals
Ton Lutz, Willem Nijholt en Loes
Hensen spraken de jarige toe en
herinnerden daarbij aan het vele
dat zij samen met Ellen Vogel op en
rond het toneel hebben beleefd.
The Royal Ballet in Muziektheater
The Royal Ballet met 'Mayerling'.
Choreografie: Kenneth MacMillan;
muziek: Franz Liszt; decor en kos
tuums: Nicholas Georgiadis. Met o.a.
Stephen Jefferies, Lesley Collier en
Wendy Ellis. Begeleid door het Gel
ders Orkest. Gezien op 26 januari in
het Muziektheater, Amsterdam. Al
daar ook 27 en 28 (tweemaal) janua
ri. Het tweede programma van The
Royal Ballet is te zien op 30 en 31
(tweemaal) januari.
AMSTERDAM - Na het Bolsjoi
Ballet is The Royal Ballet uit
Londen het tweede dansgezel
schap van wereldnaam dat in het
Muziektheater optreedt. The
Royal Ballet is vooral groot ge
worden dankzij twee choreogra
fen: Frederick Ashton en Ken
neth MacMillan. Ashton stond
vijftig jaar geleden mede aan de
wieg van het gezelschap en is
ook in Nederland niet onbekend;
het Nationale Ballet brengt zijn
bewerking van 'Midzomer-
nachtsdroom'. MacMillan volgde
hem in 1971 op als artistiek lei
der. The Royal Ballet brengt in
het Muziektheater twee verschil
lende programma's. Gisteravond
werd voor het eerst 'Mayerling'
opgevoerd, een avondvullend
ballet van MacMillan. Het twee
de programma, dat later deze
week wordt uitgevoerd, bestaat
uit 'A month in the country' van
Ashton, 'Gloria' van MacMillan
en 'Young Apollo' van de jonge
Britse choreograaf David Bint-
ley.
MacMillan is een van de weini
ge hedendaagse choreografen
die zich nog aan verhalende
avondvullende balletten wagen.
Alleen dat al maakt het uit 1978
stammende 'Mayerling' tot een
uitzonderlijk stuk; zowel de
grootscheepse aanpak als het ro
mantische thema maken dat het
zowat dwars tegen de tijdgeest
ingaat.
Het stuk dankt zijn naam aan
het jachtslot net buiten Wenen,
waar op 30 januari 1899 kroon
prins Rudolf van Oostenrijk-
Hongarije en zijn zeventienjarige
minnares Mary Vetsera dood
werden aangetroffen. Die twee
voudige (zelf)moord is voor Mac
Millan uitgangspunt geweest bij
het maken van zijn ballet. Hij
heeft een geromantiseerde be
werking van dat gegeven willen
maken, zonder daarbij de histori
sche feiten geweld aan te doen.
Gevolg daarvan is wel dat de vele
nevenintriges het centrale drama
soms moeilijk te volgen maken.
Het spreekt min of meer van:
zelf dat MacMillan dit onderwerp
heeft aangegrepen voor een Kei
zerin Sissy-achtig (die overigens
ook zelf in het stuk figureert)
spektakel. Prachtig aangeklede
hofscènes, een spectaculair
jachttafereel en een taveerne met
veel en losbandig volk zijn voor
de hand liggende ingrediënten.
Juist dankzij dat gekrioel op een
vol podium is 'Mayerling' als
kijkspel meestal plezierig. De
massascènes zijn zeer los en le
vendig geregisseerd, het keurs
lijf van de symmetrie is waar mo
gelijk vermeden.
MacMillan heeft met nadruk
getracht een volwassen drama
neer te zetten. Dans louter als
versiering komt in 'Mayerling'
haast niet voor; elke gplo of pas
de deux moet een aanleiding
hebben. In veel taferelen over
heerst de pantomime zo nadruk
kelijk, dat je verwacht dat de
dansers elk moment kunnen be
ginnen te praten. En als er ge
danst wordt is dat meestal om
uitdrukking te geven aan een
staat van heftige beroering. De
benadering van MacMillan
grenst aan expressionisme, ook
al is hij daar in technisch opzicht
ver van verwijderd.
Met name die mimische delen
maken een sterke indruk. In de
dans loopt MacMillan vaak tegen
de zelf opgelegde beperkingen
aan. Door zijn psychologiseren
de benadering en de waarde die
hij hecht aan zeggingskracht,
verkrampen subtiele aanzetten
nogal eens tot pathetiek. Dat
geldt met name voor de erotisch
getinte passages. In eigen land
gaat hij door voor een halve ero
tomaan, maar het minnekozen in
'Mayerling' doet eerder aan sier-
turnen voor twee personen den
ken. In andere passages, en dan
vooral die waarin de vier vrien
den van de prins optreden, geeft
hij wel weer blijk van een onver
wachte originaliteit. Toch, on
danks de onevenwichtigheid is
dit woekeren met de klassieke
techniek mij liever dan menige
herinstudering van balletten uit
de vorige eeuw.
Wie op acrobatische hoog
standjes rekent, komt bij 'Mayer
ling' bedrogen uit. Maar de uit
voering was over de gehele linie
werkelijk onberispelijk. De solis
ten zijn geen dansers waar de
warmte vanaf slaat, maar wel ui
terst trefzeker en met een verfijn
de aandacht voor de details. Dat
zelfde kon helaas niet worden ge
zegd van het Gelders Orkest, dat
de begeleiding verzorgde. Het
had vaak hoorbaar moeite met
de muziek van Liszt en kwam
vooral ook volume tekort om in
balans te blijven met dit groot
gemonteerde schouwspel.
ARIEJAN KORTEWEG
Gravin Larisch voorspelt Mary Vetsera de toekomst. Scène uit
'Mayerling' van The Royal Ballet. (foto Leslie e. spato
