Dieet helpt bij meeste
lijners maar tijdelijk
'Wij trachten inbreker
een slag voor te zijn'
Gestolen Uzi's mogelijk naar Brunswijk
Geheugen steeds meer jonge
alcoholisten beschadigd
EZONDHEID-
Brandkastfabrikant Martens geeft geheimen niet prijs
PAGINA 6
MAANDAG 26 JANUARI 1987 i
"Korsakov" is een vreselijke ziekte"
De jongste patiënt met het syndroom van Korsakov in verpleeg
huis Krönnenzommer in Hellendoorn in 34 jaar. Zijn geheugen is
onherstelbaar aangetast. Elke ochtend wordt hij wakker in een
voor hem vreemd bed, in een onbekende omgeving. Dat maakt
hem panisch. Iets langer dan een paar seconden onthouden, kan
hij niet. „De oorzaak van de hersenbeschadiging is een gebrek
aan vitamine BI door de combinatie van excessief alcoholge
bruik en slechte voeding", aldus medisch directeur D. A. de Kui
per van Krönnenzommer. „Korsakov is een vreselijke ziekte".
Toename
Het aantal met name jonge Korsakov-patiënten neemt snel toe. „Korsa
kov-patiënten behandelen we hier al 22 jaar. Vroeger waren het alleen
oudere drinkers. Maar de afgelopen zes of zeven jaar zijn er steeds meer
jongeren met Korsakov", zegt hij. „De jongste patiënt
kend, negentien jaar".
Het syndroom van Korsakov is genoemd naar een Russische psychia
ter, die de ziekte voor het eerst beschreef. Het zijn met name alcoholisten,
die er door worden getroffen. Alcohol breekt vitamine B af. „En door
vitamine Bl-gebrek hebben er kleine bloedingen plaats in de middenher
senen, achter de hypofyse. Daar komen veeL zenuwbanen langs uit het
ruggemerg en de kleine hersenen", legt De Kuiper uit.
D.A. Kuiper, medisch directeur
gen kun je Karsakov-patiënt zijn"
„Door niet te eten ontstaat een te
kort aan vitamine B. Drinkers heb
ben vaak geen behoefte aan eten.
Ze verkeren bovendien in een iso
lement, zijn eenzaam en voelen
zich ongelukkig. Om dat gevoel
kwjjt te raken gaan ze nog meer
drinken. Totdat ze op een gegeven
moment worden gevonden in hun
huis of flatje, bewusteloos te mid
den van de lege flessen. Door vita
mine-injecties komt een aantal er
nog wel weer bovenop. Maar bij
veel alcoholisten is het geheugen
onherstelbaar kapot".
door Jan Smit
Maar de combinatie drank en
slechte voeding is niet altijd de
oorzaak van Korsakov. Ook men
sen die lijden aan anorexia nervosa
en niet of nauwelijks voedsel tot
zich nemen kunnen Korsakov krij
gen. „Al raken ze geen borrel aan".
Excessieve drinkers die kans ma
ken op Korsakov zijn volgens De
Kuiper mensen die bijna dagelijks
drie flessen sherry of een fles jene
ver of een kratje bier wegwerken.
„Stevige drinkers, die per dag
wat minder nodig hebben en daar
bij goed eten, krijgen geen Korsa
kov. Maar op den duur - na jaren -
lopen ze wel alcoholische demen
tie op. Hun hersenschors gaat ka
pot en van hun geheugen blijft wei
nig meer over. Sommige mannen
herkennen hun eigen vrouw op
den duur niet meer". Een ander ge
volg van alcoholmisbruik kan zijn
leververvetting en levercirrose.
„Daar ga je onherroepelijk dood
Twee weken
Om Korsakov te krijgen hoeft ie
mand niet lang aan de drank te zijn
en slecht te eten. „Een mens heeft
een depot aan vitamine BI voor on
geveer twee weken. Vul je dat niet
aan, dan kun je in veertien dagen
Kosakov-patiënt zijn", zegt De
Kuiper. Er zijn trouwens grote ver
schillen met dementie. Bij Korsa
kov is het geheugen selectief ge
stoord, maar de patiënt heeft wel
zijn intelligentie behouden. Dat is
bij dementie niet het geval. „Ie
mand met Korsakov weet niet
meer hoe hij een kamer is binnen
gekomen. Hij kan allerlei dingen
nog geen minuut onthouden. Al
leen de zaken van vroeger, voor hij
Korsakov had, herinnert hij zich.
Alleen heeft hij dat in de tijd niet
meer op een rijtje. Een Korsakov-
patiënt gooit het verleden volledig
door elkaar".
Een aantal zaken vergeet iemand
met Korsakov echter nooit. „En
dat is zijn tabak en koffie. Ze roken
allemaal voortdurend en willen de
hele dag door koffie drinken". Een
Korsakov-patiënt zorgt heel slecht
voor zijn eigen lichaam. „Hij of zij
zal niet uit zichzelf naar bed gaan.
Een min of meer vertrouwde om
geving wordt niet gauw verlaten.
Ook hebben ze er een hekel aan
zichzelf te wassen. Dat is niet ver
wonderlijk, want als ze onder de
douche willen, moeten ze hun kle
ren uit doen. En het is maar de
vraag of ze die terugvinden. Som
migen trekken ook allerlei kleren
over elkaar aan, omdat ze niet we
ten wat ze er anders mee zouden
moeten doen".
Mensen met Korsakov interes
seert het niet hoe anderen denken
over hun voorkomen en hun ge
drag. „Vooral mannelijk patiënten
zitten dikwijls te winden en boeren
te laten, zonder zich af te vragen
hoe anderen dat vinden", aldus De
Kuiper.
Opvang
In Krönnenzommer kunnen niet
alle Korsakov-patiënten terecht.
Niet iedereen past namelijk tussen
de ruim tweehonderd bejaarden
die door ouderdom geestelijk in de
war zijn. „Er zijn verschillende ty
pes drinkers. Wat wij hier krijgen
zijn die Korsakov-patiënten, die ik
de moedersjonge^jes noem. Dat
zijn mensen die eigenlijk het
slachtoffer zijn van de maatschap
pij, waar ze nooit goed aansluiting
hebben kunnen vinden.
In Krönnenzommer is voor de
opvang van deze mensen een spe
ciale wijze van behandelen ontwik
keld. De patiënten moeten heel
voorzichtig worden benaderd. Sys
tematisch moet het geheugen wor
den getraind. „Het personeel infor
meert de patiënten voortdurend
over allerlei zaken. Elke dag, als ze
de slaapkamer binnenkomen, ver
tellen de ziekenverzorgenden wie
ze zijn, wat voor dag het is, hoe laat
het is enzovoort. „Goedemorgen
meneer Jansen. Het is vandaag
maandag. Vandaag gaan we vis
sen". Dat gaat de hele dag zo door.
De houding van het personeel is er
op gericht de faalangst van de pa
tiënten weg te nemen'
Een enkeling kan zich na jaren
training al weer zelf helpen en gaat
in het weekeinde naar huis. Het
uiteindelijke doel is de mensen zo
danig te trainen, dat ze onder bege
leiding weer zelfstandig kunnen
wonen.
„Maar belangrijker is te voorko
men, dat we nog meer Korsakov-
patiënten krijgen".
Er lijkt geen einde te komen aan
de stroom van nieuwe dieetpro-
dukten. Maar er zijn nog steeds
produkten in de handel die ge
vaarlijker zijn dan enige mollig
heid of die geen enkel effect heb
ben.
Dat is de conclusie na een ge
sprek met dr. W. H. M. Saris, me
dewerker van de Capaciteits
groep Humane Biologie van de
Rijksuniversiteit Limburg in
Maastricht. Zijn afdeling houdt
zich al jaren bezig met onderzoek
van mensen met overgewicht.
De huidige afslankrage leidt er
toe dat er mensen aan het verma
geren slaan die dat (op medische
gronden) niet echt nodig hebben.
Juist die mensen die enkele ki
lo's boven het doQr de mode be
paalde 'ideale' gewicht uitkomen
reageren op afslankcampagnes.
Hun probleem werkt stimule
rend op de activiteiten van slank
heidsclubs, fabrikanten van laag-
calorische levensmiddelen, tijd
schriften en dergelijke. Mensen
die aan ernstige vormen van vet
zucht lijden worden doorgaans
niet via dergelijke campagnes
bereikt. Saris schrijft hierover in
het boekje 'Gezond Gewicht', dat
hij samen met wetenschapsjour
nalist dr. J. Blom heeft gepubli
ceerd.
Flauwekul
„Al die extracten van een of
andere wortel zijn flauwekul",
zegt hij. "Ook pilletjes die zou
den zorgen voor vetverbrand-
cing zijn alleen geldverspilling",
vindt hij. Onzinnig noemt hij ver-,
der de produkten die gericht vet
laten verdwijnen.
Met de Gezondheidsraad is Sa
ris van mening dat het gebruik
van vermageringspreparaten
nuttig kan zijn om snel af te val
len zonder veel last te hebben
van een hongergevoel. In zijn
boekje neemt hij wel de uit
spraak over van deskundige J.
Hirsch, die onder meer zegt: „Als
een dieet gewichtsverlies belooft
zonder ongemak dan is dit ver
dacht. Is er ook nog beloofd dat
na gewichtsverlies geen terug-
door Harry Bouts
keer naar het oude gewicht zal
optreden dan is dit ronduit mis
leidend".
Alle diëten geven op de lange
termijn een bedroevend resul
taat, heeft Saris na jaren onder
zoek ervaren. Van de honderd
mensen die afvallen komen er
tachtig weer op het oude ge
wicht.
Energleberperking
Alles draait om energiebeper
king, aldus Saris. Wat we kunnen
doen is de energietoevoeging
(eten en drinken) te beperken, of
het energieverbruik te vergroten
(meer lichaamsbeweging). „Als
iemand zegt dat hij van lucht dik
wordt, praat hij onzin".
Toch is nog niet bekend in hoe
ver de erfelijkheid een rol speelt.
Waarom valt de een in zes weken
acht kilo af met een eetlustrem-
mend middeltje en de ander
twaalf kilo?" Je hebt echt dikke
mensen zonder duidelijk aan
wijsbare ziekte. Als de deskundi
gen nog steeds zoeken naar het
waarom, de enige goede basis
om blijvend iets tegen overge
wicht te doen, blijft de leek zeker
in het ongewisse over de juiste
manier om af te vallen. Saris wil
niet de prediker uithangen, maar
wijst er wel op dat diëten op ei
gen houtje altijd een zeker risico
inhouden. Hij acht het verstan
dig een arts te raadplegen, toch
laat hij erop volgen dat iedereen
vrij is in zijn keuze.
Dat overgewicht een groter ge-
zondheidsriciso betekent, is voor
niemand een nieuwtje. Voor het
berekenen van de risicogrens
wordt de zogenaamde Quetelet-
Index gebruikt. Dit is het ge
wicht in kilo's gedeeld door het
kwadraat van de lengte in me
ters. Pas bij een QI van hoger
dan 30 begint het sterfterisico toe
te nemen. Bij 27 of hoger is vol
gens de gezondheidsraad een
groeiend risico voor hart- en
vaatziekten en diabetes. Bij een
toenemende vetzucht neemt ook
het risico toe voor jicht, galste
nen en menstruatiestoornissen.
Normaal is volgens de normen
dat volwassen mannen jonger
dan 50 een QI hebben van 23 tot
27. Over vrouwen en oudere
mannen is minder bekend. Aan
genomen mag worden dat de
grenzen niet veel verschillen.
De Gezondheidsraad heeft on
langs het gebruik van laag ener
getische eiwitrijke vermage
ringspreparaten 'soms nuttig' ge
noemd omdat men er snel mee
kan afvallen en weinig last heeft
van hongergevoel. Een constate
ring die Saris al eerder heeft ge
maakt. „De gebruiker moet wel
gezond zijn en het preparaat niet
langer dan ongeveer 6 weken
zonder medische toezicht ge
bruiken", adviseerde de raad.
Het gaat om preparaten voor
mensen met een QI van 27 of
meer. De diëten zijn bedoeld als
volledige dagvoeding met een
energie-inhoud van ongeveer
300-600 kcal. Dit staat precies op
de verpakking vermeld. De dië
ten moeten hoogwaardige eiwit,
vitamines, mineralen, linolzuur,
en koolhydraten bevatten. Het
lijkt ons voor de leek onmogelijk
zelf te bepalen wat voor hem ge
schikt is. Saris noemt in dit ver
band Modifast en Equiline.
Cirkel
Iemand die volgens de normen
'gevaarlijk dik' is zit in feite in
een vicieuze cirkel. Alleen met
de hulpmiddeltjes die de eetlust
remmen en het hongergevoel
wegnemen blijft het afslanken
een tijdelijke zaak. Een van de
mogelijkheden voor meer succes
lijkt de zogenaamde breedspec-
trum-aanpak. Naast diëten moe
ten de mensen meer bewust, wor
den gemaakt van hun probleem.
Daarnaast is lichaamsbewe
ging een belangrijk aspect. Dik
ke mensen bewegen minder en
pas als ze enkele kilo's lichter
zijn geworden kunnen zij aan dit
deel van therapie deelnemen.
Maar ook met de gedragsthera
pie erbij zal misschien niet meer
dan zeventig procent blijvend
succes hebben, schat Saris.
De Koninklijke Martens
Brandkasten bv in Doetin-
chem is met 100 werkne
mers de grootste zelfstan
dige kluizenfabrikant in
Nederland. Meestersmid
Gradus Martens stond aan
de wieg van de onderne
ming. Hij maakte ijzeren
kisten voor boeren waarin
ze geld en waardepapieren
opborgen. De stap van kis
ten naar (brand)kasten was
klein. Bij de viering van
het 100-jarig bestaan in
1979 kreeg Martens het pre
dikaat Koninklijk. Harry
Gerritsma nam er een kijk
je.
door
Harry Herristma
DOETINCHEM - Een anekdote
van diorecteur J. Bouwman voor
af. „Er is ooit ingebroken bij Mar
tens Brandkasten. De dieven zoch
ten gereedschap dat gebruikt
wordt om kluizen op inbraakge
voeligheid te testen. Met dergelijke
apparatuur is het immers prima
brandkastkraken? De ongewenste
bezoekers hadden echter buiten de
waard gerekend. Het gereedschap
was veilig opgeborgen. Waar? In
de kluis natuurlijk. En daar kon
den ze niet bij!".
Hoewel ze het pand onverrich-
terzake moesten verlaten, hebben
de dieven ongetwijfeld hun ogen
uitgekeken in het fabriekscom
plex. In de ontvangsthal staan al
lerlei modellen brandkasten.
Kleintjes en enorme joekels met
deuren tot 60 centimeter dik. Ver
schillend in gewicht van 200 tot
50.000 kilo, in lengte variërend van
een 58 centimeter tot ruim acht
meter, in prijs van een paar dui
zend tot vele tienduizenden gul
dens.
In de spreekkamer hangen gede
tailleerde tekeningen van ingewik
kelde sloten. In de opslagruimte
veel ruwe onbewerkte brandkas
ten. Nieuwe worden gemaakt in de
produktiehal door mannen in blau
we overalls. Ze werken met lasap-
paratuur, dragen beschermende
brillen.
Krakers
Het maken van brandkasten
heeft alles te maken met het inbre
kersgilde. Directeur J. Bouwman:
„De tijd waarin een kluis gekraakt
wordt, is bepalend voor de veilig
heid. Wij doen niets anders dan
tijd vertraging inbouwen. De le
vensduur van een kast is afhanke
lijk van de snelheid van inbraakap-
paratuur. Wij trachten die mensen
voor te zijn en proberen onze klui
zen uit. Eigenlijk zijn we met onze
kennis ook de beste krakers. Na
tuurlijk zal een professional wel
eens een kluis van ons hebben be
machtigd om die in alle rust te be
studeren. Die studie zal hem onge
twijfeld ook hebben geleerd dat
het openmaken van zo'n ding meer
tijd vergt dan hij heeft".
Toch sloeg de inmiddels overle
den meesterkraker Aage M. in de
jaren zeventig enkele malen spec
taculair toe. Hij werd de schrik van
banken en particulieren. Bouw
man: „Aage M. liet zien datje met
vrij simpel gereedschap grote kra
ken kon plegen in oudere brand
kasten. Bij nieuwe modellen kwam
hij er niet aan te pas. Zijn succes
was dat hij wist waar die oude ty
pen stonden".
Ook nu komt het nog wel eens
voor de brandkastfabrikanten door
de vindingrijkheid van krakers
worden verrast. Waar en hoe? Voor
Bouwman een weet, voor de bui
tenstaande (blijft het) een vraag.
De directeur: „Dat zeg ik niet in
verband met de veiligheid. Wij
hebben liever niet dat zulke zaken
openbaar worden".
Geheime laag
Om het kraken zo moeilijk moge
lijk te maken worden er in kluizen
verschillende materialen verwerkt.
„Een wand of deur kan daardoor
nooit met één techniek doorboord
worden. Wij hebben een geheime
snij- slijp en boorbestendige laag
ontwikkeld. Ook wordt onder de
stalen huid een laag chemische
stoffen aangebracht. Bij het door
snijden van deze laag, onstaat er
een prikkelende damp. Die maakt
het verblijf in de ruimte waar de
kluis staat, ondraaglijk. Bovendien
raakt de snijbranderkop constant
verstopt door het spetteren van de
chemische substantie".
Elke Martens safe heeft stan
daard een zogeheten dubbelbaard-
sleutelslot. Met dit slot, waarbij de
sleutel beschikt over twee rijen
tandjes (dubbele baarden) wordt
het regelwerk geblokkeerd. Ook
kunnen alle brandkasten worden
voorzien van een cijfercombina-
tieslot. Als extra beveiligingen kan
het sleutelgat worden afgeschermd
en een tijdslot ingebouwd.'
De produktie van kluizen is
maatwerk. „Kies de brandkast die
bij u past", staat in een van de fol
ders van Martens. Bouwman: „De
keuze wordt voor een belangrijk
deel bepaald door het gebruikers-
doel. Een brandkast mag natuur
lijk nooit duurder zijn dan de in
houd. Je hebt twee soorten: een die
tegen brand en een die tegen vuur
en braak beschermt. De tijd dat
particulieren geld opborgen in een
safe is zo goed als voorbij. Dat
wordt naar de bank gebracht. „Te
genwoordig bergen ze dingen met
een grote persoonlijke waarde op.
Denk aan sieraden, postzegels of
munten".
Bouwpakket
Grote kluizen zijn de specialiteit
van het Doetinchemse bedrijf. Dat
is zo gegroeid, weet de directeur.
„We hebben een wereldwijd patent
op zware kluisdeuren. De ontwik
keling gaat hard. We maken zelfs al
uitneembare brandkasten. Die
worden op de plek zelf in elkaar ge
zet. Precies, zoals een linnenkast.
Tegenwoordig zijn er ook kamer-
kasten, prefabkluizen genoemd.
Door het panelensysteem heb je
een kant-en-klaar bouwpakket. Wij
noemen dit de safe van de toe
komst. Elk volume kluis is voor
taan mogelijk, het is goed verhuis-
Directeur J. Bouwan: „Bij nieuwe modellen kwam Aage M. niet aan te pas. Zijn succes was dat hij wist waar
de oude typen stonden". (fotoGPD)
baar. Ze zijn veel lichter dan beton
nen kluizen. Veiliger ook. Beter'be-
stand tegen boren en explosieven
dan gewapend beton van 40 centi
meter dik".
Momenteel maakt de fabriek
jaarlijks tussen de 400 a 500 brand
kasten. Ze vinden hun weg over de
hele wereld. Van België tot Egypte,
van Oman tot de Verenigde Staten.
Opdrachtgevers zijn voor het me
rendeel banken en instellingen.
Welke? Ook hierover doet Bouw
man geheimzinnig. „Vooral de
banken stellen er geen prijs op dat
bekend wordt dat ze een kluis van
ons hebben. Kwestie van vertrou-
wen.'Toen wij met ons 100-jarig be
staan een speciale brochure uitga-
ven, mochten we geen opdrachtge
vers vermelden. Zo gevoelig ligt
dat". Het leidt echter geen twijfel
dat vrijwel alle grote bankconcerns
tot de klantenkring van Martens
behoren.
Acht ton
Bouwman wil wel kwijt dat het
transport van brandkasten naar de
plaats van bestemming geen een-,
voudige klus is. „Vroeger gebeur
de dat met paard en wagen. Nu
moeten we het vervoer van kasten
boven de acht ton gewicht uitbe
steden aan een gespecialiseerd be
drijf. Zware kranen worden daarbij
gebruikt. Het is wel eens gebeurd
dat een dieplader het laadvermo
gen niet kon waarmaken en door
z'n luchtvering zakte".
Ook de installatie van kluizen is
niet makkelijk. Gebruikelijk is dat
brandkasten in bestaande gebou
wen of nieuwe panden worden af
geleverd. Probleem is soms dat de
doorgangen onvoldoende groot
zijn. De oplossing is even 'simpel'
als doelstreffend: je plaatst eerst de
kluis en bouwt dan het bankge
bouw er omheen.
Bouwman ziet de toekomst van
Koninklijke Martens Brandkasten
BV zonnig in. Mensen, banken en
instellingen zullen altijd de behoef
te hebben waardevolle spullen op
te bergen. Niet voor de lol, wel om
onverbeterlijke inbrekers een slag
voor te zijn. Bouwman: „Het is een
serieuze business. Een kluis moet
safe zijn, altijd. Het gaat om veilig
heid, vertrouwen en geheimzinnig
heid. Dat is het leuke, het uitda
gende, van ons vak".
EDE - De grootste wapenroof ooit
in een Nederlandse kazerne ge
pleegd, zo betitelt de marechaus
see de inbraak in de wapenkamer
van de Simon Stevinkazerne in
Ede. Met een speciaal team van 30
man wordt momenteel gezocht
naar de verdwenen Uzi-pistoolmi-
trailleurs en de dieven. Over de na
speuringen, onder meer in de rich
ting van Surinaamse kringen die
het jungle-commando van Ronnie
Brunswijk aan wapens zouden wil
len helpen, wil het recherche-on
derzoeksteam zich niet uitlaten.
Een buurtonderzoek en verhoor
van personeel van de Stevinkazer
ne heeft nog niets opgeleverd.
Sinds vanmorgen wordt een groot
aantal van weekend-verlof terug
kerende militairen gehoord.
door
Dick Horst
Onmiddellijk na de ontdekking
werd vrijdagavond groot alarm ge
slagen. De met machinepistolen
bewapende wacht werd extra ver
sterkt, alle uitgaande verkeer werd
bij de kazernepoort gecontroleerd,
de politie zette speurhonden in en
ook gisteren stonden de wachtpos
ten nog met pistool-mitrailleurs in
de aanslag bij de kazerne.
Majoor Gerard Beelen, pas deze
maand benoemd tot commandant
van het district Gelderland van de
Koninklijke Marechaussee, heeft
ervaring met dit soort zaken. In het
jongste verleden leidde hij het re
chercheteam dat een overval op de
wacht van de Detmerskazerne in
Eefde (bij Zutphen), gevolgd door
de roof van rond veertien Fal-ge-
weren, tot klaarheid bracht. De da
ders, ex-militairen werden gepakt
en veroordeeld.
Ook bij een andere spectaculaire
wapenroof - niet zo lang geleden
uit de Du Moulinkazerne in Soes-
terberg - bleken ex-militairen de
daders te zijn, evenals bij de wa
penroof uit de Ripperdakazerne in
Haarlem. Het ligt voor de hand dat
het rechercheteam dat thans op de
zaak-Ede is gezet, ook in de rich
ting van ex-beroepsmilitairen of af
gezwaaide dienstplichtingen zal
speuren. Majoor Beelen wil zich
daarover echter niet uitlaten, han
gende het onderzoek. "In principe
sluiten we niets uit", is zijn enige
commentaar.
Op de Simon Stevinkazerne is
het Verbindingsopleidingscen
trum (VOC) van de landmacht ge
vestigd. De wapenkamer maakt
deel uit van het gebouw waarin de
Staf en de Stafcompagnie van het
opleidingscentrum zijn onderge
bracht. Intussen is bekend gewor
den, dat mede naar aanleiding van
de wapenroof in Ede, nog deze
week op het ministerie van defen
sie bekeken zal worden hoe wa
penopslagplaatsen beter kunnen
worden beveiligd.
Intussen gaat het onderzoek ver
der. Beelen: "Wij geven aan deze
zaak de hoogste prioriteit. Het
technisch onderzoek hebben we
intussen afgerond. De vraag hoe de
wapens buiten het kazerneterrein
zijn gebracht roept veel vraagte
kens op. Elke Uzi weegt immers
3,5 kilo. Er moeten auto's voor no
dig geweest zjjn om de spectaculai
re buit te vervoeren. Misschien zijn
de daders er doodgemoedereerd
mee langs de wacht gereden".
