Het oproer kraait in China
Roken: extra slecht voor kinderen
Leidse sinoloog voorziet nog meer studentenacties
ZATERDAG 10 JANUARI 1987
EXTRA
PAGINA 27
De studenten hebben, naar de me
ning van Vermeer, de afgelopen we
ken één ding heel duidelijk ge
maakt: de economische hervormin
gen van Deng Xiaoping mogen dan
een succes zijn geworden, de libera
lisering kan niet verder gaan als er
niet wordt toegegeven aan de roep
om meer politieke vrijheden. Maar
daar zit ook precies het dilemma.
Het tempo voor verandering is voor
veel Chinese leiders te hoog. Zij
kunnen geen afscheid nemen van
de jarenlang gevolgde politiek van
de grondlegger van het communis
tische China: Mao Ze Dong. En zij
proberen op alle mogelijke manie
ren het hervormingsproces te blok
keren.
Vermeer: „De conservatieven zijn nog
duidelijk in de meerderheid. Deng Xiao
ping wil wel veranderen, maar hij voert
een consensus-politiek. Hij wil de boel
bij elkaar houden. Hij gaat liever lang
zaam vooruit, of kiest voor een tijdje he
lemaal stilstaan, dan de boot op een on
verantwoorde wijze te laten schomme
len. En daarom stokt het proces van her
vormingen steeds weer. Maar het ver
dwijnt niet".
Opleving
Vermeer wijst er dan ook op dat de ac
ties van de afgelopen weken op de plei
nen van Peking en in de nauwe straten
van Shanghai een opleving zijn van de
doodgelopen protesten voor meer demo
cratie, die in 1979 en in 1980 werden ge
houden. Acties die een veel grotere om
vang hadden en waarbij veel scherpere
eisen werden gesteld door de studenten
en ook door boeren. Ook toen werden de
demonstraties en de felle en onver
bloemde taal op muurkranten aanvan
kelijk door de leiders getolereerd, totdat
Deng ingreep en de onvrede in de kiem
smoorde. „Hij sloot een compromis met
de conservatieven om een aantal hervor
mingsplannen te redden en hij moest
daarbij de studenteneisen voor politieke
vrijheden laten vallen".
Om aan te geven dat de hervormers in
de partij toch allerminst de wind in de
zeilen hebben, haalt Vermeer een aantal
communistische kranten uit Hongkong
aan, die onlangs schreven dat de huidige
studentenonlusten hun basis vinden in
het feit dat de machtige agendacommis
sie voor het komende Volkscongres het
punt van de democratisering van de
agenda heeft gehaald.
„Een nederlaag voor Deng derhalve",
zegt Vermeer. „Maar de theorie dat hij
daardoor protesten van de basis heeft
aangewakkerd, steun ik niet. Dat zou
ook zeer gevaarlijk zijn voor zijn positie.
Hij mag dan de koetsier zijn op de koets,
maar er rijden meer mensen mee die de
richting aangeven en die kan zelfs de
koetsier niet negeren. Vandaar dat hij
tot nu toe ook zijn mond heeft gehouden
over de studentenacties. Steun in welke
vorm dan ook zal hem meer kwaad doen
dan goed".
Vermeer staat veel meer op het stand
punt dat de acties van de afgelopen we
ken een spontaan karakter hebben en te
maken hebben met de speciale positie
die de studenten in de Chinese samenle
ving innemen. Na de terugslag van de
democratiseringsgolf begin '80 hebben
de studenten gemerkt dat er niets is ge
beurd. Zelfs de economische hervormin
gen zijn in een wat rustiger vaarwater
gekomen en dat baart hen zorg. Want in
de huidige Chinese samenleving wordt
van de studenten het nodige verwacht.
De intellectuelen zijn weer helemaal te
rug.
Voor de Leidse sinoloog E. Vermeer is het duidelijk, China gaat een enerverend jaar
tegemoet. De studentenacties van de afgelopen weken voor meer politieke vrijheden
zullen de komende dagen, onder druk van de examens, misschien afnemen, maar
stoppen zullen ze allerminst. In zijn kleine werkkamer, volgepakt met boeken, op het
Leidse Sinologisch Instituut, zegt hij: „Dit protest is geen eendagsvlieg. Als het nu
even ophoudt, begint het over een paar maanden weer. En dat zal voortduren tot aan
de bijeenkomst van het Nationale Volkscongres in oktober. Dan zal definitief blijken
hoe sterk de hervormers in China staan".
door Jaap Lodewijks
Studentenbetogingen in Shanghai tegen de politiek van Deng Xiaoping. Volgens de betogers kan de liberalisering in China niet verder gaan, als er niet
wordt toegegeven aan de roep om meer politieke vrijheden. (foto ap»
Onder het bewind van Mao was een
intellectueel minderwaardig; studenten
werden naar het platteland gestuurd om
te leren van de boeren door de handen
uit de mouwen te steken. Dat lot onder
gingen meer dan 16 miljoen jongens en
meisjes. Onder Deng zijn deze jongeren
weer teruggehaald naar de universitei
ten, omdat hij ze nodig heeft om China
een nieuw tijdperk binnen te loodsen. In
het overgecontroleerde China vormen
deze jongeren een uitzondering.
Vermeer: „De Chinees zit normaal ge
vangen in een systeem vol sociale ver
plichtingen, meestal is zijn baas ook zijn
huisbaas en zijn zedenmeester. De Chi
nese arbeider gooit zijn hoofd niet zo
gauw in de wind. De studenten zitten in
een uitzonderingspositie. In de vier jaar
dat ze college lopen hebben ze een be
trekkelijke vrijheid. Ze mogen westerse
ideeën bestuderen en ontmoeten leef
tijdgenoten uit alle windstreken van het
land. Ze hebben een vrijheid die ze nog
nooit tevoren hebben gehad en daarna
ook niet meer zullen krijgen, want als ze
klaar zijn met hun studie krijgen ze een
baan toegewezen van de overheid. Er is
geen eigen keuze. Dat weten ze en dat
wordt ook gezien als een soort offer.
Vandaar dat zij kritischer zijn over de
ontwikkelingen in hun land. Vermeer
geeft nog een ander argument voor het
spontane ongeduld dat de jongeren mo
menteel ten toon spreiden.
„China zou je een 'gerontocratie' kun
nen noemen. De oude mensen nemen de
beslissingen. Dat gebeurt in de familie,
de partij-afdelingen tot aan de partijtop
toe. In China heeft de oudste altijd ge
lijk. En dat zit de studenten niet lekker.
Door hun studie kunnen zij zich ook
meer aan dat systeem onttrekken. En
dat merk je ook aan de acties. Ze nege
ren alle hiërarchische structuren en rich
ten zich rechtstreeks tot de regering. Be
ter gezegd: rechtstreeks tot hun leider
Deng".
Die uitzonderingspositie maakt dat de
eisen van de studenten nog weinig
weerklank hebben gevonden onder de
gewone bevolking. ,,Ze kunnen niet
steunen op massale ontevredenheid
want het gaat China goed. De lonen op
het platteland zijn de afgelopen jaren
verdubbeld. Daar is ook een begin ge
maakt met het terugdringen van de
greep van de partij op het leven. Collec
tieven zijn verdwenen en er is een pro
ces van individualisme op gang geko
men waar veel boeren tevreden over
zijn. In de steden zijn de lonen ook om
hoog gegaan, maar daar is de invloed
van de partij nog groot. Arbeiders kun
nen zich dus ook niet makkelijk vermen
gen met studenten. Natuurlijk zijn er
wel arbeiders gaan kijken naar de acties
van de studenten. Maar de paar die zich
spontaan aansloten werden er door de
politie meteen uitgepikt. En reken maar
dat die een fikse douw hebben gekregen
op hun werk".
Voor Vermeer staat het vast dat als het
studentenprotest in een volksbeweging
was uitgemond de regering dan het
leger op de massa had afgestuurd. „Ze
redeneren nu: zolang de bloem der natie
(de studenten) staat te pronken en te lon
ken, kan het niet al te veel kwaad. Die
staan twee weken en dan verwelken ze.
Maar als de bloemen van ijzerdraad (de
arbeiders) zouden opkomen dan wordt
het gevaarlijker, want die staan veel lan
ger".
Bescheiden
Toch zijn de eisen van de studenten
volgens Vermeer vrij bescheiden. „De
studenten zijn duidelijk niet van plan
zich van het systeem af te keren. Ze zin
gen de Internationale en putten zich uit
in aanhankelijkheidsbetuigingen aan
het adres van Deng. Wat ze willen is zich
enigszins ontdoen van het juk van de
partijbureaucratie. Ze willen bij verkie
zingen meer kandidaten voor een plaats
en ze willen dat de mensen ook zelf kan
didaten kunnen stellen voor vertegen
woordigende organen op hun fabriek of
in hun gemeente en dat dat niet langer
het privilege is van de partij alleen. Ver
der willen ze een eerlijker berichtgeving
in de kranten en een grotere vrijheid van
drukpers, waardoor weer muurkranten
kunnen verschijnen onder bepaalde
voorwaarden".
Hoewel de eisen beperkt zijn, vreest
Vermeer dat er nog een lange weg te
gaan is om ze te verwezenlijken al heeft
de regering op het gebied van eerlijke
verkiezingen enige concessies gedaan.
„De hervormers in de partij zijn duide
lijk in de minderheid. In het volkscon
gres heeft het platteland een duidelijke
vinger in de pap. En die zullen veel van
de studenteneisen tegenhouden. Maar
zij zullen de discussie niet kunnen stop
pen. Wantje kunt de economie niet libe
raliseren zonder tegemoet te komen aan
op zich redelijke en gematigde politieke
verlangens. De discussie zal steeds har
der terugkomen. Het najaar wordt uiter
mate belangrijk. De hervormingen zijn
vorig jaar op een laag pitje gezet om wat
rust te krijgen in de overhitte economie.
En in oktober wordt op het volkscon
gres de stand van zaken bekeken en de
nieuwe route uitgezet afhankelijk van de
krachtsverhoudingen. De acties van de
studenten hebben op die route alvast
een voorschot genomen en die pressie
zal blijven".
Sinoloog Vermeer:Dit s geen eendagsvlieg"
Iedereen is het er over eens dat
roken niet bevorderlijk is voor de
gezondheid. Passief roken, dus
het inademen van rook van ro
kers, is ook niet gezond. Eind 1986
vond in het Amerikaanse North
Carolina een congres plaats waar
voor- en tegenstanders van het
roken van allerlei soorten tabak
elkaar ontmoetten. Het congres
vond min of meer plaats naar
aanleiding van een rapport dat
op 14 november 1986 door de On
derzoekscommissie van de Ame
rikaanse Wetenschappelijke Aca
demie werd gepubliceerd. De ti
tel van dat rapport luidde: 'Me
tingen van effecten op de gezond
heid van aan tabaks-rook bloot
gestelde niet-rokers'.
door Ben Apeldoorn
roken inderdaad maar beter kunt stop
pen".
Barbara Hulka, voorzitter van de af
deling Epidemiologie van de universi
teit van North Carolina, legde tijdens
het congres aan de hand van cijfers uit
dat rokers niet alleen duizend maal
meer kans lopen om longkanker te
krijgen dan niet-rokers maar dat niet-
rokende mensen die langdurig in ruim
ten verblijven waar gerookt wordt ook
een beduidend grotere kans op een
ernstige aandoening lopen.
Hulka: „De bevindingen in het rap
port wijzen ondubbelzinnig uit dat kin
deren van rokende ouders 20 tot 80
procent meer kans lopen op aandoe
ningen aan de ademhalingsorganen
dan kinderen van niet-rokers. Wij heb
ben bovendien duidelijke aanwijzin
gen gevonden dat het heel wat uit
maakt of alleen de moeder of alleen de
vader rookt. Als de moeder rookt zijn
de kansen voor de kinderen om aan
doeningen op te lopen maximaal en
dat is niet vreemd want doorgaans zijn
moeders veel meer thuis dan vaders".
Onderzoek
Onderzoek toonde verder aan dat ge
regeld rokende aanstaande moeders
meestal kinderen ter wereld brachten
met een duidelijk lager geboortege
wicht dan normaal, terwijl men ook
aanwijzingen meent te hebben gevon
den dat de longen van jonge kinderen
van rokende ouders zich trager ontwik
kelen en soms zelfs beduidend achter
blijven naarmate de groei van het li
chaam voortschrijdt.
James Robins, verbonden aan de af
deling Epidemiologie van de Harvard-
universiteit, publiceerde tijdens het
congres een rapport waaruit bleek dat
van de 12.000 niet rokende t WÊÊÊÊÊ^M
Het Amerikaanse Ministerie van Ge
zondheid had opdracht gegeven tot dat
onderzoek, uitgaande van de filosofie
dat het roken van tabak niet minder is
dan een ontoelaatbare vorm van lucht
vervuiling. vooral ook omdat onder
zoek had uitgewezen dat de Amerika
nen in 1985 bijna 600 miljard sigaren en
sigaretten in rook hadden doen op
gaan. Niet-rokende zielen meegere
kend komt men op een getal van bijna
3400 'stinkstokken' per individu in
1985.
„En dat is sedert 1944 zelfs de laagste
jaarwaarde", schrijft gezondheidsdes-
kundige Eliot Marshall in één van de
laatste nummers van het toonaange
vende wetenschappelijke tijdschrift
Science. „Sedert dat jaar was er sprake
van een geleidelijke groei totdat in
1963 een piek van 4345 per hoofd van
de bevolking werd bereikt. In 1964
startte men met geregelde waarschu
wingen dat roken slecht is voor de ge
zondheid. Al met al hebben we toch
wel het idee dat er sprake is van een
geleidelijke bewustwording van een
toenemend aantal mensen dat je met
Moeder rooktde baby rookt mee.
in Amerika in 1985 aan longkanker
waren overleden, 2400 vrijw.el zeker
long-kanker hadden gekregen door ta
baksrook in hun onmiddellijke omge
ving. Dit getal van Robins komt over
een met de bevindingen van een Britse
onderzoeker, Nicholas Wald, die zeer
diepgaand onderzoek had verricht
naar de effekten van het passieve ro
ken. Hij ontwikkelde daarvoor een uit
stekende methode die geen ruimte
voor andere interpretaties openlaat.
Wald ging uit van een bepaalde stof,
cotinine, dat in het menselijke lichaam
tijdens stofwisselingsprocessen van
het uit de tabaksrook afkomstige nico
tine wordt gevormd. Walds conclusie
was simpel: iemand die niet rookt en
toch cotinine in z'n bloed heeft, dankt
dat bijvoorbeeld aan familieleden, col
lega's op het werk enzovoort. Een ste
vige roker heeft ongeveer honderd
maal meer cotinine in het bloed dan
een passieve roker en iemand die niet
rookt en ook niet of nauwelijks te ma
ken heeft met mensen die roken, heeft
helemaal geen cotinine in zijn of haar
bloed.-
Verder onderzoek
Er is nog weinig bekend over de lan
ge termijn invloeden van passief roken
en wat men daar, behalve longkanker,
allemaal nog meer door kan oplopen.
Maar zeker is dat mensen die al vanaf
hun jongste jaren aan tabaksrook wer
den blootgesteld, uiteindelijk de groot
ste risico's lopen, zeker als ze zelf ook
nog eens zijn gaan roken.
Tijdens het congres benadrukte men
de bittere noodzaak tot meer onder
zoek en drong men aan op maatregelen
om juist kinderen en andere passieve
rokers van het onverantwoordelijke
gedrag van hun medemens te vrijwa
ren. „En het is vaak zo frustrerend om
te zien hoe men daar dan vaak op rea
geert", klaagt Barbara Hulka, „de ta
baksindustrie laat zich er alles aan ge
legen liggen om de ware feiten te ver
bloemen en onderzoeksresultaten on
deruit te halen".
