ZATERDAG 10 JANUARI 1987
EXTRA
PAGINA 25
met zijn geheime liefde dan is gegund,
komt als hij de dode Yvonne de trappen
afdraagt die te smal zijn om de lijkkist
door te laten.
Uit 'dagboeken' die Francois in het
landhuis van Meaulnes vindt, blijkt dat
Meaulnes, vergeefs op zoek naar Yvon
ne. in Parijs verliefd was geworden op
de eenvoudige modiste Valentine Blon-
deau, het meisje dat de verloofde van
Frantz was geweest. Ze had het laten af
weten omdat ze bang was voor de defti
ge wereld waarin hij leefde.
Meaulnes laat haar in de steek als hij
de samenhang der dingen begrijpt, maar
ziet kans Valentine en Frantz opnieuw te
verenigen. Dat is het schamele 'happy
end' in de historie: de eenzame en ego
centrische Meaulnes verlaat het kasteel
en gaat 'nieuwe avonturen tegemoet'.
Francois Seurel neemt de zorg voor het
dochtertje van Yvonne en Meaulnes op
zich.
Als in elke roman gaat het in 'Le
Grand Meaulnes' minder om het ver
haaltje dan om de manier waarop het
wordt verteld. En het bleef bij die ene
roman. Alain-Fournier raakte bij de eer
ste vuurgevechten in de Eerste Wereld
oorlog vermist en kwam nooit weerom.
Hij was toen 27 jaar.
Puur
Zijn enige boek werd toen al geprezen
om de puurheid van zijn taal en om de
indringende werkelijkheid van de we
reld die hij had opgeroepen. Sindsdien
dragen miljoenen lezers over de hele we
reld - het boek werd in tientallen talen
vertaald - de herinnering aan het 'grote
avontuur' met zich mee. En ontstond er
de behoefte om de wereld van Alain-
Fournier zelf le zien en mee te beleven.
In een ter gelegenheid van de hon
derdste geboortedag van Alain-Fournier
verschenen nieuwe editie van 'Le Grand
Meaulnes' zijn de schetsen en aanteke
ningen van de auteur toegevoegd, waar
aan het verhaal ten grondslag ligt. Sa
men met de vele verklarende noten ge
ven die nu antwoord op bijna alle vra
gen. Vragen die de lezer zich stelt over
het concrete 'wie', en het 'waar' in het
drama. Gecompliceerder is de vraag
Intussen is komen vast te staan dat let
terlijk alles wat zich in 'Le Grand Meaul
nes' afspeelt ook werkelijk heeft plaats
gehad. Niet alleen verenigt Alain-Four-
nier in zichzelf de personages van le
grand Meaulnes, Francois Seurel en
Frantz de Galais, maar ook het geheime
landgoed is de 'fotomontage' van heel
wat landgoederen in de buurt van Epi-
neuil (waaronder heel duidelijk het Cha
teau de Cornancay) en blijken alle ten
tonele gevoerde dorpspersonages onder
andere namen echt te hebben bestaan.
Tot aan Yvonne de Galais en Valentine
Blondeau toe.
Een 'Vereniging van Vrienden van
Alain-Fournier' organiseert elk jaar rond
Pinksteren een 'bedevaart' naar het land
van 'le Grand Meaulnes'. Als die 'Vrien
den' hun reis in Parijs aanvangen, stap
pen ze meteen al voor de trappen van het
Grand Palais weer uit de bus.
Op die trappen aan de kade van de Sei
ne ontmoette Alain-Fournier in juni 1905
het meisje waarop hij op slag verliefd
werd. Dit meisje heette Yvonne de Quie-
vrecourt. Ze was verloofd en wees de
avances van Alain-Fournier af. Vijfjaar
lang bleef de jonge Fournier doordro
men over deze 'verre prinses', tot hij in
1910 de modiste Jeanne Bruneau ('Va
lentine') tegenkwam, met wie hij een re
latie begon.
Wreedheid
In de nogal gedurfde inleiding (ten
slotte gaat het bijna om een Franse my
the) tot de feestuitgave van 'Le Grand
Meaulnes'worden door prof. Daniel Leu-
wers over deze relatie met Jeanne din
gen gezegd, die weinig heel laten van het
beeld dat de lezers van de schijnbaar
dromerige, wereldvreemde en wat braaf
aandoende auteur hadden opgebouwd.
Alain-Fournier heeft zelf al beweerd
dat hij met Jeanne had samengeleefd
'om zichzelf te bewijzen dat hij nog van
Yvonne hield'. Aan de andere kant
merkte al lang geleden Alain-Foumier's
zwager, de auteur Jacques Riviere op,
dat hij 'Yvonne in de gecompliceerde en
gevaarlijke zin van het woord nooit echt
had willen kennen. Hij had er al genoeg
aan te weten dat ze even onmogelijk was
als het leven zelf.
'Om met een vrouw samen te kunnen
zijn, had Alain-Fournier behoefte aan
een wezen waarop hij zijn zelf opge
biechte wreedheid kon uiten. Zij diende
onder hem te staan, niet naast hem of
boven hem. aldus Daniel Leuwers in zijn
inleiding. In de schetsen voor 'Le Grand
Meaulnes' fantaseert Alain-Fournier
over Jeanne als iemand met littekens in
het gezicht en verspreidt ze onaangena
me geuren tijdens de menstruatie.
Uit brieven van de schilder Andre
Lhote. waar Alain-Fournier en Jeanne
logeerden, blijkt dat hij haar met stenen
bekogelde. De conclusie van inleider
Leuwers in de feestuitgave is dan ook
'De tragedie was dat Alain van vrouwen
eiste dat ze van hem hielden, terwijl hij
niet in staat was hen liefde terug te ge-
De professor is niet mals in zijn kritiek
op 'Le Grand Meaulnes'. die hij welis
waar definieert als 'de prachtige puber
die de niets vermoedende lezer zo vaak
vermaakte'. Maar hij doet het vervolgens
als onderdeel van Alain-Fourniers eigen
karakter af als menseneter.
In de herfst maakte ik zelf mijn bede
vaart naar Epineuil. In de koele ochtend
lag er mist over het riviertje Cher, waar
in Meaulnes en zijn vrienden zwommen.
Met mijn fiets reed ik over het spoor
naar het station van Vallon. het station
dat in het boek simpel als 'La Gare'
wordt aangeduid, en dat ae grote Meaul
nes op zijn wilde tocht nooit vond. Na
drie kilometer glooiende helling komt
Epineuil in zicht, de school ligt meteen
aan de linkerhand. Recht daar tegenover
woont Henri Lullier. het hoofd van de
school, in een grote boerderij die in het
boek 'De boerderij van vader Martin'
heet.
Vakantie
De 'bovenmeester' heeft van zijn auto
riteiten vakantie gekregen omdat hij el
ke dag in de weer is met het ontvangen
van gasten en het beantwoorden van
brieven. In de school was deze zomer
een tentoonstelling in de kamers, die er
nog precies zo uitzien als in het boek
Ook het klaslokaal is er nog en het raam
van waaruit Francois Seurel de grote
Meaulnes bezig zag het paard voor de
kar te spannen waarmee hij op weg wil
de gaan naar 'het station'.
Om Lullier te vervangen hebben de
autoriteiten een plaatsvervangende on
derwijzeres in de klas gezet. Tussen die
dame en Henri Lullier botert het niet. Ze
wil met het hele gedoe rond 'Le Grand
Meaulnes' niets te maken hebben, even
min als de dorpelingen. Keer op keer
smijt ze de banken het speelplein op, die
meneer Lullier in het historische klaslo
kaal had neergezet om er zijn gasten tij
dens zijn lezing op te ontvangen.
Nieuwe speurtochten naar het leven
van de auteur hebben waarschijnlijk de
onhutsende waarheid over Alain-Four-
niers dood aan het licht gebracht. Vast
staat dat hij al kort na het uitbreken van
de Eerste Wereldoorlog op het slagveld
vermist raakte. Altijd was aangenomen
dat de kleine Franse eenheid, door het
onverantwoord drijven van een panieke
rige kapitein, met open ogen in de val
van Duitse scherpschutters gedreven
Uit recent ontdekte archieven in
Duitsland uit die tijd zou echter zijn ko
men vast te staan dat diezelfde dolle ka
pitein het troepje - Alain-Fournier was
luitenant - opdracht gaf te schieten op
Duitse soldaten van het Rode Kruis die
voorbij kwamen met brancards. Meteen
nadat de brancarddragers onder het
Franse vuur het leven hadden gelaten,
werden de dolle kapitein en zijn mannen
door de Duitsers omsingeld. De Duitse
Hauptmann had meteen daarop op
dracht gegeven de officieren te fusille-'
ren. Hij zou later voor dit besluit door
zijn meerderen zijn gecomplimenteerd.
Het is typerend voor de Fransen dat de
ontknoping van het raadsel nooit eerder
aan Duitse kant is gezocht. Daarbij komt
dat een onthulling als deze in Frankrijk
allerminst in goede aarde valt. Niet al
leen om de eer van Alain-Fournier, maar
ook om de eer van het Franse leger. De
uitkomst uit de Duitse archieven zullen
dan ook nooit in Frankrijk worden gepu
bliceerd. Alain-Fournier had trouwens
soortgelijke gedachten, toen hij over 'die
grote, prachtige en gerechte oorlog'
sprak.
Zelfgenoegzaam
Blijft het enige boek dat Alain-Four
nier ooit schreef. Op het eerste gezicht
een idylle, bij nader inzien het 'schrij
nende blijk van dakloosheid en zelfge
noegzaamheid, waarin het nergens gaat
om een werkelijk bij elkaar zijn' (pro!
J.H. van den Berg). Yvonne de Quievre
court overleed in '64. Ze was getrouwd
met een zee-officier en liet twee kinde
ren na, die het boek bewonderen en we
ten dat hun moeder de heldin is.
Henri Alban Fournier stierf een halve
eeuw eerder, na een kort en schrijnend
leven. Hij was niet bij machte om geest
en wellust in een en dezelfde vrouw tc
beleven.
!»n
T
T 8«
Het is een eeuw geleden dat Henri Al-
ban Fournier - zoals hij in werkelijkheid
heette - als zoon van een onderwijzers
echtpaar in Chapelle d'Angillon werd
geboren. En dat eeuwfeest werd waardig
bevonden om met een postzegel - en
niet de onbelangrijkste - te worden her
dacht.
'Le Grand Meaulnes' verscheen in
1913 voor het eerst in boekvorm bij de
uitgever Emile-Paul. De meeste critici
vonden het prachtig, vooral de eerste
helft, waarin sprake is van een romanti
sche dorpsschool en een vreemd feest
op een geheimzinnig kasteel. Van de in
1964 verschenen pocket-editie van 'Le
Grand Meaulnes' werden tot nu toe
meer dan drie miljoen exemplaren ver
kocht. Daarmee werd 'Le Grand Meaul
nes' de. meest verkochte titel in een klei
ne uitgave.
Ook in ons land heeft 'Le Grand
Meaulnes' heel wat vrienden, vooral
sinds de roman van Alain-Fournier in
1949 voor het eerst en in een vertaling
van Max Nord in de Salamander-reeks
van uitgeverij Querido verscheen. Op
het ogenblik is 'Het grote avontuur', zo
als Max Nord de oorspronkelijke titel
heeft vertaald, al in zijn achtste druk en
werden er een record-aantal van zeker
30.000 exemplaren van verkocht.
Alain-Fournier woonde in zijn prille
jeugd met zijn ouders in Epineuil-le-
Fleuriel, een klein dorpje in het geogra
fisch middelpunt van Frankrijk. Vader
en moeder waren er onderwijzer en het
gezin woonde in de dorpsschool, waarin
ook het verhaal zich voor een groot deel
afspeelt.
Op het ogenblik is Henri Lullier op de
ze school hoofdonderwijzer en wat hij
over Alain-Fournier en 'Le Grand
Meaulnes' niet weet is het weten ook
niet waard. Lullier is de gids en leids
man van alle Fournier-minnaars over de
hele wereld. Hij leidt hen onvermoei
baar rond door het decor van de roman,
zodat iedereen er 'het Grote Avontuur'
op zijn eigen manier opnieuw kan bele
ven. Tot zijn gasten behoorden (incogni
to) prinses Juliana en president Mitter
rand.
Op een zondag
'Hij kwam bij ons op een zondag in no
vember 189..'. zo begint 'Le Grand
Meaulnes' in de vertaling van Max Nord
en dan gaat het verder: 'We bewoonden
de gebouwen van de normaalschool in
Sainte-Agathe. Mijn vader, die ik me
neer Seurel noemde, net als de andere
kinderen, was daar tegelijkertijd hoofd
van de normaalschool, de opleiding tot
onderwijzer, en van de middelbare
school. Mijn moeder had de laagste
klas'.
Die school was honderd jaar geleden
nog net zo als nu. in Epineuil-le-Fleuriel:
'Een lang rood gebouw met vijf glazen
deuren, door wilde wfngerd overgroeid
aan de rand van het dorp; een reusachti
ge binnenplaats - met overdekte speel
plaatsen en een washok - die aan de
voorzijde met een groot ijzeren hek aan
de kant van het dorp uitkwam; aan de
noordzijde een hekje dat toegang gaf tot
de grote weg naar het station op drie ki
lometer afstand
Die 'zondag in november 189 ver
scheen Augustin Meaulnes in het leven
van Francois Seurel. Hij was 17, Fran
cois 15. Augustin had vuurwerk bij zich.
dat ze op de binnenplaats afstaken en
daarmee was de vriendschap tussen Au
gustin en Francois gesloten.
Het verhaal komt op gang wanneer
meneer Seurel'. zoals elk jaar tegen
Kerstmis, vraagt wie van de leerlingen
opa en oma met paard en wagen van het
station willen halen. De grote Meaulnes
denkt dat hij het op eigen houtje sneller
kan dan de officieel aangewezen equipe.
In het geheim gaat hij op weg. maar
raakt de weg kwijt.
De teerling is dan geworpen. Meaul
nes dwaalt door een nachtelijk bos en
belandt bij een vreemd landhuis, waar
de bewoners zich opmaken voor een
groot feest. Frantz de Galais, de zoon des
huizes, zal ér zijn verlooide komen voor
stellen, maar eerst komt Meaulnes de
zuster van Frantz, de beeldschone Yvon
ne de Galais tegen en dat wordt liefde op
het eerste gezicht.
Wat er zich in het vreemde landhuis
heeft afgespeeld, vertelt Augustin later
aan zijn vriend Francois, 's avonds voor
het naar bed gaan op de duistere zolder
boven het schoollokaal. Er was een ver
kleedpartij en Frantz was zonder zijn
verloofde gekomen, die hem in de steek
had gelaten. En Meaulnes vertelt over
Yvonne de Galais, met wie hij een paar
woorden had mogen wisselen. Meaulnes
was met andere feestvierders in de nacht
op weg naar huis afgezet en hij wist hele
maal niet meer waar het landhuis
werkelijk lag.
Aan lager wal
In de tweede helft van het boek wordt
beschreven hoe Meaulnes en Francois
proberen Yvonne en het geheimzinnige
kasteel terug te vinden. Frantz doemt in
het dorp op met een stel potsenmakers.
Hij is duidelijk aan lager wal geraakt. Hij
geeft Meaulnes het adres van zijn zuster
in Parijs, in ruil voor een heilige belofte
van bijstand. Meaulnes reist halsover
kop naar Parijs, maar hij vindt Yvonne
niet. Dat blijkt uit de brieven die hij
Francois schrijft.
De postzegel die voor de speciale
gelegenheid is uitgegeven.
En dan komt de ontknoping, als Fran
cois bij zijn oom Florentin in Nancay lo
geert. een plaats die in het boek 'le vieux
Nancay' wordt genoemd. In de winkel
van zijn oom ontmoet hij Yvonne, die
niet ver van daar in een verlaten land
huis woont. Francois waarschuwt Au
gustin. die overkomt en vrijwel meteen
met Yvonne trouwt. Nog op de avond
van het huwelijk doemt evenwel de ver
warde Frantz tussen de struiken op met
zijn afgesproken roep om hulp.
Hij vraagt Meaulnes met hem mee te
gaan: ze hebben elkaar immers hun hei
lige belofte gedaan! Tijdens Meaulnes'
afwezigheid sterft Yvonne in het kraam
bed. Pas dan durft Francois Seurel, als
de verteller van het verhaal, op te biech
ten hoeveel hij zelf van Yvonne heeft ge
houden. De enige aanraking die hem
Het boek 'Le Grand
Meaulnes' heeft heel wat
vrienden. Vooral in
Frankrijk maar ook
daarbuiten. Miljoenen
exemplaren werden
verkocht van dit boek,
waarin een bezoek aan
een mysterieus kasteel
aanleiding is voor een
reeks romantische
gebeurtenissen. Schrijver
Alain-Fournier blijkt heel
wat persoonlijke
ervaringen in zijn verhaal
te hebben gestopt.
Correspondent Rudolph
Bakker ging op
'bedevaart' naar het
plaatsje waar de
geschiedenis zich
afspeelde.
De postzegel die in Frankrijk
het meest over de tong gaat, is
die van twee francs twintig. Op
die postzegel is een geheimzin
nig kasteel te zien. Het kasteel
speelt een grote rol in een boek
dat de meeste Fransen op school
hebben gelezen: 'Le Grand
Meaulnes' van Alain-Fournier.
door Rudolph Bakker
Rechts de school. Links de weg naar het station.
De school in Epineuil. Hier leerde Frangois zijn vriend Meaulnes kennen.
