ether
Piraten zijn
op de vlucht
voorveel
strengere
controle RCD
ZATERDAG 10 JANUARI 1987
Al jaren bestaat er een communicatiestoornis tussen de Radio Controle Dienst van de PTT en de
etherpiraten. Het is een slepend gevecht tussen wetshandhavers die vóór alles „ethervervuiling"
tegengaan en lieden die het gewoonterecht willen handhaven dat ze zichzelf ooit hebben
toegeëigend om clandestien plaatjes en praatjes uit te zenden. Twee markante uitspraken geven
aan hoe verbeten de partijen tegenover elkaar staan: „Al leggen ze ons nog zulke hoge straffen op,
ze zullen de piraten nooit klein krijgen". En: „Dat kan wel zijn, maar wij van de RCD dweilen niet
langer met de kraan open. En dat moge onder meer blijken uit het feit dat een aantal grote jongens
er de brui aan heeft gegeven".
Tijd voor het draaien van platen van
de 'Deurzakkers', de zangeres Roos.
de zanger Manke Nelis en andere al
dan niet schor of schel gestemde
vertolkers van het Nederlandse lied
vindt de Rotterdamse etherpiraat
'Bo' van Radio Elbo amper, die
avond. Voor de verandering mogen
de luisteraars nu eens niet de
groetjes doen aan familieleden die-
naast hen op de driezitsbank zitten.
Kanaal 100.5 van de FM-band is
door hem voor een aantal uren tot
vrijplaats verklaard voor een luis
terrijke betoging.
„Als piraten moeten we een vuist maken
tegen de Radio Controle Dienst van de
PTT, aan die kerels motten we gewoon
schijt hebben. Het kan zo niet langer, ze
zijn bezig het luisterplezier van Jan met
de Pet te vergallen. Daarom motten we
met z'n allen naar het Binnenhof. Colle
ga's, laten we nou eens voor één keer so
lidair zijn, bel me op als jullie het met me
eens zijn".
Hij krijgt in elk geval de steun van een
„vrije radiojongen" uit Zoetermeer die
vindt dat de Radio Controle Dienst (de
RCD), bezig is een razzia te houden on
der illegale radiomakers. Tante Jans,
sinds jaar en dag etherpirate in de Maas
stad, is de volgende die gehoor geeft aan
de oproep van 'Bo'.
Haar betoog voor handhaving van het
ooit zelf toegeëigende gewoonterecht
zonder vergunning plaatjes en praatjes
uit te zenden klinkt aanvankelijk emo
tioneel, al pratend draaft Jans zo ver
door dat ze uiteindelijk alle gevoel voor
nuances verliest. „Zoals mijn vaste luis
teraars weten ben ik een jodin die de
oorlog heeft meegemaakt. Nou, zoals ik
me toen voelde, zo voel ik me nu weer.
Ik barst van de zenuwen, slapen doe ik
niet meer, ik sta maar voor het raam om
te kijken of die peilwagen er niet aan
komt. Ik voel me door die gasten van de
RCD net zo vervolgd als in de oorlog
door de Duitsers. Maar ze motten niet
denken dat ze me klein krijgen, ik blijf
achter mijn bak zitten, tot aan m'n dood
toe".
Meer ruis
Vergeleken met een jaar of vier gele
den valt er vandaag de dag meer ruis op
de FM-band te beluisteren. Wie destijds
de kanaalkiezer van de radio langs de
golflengten liet glijden, verviel als het
ware van de ene piraat in het andere ille
gale zendstation. Sterker nog: soms
'spetterden' ze elkaar van het kanaal.
Maar opmerkelijk genoeg ontbreken in
het Haagse zenderwezen nu bijvoor
beeld de vertrouwde namen van 'Hof
stad' en 'Telstar', terwijl de geraspte
stem van Hannes de Neus ook al sedert
geruime tijd de boxen niet meer laat
dreunen.
Volgens een opgave van de plaatselij
ke politie die als regel assistentie ver
leent bij de opsporingsacties van RCD-
ambtenaren, zouden ze hun uitzendin
gen definitief hebben gestaakt. Andere
gereputeerde Haagse stations als 'Cen
traal' en 'Radio Stad' werden vorig jaar
respectievelijk 40 en 39 keer uit de lucht
gehaald, al slaagden die er dan wel tel
kens in hun programmering na verloop
van tijd voort te zetten. Hetgeen ook op
gaat voor 'Free Wave' uit Leiden; vorig
jaar werd deze zender 24 keer het zwij
gen opgelegd, maar dat was niet meer
dan tijdelijk.
„Ons opsporingsbeleid hebben we
kunnen intensiveren omdat ons korps
uitbreiding heeft ondergaan", verklaart
ing. J.H. Steinhaus, chef Etherbewaking
van de Radio Controle Dienst van de
PTT, de rigoureuzere bestrijding van
wat hij ethervervuiling noemt.
„Er werken nu 32 mensen in de bui
tendienst, in het verléden moest het
werk worden uitgevoerd door twaalf
ambtenaren. Die aanwas van goed opge
leide en goed uitgeruste opsporings
ambtenaren heeft z'n uitwerking niet ge
mist. Niet alleen in Den Haag, ook in
Amsterdam zijn er een paar grote jon
gens verdwenen. Al geloof ik daarnaast
ook dat sommigen ermee zijn gestopt
vanwege de straffen die nu als gevolg
van de gewijzigde wetgeving kunnen
worden uitgesproken".
Wie zich schuldig maakt aan overtre
ding van artikel 2 van het Radiostorings-
reglement, vervat in de Telegraaf- en Te-
lefoonwet, loopt sinds enige tijd het risi
co te worden veroordeeld tot-een maxi
male straf van 50.000 gulden boete subsi
diair een half jaar hechtenis.
Dat de rechterlijke macht niet
schroomt illegale ethergebruikers gepe
perde geldstraffen op te leggen, ervoer
in november een medewerker van 'Free
Wave' die werd veroordeeld tot het beta
len van 10.000 gulden. De Leidenaar
door Gerard van Putten
Een medewerker van de binnen
dienst van de Radio Controle Diëtist
(foto boven) luistert binnen- en bui
tenlandse piraten af. Ing. Steinhaus,
chef Etherbewaking (foto onder): "We
zijn gemotiveerd bezig de ether zo zui
ver mogelijk te houden
(foto's Wim Diikmant
heeft overigens hoger beroep tegen die
uitspraak aangetekend, maar dat terzij
de.
Ter vergelijking: vóór de wetswijzi
ging beliep het maximale boetedrag niet
meer dan 5000 gulden en het laat zich
raden dat de programmaleiders van 'gro
te stations' die som lachend aan de staat
afdroegen, gesteund als ze zich wisten
door de financiële donaties van enige
tientallen adverteerders, ieder afzonder
lijk meestal toch wel goed voor een vaste
maandelijkse bijdrage van 500 gulden.
Buiten proporties
„De straffen die nu tegen ons worden
uitgesproken, vallen buiten alle propor
ties", is de mening van een disc-jockey
uit de omgeving van Leiden, onlangs
veroordeeld tot drie weken hechtenis.
De naam van zijn station geeft hij onder
geen voorwaarde prijs, laat staan zijn
naam of bijnaam. Ook al realiseert de
disc-jockey in kwestie zich dat menig le
zer van dit verhaal bepaald geen opspo
ringsambtenaar van de RCD behoeft te
zijn om te kunnen vaststellen aan welke
zender hij zijn medewerking verleent.
Als al zijn maten wenst hij uitsluitend
anoniem een verklaring af te leggen,
„omdat de ervaring ons heeft geleerd dat
als we al te nadrukkelijk naar buiten tre
den we meteen uit de lucht worden ge
haald".
Hij zegt er. niet mee te zitten dat hem
straks ergens in den lande een verblijf
van enkele weken op staatskosten
wacht. Hij heeft al eens drie weken voor
hetzelfde vergrijp moeten brommen en
zo slecht was het nog niet in het gevang,
beweert de platendraaier monter. Het
besluit om toch tegen de uitgesproken
straf hoger beroep aan te tekenen, stoelt
dan ook op zijn waarheid dat de opspo
ringsambtenaar van de RCD hem niet
op het vaste zendadres zou hebben aan
getroffen, maar bij de gemeenschappe
lijke deur van de bewuste flat waar hij
„met de brommer aan m'n hand" de
werkzaamheden van de heren een aantal
verdiepingen hoger belangstellend zou
hebben gevolgd.
Volgens de disc-jockey, wiens studio
ter waarde van 65.000 gulden („niet al
leen bekostigd uit de opbrengst van re
clameboodschappen, ik heb er ook zelf
voor gewerkt") al evenzeer in beslag is
genomen, heeft de opsporingsambte
naar niet de relatie tussen hem en de
zender kunnen aantonen. Want al was
hij daarvoor eerder dan wel gepakt, naar
zijn opvatting behoeft strikt juridisch
genomen iemand die eens piraat was
niet altijd piraat te zijn. Ook al bevond
hij zich op het moment dat de zender er
uit werd gehaald dan „toevallig" in de
omgeving van het zendadres.
„Moet ik inderdaad naar het gevang
toe. dan ga ik met het idee dat mij
slechts het bezit van een zendertje wordt
aangewreven. Nou, daar heb ik dan geen
spijt van. Een jongen een geldboete van
10.000 gulden opleggen, mij een gevan
genisstraf van een paar weken, belache
lijk is het. Naar verhouding komt een
moordenaar er met minder straf van af'.
Kolder
„En het storingsargument waarmee de
RCD altijd komt aandragen is óók kol
der", vindt een ander lid van het gezel
schap van illegale omroepmedewerkers.
Daarmee, zo beweert deze, probeert de
Radio Controle Dienst de publieke opi
nie te bespelen. „Want ga maar na: in
1985 zijn we drie maanden niet gepakt.
Nou. je maakt mij niet wijs dat ze een
zender drie maanden lang ongestoord de
luchtvaartband laten storen. Ze hebben
gewoon de pik op ons gekregen na die
keer dat we op een braderie hebben ge
staan. Kort daarna zijn we er acht keer
achter elkaar uitgehaald".
"Kennelijk wordt uiterlijk vertoon dus
gestraft. Want op de kwaliteit van onze
apparatuur kunnen ze ons moeilijk aan
vallen, doorgaans is die goed afgesteld
en bovendien halen we die niet om de
hoek. Misschien dat we één of twee keer
een storinkje hebben veroorzaakt in al
die tijd. Maar dat kwam omdat die con
troleur toen door de wijk reed met zijn
wagen, nou, dan gaan we de zender echt
niet afregelen".
Als chef Etherbewaking van de in Ne-
derhorst den Berg gevestigde Radio
Controle Dienst van de PTT meent ing.
Steinhaus „die bekende verhalen van pi
raten" aan de hand van cijfermateriaal te
Eerst en vooral op wat ing. Steinhaus
de „geldverdieners onder de piraten"
noemt, richt de Radio Controle Dienst
tegenwoordig de peilantennes. „Uiter
aard pakken we alle clandestiene zen
ders aan, omdat de ether overeenkom
stig internationale afspraken zuiver
dient te worden gehouden. Maar de pira
ten die commercie bedrijven, zeg maar
de professionele organisaties die soms
50.000 gulden per maand aan reclame-
inkomsten hebben, die hebben onze
prioriteit".
„Niet alleen omdat ze de STER oneer
lijke concurrentie aandoen, maar ook
omdat zulks past in het straftoemetings
beleid van het openbaar ministerie. De
geldverdiener, de piraat met de meeste
impact, de piraat kortom die een langere
kans van bestaan heeft, die wordt met
een gedagvaard. De kleine piraat mag bij
de eerste overtreding een veroordeling
nog afkopen met een bedrag van 500 gul
den".
kunnen weerleggen. „Vorig jaar kwa
men hier 9000 klachten binnen van luis
teraars en kijkers, uiteraard waren dat
klachten van uiteenlopende aard. Er wa
ren gevallen bij dat de storingsbron een
computer bleek te zijn, een thermostaat
of een brommer. Maar tekenend is wel
dat aan 3500 van de 9000 klachten activi
teiten van clandestiene zenders ten
grondslag lagen".
„Laat ik dan ook nog zeggen dat de
Rijksluchtvaartdienst per jaar 100 tot
150 klachten bij ons deponeert en het
moge duidelijk zijn dat de clandestiene
zenders wel degelijk storingveroorza
kers zijn. Ik zal dan niet het indianenver
haal vertellen over jumbo-jets die zijn
gered door toedoen van ons. wel treden
we op tegen de piraten die er de oorzaak
van zijn dat landingsgesprekken moeten
worden herhaald".
Woordvoerder Witse van de directie
Luchtverkeersbeveiling van de Rijks
luchtvaartdienst aarzelt niet met name
het gebied ten zuidwesten van Schiphol
en de omgeving van Rotterdam tot pro
bleemgebieden te verklaren. „Voor
zover ik zicht heb op de materie valt het
al met al mee met de storingen, ook al
dankzij de acties die de PTT in die pro
bleemgebieden heeft gevoerd en nog al
tijd voert. Niettemin gebeurt het meer
dan eens dat het radioverkeer tussen
luchtverkeersleider en vliegtuig wcA'dt
gestoord door etherpiraten".
„Het probleem doet zich dan voor dat
de opdrachten die Schiphol geeft niet in
het vliegtuig kunnen worden beluisterd-
Gelukkig is een dergelijke storing
meestal van korte duur, uiteindelijk ben
je met een vliegtuig zo over Rotterdam
heen. Als het contact met de grond hard
nekkig wordt gestoord, heeft de gezag
voerder van een vliegtuig altijd nog de
bevoegdheid uit te wijken naar een
noodfrequentie. Dat neemt allemaal niet
weg dat we 99 procent van de storingen
moeten onderbrengen in de categorie
'hinderlijk tot zéér hinderlijk', één pro
cent van de storingen moeten we zelfs
als 'gevaarlijk' aanmerken. In een derge
lijk geval vragen we de RCD meteen
over te gaan tot actie tegen de storende
piraat".
Gemeten naar de hoeveelheid klach
ten die er de afgelopen vier jaar over
etherpiraten is ingediend, staat 1984 bij
de Leidse politie onveranderd te boek
als topjaar met een aantal van 132. Vorig
jaar werden er nog maar 34 genoteerd.
„Enige piraten uit de omgeving heb
ben de bui toch wel zien hangen", meent
Dick Graveland als zegsman van de
Leidse politie te weten. „Die hebben
voor een andere liefhebberij gekozen na
dat de wetgever had besloten de maxi
male straf drastisch op te voeren. Maar
Free Wave, dat is een hardnekkige piraat
met een sterke zender. Hoe vaak we al
niet naar die flat aan de Arendshorst zijn
geweest, ik zou het moeten nakijken,
want ik ben onderhand de tel kwijt ge
raakt. En als die knullen half denken dat
de politie eraan komt, zijn ze heel ver
dwenen".
Ook Graveland geeft enkele, wellicht
tot de verbeelding sprekende voorbeel
den van de hinder die etherpiraten zou
den veroorzaken. Graveland spreekt uit
de dagelijkse praktijk van het politiebu
reau, als hij zegt dat de politiezender ge
regeld wordt weggedrukt door clandes
tiene radiostations. „En eind 1985, toen
de Leidse bom onschadelijk moest wor
den gemaakt, stoorde een piraat de zen
der van de BB waarop het rampenplan
zou worden begeleid in het geval die
bom was ontploft".
De eerder opgevoerde medewerkers
van het niet nader te noemen illegale sta
tion uit de Leidse regio blijken nauwe
lijks onder de indruk van de woorden
die de politiewoordvoerder bezigt.
Goed, dat er een piraat uit de lucht
wordt gehaald die de ontmanteling van
een bom op z'n minst vertraagt, daar
kunnen de heren inkomen. „Maar nog
maals, wij zijn ervan overtuigd dat we
geen storing veroorzaken. Daarvoor is
onze apparatuur van te goede kwaliteit,
hetgeen ook wel mag blijken uit het feit
dat ze op het politiebureau, bij de afde
ling Bijzondere Wetten, een cassette
deck in gebruik hebben dat ze bij ons
hebben weggehaald".
Het door de disc-jóckeys opgediste
verhaal wordt door politiewoordvoerder
Graveland meteen op z'n waarheidsge
halte getoetst. Zijn bevindingen van een
intern onderzoek luidt: „Er staan daar
op die afdeling twee boxen, een radio en
een cassettedeck. Het is allemaal eigen
materiaal dat door ons zelf is aange
schaft om bandjes van illegale stations
af te luisteren om aldus voldoende aan
wijzingen te vergaren over de adverteer
ders die hun medewerking verlenen aan
die stations".
„Wat door ons in beslag wordt geno
men wordt gelabeld. Zelfs het laatste
schroefje komt op schrift te staan, waar
na het geheel uiteindelijk terechtkomt
bij de inspectie Domeinen waar het ver
beurd wordt verklaard en vervolgens
vernietigd".
Onbevredigend
Etherpiraten verdwijnen zodra de
door politieagenten begeleide opspo
ringsambtenaren van de RCD verschij
nen; de meeste etherpiraten verschijnen
weer als de opsporingsambtenaren zijn
verdwenen. „Natuurlijk", erkent ing.
Steinhaus van de Radio Controle Dienst,
„is het onbevredigend als een zender
weer in de lucht zit, korte tijd nadat je
die eruit hebt gehaald. Maar intussen
zijn onze mensen daar wel op getraind
Los daarvan is het toch merkbaar dat we
niet langer bezig zijn te dweilen met de
kraan open".
„De kraan hebben we de laatste jaren
wel degelijk kunnen aandraaien, terwijl
we kunnen werken met een grotere
dweil. Onze grotere onderzoekscapaci
teit heeft ertoe geleid dat we ook de han
del in zendapparatuur aardig onder con
trole hebben gekregen. De handelaar
moet alles registreren wat hij in huis
heeft en aan wie hij zenders heeft ver
kocht, de koper zal een zendmachtiging
moeten kunnen overleggen. Derhalve
zal het steeds moeilijker worden voor de
piraten om aan zendapparatuur te kö-.
Vooralsnog hebben de stations die
commercials in hun programmering
mengen daar tot nu toe niet de minste
moeite mee. Neem maar die etherpira
ten uit de omgeving van Leiden („Wij
zijn geen piraten, op land bestaan er
geen piraten"). Vorig jaar is hun 24 maal
het zwijgen opgelegd, evenzovele malen
namen ze in een mum van tijd weer bezit
van hun vertrouwde golflengte.
Al met al leden ze in 1986 een schade
van 75.000 gulden, maar ze kunnen een
stootje velen omdat daartegenover de
maandelijkse advertentie-inkomsten
staan van om en nabij 10 mille. Ze spre
ken van een uit de hand gelopen hobby,
die ze uit veiligheidsoverwegingen al ge
ruime tijd niet meer „live achter de mi
ke" botvieren. „Omdat we er zo vaak zijn
uitgehaald, moesten we wel zoeken naar
wegen om door te gaan. Eerst teer je dan
op de bijdragen van leden en als die niet
voldoende blijken, moet je wel met ad
verteerders gaan werken. En dan ben je
al snel een bedrijf'.
Ing. Steinhaus weet dat er program
mamakers bij illegale zenders zijn die
zich sociaal bewogen gedragen, getuige
de inzamelingsacties die ze in het kader
van een of ander goed doel onder hun
luisteraars houden. „Maar", zegt hij, „ik
heb geen boodschap aan een boodschap
als die clandestien wordt uitgezonden.
De wet zegt dat clandestien uitzenden
niet mag. Die wet hebben wij niet ge
maakt, maar als ambtenaren worden wij
wel geacht die wet gemotiveerd uit te
voeren. Ik sta er voor in dat mijn mensen
zich bij de uitvoering van hun controle
werkzaamheden correct gedragen".
„Ik weet dat er verhalen in omloop
zijn over opsporingsambtenaren die de
in beslag genomen platen zouden toe
voegen aan hun privécollectie. Die ver
halen gaan er altijd in bij de mensen,
maar ik wijs ze af. Ik heb een blind ver
trouwen in de integriteit van mijn men
sen. Ik heb geen enkele aanleiding om
het tegendeel te veronderstellen. Na
tuurlijk worden er fouten gemaakt, dan
worden de heren op het matje geroepen
Het is wel eens voorgekomen dat we bij
iemand naar binnen zijn gegaan die
niets met een zender te maken had. Dan
bieden we netjes onze excuses aan en
vergoeden de schade, als er schade is ge
leden".
„Hier en daar worden wij voor de voe
ten gelopen door plaatselijke besluiten
van burgemeesters die als hoofden van
politie geen manschappen beschikbaar
willen stellen om ons bij te staan bij onze
werkzaamheden. In Amersfoort is dat
bijvoorbeeld het geval, daar wordt de pi
raat 'Eemland' door de burgemeester in
zekere zin gedoogd. Het is mij bekend
dat daarover vragen zijn gesteld in de
Kamer".
Ook de inventiveit van de personen op
wie zijn dienst de speuracties richt, be
lemmert soms de uitvoering van een feil
loze zendersluiting. De nieuwe peilwa-
gens mogen zich dan in vrijwel niets on
derscheiden van de doorsnee personen
auto, de etherpiraten herkennen ze op
afstand. In dat verband mag het ook
frappant heten dat de vrije radiojongens
uit de omgeving van Leiden de komst
van de RCD triomfantelijk aankondi
gen.
„Overmorgen worden we eruit ge
haald". zeggen ze, in het midden latend
waar ze die kennis hebben opgedaan. In
elk geval is de voorspelling uitgekomen.
„Misschien", oppert Steinhaus, „dat ze
wat dat betreft een soort Fingerspilzen-
gefiihl hebben ontwikkeld. Ik wil niet
/eggen dat er ergens een lek is, maar he
lemaal uitgesloten is het ook niet. Zelf
heb ik ook wel eens gedacht: misschien
dat er iemand bij de politie of iemand
van deze dienst de mond voorbij heeft
gepraat. Achteraf was het een idee-fixc
van mij, althans ik heb niet kunnen vast
stellen dat er inderdaad was gelekt".
Als geen ander weet Steinhaus trou
wens dat zijn tegenstanders van de hoed
en de rand weten. Ze kennen de adres
sen, geboortedata en andere personalia
van de opsporingsambtenaren uit het
hoofd. „Dat is nog niet zo erg, maar er
pjn er die die kennis misbruiken om ons
in de privésfeer te bedreigen. Het is toch
volstrekt onverantwoord dat er een tegel
door het raam komt als je thuis koffie zit
te drinken. Op een haar na miste die te
gel het hoofd van mijn vrouw Maar we
laten ons niet afschrikken door intimi
datie, het is onze taak de FM-band scho
ner te maken en we blijven die taak on
verminderd uitvoeren".
