'Ik haat moralisme'
Amsterdam arme culturele hoofdstad
PODIUMBLIK
Cabaretier Youp van 1 Hek:
Pianotrio voldoet
aan muzikale eisen
DINSDAG 6 JANUARI 1987
KUNST
PAGINA 17
'Requiem for Mammaw' door Ensemble Ensemble, donderdagavond in de Leidse Schouwburg
(foto Frits Falkenhagen)
LEIDEN - Een gevarieerd aan
bod van toneel, dans, cabaret en
musical deze week in de Leidse
Schouwburg.
Cleopatra
Wat het toneel betreft, de uit
jonge toneelspelers bestaande
groep 'De Zaak' komt morgen
avond naar het theater aan de
Vest met 'Antonius en Cleopatra',
een produktie, die vorige maand
in Amsterdam in première is ge
gaan. Shakespeares befaamde,
uit 1623 daterende toneelstuk telt
34 rollen. 'De Zaak' schrapte niet
minder dan 29 personages en be
perkte de handeling tot Egypte
en Rome. En maakte er onder het
motto 'Wees een kind van je tijd,
beheers die tijd' een 'eigentijdse'
voorstelling van, zoals men al
eerder in deze kolommen kunnen
lezen. Antonius en Cleopatra
hebben nog steeds iets met elkaar,
ook in deze moderne zetting. De
tekst is nagenoeg geheel van Sha
kespeare, zo laat 'De Zaak' zeker
heidshalve nog weten, maar de
opeenvolging van gebeurtenissen
en de afloop zijn veranderd.
Ensemble
Ensemble Ensemble is een nieu-
Redactie Pieter C. Rosier
we internationale dansgroep, die
donderdagavond de Leidse
Schouwburg aandoet. De artis
tieke leiding van het gezelschap,
dat afwisselend in de Verenigde
Staten en in Nederland werkt,
wordt gevormd door choreografe
Lidy Mouw en componist John
McDowell. Bij hun samenwer
king staat de integratie van mo
derne dans en hedendaagse mu
ziek voorop. 'Requiem for Mam-
maw'waarmee de groep naar
deze stad komt, heet in muzikale
zin een synthese te zijn tussen
Westerse en Indiaanse begrafe-
nismuziek. De choreografie is
geinspireerd op rituelen van de
Oglala-indianen, waarin de
geest van de overledene door al
lesbehalve treurige muziek en
dans in leven wordt gehouden.
Vier dansers en vier musici ma
ken deze voorstelling.
Van 't Hek
'Tunnel zonder vluchtstrook'.
Zo luidt de titel van het nieuwe
programma van cabaretier
Youp van 't Hek, die deze voorste
ling uitbrengt samen met de ac
teur Onno Molenkamp. In dit
programma, dat vrijdag- en za
terdagavond te zien is in het
theater aan de Oude Vest, speelt
Ploef opnieuw met 'Geertje Giebel en het slaapzand' «foto pr»
Molenkamp een toneelmeester,
die vlak voor zijn pensioen staat
en de kans grijpt een oude droom
in vervulling te doen gaan: zelf
optreden. En Youp van 't Hek.
heeft de rol van een scherpe caba
retier, die zijn idealen heeft ver
loochend. Het blijft voor alles op
actualiteit gericht cabaret wat
men van dit duo te zien en te ho
ren krijgt. Meer over hun voor
stelling kan men elders op deze
pagina lezen.
Jazzavond
De zondagavond is gereser
veerd voor Antwoord Affair, een
jazzgroep uit het Brabantse
Mierloo, die de opening van de
Leidse Jazzweek in de schouw
burg verzorgt. De groep bestaat
uit 35 zangers en zangeressen en
8 orkestleden.
Kindertoneel
Het Leidse kindertheater
'Ploef geeft zondagmiddag in de
schouwburg een voorstelling van
'Geertje Giebel en het slaapzand
welk zelfgeschreven toneelstuk al
eerder in o.m. de Merenwijk is
opgevoerd. De voorstelling is spe
ciaal bedoeld voor kinderen tus
sen de vier en negen jaar. Aan
vang 15.00 uur.
„U hoort nog van me" en:
„Ik wil beroemd worden".
Twee uitspraken die een
gedreven en van ambities
vervulde jongen van een
jaar of achttien eens uit
zijn mond heeft laten rol
len. Youp van 't Hek -
want hij was die jonge
man - vertelt het wat gea
museerd en toch ook met
zekere voldoening. Zel
den zijn uitspraken zo be
waarheid als deze twee
zinnetjes.
„U hoort nog van me", sprak hij
vol zelfvertrouwen toen hij de di
rectiekamer van de Kleinkunst
academie verliet, waar hij een
week op een oriëntatiecursus
had gezeten. Hij had toen juist
gehoord dat hij wel weer kon op
krassen, omdat de academie niet
kon toestaan dat een leerling al
hier en daar een aula van een
school of voor honderd gulden
een zaaltje huurde om te kunnen
optreden. Voorstellingen overi
gens waar soms niet meer dan
twee man in de zaal zaten: een
broer en zijn vriend Pieter van
Empelen, die nu zijn nieuwste
programma regisseert. En „Ik
wil beroemd worden" zei Youp
van 't Hek tegen de impresario
van Fons Jansen als verklaring
voor zijn verzoek of hij niet eens
een weekje met Fons op diens
tournee mee mocht reizen. Het
mocht en sindsdien koestert hij
een warme vriendschap met
Fons Jansen.
Youp van 't Hek kan dus tevre
den zijn. Niet alleen op de Klein-
kunstakademie hebben ze nu
van hem gehoord en in de wereld
van het Nederlandse cabaret
heeft hij thans een zekere be
roemdheid, voor zover je dit
woord in Nederlandse verhou
dingen kunt bezigen. 'Meer ge
luk dan wijsheid' was de titel van
een van zijn eerste program
maatjes, die nauwelijks of geen
publiek trokken. Een titel die
Youp van 't Hek nu, zoveel jaren
later, haast als symbolisch be
schouwt voor zijn artistieke car
rière. „Ik heb vooral ontzettend
veel geluk gehad," verklaart hij
zijn succes.
Veel geluk, natuurlijk, maar
succes komt niemand zo maar
aanwaaien. Ook Youp van 't Hek
niet. Pas de laatste paar jaar is hij
doorgebroken. Daarvoor is het
veel sappelen geweest. Voorstel
lingen in onooglijke zaaltjes, spe
len voor een publiek van ander
halve man en een paardekop.
Maar toch stug doorgaan, omdat
je gek bent van het vak, omdat je
meent iets te zeggen te hebben.
Sommige schouwburgdirecteu
ren, zoals Gerrit ter Horst van de
Leeuwarder Harmonie, zagen
wat in hem, gaven hem met zijn
toenmalige cabaretgroepje 'Nar'
kansen. Youp van 't Hek heeft
die kansen altijd met beide han
den aangegrepen, heeft zijn en
thousiasme nooit verloren, is
steeds blijven geloven in eigen
kunnen. De zinnetjes: „U hoort
nog van me" en „Ik wil be
roemd worden" moeten hem
toch altijd ergens door het ach
terhoofd hebben gespeeld.
Met 32 jaar is Youp van 't Hek
een gevierd cabaretier, een be
kende persoonlijkheid die in een
broodjeswinkel wordt aange
sproken en op straat gegroet
door volslagen onbekenden. Nu
Freek de Jonge, met wie hij veel
maar niet altijd terecht is verge
leken, niet meer optreedt, staat
hij duidelijk aan de top van het
strijdbare, zo men wil 'linkse' ca
baret. Zijn faam heeft hij de laat
ste paar jaar rotsvast gevestigd
met programma's als 'Man ver
mist' en 'Verlopen en verlaten',
voorbeelden van wat nog waar
lijk cabaret mag heten, omdat
het bijtend en scherp is, alert en
actueel, schokkend en vrijmoe
dig, ongebonden maar toch met
een onmiskenbare geëngageerd
heid en een solidair mededogen
met de werkelijke slachtoffers in
deze wereld
Toch zegt hij: „Ik haat moralis
me. Ik ga niet met een vingertje
naar het publiek wijzen en dan
uitroepen dat zij allemaal kloot
zakken zijn, omdat zij niks doen
tegen alle ellende en onrecht in
de wereld." Hij wil niet preken,
maar hij meent wel iets te zeggen
te hebben. „En dat wil ik ook
kwijt," roept hij uit. „In elke ar
tiest schuilt een normale dosis ij-
delheid, maar als dat het enige
motief zou zijn om voor een zaal
met mensen te gaan staan, zou je
na een jaar of twee wel uitge
praat zijn, denk ik. Je kunt je pu
bliek niet blijvend bedriegen.
Als je onwaarachtig bent, heb
ben ze dat snel door."
Youp van 't Hek neemt zijn pu
bliek bijzonder ernstig, al wil hij
het in een voorstelling best rin
geloren. Hij kan ook slecht tegen
het gezeur van artiesten over al
die verre afstanden die zij moe
ten afleggen. Helemaal naar
Leeuwarden of Vlissingen. „On
zin. Het is ten eerste je baan. En
ten tweede, wat is ver? In ander
half uur ben je toch bijna over
al."
Leerzaam
Zijn nieuwe programma 'Tun
nel zonder vluchtstrook', dat ko
mend weekeinde in de Leidse
Schouwburg is te zien, speelt
Youp van 't Hek samen met de
dertig jaar oudere Onno Molen
kamp, gepokt en gemazeld in en
op het toneel. „Werken met On
no is waanzinnig leerzaam, een
begenadigd acteur die gelouterd
is in het vak. Ik heb, omdat ik
hem zo goed ken, heel geinspi
reerd voor hem kunnen schrij
ven. En hij doet het prachtig.
Werkelijk, ik denk dat Onno zal
gaan schitteren." In dit program
ma speelt Onno Molenkamp een
toneelmeester die vlak voor zijn
pensioen staat en de kans grijpt
een oude droom in vervulling te
doen gaan: zelf optreden. En
Youp van 't Hek heeft de rol van
een scherpe cabaretier die zijn
idealen heeft verloochend, tot
een heel gelikte entertainer is ge
worden, die de Internationale
niet meer in zijn hoofd, maar op
een compact-disc heeft.
Youp van 't Hek heeft dit pro
gramma afgelopen zomer tijdens
in zijn agenda en het lijdt eigen
lijk geen twijfel of de bezettings
graad van de zalen zal evenals bij
zijn vorige programma 'Verlopen
en verlaten' weer bijkans hon
derd procent zijn. „Ja, ik heb
ontzettend veel geld verdiend,
maar ik ben niet te koop", ver
klaart hij. Van 't Hek illustreert
dat door te vertellen dat hij een
aanbod om voor een bedrag met
zes cijfers voor de komma een
Ster-spot te maken voor een heel
grote firma, heeft afgeslagen. Hij
zou, vindt hij, zijn geloofwaar
digheid bij het publiek verliezen,
als dat hem voor de televisie een
bepaald produkt zou horen aan
prijzen en hem later in de zaal bij
voorbeeld het doen en laten van
multi-nationals aan de kaak zou
horen stellen
Eén seizoen
Telkens, als hij over zijn nieu
we programma praat, raakt Youp
van 't Hek in vuur en vlam. In de
kale, armoedige repetitiezaal in
'De Populier' in Amsterdam
speelt en leest hij herhaaldelijk
brokstukken uit zijn nieuwe
show voor aan de interviewer
aan de andere kant van de primi
tieve houten tafel en vaak ver
geet deze dan even de weinig in
spirerende entourage, krijgt hij
al een idee hoe het straks zal zijn,
op een toneel met een ingenieus
decor en in een zaal met ver
wachtingsvol publiek, dat overi
gens slechts één seizoen de gele
genheid heeft Youp van 't Hek
en Onno Molenkamp in 'Tunnel
zonder vluchtstrook' te 'zien, al
zal ook van dit programma wel
weer over zoveel tijd een televi
sie-registratie komen. Hierna
komt er weer een solo-program-
ma. heeft Youp van 't Hek nu
reeds vast besloten.
HENK V.D. MEULEN
Youp van t Hek: 'Ik heb vooral ontzettend veel geluk gehad', (foto c
zijn vakantie in Frankrijk ge
schreven. Onno Molenkamp is in
dit programma beslist geen 'aan
gever', maar hij heeft een vol
waardige rol. Toch blijft het een
optreden van Youp van 't Hek,
dat wel telkens zwaar verstoord
wordt door tegenhanger Onno
Molenkamp. En uit die verstorin
gen komen steeds de nummers
voort. De constructie van dit pro
gramma is heel ingenieus, mis
schien wat toneelmatiger dan de
vorige voorstellingen. Maar de
toonzetting is dezelfde. Het blijft
voor alles waarlijk op actualiteit
geënt cabaret, met harde grap
pen en uithalen naar machtheb
bers, met angst om het lot van de
wereld, met twijfel en vertwijfe
ling. Kortom, het blijft de humor
en de visie van Youp van 't Hek.
Vooral prachtig geformuleerde
verbale humor, want zegt hij: „Ik
moet het heel erg van taal heb
ben." Ook in dit nieuwe pro
gramma bewijst Youp van 't Hek
dat hij schitterende teksten kan
schrijven. Herhaaldelijk vragen
collega's hem of hij ook voor hen
een tekst wil schrijven. „En ik
doe dat een enkele maal ook wel,
zoals bijvoorbeeld voor de show
van Martine Bijl. Maar meestal is
het zo dat als ik een goede tekst
voor iemand heb geschreven, ik
denk van: „Zonde, die kan ik zelf
ook wel gebruiken" en dan tegen
die collega zeg: 'Jammer, maar ik
heb niks kunnen bedenken.'"
Hoezeer hij wellicht ook alleen
als tekstschrijver aan de bak zou
kunnen komen, hij peinst er
vooralsnog niet over om met op
treden te stoppen. „Ik blijf caba
retier," roept hij strijdlustig.
Honderdtachtig voorstellingen
staan voor het komende seizoen
AMSTERDAM (GPD) - De manifestatie Am
sterdam culturele hoofdstad van Europa 1987
is gistermiddag met een borrel in de foyer
van het Muziektheater in een sfeer van irritatie
begonnen. Geld voor een prestigieuze ope
ningsplechtigheid was er niet, zo maakte cul
tuurwethouder, mevrouw Minnie Luimstra
(CDA) in een toespraak duidelijk. Grote fond
sen voor een spectaculair, twaalf maanden du
rend evenement al evenmin, zodat de manifes
tatie vooral tot stand kan komen dankzij de
deelneming van vele instellingen, organisato
ren en sponsors.
De gelden van Amsterdam Culturele Hoofd
stad zijn aanmerkelijk bescheidener dan de 30
miljoen waar Florence in 1986 en de 20 miljoen
waarmee Athene in 1985 tot ver buiten de
landsgrenzen promotie konden bedrijven. De
drie dragende instellingen van het Amster
damse evenement zijn tevreden met een mini
mum van zo'n 14 miljoen gulden. Dat die er
komen is nog niet helemaal zeker. Het rijk
heeft 3 miljoen toegezegd, Amsterdam 1,5 mil
joen; de rest komt van de deelnemers en spon-
Temidden van alle feestelijkheden gister
middag zei Steve Austen van het Nederlands
Theater Instituut dat „hij er nu niet aan zou
beginnen als hij eerder had geweten wat hij nu
wist". Hij doelde daarmee op het feit dat de
organisatoren - naast zijn instituut zijn dat Ad
's-Gravesande namens het Holland Festival en
Arthur van Schendel namens het Amster-
damn Uit Buro - in september 1986 verrast
werden door de mededeling dat Amsterdam in
het thans lopende jaar 2,8 miljoen op de kunst
sector gaat bezuinigen.
„Ik voelde me toen behoorlijk gepikt", zo
bromde Austen. „Wij wilden en willen juist dat
dit jaar niet een eenmalig feestje wordt en dat
we een aanzet kunnen geven voor een culture
le promotie van de hoofdstad tot buiten de
grenzen. Zodat het veelgeroemde, gevarieerde
culturele leven van Amsterdam in het beeld
zou komen te staan. Maar zoals het nu ligt
snoeit diezelfde stad die promotie wil, op de
sector, waarmee ze promotie wil bedrijven. Wij
willen als organisatoren dat volkomen duide
lijk wordt wat de gemeente wil met de cultuur;
wat de bezuinigingsvoornemens voor '88 en
'89 zijn. We willen dat Amsterdam zijn bezuini
gingen tenminste gedeeltelijk terugdraait".
De toespraak van wethouder Luimstra liet
in elk geval aan duidelijkheid niet te wensen
over. „In de komende jaren zal de kunstsector
het in de hoofdstad in elk geval met minder
geld moeten doen. Hoeveel minder, daót weet
ik nu niet. Maar de inkomsten van de gemeen
te lopen sterk terug en die tendens zet zich
voort. Ook de kunstsector, die tot nu toe sterk
ontzien is, zal niet aan bezuinigingen kunnen
ontsnappen. Vergeet niet dat er nu meer geld
voor de kunsten in Amsterdam beschikbaar is
dan vier jaar geleden".
Luimstra kwam amper boven het merendeel
van het onverstoorbaar borrelende gehoor uit
(„Kan dat wat zachter daar?") toen ze ruiterlijk
toegaf dat „niet alles koek en ei was tussen U
en mij". Ze snierde: „Wanneer de politiek wij
ziging wil brengen in de geldstromen en zeker
wanneer bepaalde geldstromen dreigen te
worden verminderd, is het eerste verwijt datje
hoort uit de kunstwereld dat er géén kunstbe
leid is".
Stekeligheden
Stekeligheden dus over en weer bij de offi
cieuze opening van de manifestatie, temeer
daar de organisatoren niet vergeten zijn dat
Amsterdam wél 12 miljoen neertelde voor een
volkomen mislukte lobby voor het binnenha
len van de Olympische Spelen van 1992.
De uit algemene middelen afkomstige over
heidsmiddelen en sponsorgelden worden tij
dens Amsterdam Culturele Hoofdstad overi
gens uitgegeven aan evenementen die het be
staande aanbod versterken. „Als je het pro
gramma zo overziet, zou je kunnen zeggen: hé,
dat vindt tóch plaats", zei Austen maandag,
„Maar het openstellen van de Concertzender
voor een jaar vergt 5 ton, de landenpresentatie
in het Holland Festival kost tonnen (een avond
Frankfurter Oper alleen al 7 ton), Airview (een
vliegende tentoonstelling in juli) 4 ton, Centu
ry (een terugblikexpositie) 6 ton, de uitbrei
ding van het Stagedoor Festival 5 ton, het
Scholieren Theaterfestival 3 ton en het budget
voor het Zomerfestijn is verdubbeld".
Eerste concert in de Brahms-cyclus.
Lanny Kho, piano, Irene den Herder,
viool en Andy Lim, cello met de so
nate voor viool en piano opus 108, de
sonate voor cello en piano opus 38 en
LEIDEN - Een nieuw jaar, een
nieuwe cyclus: Brahms ditmaal
in de Kapelzaal. Een cyclus als
deze biedt muziekliefhebbers de
gelegenheid in een (of meer) con
certen een aantal werken ineens
te beluisteren en te vergelijken
met een oude meester als Joh.
Brahms. Hoewel het genre van
gespeelde werken beperkt blijft
tot kamermuziek en de bezetting
in dit geval tot diverse combina
ties van de leden van het piano
trio.
Van de twee cellosonates werd
de eerste uitgevoerd. Brahms
schreef die zo rond zijn dertigste
jaar. In vergelijking met de overi
ge gespeelde werken het vroegst.
De vorm is duidelijk, de melo
dieën zijn nog helder en klaar.
Cellist Andy Lim was met de eer
ste streek al helemaal aanwezig
in de wat dramatische inzet van
het allegro. Al naar gelang de
muziek het vereiste paste hij zijn
loon aan; in de opening sonoor
en meteen daarna al zo licht als
een veertje; later weer helder
zoemend in het hogere register.
Van geheel andere kwaliteit is
de derde van de drie vioolsona
tes. Dat met dit niet al te toegan
kelijke werk begonnen werd,
vond ik niet zo'n gelukkig idee
Publiek en uitvoerenden moet
enige tijd gegund worden om
aan elkaar te wennen. Meestal
kiest men dan ook als eerste
werk iets waarin men zich kan
"warm spelen". De vioolsonate
in d-klein eiste echter vanaf het
begin alle oplettendheid en con
centratie en dat gold voor zowel
de toehoorders als voor de soliste
Irene den Herder.
In elk geval slaagde zij er niet
onmiddellijk in voor ons de so
nate te doen leven. Een sonate
die niet aan het begin een pak
kend thema liet horen, maar
waarin het muzikaal materiaal
zich als het ware pas langzamer
hand gaat aftekenen en waarin
zowel het viool- als het pianospel
voortdurend ondergeschikt blijft
aan het grote geheel. Daarmee
voldeden Irene den Herder en
Lanny Kho ruimschoots aan de
hoge muzikale en technische ei
sen die deze kamermuziek stelt.
Speciaal het aandeel van Lan
ny Kho wil ik hier toch even noe
men; zij vervulde de hele avond
met grote muzikaliteit en virtuo
siteit haar rol van begeleidster,
coördinator en (op zijn tijd) solis
te, voortdurend én op de achter
grond én toch aanwezig in een
perfect evenwicht. Het pianotrio
gaf alle solisten opnieuw de gele
genheid hun talenten ten toon te
spreiden en, ook al was er een en
kele inzet ongelijk en af en toe
een valse noot, na afloop was er
een hartelijk applaus.
MONICA SCHIKS
