Beslag materiaal
van journalisten
li
Realiteitszin bracht Sacharov in kamp critici
Door Surinaamse autoriteiten
Democratie Z-Amerika
onder juk militairen
Oproep voor vrijlating
van alle dissidenten
Steeds meer twijfels
over vitaliteit Reagan
HOIIAND INTERNATIONAL Reisburo
WOENSDAG 24 DECEMBER 1986
BUITENLAND
PAGINA 7
MEXICO STAD - Een veelzeg
gend plaatje: Jose Nino Gavazzo,
een gepensioneerde kolonel van
het Uruguayaanse leger, zit op de
dag dat hij voor de rechter had
moeten verschijnen met een mi
trailleur op de stoep voor zijn flat
in Montevideo om betogers uit de
buurt te kunnen houden.
door
Rob Sprenkels
Nino had samen met een van zijn
strijdmakkers moeten worden be
recht vanwege de ontvoering, in
1976, van de Uruguayaanse journa
list Enrique Rodriguez Larreta. Pi
kant detail: Rodriguez woonde in
PARAMARIBO (GPD/ANP) - Op last van de top-militair luitenant Laurens Neede z«n
alle 24 filmbanden van de NOS-televisie, alle geluidsbanden die voor de gezamenlijke no en zijn collega's en belandde
radio-omroepen waren gemaakt en het fotomateriaal van het ANP en de Brabants Pers in vervolgens in de martelkamers van
beslag genomen. Dit gebeurde toen een groep Nederlandse journalisten gisteravond per het Uruguayaanse leger.
KLM-vlucht vanaf het vliegveld Zanderij vertrokken, nadat zij twee weken in Suriname jaren ^venüg^de^uid^imfvan
hadden gewerkt. het Amerikaanse halfrond: elk ge
val was een gruwelverhaal op zich.
recent gedolven. Een mogelijk oor- In Argentinië meer dan 10.000 do-
zaak van deze kennelijke toename den en 30.000 voor altijd vermiste
van begrafenissen is dat minder personen. Ook de nog altijd aan de
mensen een begrafenis kunnen be- macht zijnde dictatuur van gene
talen, aldus Botse. De cijfers wor- raai Augusto Pinochet in Chili
den bijgehouden door het bureau heeft zeker 20.000 dodelijke slacht-
Burgerzaken en de administratie offers op zijn naam staan,
klopt, zo voegde hij eraan toe.
De autoriteiten op het vliegveld ga- met toestemming van de militaire
ven geen reden voor de inbeslagna- autoriteiten zijn gemaakt. De tele-
me. Gesteld werd dat het materiaal visiebeelden zijn bovendien reeds
„eerst moest worden bekeken, per satelliet vanuit Cayenne in
i het mogelijk zou worden Frans Guyana doorgestraald en de
afgelopen dagen op de Nederland
se televisie uitgezonden.
De Nederlandse ambassadeur in
Paramaribo, Van Houten, zei dat
het Brokopondo-gebied, die aan- hij de zaak zal uitzoeken
vrijgegeven"
Op het fotomateriaal zou onder
andere te zien hoe de granman
In Uruguay werd het aantal do
den beperkt tot zo'n 3000. Maar de
Uruguayaanse militairen bleken
gewetenloze folteraars. En tenmin
ste één op elke honderd Uruguaya-
nen heeft de folterkamers van het
militaire bewind weieens van bin
nen gezien. Niemand zal het ooit
vergeten.
Toch is kolonel Nino, de eerste
Uruguayaanse militair die zou wor
den berecht, door het oog van de
naald gekropen. Op aanbeveling
van de Uruguayaanse strijdkrach
ten presenteerde de vorig jaar
maart aan de macht gekomen bur
gerpresident Julio Sanguinetti be
gin deze maand een wetsvoorstel
waarmee elke vorm van rechtsver
volging tegen de schuldigen uit het
militaire tijdperk wordt beëindigd.
Om het Uruguayaanse parle
ment nog voor het proces-Nino te
kunnen overtuigen, liet het opper
bevel van het Uruguayaanse leger
vorige week weten dat de militai
ren de processen zouden boycot
ten. amnestie-wet of niet. En zo
kwam het dat president Sanguinet
ti nog net op tijd zijn handtekening
onder de massale gratie-verlening
kon zetten, ook al demonstreerde
het volk in de straten en waren er
in het Huis van Afgevaardigden
een paar kamerleden op de vuist
gegaan.
„Het feit dat alle folteraars, ont
voerders en moordenaars nog al
tijd vrij rondlopen is een bedrei
ging voor het overleven van de hui
dige democratie", zo beweert Hebe
de Bonafini, presidente van de Ar
gentijnse moeders van de Plaza de
Mayo.
Ondanks dergelijke wijsheid is
ook in Argentinië een wet aange
nomen die bijna alle schenders van
de mensenrechten vrijwaart. Tij
dens eerdere processen zijn de
hoogste verantwoordelijken, de le
den van de verschillende militaire
junta's, berecht. Vijf zitten er ge
vangen wegens schending van de
mensenrechten.
Maar president Alfonsin, die drie
jaar geleden de macht overnam
van de militaire dictators, heeft nu
besloten om definitief toe te geven
aan alle druk van het leger om te
voorkomen dat er nog meer mili
tairen zullen worden berecht. Zij
die hebben gemoord en geplun
derd zouden slechts orders hebben
opgevolgd.
Evenals zijn collega Sanguinetti
van Uruguay lijkt Alfonsin de mili
tairen liever te vriend te houden.
Ook al betekent dat in de praktijk
dat het militaire juk weer elke dag
zwaarder op de democratieën
drukt.
Volgens de mensenrechtenorga
nisaties kan een herhaling van de
drama's uit de jaren zeventig alleen
maar worden voorkomen door
voorbeelden te stellen, door elke
militair van wie de schuld kan wor
den bewezen, achter de tralies te
zetten.
Alfonsin en Sanguinetti hebben
dat van begin af aan geweigerd,
blijkbaar bang dat er op die manier
een militaire staatsgreep zou wor
den uitgelokt. De paradox wil dat
ze daarom nu elke keer meer toe
zeggingen moeten doen aan de mi
litairen. En dezen krijgen op die
manier beetje bij beetje weer meer
politieke macht. Zo had Sangui
netti de amnestie nog niet onderte
kend of de gepensioneerde kolonel
Nino bedreigde een groep betogers
voor zijn flat met een mitrailleur.
vankelijk als enige hoofdman par
tij had gekozen voor Bouterse,
foto van de legerbevelhebber
scheurt.
De KRO-televisieploeg 1
Ten aanzien van berichten dat i
Surinanje illegale begrafenissen
plaatsvinden heeft politiecomman-
dant Botse tijdens een persconfe
rentie met Nederlandse journalis
ten in Paramaribo verklaard dat dit
niet door de controle heen, zodat volstrekt onjuist is. Botse
niet bekend is of ook zij hun film- gezelschap van het hoofd lijkdra-
materiaal, dat voor de gezamenlij- gers, de kuilgraver van de begraaf-
ke omroepen werd gemaakt, moes
ten afstaan. De Nederlandse jour
nalisten noemden de gang van za- kingsregister.
ken „een belachelijke vertonini
Overigens vonden de zaken in a
vriendelijkheid plaats.
NOS-verslaggever Hugo
De commandant gaf voor het
eerst uitleg over de begraafplaats
waar vorige week tientallen vers-
D;- j- j -gedolven graven zijn ontdekt. Een
Rijn verklaarde dat alle opnamen officiële reactie bleef toen uit 0p
de „algemene begraafplaats" aan
de Van Sijpensteinlaan worden
„alle on- en mindervermogenden
begraven". Daarbij wordt onder
scheid gemaakt tussen kinderen
Vcpn o van mi"der dan J3 Jaar en volwas-
V O"oCIlcl LUI "II senen. Ten tweede worden daar de
„levenloos geboren kinderen" aan
de aarde toevertrouwd. Tot hen be
horen ook kinderen die heel kort
leefden en voor wie geen geboor-
inHANME-cnTTpr r«Pi V,„a teakte is opgemaakt. Voor dergelij-
JOHANNESBURG (ANP)- Zuid- ke gevallen wordt ook geen overlij-
Afnka weigert toegang aan twee densakte opgesteld en is er dus
ook geen vermelding in het begra-
Geen toegang
5-senatoren
tot Z.-Af rik a
groepen leden van het Amerikaan
se Congres, die het land in januari
wilde bezoeken, zo heeft de Zuid-
afrikaanse minister van buiten
landse zaken. Roelof Botha, giste-
i verklaard,
fenisregister, aldus Botse
De politiecommissaris gaf toe MOSKOU (AP) - Andrej Sacharov
dat het aantal graven op de be- heeft gisteren, kort
graafplaats misschien is toegeno- keer in Moskou, een
men. Vorige week werden op het daan voor de vrijlating
Alleen Congresleden die m okto- braakliggend stuk terrein, dat vol- vangen dissidenten
te6en,?anctles tfgen gens bewoners in de buurt
Zuid-Afnka zyn welkom, zei h« in VOOrmalige begraafplaats is, c
een vraaggesprek voor ae radio, honderd graven ontdekt die niet charov bovendien opnieuw kritiek
net zou een peetje te ver gaan ais ouder zouden zijn dan enkele op de Russische politiek met be-
wy hier Congresleden moeten ont- maanden. Aan de begroeiing te trekking tot Afghanistan,
zien waren ongeveer 45 graven
de Sowjet-Unie nog steeds
zijn terug- veel mensen gevangen zitten van-
oproep ge- wege hun overtuigingen. „Ik zal al
van alle ge- het mogelijke proberen te doen om
de Sowjet- hier een einde aan te maken".
BELFAST - De Britse premier
Thatcher reisde gisteren voor een
onaangekondigd bezoek naar
Noord-Ierland, waar zij troepen
inspecteerde op de Gough-kazerne
De protestantse dominee Ian
Paisleyvoorzitter van de Demo
cratische Unionistische Partij, ver
klaarde dat de bevolking van
Noord-Ierland zich verheugde op
Thatcher's bezoek 'zoals een kal
koen zich op Kerstmis verheugt
Unie. Omringd door verslaggevers de 65-jarige Nobelprijswinnaar na
het Jaroslavski-station uitte Sa- zijn terugkeer uit zeven jaar bal-
WASHINGTON (Rtr/AFP/ANP/AP) - Waarnemers in Washington, die een
verklaring zoeken voor het onhandige opereren van president Reagan in
de Iran-affaire, beginnen zich openlijk af te vragen of zijn leeftijd en
gezondheid zijn vermogen om te regeren ondermijnen.
Deze twijfel werd vorige week opnieuw geuit na de bekendmaking dat
Reagan, met 75 jaar de oudste president in de Amerikaanse geschiedenis,
volgende maand aan zijn prostaat moetworden geopereerd. Minister van
justitie Edwin Meese voedde de speculaties door tijdens een getuigenis
achter gesloten deuren voor een onderzoekscommissie van het Congres
te suggereren dat Reagan vorig jaar, enige weken na een ingrijpende
operatie aan zijn dikke darm wegens kanker, mogelijk belangrijke be
leidsbeslissingen heeft genomen terwijl hij kalmeringsmiddelen slikte.
In een onomwonden column met als titel „Reagans leeftijd en geheu
gen" schreef James Reston, de correspondent van de New York Times
die over veel presidenten heeft geschreven en zelf 77 is, over Reagans
komende ziekenhuisopname: „Een terugkeer tot de orde van de dag na
een korte periode van herstel is niet geheel geruststellend, want het zijn
juist zijn normale manier van doen en het delegeren van bevoegdheden
aan onbekenden of onbekwamen die op de eerste plaats de (recente)
moeilijkheden hebben veroorzaakt". Reston hekelde vooral de „monu
mentale onverschilligheid" van de president.
Lou Cannon van de Washington Post, een Reagan-biograaf die al ruim
twintig jaar over de president schrijft, heeft de leeftijdskwestie ook te
berde gebracht. Volgens hem hebben medewerkers van het Witte Huis
zich in privégesprekken afgevraagd of Reagan „de vitaliteit of het vermo
gen" heeft om „gedurende een langere periode aan de crisis het hoofd te
bieden".
Cannon, die zich vaak bewonderend heeft uitgelaten over Reagans poli
tieke scherpzinnigheid, zei dat de president tijdens het Iran-schandaal de
aansluiting bij de politieke realiteit heeft verloren.
vangen, die zojuist goedkeuring
aan sancties hebben gegeven en
hiernaartoe komen om na te gaan
welke uitwerking de straf heeft die
zij ons hebben toegemeten.
Volgens de minister besloten de
Congresleden kort nadat zij de lan
dingsrechten van de Zuidafrikaan-
se luchtvaartmaatschappij in de
VS hadden ingetrokken om de
vlucht naar Zuid-Afrika met be
hulp van militaire vliegtuigen te
maken.
Botha vindt het wel belangrijk
dat het Amerikaanse publiek gaat
beseffen dat de stappen van het
Congres tegen Zuid-Afrika gevol
gen heeft voor Amerikaanse belan
gen.
lingschap
Gevraagd
ciuviug tui nigiiaiusuiii. „1 „JT -
Hij noemde het onaanvaardbaar f
Gorki.
ADVERTENTIE
-
Monsterproces
De leiders van de linkse Turkse
vakbond DISK (Confederatie van
Revolutionaire Arbeiders Syndica
ten) zijn gisteren tijdens een mon
sterproces in Istanboel veroor
deeld tot tien jaar gevangenisstraf.
De enige zwaardere straf, 15 jaar en
tien maanden was voor Cetin Uy-
gur, de leider van de mijnwerkers-
bond die verbintenissen met de
terroristische organisatie Dev Yol
ten laste werd gelegd. Van de in to
taal 1477 verdachten zijn er liefst
1166 vrijgesproken.
Soevereiniteit
De Britse premier Thatcher heeft
gisteren de bewoners van de Falk-
land-eilanden opnieuw verzekerd
dat zij niet met Argentinië zal on
derhandelen over de soevereiniteit
van de eilandengroep. De afgelo
pen jaren heeft een meerderheid
van de bij de VN aangesloten lan
den Engeland herhaardelijk ver
zocht om met Argentinië te praten
over de Falkland-eilanden.
Brandstichtingen
Een groepering die zich 'Revolu
tionairen voor een vurige Kerst'
noemt, heeft in een brief aan de po
litie de verantwoordelijkheid op
geëist voor de reeks brandstichtin
gen bij diverse warenhuizen in
Hamburg. Dit gebeurde afgelopen
weekeinde. De politie beschouwt
de brief als echt, maar heeft nog
geen duidelijke aanwijzingen over
de daders.
Levenslang
Een gerechtshof in Jeruzalem
heeft gisteren tijdens een rechtszit
ting van vijf minuten drie Palestij-
nen veroordeeld tot levenslange
gevangenisstraffen. De drie ston
den terecht omdat ze vorige maand
een joodse student met messteken
om het leven brachten. Ze beken
den de moord en verklaarden dat
ze geen spyt hadden.
WASHINGTON - Een totaal onthutst jongetje wordt door de politie van
Washington in de boeien geslagen tijdens een demonstratie voor de Zuid-
Afrikaanse ambassade. De demonstratie was gericht tegen de gevangen
neming van 256 kinderen door de Zuid-Afrikaanse regering. (foto api
aar zijn mening over
Afghanistan zei hij:
„Ik beschouw dit als het meest
pijnlijke onderdeel van onze bui
tenlandse politiek en ik hoop dat er
op dat gebied meer beslissende
maatregelen genomen zullen wor
den dan op dit moment het geval
Op de vraag of hij en zijn echtge
note Jelena Bonner overwegen de
Sowjet-Unie te verlaten gaf Sacha
rov een enigszins ontwijkend ant
woord. „Ik zou erin toestemmen
om te vertrekken, maar deze kwes
tie is nu niet aan de orde", zei hij,
waarbij hij aantekende het zeer on
waarschijnlijk te achten dat hij het
land zou mogen verlaten omdat hij
in de jaren 50 en 60 wapenonder-
zoek heeft verricht.
Later op de dag leverde een hoge
Russische functionaris tijdens een
persconferentie commentaar op
Sacharovs opmerkingen over Af
ghanistan. Joeri Kasjlev, hoofd van
de Russische delegatie naar de ver
volgconferentie over mensenrech
ten in Wenen, zei: „Ik zie niets
kwaads in dit commentaar van Sa
charov".
VOOR ECHTE VAKANTIEAANBIEDINGEN IS
ONZE SERVICE-COMPUTER DÈ SPECIALIST.
Onze service-computer heeft echt het allerbeste
met u voor. De vakantieaanbiedingen waar wij nu mee
voor de dag komen, zijn bijna te mooi om waar te zijn,
Kijk maar
Indien u voor 5 januari 1987 uw EUROCAMP vakantie
bij ons reisburo boekt krijgen uw kinderen tussen
4 en 18 jaar een walkman cadeau.
Breestraat 36, Leiden, tel. 130234.
Haarlemmerstraat 227, Lelden, tel. 143531.
Van Mandersloostraat 48, Alphen a/d Rijn, tel. 01720-94961.
DEN HAAG - Andrej Dmitrijevitsj
Sacharov werd op 21 mei 1921 in
Moskou geboren. Na een snelle,
briljante studie natuurkunde aan
de Moskouse Staatsuniversiteit
werkte hij in de oorlogsjaren in een
militaire fabriek achter de Oeral.
Na de oorlog bleef Sacharov, wiens
genie inmiddels de belangstelling
van de autoriteiten had gewekt, op
een voor iemand van zijn leeftijd
ongekend hoog niveau werken.
door
Alexander Münninghoft
Hij promoveerde in 1948 onder
de beroemde fysicus Igor Tamm
en werd uitgenodigd in een kleine,
exclusieve groep geleerden die de
Russische H-bom moest vervaardi
gen.
Toen dat gelukte, werd Sacha
rov het jongste lid van de zeer pres
tigieuze Academie van Weten
schappen en kreeg hij voor de eer
ste keer de gouden ster van Held
van de Socialistische Arbeid opge
speld. Hij zou dit eerbewijs nog
tweemaal ontvangen.
Het duurde tot 1957 voordat Sa
charov begon te twijfelen over de
morele kant van het werk waarmee
hij bezig was en dat eigenlijk niets
anders was dan het maken van
kernwapens.
Maar al spoedig moest hij onder
vinden dat politici die hem als we
tenschapper in de watten legden,
opeens hun ware gezicht lieten
zien als hij op hun terrein kwam.
Chroesjtsjov reageerde uitermate
knorrig toen Sacharov in 1958 aan
drong op het afgelasten van een
aantal kernproeven in de atmo
sfeer: wetenschappers moeten zich
niet met politiek bemoeien, was de
partijleider van mening. Duidelij
ker kon het niet.
Machtspolitiek
Door dit eerste conflict leerde
Sacharov de machtsverhoudingen
kennen en besefte hij dat hij in fei
te gebruikt werd voor een machts
politiek waarvoor hij zwijgend de
ammunitie in de vorm van nieuwe
vindingen in de kernfysica moest
aandragen. Latere pleidooien om
kernenergie voor civiele doelen
aan te wenden, bleven ook door
Chroesjtsjovs opvolger Brezjnjev
onbeantwoord.
Sacharovs definitieve overgang
van het establishment naar het
kamp van de critici van het regime
vond plaats in 1968, toen hij zijn
appel 'Gedachten over vooruit
gang, vreedzame coëxistentie en
geestelijke vrijheid' aan Brezjnjev
richtte.
De essentie was de door Sacha
rov gesignaleerde noodzaak tot de
mocratisering van de Sowjet-maat-
schappij. Noodzakelijk om een
heel simpele reden: als dat niet zou
gebeuren, als bij voorbeeld de
Sowjet-wetenschappers zouden
moeten blijven voortmodderen in
het strenge keurslijf van een totali
taire staat die vrije uitwisseling
van informatie als een bedreiging
ervaart, dan zou de Sowjet-Unie
tenslotte zijn rol van supermo
gendheid niet meer waar kunnen
maken en vervallen tot onbedui
dendheid.
Een vermoeide Sacharov gisteren na zijn terugkeer in Moskou, (foto Tassi
Brezjnjev, die zojuist postuum
door de Pravda verantwoordelijk
is gesteld voor het merendeel van
de tekortkomingen in de Sowjet-
maatschappij, was er met zijn inge
bakken behoudzucht de man niet
naar om dit geluid naar waarde te
schatten. Andropov, zijn opvolger,
had naar het schijnt een persoonlij
ke aversie tegen Sacharov en van
Tsjernenko kon helemaal niets
worden verwacht.
Privileges
Onder dit drietal had Sacharov
het dus erg moeilijk. Zijn privile
ges raakte hij merendeels kwijt
toen hij in 1968 tegen de inval in
Tsjecho-Slowakije protesteerde.
De botsingen met de autoriteiten
werden grimmiger toen hij zich be
gon óp te werpen als de meest ge
zaghebbende verdediger van tal
van groepen vervolgden: de Krim-
tartaren, die in de oorlog door Sta
lin gedeporteerd waren, de Wolga-
duitsers, de joden, allerlei gelovi
gen, schrijvers met een afwijkende
mening en y veraars voor vrije vak
bonden.
In 1970 kreeg Sacharov er een
felle medestander bij in Jelena
Bonner, met wie hij in 1971 trouw
de. In de Sowjet-pers is zij vaak als
de kwade genius achter de zacht
moedige Sacharov afgeschilderd -
waarbij haar joodse afkomst op
kwaadaardige wijze vermeld werd.
Het lijkt overigens niet geheel
onredelijk te veronderstellen dat
Sacharov, die nooit echt de open
heid heeft gezocht, door haar er toe
werd gezet processen tegen dissi
denten bij te wonen en zijn huis
open te stellen voor persconferen
ties voor westerse corresponden
ten. Sacharov werd, wellicht zijns
ondanks, tot kampioen van de dis
sidenten gepromoveerd en kreeg
in 1975 de Nobelprijs voor de Vre
de.
Onbuigzaam
De reactie van de autoriteiten
was onbuigzaam. Sacharov werd
in de pers beschuldigd van onder
meer landverraad, toen hij als zijn
mening gaf dat het Westen zich ex
tra zwaar conventioneel moest be
wapenen. Dat hij dit deed uit de lo
gische overtuiging dat er anders
nooit een eind aan de kernwapen
race kan komen - zonder kernwa
pens heeft de USSR immers nog
steeds een grote conventionele
overmacht - werd daarbij niet ver
meld. Hun appartement aan de
Tsjkalovstraat. in Moskou werd
zelfs bezocht door vandalen, die
hem en zijn familie bedreigden.
Het protest dat Sacharov tegen
de inval in Afghanistan in decem
ber 1979 liet horen, deed de deur
dicht. Enkele weken later zat hij in
het voor buitenlanders verboden
Gorki, vierhonderd kilometer
oostelijk van Moskou.
Veroordeling
Zijn vrouw onderhield nog enke
le jaren al forensend de contacten,
maar een veroordeling achter ge
sloten deuren tot vijf jaar verban
ning in 1984 maakte ook daaraan
een einde. Een grote stilte, vol twij
fels en onzekerheden omtrent hun
werkelijke situatie, daalde over het
tweetal neer.
Pas na enkele hongerstakingen -
het laatste middel - bereikte Sa
charov eind vorig jaar dat zijn
vrouw naar het Westen mocht om
zich medisch te laten behandelen.
Om welke redenen de nieuwe
partijleider Gorbatsjov besloten
heeft Sacharov weer naar Moskou
te laten terugkeren, is nog niet ge
heel duidelijk. Maar in elk geval
kan gesteld worden dat Gorbatsjov
hiermee een uiterst belangrijke
stap in de richting van een nieuwe
Sowjet-maatschappij heeft gedaan.
