'Iemand die letterlijk alles ernstig nam'
'Over paar jaar is het een rage'
'Jammer dat er zo
weinig bewaard is'
MAHLER
DAFS ENKEVERS
STROOKJES
PAGINA IV 0 EINDEJAARSBIJLAGE LEIDSCH/ALPHENS DAGBLA
E
"Als je zó bezeten bent van Mahler
dan blijft er voor andere passies
geen tijd meer over, laat staan voor
andere liefhebberijen". Drie decen
nia lang al wordt het leven van H.J.
Nieman uit Wassenaar beheerst
door leven en werk van de 75 jaar
geleden overleden componist Gus-
tav Mahler.
Dertig jaar lang al is hij de secretaris-
penningmeester van de Gustav Mahler
Stichting Nederland, waarvan een hou
ten bord over de gehele breedte van zijn
huisdeur aan de Narcislaan getuigt. Vrij
wel alles wat er aan platen van Mahler
tot nog toe is uitgekomen heeft hij be
luisterd. Alles wat hij aan boeken over
de grote componist kon veroveren heeft
hij gelezen. Zoveel geld heeft de nu 73-
jarige Niemari in zijn passie gestoken
dat zijn boekencollectie inmiddels is uit
gegroeid tot een heuse bibliotheek. Vier
honderdvijftig uur Mahler-muziek is
door hem op magnetofoonband voor de
Gustav Mahler Stichting vastgelegd. De
platencollectie vergt eveneens steeds
meer ruimte.
Geen wonder, want overal waar hij
komt, of dat nu Londen, Leipzig of Chi
cago (in de buurt waarvan één van zijn
dochters woont) is, stroopt hij alle pla
tenwinkels af op zoek naar nieuwe of on
bekende uitvoeringen van Mahlers mu
ziek.
door PieterC. Rosier
Knap moeilijk
Eenmaal begonnen met het opzetten
van een chronologie, aan de hand van uit
boeken, tijdschriften, documenten en
kranteknipsels vergaard materiaal, weet
Nieman na te gaan wat Mahler op welke
dag heeft gezegd of gedaan. Mede dank
zij Niemans werk is de Gustav Mahler
Stichting Nederland internationaal zo
bekend geworden dat men er van heinde
en verre met vragen komt.
Wie geïnteresseerd is in de persoon
van de bezeten Mahler-bewonderaar
heeft het knap moeilijk. In het persoon
lijke gesprek weet Nieman heel behen
dig de aandacht steeds opnieuw van
zichzelf af te leiden en Mahler daarin
centraal te stellen. Duidelijk wordt in
elk geval dat Niemans kennismaking
met Mahler een politieke achtergrond
had. De in 1907 katholiek geworden
Mahler bleef tot zijn dood voor iedereen
de jood Mahler, wiens muziek derhalve
door de nazi's voor de concertzaal werd
verboden. Toen Nieman,. hoewel zelf
geen jood maar toch door de Duitsers in
het begin van de jaren veertig opgepakt,
na de Tweede Wereldoorlog een krante
berichtje las waarin werd vermeld dat
men in Wenen wilde proberen een Gus
tav Mahler Gesellschaft op te richten,
waartoe men zijn instemming kenbaar
kon maken, deed hij dat. En zo begon
het...
Als kleine jongen door zijn ouders
meegenomen naar concerten in het
Haagse Gebouw van K en W en het
Scheveningse Kurhaus en op latere leef
tijd lid geworden van een aantal koren
-'omdat mijn vader er niets in zag heb ik
verder geen enkele muzikale opleiding
genoten' - kreeg de jonge graficus Nie
man allengs voorkeur voor de muzikale
taal van Bach, Beethoven en Brahms.
Na de Weense oproep om Gustav Mahler
te rehabiliteren steeds meer in de ban
van deze door de Duitsers zo verguisde
Boheemse componist gerakend, groeide
zijn waardering voor Mahlers muziek uit
tot een ware hartstocht.
Uitersten
Nieman: "De huiselijke omstandighe
den van het jongetje Gustav Mahler en
de tijd waarin hij leefde maakten het
hem onmogelijk een harmonische ont
wikkeling door te maken. Mahlers ken
merk zich steeds in uitersten te bewegen
en muzikaal te uiten was voor mij reden
om na te gaan waarom. En zo breidden
de onderwerpen zich uit: Mahler als
mens in het dagelijkse leven, als compo
nist, als dirigent en als opera-hervor
mer". (Mahler is gedurende een periode
van tien jaar directeur van de Weense
Staatsopera geweest,red.)
"Daarnaast waren er de vele verschil
len in uitvoeringen van Mahlers muziek
die me in toenemende mate fascineer
den. Zoals Mengelberg Mahler heeft we
ten te vertolken, dat is tot nog toe ongeë
venaard gebleven. Het heeft mij overi
gens nooit zo geïnteresseerd of Mahler
door een top- of een middelmatig orkest
wordt verklankt. Voor mij is de intensi
teit van de uitvoering doorslaggevend.
Elke uitvoering zou een wedergeboorte
van zijn muziek moeten zijn".
"De Mahler die mij voor ogen staat,
was iemand die letterlijk alles ernstig
nam, steeds zijn volle inzet gaf en dat
ook van anderen eiste, zachtmoedig in
persoonlijke zaken, fanatiek en onwrik
baar in muzikale aangelegenheden.
Mahler had een romantisch natuürbele-
ven en deed aan psychologisch zelfon
derzoek, gevoel en verstand dus. Wat
Mahler ook schreef, hij bedoelde er al
tijd iets mee. Hij verklankte steeds zijn
ideale voorstelling van het bestaan, ge
plaatst tegenover de niet zo rooskleurig
door hem verbeelde werkelijkheid".
"Als mens was Mahler schuchter in
het prijsgeven van zijn diepste gevoe
lens, maar in zijn muziek doet hij het ui
terste ze te laten doorklinken. Terwijl
zijn muziek allerpersoonlijkst is, tracht
zij tegelijk de gehele mensheid te omvat
ten. Luisterend vanuit deze achtergrond
probeer ik mijn eigen inzichten uit te
schakelen en concentreer me op Mah
lers muzikale verhaal, wat ik denk dat
Heilloze weg
Herkent Nieman zichzelf in Mahler?
Bijkans struikelend over zijn eigen
woorden: "Ik houd er evenals Mahler
een pessimistische wereldbeschouwing
op na. Met hem denk ik dat we met de
industrialisatie een heilloze weg zijn in
geslagen. Ik geloof namelijk dat Mahler
heeft onderkend waarheen de weg van
de toen opkomende industrialisatie
moest voeren en dat hij daar al voor
waarschuwde in zijn zesde symfonie, dit
voorgevoel althans symbolisch ver
klankte. Het gaat hier om de manier van
luisteren, naar keus al dan niet op zoek
naar Mahlers (symbolische) bedoelin
gen. Maar als je je niet verwant voelt met
Mahlers taal, ja dan valt alles natuurlijk
weg".
Met geen mogelijkheid kan Nieman
zeggen welke van Mahlers negen (of
tien, zo men wil) symfonieën hem het
liefst zijn. "Ik zie alle symfonieën van
Mahler als onderdelen van één groot ge
heel. Ik kies voor de tweede om het
hoopgevende en de klank, voor de derde
om het kosmische aspect, voor de zesde
om het wereldbeschouwelijke en voor
de overige werken om alle andere aspec
ten. Wat de uitvoeringen van Mahlers
werk betreft, het absolute toppunt vor
men voor mij de Kindertotenlieder,
evenals trouwens het Lied von der Erde.
zoals die ooit zijn gezongen door wijlen
Kathleen Ferrier. Als geen ander heeft
zij het wezenlijke van een ziel weten
over te brengen".
Waarom waardeert Nieman Mahler
meer dan bijvoorbeeld Mozart? Reso
luut: "Mahler heeft eens gezegd: das
wichtigste stekt hint er den Noten. En
dat herken ik niet bij Mozart. Pure
schoonheid boeit me kennlijk niet ge
noeg. Maar het heeft ook te maken met
atmosfeer. Ik wandel liever in Londen
dan in Parijs".
H.J. Nieman uit Wassenaar: "Ik houd er evenals Mahler een pessimisti
sche wereldbeschouwing op na". (foto wim Dijkman»
Is verzamelwoede besmettelijk?
Het lijkt er wel op. Theun Zijlstra
(40) uit Oegstgeest verzamelt al van
af zijn zesde jaar allerlei dingen van
DAF. Hij heeft acht echte DAF's,
honderden miniaturen, kasten vol
foto's, folders, tijdschriften en nog
veel meer. Inmiddels niet alleen
meer van DAF: 'Eigenlijk alles van
Nederlandse auto's'.
Zijn vrouw Chienie ging met hem mee
naar ruilbeurzen, zat zich daar stierlijk te
vervelen en besloot toen ook maar wat te
gaan verzamelen. Het heeft tot een in
drukwekkende collectie kleine VW-ke-
vers geleid.
Hun oudste zoon van acht heeft zich
inmiddels op Mercedessen geworpen en
zijn broertje van zes verzamelt Fords. Al
leen de dochter van vier doet nog niet
mee. 'Die heeft nog geen uitgesproken
voorkeur', zegt haar moeder lachend.
Misschien maar goed ook, want nu al
is elk plekje in hun huis in Oegstgeest
bezet. Tot in de woonkamer toe: 'Maar
dat is allemaal van de kinderen'.
Hun eigen verzameling hebben Theun
en Chienie ondergebracht in wat zij noe
men de 'hobbykamer' achter in het huis.
Langs de wanden meer dan 120 strek
kende meter glasplaat. En daarop aan de
ene kant vele honderden miniatuur
DAF's, personenauto's en bedrijfswa
gens. In alle soorten en maten. Gekocht
of zelf gemaakt. Hoeveel het er precies
zijn? Theun weet het niet. 'Misschien
vijf- of zeshonderd, maar het kunnen er
ook duizend zijn of nog meer.'
Chauvinisme
Zijn vrouw is nauwkeuriger. Zij be
heert de glasplaten aan de andere kant
van de kamer. Daarop zo'n zeshonderd
VW-kevers in de meest uitlopende vor
men en maten. Als closetrol, als kaars,
als spaarpot, als fles (gevuld met whis
ky), als bakvorm, als piepbeestje, als
aansteker, ja zelfs als secondenwijzer op
een horloge. En zowaar, dat ding draait
nog in het rond ook.
De eeuwige vraag: hoe komt een mens
tot zoiets? Waarom begint hij eraan?
'Noem het chauvinisme. Maar ik ben
altijd al geïnteresseerd geweest in alles
wat de Nederlandse auto's aangaat. Weet
u dat er in de loop der jaren zeker zestig
Nederlandse merken zijn geweest? Maar
nu is het natuurlijk haast allemaal DAF
wat de klok slaat. Ik zie Volvo Neder
land trouwens als een verlengstuk van
de DAF-historie. Er is in het Helmondse
hoofdkwartier ook nog heel wat dat aan
de DAF-tijd herinnert. Niet alleen oud
gedienden maar ook foto's, en schilde
rijen aan de muren.
In de fabriek in Bom staat op de on-
derdelenkisten nog steeds DAF. Ik ben
er vaak geweest. Alleen is het jammer,
dat de fabriek zelf zo weinig heeft be
waard. Het meeste zit nog bij de familie
Van Doorne. Maar als het om oude on
derdelen van DAF gaat, sturen ze bij
Volvo de aanvragers vaak naar mij door.
Naar de DAF Club Nederland.'
Handen vol
Theun Zijlstra is voorzitter van die
club en zijn vrouw secretaresse. En ze
voeren ook de redactie van een (uitste
kend) eigen blad: 'Variomatic'. Dat zou
tijdelijk zijn, maar dat tijdelijke duurt in
middels al twee jaar. 'Geen wonder ei
genlijk, want ik heb hier alle gegevens
en foto's in huis. En dat is voor de redac
tie van zo'n blad natuurlijk erg gemak
kelijk', aldus Theun Zijlstra. Hij en zijn
vrouw zaten op het moment dat wij bij
hen binnenvielen midden in de voorbe
reidingen voor het kerstnummer. En
dan moest er nog worden gewerkt aan
Theun en Chienie Zijlstra uit Oegstgeest: "We weten niet meer waar we het
moeten neerzetten" (foto wim Dijkman»
door Koos Post
een extra uitgave van Namac, de club
van miniatuur-autobezitters.
'We hebben echt de handen vol aan
onze hobby, maar ik heb er helaas zo
weinig tijd voor', zegt Theun Zijlstra. Als
bouwkundige is hij chef van de afdeling
kunststoffen ramen bij Padox in War
mond. 'We zitten nu midden in de auto
matisering, dat vergt natuurlijk ook heel
veel tijd'.
Hij doet alles zelf. Daarom moet ook
de voorgenomen uitbreiding van de
hobbykamer nog even wachten. En de
oude DAF's in zijn garage zijn nog niet
aan de beurt voor de broodnodige repa
ratie. Vier van zijn acht DAF's heeft hij
daar op en naast elkaar staan.
'Kijk, dat daar is een puntgave 600 uit
1959. Die andere is wat minder fraai.
Ook minder oud, maar die kan ik gebrui
ken als ik onderdelen nodig heb. Daar
staat een nog goede 33 uit 1974 met niet
meer dan 43.000 km op de teller. Er zijn
nu eenmaal niet veel DAF's met weinig
kilometers op de teller'.
De afgelopen zomer gingen de Zijl
stra's met hun kinderen en twee van de
acht DAFs kamperen in Luxemburg.
Twee, omdat er nogal wat bagage mee
moest.
Het ging allemaal uitstekend totdat op
de terugweg de 74'er panne kreeg. De
ene DAF nam de andere op sleeptouw.
Ook dat ging gesmeerd tot ze bij Rotter
dam werden ingehaald door een horde
FC Den Haag-supporters in een kleine
twintig auto's.
'Ze hebben het nu wel vaak over ter
reur in treinen en op de velden, maar od
de snelweg weten die gasten ook van
wanten. Ze sloten de hele rijbaan af en
gingen rustig op de snelweg met veel
drank een feestje bouwen. Het was wel
griezelig. Nog een wonder dat er geen
ongelukken gebeurden', vertelt Chienie.
'Maar we kwamen wel voor een paar
tientjes benzine met twee auto's thuis',
grinnikt Theun.
Niet te gek
Het is voor de Zijlstra's allemaal meer
een sport dan een passie. 'Het huis zit
vol. Ik weet niet meer waar ik het moet
neerzetten', zegt Chienie. 'We zijn ook
niet meer zo actief als vroeger, reageren
niet meer zo spontaan op advertenties.
Het moet ook niet te gek worden. Je kan
het zo duur maken als je zelf wilt. Ik
denk dat je voor jezelf een grens moet
trekken. Je moet ook nog eten. Sommi
gen kopen op een beurs voor duizenden
guldens. De vraag wordt steeds groter
en dus stijgt de prijs. Het aantal bezoe
kers van de beurzen gaat ook omhoog.
Vroeger waren er enkele tientallen ver
zamelaars, toen werden het honderden,
nu zijn er duizenden'.
Theun: 'Toch zou ik wel willen dat ik
meer tijd had. Want nu blijft liggen wat
ik eigenlijk het allerliefste doe: zelf mo
dellen bouwen'.
Voor Chienie zit er aan hun hobby ook
een praktisch kantje: 'Ik heb kort gele
den bij de DAF Club een sleutelcursus
gevolgd. Zaterdag heb ik mijn eigen wa
gen kunnen afstellen. Ik ben er apetrots
op'.
Hij kent de kleinste dorpen in Fries
land, alle bijkantoren van de PTT in
Amsterdam en somt zonder enig
probleem de prijzen op die het ver
zenden van een aangetekende brief
in de loop der jaren heeft gekost.
Dick van Harskamp (31) dankt zijn bij
zondere kennis aan zijn strookjes. Sinds
ruim zes jaar besteedt de Lissenaar elk
beschikbaar minuutje aan zijn passie.
"Want", zegt hij, "wil je een goed strook
jesverzamelaar zijn, dan moet je er al je
vrije tijd insteken".
De strookjes waar Van Harskamp'zijn
leven voor een belangrijk deel mee vult
zijn te vinden op enveloppen van aange
tekende brieven. Elke brief die aangete
kend wordt verzonden, wordt door de
PTT voorzien van een genummerd plak
plaatje, waarop tevens de plaats van ver
zending staat vermeld. Dat is in de regel
een postkantoor, een bedrijf of instel
ling. Voor bepaalde evenementen wor
den door de PTT speciale strookjes ge
drukt.
In huize Van Harskamp aan de 3e
Poellaan in Lisse is het bijna een vast
ritueel geworden. Als zoon Dick 's
avonds thuiskomt en de warme maaltijd
achter de kiezen heeft, nestelt hij zich
behoedzaam aan tafel om zich over de
nieuwste aanwinsten te buigen. Alleen
de telefoonbel doet hem sonjs opschrik
ken. Strookjesverzamelaars plegen nu
eenmaal zeer frequent met elkaar con
tact te houden over de jongste ontwikke
lingen op de markt. "Goede contacten",
zegt Van Harskamp, "zijn van levensbe
lang voor de verzamelaar. Zonder die
contacten red je het niet".
Van Harskamp erkent dat er tegen zijn
passie wat vreemd wordt aangekeken.
"Als ik zeg dat ik strookjesverzamelaar
ben, weten ze meestal niet eens waar
over ik het heb. Hoe ziet zo'n ding er dan
uit? Wat doe je ermee? vragen ze. Het is
inderdaad nog vrij onbekend. Maar let
op, over een paar jaar is het een rage ge
worden".
Totaalbeeld
Zelf bezit Van Harskamp intussen
ruim 4200 strookjes. De meeste zijn keu
rig gerubriceerd in albums en speciale
mappen. In een apart schrift houdt hij
het allemaal nauwgezet bij, ook de ver
schillen tussen ogenschijnlijk dezelfde
strookjes. Er wil namelijk wel eens wat
mankeren aan het plakplaatje, zoals een
afwijkend lettertype of een zetfoutje. De
echte verzamelaar legt dat vanzelfspre
kend vast voor het nageslacht.
Enkele honderden strookjes zitten
nog op de enveloppen. "Dat is natuurlijk
het mooiste", glundert Van Harskamp.
"Dan heb je een totaalbeeld. De envelop,
de postzegels, de stempels en het strook
je. Maar er is moeilijk aan te komen.
Meestal wil men de brief niet afstaan.
Bang dat de afzender bekend wordt,
denk ik".
Om zijn collectie zo compleet mogelijk
te maken stroopt de Lissenaar in het he
le land alle mogelijke verzamelbeurzen
af. "Drie weekeinden in de maand kost
mij dat zeker. En kom ik dan met vijf
strookjes thuis, dan is de dag voor mij
weer geslaagd".
Als verwoed strookjesverzamelaar be
perkt Van Harskamp zich overigens niet
alleen tot het afleggen van bezoekjes aan
beurzen of andere verzamelaars. Zo nu
en dan trekt hij de stoute schoenen aan
en gaat de bedrijven langs. De medewer
king bij de bedrijven is echter vaak niet
door Adriaan Brandenburg
zo groot. "Omdat het nog zo onbekend
is, zijn de enveloppen bovendien meest
al al weggegooid", stelt Van Harskamp
vast. Een geluk heeft hij: bij Nissan-Ne
derland, zijn baas, vallen geregeld aan
getekende brieven in de bus. Van Hars
kamp is er dan als de kippen bij om zich
van de enveloppen meester te maken.
In totaal zijn er zo'n 8000 strookjes in
omloop. "Steeds komen er nieuwe bij en
verdwijnen er weer. Dat is nu juist ook
het leuke ervan. Je kunt ze nooit alle
maal in je bezit hebben", zegt Van
Harskamp die zich sinds mei van dit jaar
voorzitter mag noemen van de 160 leden
tellende Vereniging, van Strookjesverza-
melaars.
Van Harskamp zegt over het ontstaan
van zijn passie: "Het verzamelen van
postzegels werd mij te duur. Op mijn
werk kreeg ik veel aangetekende brie
ven onder ogen. Het was steeds leuk om
te zien waar ze vandaan kwamen. Dat
aardrijkskundige hè, dat vind ik wel
wat". Zijn vader vult ongevraagd aan:
"Als hij een onbekend plaatsje ziet,
rent hij naar mijn auto om op de land
kaart te kijken. En dan vergeet hij dat
niet meer. Ja, hij is goed in onthouden.
Als hij een keer je auto heeft gezien,
weet hij je kenteken voor altijd".
Wat is er gemakkelijker dan zelf een
brief te versturen vanuit een plaats of
Dick van Harskamp uit Lisse: "Dat is nu juist het leuke, je kunt ze nooit
allemaal in je bezit hebben". (foto wim Dijkman»
kantoor dat nog in de verzameling ont
breekt? "Er zijn verzamelaars die dat
doen, maar voor mij is dat niet de
sport", werpt Van Harskamp tegen,
"met zo weinig mogelijk geld zoveel mo
gelijk strookjes bemachtigen, daar gaat
het om".
Toch heeft hij zelf ooit eens die 'truc'
toegepast, al het ging daarbij wel om het
strookje met het nummer 1. Van Hars
kamp: "Dat was toen er in de Haarlem
mermeer een rijdend postkantoor
kwam. Een paar dagen daarvoor had ik
mijn brief al afgegeven bij het postkan
toor in Kaag, dat zou worden opgehe
ven. En inderdaad, ik kreeg nummer 1.
Dat was toch wel even spannend. Voor
hetzelfde geld zitje er net naast"
Met gepaste trots toont de Lissenaar
zijn oudste strookje: een exemplaar uit'
1929, ooit uitgegeven tijdens een of an
der congres in Den Haag. De tekst op het
strookje geeft niet aan welk congres dat
is geweest. Ook een plakplaatje met
daarop de Elfstedenvereniging als afzen
der/uitgegeven tijdens de laatste Tocht
der Tochten, behoort tot de 'meest unie
ke' uit zijn collectie. "Ook weer via-via
aangekomen", zegt Van Harskamp.
De meeste moeite heeft de Lissenaar
moeten doen om aan het strookjes met
daarop zijn eigen naam te komen. Hij
vertelt: "Driejaar ben ik ermee bezig ge
weest om een strookje uit De Harskamp
te krijgen. Uiteindelijk vond ik hem op
een beurs. Ik was daar toen echt geluk
kig mee".
