'Economische
boycot zorgt
slechts voor
chaos, geweld'
Zitting van
LPO
gaat door
'Kleurling' Frank Quint, Zuid-Afrika's nieuwe ambassadeur:
Friese Bokma zakt
af naar Zoetermeer
DINSDAG 23 DECEMBER 1986
Ondanks artikel
Simonis
Een onvolledige agendacom
missie van het Landelijk Pasto
raal Overleg (rk) heeft gisteren
afstand genomen van twee leden
die meenden dat het negatieve
artikel van kardinaal Simonis
over de feministische theologie
reden was om de LPO-vergade-
ring van eind januari in Noord-
wijkerhout niet te laten door
gaan.
"Het merendeel van de aanwe
zigen betreurt het, dat enkelen
de indruk hebben gewekt dat dit
artikel aanleiding zou kunnen
zijn tot een negatief advies inza
ke de voortgang van het LPO",
zegt een na afloop uitgegeven
verklaring.
Niet de agendacommissie be
slist over het al of niet doorgaan
van het LPO, maar de uitnodi
gende partij (de bisschoppen
conferentie) of de uitgenodigde
partij (de deelnemers).
Wel waren de in Utrecht aan
wezige leden van het LPO 'zeer
verontwaardigd' over de inhoud
van Simonis' artikel. "Maar de
groeiende dialoog binnen de Ne
derlandse kerkprovincie mag
door een artikel dat op persoon
lijke titel is geschreven niet wor
den verstoord".
Lekenbeweging. Voor het
eerst in haar bestaan zal de 'Ma-
riënburg-vereniging' (rk leken
beweging) op zaterdag 14 februa
ri volgend jaar een landelijke bij
eenkomst houden, en wel op het
terrein van de Katholieke Uni
versiteit Brabant in Tilburg. 'De
dag van de leek' is het motto van
deze manifestatie.
Professor dr. Cath. Halkes, be
stuurslid van de vereniging, zal
spreken over de vrouwelijke leek
in de kerk, professor dr. J. Stal
pers, hoogleraar sociale pedago
giek aan de Brabantse universi
teit, over de laatste ontwikkelin
gen in de kerk, en professor dr. J.
Grootaers uit Leuven over de in
ternationale kerkelijke situatie.
De dag zal worden besloten met
een gebedsdienst.
(Contactpersoon van de 'Ma-
riënburg-vereniging' in het deke
naat Alphen aan den Rijn is
mevr. Th. Elbers-de Koning, Kla
verhof 156 Alphen, in het deke
naat Bollenstreek mr. C. J. Heij-
nen, Sperwerkroft 7 Noordwij-
kerhout, in het dekenaat Leiden
(zonder Voorschoten en Wasse
naar) mevr. J. van der Salm-Ade-
ma, Lammenschansweg 10 Lei
den, in Voorschoten mevr. F. van
Berkel-Smeets, Spoorlaan 36
Voorschoten, in het dekenaat
Zoeterwoude pater E. Willems,
Diepgangcentrum, Rijndijk 1087
Hazerswoude-Rijndijk. Alge
meen secretariaat van 'Mariën-
burg': postbus 31, 5087 ZG Dies-
sen).
'8 Mei-beweging'. De '8 Mei
beweging' (een bundeling van
ongeveer 90 vernieuwingsgezin
de rooms-katholieke organisa
ties) heeft voor haar volgende
manifestatie deze leuze gekozen:
'Aan mensen een boodschap'. De
ontmoeting is op zaterdag 9 mei
in de IJsselhal te Zwolle.
(De '8 Mei-beweging' ontstond
in 1985 naar aanleiding van het
pausbezoek aan ons land. Alge
meen secretariaat: postbus 1362,
5004 BJ Tilburg).
Bluyssen. Op 27 december
zal het 25 jaar geleden zijn dat
bisschop J. Bluyssen (60) de bis
schopswijding ontving. In mei
1984 trad hij om gezondheidsre
denen af. Sindsdien leidt hij een
teruggetrokken leven in het
klooster aan de Sint Janssingel
21 (5211 DA) in Den Bosch.
Wentsel
De gereformeerde synode
commissie voor Kerk en Israël
wil opnieuw gesprekken met de
Haagse predikant dr. B. Wentsel,
nu blijkt dat hij zijn opvattingen
over het lijden van Israël en de
jodenvervolging niet heeft her
zien.
Vorig jaar vroeg de commissie
('deputaatschap') hem afstand te
nemen van de gedachte als zou -
in het kader van 'zegen en vloek'
- de uitroeiing van joden een
straf van God zijn. Wentsel had
dat gezegd op een zomerconfe-
rentie van een reformatorische
studentenvereniging. Hij ant
woordde, dat hij bereid was naar
anderen te luisteren en zijn visie
eventueel te herzien.
Vorige maand liet de predikant
weten dat hij na overleg met zijn
advocaat zijn mening over deze
kwestie had 'opgeschort'. Hij zei
toen: "Het kan zijn dat het waar
is, maar dat weet ik niet. Het lij
den van Israël kan een element
van schuld bevatten. Er zijn ook
orthodoxe rabbijnen die dat be
weren. Voor mij is het een gehei-
Ook het Overlegorgaan van Jo
den en Christenen (Ojec) vroeg
de Haagse predikant zijn uitla
tingen publiekelijk terug te ne
men. Het Ojec heeft op die brief
geen antwoord gekregen.
Geref. Bond. De positie van
de Gereformeerde Bond in de
Hervormde Kerk zal door het Sa
men op weg-proces met de gere
formeerden moeilijker worden.
Dat is te lezen in een brochure
van het hoofdbestuur van de
Bond getiteld 'Overwegingen in
zake uitgangspunten en knel
punten'. De brochure heeft ten
doel duidelijk te maken waar de
Bond wil staan in de kerk van
vandaag en de bezinning daarop
te stimuleren.
Binnenkort hopen wij op dit
boekje uitvoeriger terug te ko
men. Nu alvast deze zinnen eruit:
"De Gereformeerde Bond heeft
het Samen op weg-proces niet
begeerd en voelt zich slechts
meegenomen. Door deel te ne
men aan het overleg in de raad
wil de Bond zijn verantwoorde
lijkheid tonen. Er is nauwelijks
een Bondsgemeente die verder
ging dan incidentele gesprekken
met een gereformeerde kerk ter
plaatse".
Hervormde Kerk: beroepen
te Elspeet D. J. Budding Neder-
hemert; bedankt voor Lunteren
W. Arkeraats Giessendam, voor
de benoeming tot voorganger
van de hervormde evangelisatie
te Driedorp G. W. Nijhof, voor
ganger van de evangelisatie
'Elim' te Urk, voor Ouderkerk
aan de Amstel G. Th'. Vollebregt
Zwolle.
Gereformeerde Kerken: aan
genomen naar Beverwijk E. Bal
jet Oostwold (Oldambt), naar
Baarn B. J. G. Roolvink Heerhu-
geo waard.
Twee boekjes
Bij Boekencentrum in Den
Haag zijn twee boekjes uitgeko
men van ds. W. R. van der Zee,
eerst hervormd predikant
achtereenvolgens in Hoogkar-
spel, Rotterdam en Den Haag,
daarna secretaris van de her
vormde Raad voor de Herderlij
ke Zorg en nu secretaris van de
Raad van Kerken in Nederland.
Het ene boekje (182 bladzijden,
f 19.50) heet 'In het huis van de
Levende', het andere (87 bladzij
den, f 14.90) 'Op de dag van het
licht'.
Het eerste bevat gebeden, ge
zangen en andere liturgische tek
sten. Niet op afstand van de ker
kelijke gemeente bedacht en in
een studeerkamer in elkaar ge
zet, maar ontstaan in een groot
aantal jaren pastorale praktijk.
Ze zijp gebruikt in diensten van
de gemeente. "Na enige tijd af
stand geef ik datgene door, waar
van ik het gevoel heb er anderen
mee van dienst te kunnen zijn",
schrijft Van der Zee in zpn toe
lichting. De teksten heeft hij ge
groepeerd rond de tijden van het
kerkelijk jaar en enkele thema's.
Hoewel de gebeden hun oor
sprong vinden in de zondagse
eredienst, zijn ze ook geschikt
voor andere (oecumenische) sa
menkomsten en niet minder
voor persoonlijke bezinning.
'Op de dag van het licht' gaat
geheel over de kerkdienst. Van
der Zee wil laten zien "dat er wei
nig of niets meer is wat de ker
ken liturgisch van elkaar hoeft te
scheiden". Hij vindt het nieuwe
dienstboek van de Rooms-Ka-
tholieke Kerk een aanvaardbare
basis voor de viering van de
maaltijd des Heren, althans in de
kerken van het Westen. "Als dat
beaamd zou worden, zou dat een
belangrijke oecumenische stap
zijn".
Begin januari komt de Zuidafrikaanse 'kleurling' Frank Quint (65) naar Nederland.
Ruim een maand later zal hij aan de koningin zijn geloofsbrieven overhandigen als
de nieuwe ambassadeur. Zijn benoeming heeft zowel in Zuid-Afrika als in Neder
land reeds de nodige tongen losgemaakt, niet in het minst omdat hij een 'kleurling'
is. Het UDF noemde hem een 'verrader' en de Vakbond van leerkrachten in de
Westkaap verklaarde dat de aanstelling van Quint "duidelijk een poging is om de
indruk te wekken, dat er in Zuid-Afrika wezenlijke veranderingen plaatsvinden".
Ruud de Wit sprak met Quint, daags nadat in het Nederlandse Duiven de plaatselij
ke Makro in de as was gelegd vanwege de economische banden die het moederbe
drijf SHV heeft met Zuid-Afrika.
Geheim j ene verrecept blijft achter
LEEUWARDEN (GPD) - Precies 160 jaar nadat Bocke Klaassesz Bokma
met een tapperij de grondslag legde voor een distilleerderij van wereld
faam, valt het doek voor dit van oudsher puur Friese familiebedrijf. Dat
wil zeggen, na de verhuizing van de Leeuwarder vestiging naar Zoeter
meer, zal slechts een enkel opschrift nog herinneren aan de oorsprong
van Bokma. Het bedrijf zal eind 1989 helemaal opgegaan zijn in het Hei-
nekenconcern en daarmee wordt een tijdperk van vijf generaties Bokma
definitief afgesloten. „Het verdwijnen uit Friesland is een sneue zaak, ja.
Maar je moet reëel blijven. Het is te kostbaar om de vestiging hier aan te
houden", erkent mr. Piet Koen Bokma (54) met spijt in zijn stem.
Een distilleerderij op de Tuinen en een bottelarij op het Vliet in Leeu
warden, vormden het begin van het Bokma-bedrijf. Lange tijd was oude
jenever het meest verkochte produkt. Midden jaren vijftig was er een
ommekeer. Er kwam meer vraag naar de goedkopere jonge jenever, en
dat is tot op de dag van vandaag zo gebleven. Piet Bokma: „De omzet van
alle merken oude jenever is op dit moment een miljoen per jaar, voor de
jonge jenever ligt dat op f 45 miljoen".
Met de produktie van jonge jenever is Bokma in 1967 begonnen, toen
een nieuwe distilleerderij aan de Edisonweg werd betrokken. In 1971
ging het tot dan toe zelfstandige familiebedrijf op in de Gedistilleerd en
Wijn Groep Nederland (GWN), een volledige dochter van het Heineken-
concern. Met de keuze toen voor de vestiging van de GWN in Zoetermeer,
werd de band van Bokma met Friesland in feite al wat losser.
Een deel van de jonge Bokma werd vanaf dat moment in de Randstad
geproduceerd. Leeuwarden werd produktieplaats van onder meer jene
ver en likeursoorten, Zwarte Kip-advocaat en de laatste jaren van minitia-
turen voor de hele GWN-groep. Piet Bokma bleef directeur van de Friese
vestiging, maar kreeg als voornaamste taak de export van de distilleerde
rij onder zijn hoede. Er wordt momenteel uitgevoerd naar tachtig landen:
„Daaryan tellen vijftien landen echt mee", aldus Bokma. Export van ou
de jenever is er vooral naar de Scandinavische landen.
Vergrijzing
Op de binnenlandse markt is er de laatste jaren een behoorlijke afzetda
ling van sterk gedistilleerd, en dan met name van jonge jenever: in acht
jaar tijd tien miljoen minder omzet van alle merken. Piet Bokma noemt
drie redenen voor die daling: de accijnsverhoging in 1984, de enige jaren
geleden uit Amerika overgewaaide 'gezondheidsgolf (minder roken en
drinken), en de vergrijzing van de groep jeneverdrinkers. Bokma: „Meer
dan de helft van de mensen die jenever drinken is ouder dan vijftig jaar,
en de jeugd vult dat niet op".
Deze tendens heeft uiteindelijk geleid tot het directiebesluit van GWN
om de Leeuwarder vestiging te sluiten. Want verwacht wordt dat dit
beeld de komende jaren eerder zal verslechteren dan verbeteren, ook al
omdat de overheid heeft aangekondigd een beperkend alcoholbeleid te
zullen gaan voeren. Dat daarbij gekozen is om uit Friesland weg te gaan,
gaat Piet Bokma uiteraard wel aan het hart: „Maar in feite was in 1971 al
gekozen voor een centrale plek in de Randstad. We hebben hier een klei
ne vestiging met 36 mensen; de kosten gaan nu dubbel op, terwijl er in
Zoetermeer machines stil staan".
Familiegeheim
Piet Bokma verhuist overigens niet mee naar het westen. „Het bedrijf
zal worden verkocht, maar ik houd voor mezelf hier in Leeuwarden een
kantoor van waaruit ik mijn werk zal doen". Daarmee blijft ook een ui
terst zorgvuldig bewaard familiegeheim in Friesland achter: het recept
voor de oude jenever, zoals de Bokma's dat sinds eind 1800 onveranderd
doorgeven van vader op zoon. Een paar keer per jaar duikt Piet Bokma
het labotorium in om de grondstoffen en kruiden te mengen, waarvan
alleen hij de samenstelling kent. Die traditie is gebleven. Het enige ver
schil met vroeger is, dat het recept tegenwoordig veilig ligt opgeslagen in
een kluis van Heineken, voor het geval dat-
Piet Bokma in de distilleerderij te Leeuwarden, die door de verhuizing
van het bedrijf naar Zoetermeer 'droog' is komen te liggen. (foto gpd>
Apartheidswetten
"Voor mij geldt het persoonlij
ke ideaal, waarbij ras, sekse en
religie geen rol spelen. Mijn le
ven heeft bewezen, dat je dan
succesvol kan zijn. Ook als kleur
ling", aldus Quint. En hij noemt
de afschaffing van een groot aan
tal apartheidswetten de afgelo
pen jaren. Het is ook zijn overtui
ging dat president Botha in 1987
de aanbevelingen zal overnemen
die zijn opgesteld om de 'wet op
de gescheiden woongebieden'
aanzienlijk te wijzigen. Verande
ringen, waaraan hij als lid van
die zelfde presidentsraad heeft
meegewerkt.
Dr. Quint ziet zijn nieuwe posi
tie in Den Haag met groot ver
trouwen tegemoet, ook al is hij
zich bewust van de kracht van de
anti-apartheidsbeweging in Ne
derland. "Ik heb altijd van Ne
derland gehouden. Vraag me
niet waarom, maar het is zo. Mis
schien heeft het iets te maken
met het feit dat ik er veel mensen
ken. Ook ben ik altijd onder de
indruk geweest van het vermo
gen van een zó klein land om
zulk een politieke en economi
sche invloed op te bouwen".
Demonstraties, verfbommen,
aanvallen in de pers: Quint is er
niet bang voor. "Ik zie Nederland
als een land waar de vrijheid van
meningsuiting hoog in het vaan
del staat geschreven. Als er'wat
wordt gezegd of geschreden
waar ik het niet mee eens ben,
dan zal ik daar niet aan onder
door gaan. Waar ik wel moeite
mee heb, is brandstichting en ge
weld. Dat gaat een aardig eind in
de richting van terrorisme en
kan leiden tot het verbranden
van mensen, zoals hier gebeurt".
Klaas de Jonge
Kunnen we van hem ook nog
een initiatief verwachten om de
kwestie van Klaas de Jonge op te
lossen? "Dat is een netelige
vraag. Het is me duidelijk gewor
den dat de kwestie aan zowel
Zuidafrikaanse als Nederlandse
kant muurvast zit. Geen van bei
den wil, uit vrees voor gezichts
verlies, nu toegeven. Maar ik wil
wel zoveel zeggen, dat ik zal pro
beren om in de kwestie enige be
weging te brengen. Dat is niet al
leen in het belang van Nederland
en Zuid-Afrika, maar ook van
Klaas de Jonge. Ik stel me zo
voor dat hij nu ook wel eens wil
weten wat er met hem verder
gaat gebeuren".
KAAPSTAD - Frank Quint (65)
hoort voor het eerst de 'Makro-
om-de-hoek' een Nederlands be
drijf is, maar dat verandert niet
aan zijn opvattingen. "Ik respec
teer vrijheid van meningsuiting
en protest, maar geweld veraf
schuw ik en zal ik op alle manie
ren bestrijden. Hier in Zuid-Afri
ka maken we mee dat de stap
naar geweld is uitgedraaid op het
in brand steken van mensen.
Maar geen enkel 'moreel' gelijk
kanjiat rechtvaardigen", zegt hij
door
Ruud de Wit
Quint woont in "de 'kleurlin-
genwijk' Hazendal, maar wie niet
I gewend is aan de kwalificatie
normen van het Zuidafrikaanse
apartheidssysteem zou zweren
dat het hier om een blanke gaat.
Lachend zegt hij ook: "Ik heb al
tijd geweigerd om op formulie-
in te vullen tot welk ras ik
behoor. Onze familie bevindt
zich dientengevolge ook aan bei
de zijden van de rassengrens".
Toch is Quint in Zuid-Afrika
ïen 'kleurling' en nog wel een
met een grote staat van dienst.
Hij was de eerste kleurling in
Zuid-Afrika die promoveerde,
hij was de eerste directeur van
het Hewat-onderwijscollege in
Atlone, hij was ook de eerste
kleurling-inspecteur van het
kleurlingen-onderwijs en het
eerste kleurling-lid van Botha's
presidentraad. En nu is hij dan
ook nog de eerste kleurling-am
bassadeur van Zuid-Afrika.
Een toonaangevend Zuidafri
kaans dagblad schreef over hem:
"Zijn benoeming is op zich ver
diend. Iemand met kwalificaties
als Quint is bij uitstek geschikt
ambassadeur te worden.
Maar het is het dilemma van de
Zuidafrikaanse situatie, dat hij
er is gekomen door ervoor te
kiezen om binnen het systeem te
blijven werken, in plaats van
•r ballingschap, rebellie of le
venslange gevangenisstraf'.
Quint is zich zeer wel bewust
van de kritiek op hem, de kleur
ling die het apartheidsbewind
gaat vertegenwoordigen, maar
maakt een strijdbare indruk. Het
s niet de eerste keer, dat hij door
multi-raciale anti-apartheidsor-
ganisaties als het UDF (Verenigd
Democratich Front) wordt uitge
maakt voor eën verrader en een
overloper. Maar Quint maakt
niet de indruk daar erg wakker
i te liggen. Hij is zeer beslist in
het afwijzen van alle kritiek op
zijn beslissing om binnen het
hervormingsproces van Botha te
functioneren.
Eerste stap
Toen de Arbeiderspartij van
Allan Hendrikse in 1983 besloot
deel te nemen aan de nationaal
en internationaal omstreden
'driekamer'-structuur van het
Zuidafrikaanse parlement, ver
dedigde hij die stap omonwon-
den door te stellen, dat "ook een
verre reis alleen maar met een
eerste stap kan worden aange
vangen". Tegen hetzelfde licht
beschouwt hij zijn beslissing om
ambassadeur in Den Haag te
worden.
"Het is een daadwerkelijke en
oprechte poging van de regering-
Botha om het spectrum van deel
name aan het democratisch pro
ces door de overige bevolkings
groepen uit te breiden en ik ben
ervan overtuigd dat dit proces
zal worden voortgezet". Negatie
ve reacties zegt hij niet te hebben
ontvangen, zeker niet van de
kant van zijn mede-wijkbewo
ners.
Voor vooraanstaande politieke
leiders als bisschop Desmond
Tutu en zijn 'mede-kleurling',
dominee Allan Boesak, kan
Quint weinig waardering op
brengen: "President Botha is
heel duidelijk geweest bij het uit
zetten van de grenzen waarbin
nen de veranderingen in Zuid-
Afrika zullen moeten plaatsvin
den. Niemand zal daarvan wor
den uitgesloten, behalve zij die
menen dat slechts geweld zulke
veranderingen tot stand kan
brengen".
Sancties
Het zal geen verbazing wekken
dat dr. Quint tegenstander is van
economische sancties, volgens
Boesak en Tutu de enig overge
bleven vreedzame strijdmidde
len om een verder bloedbad te
vermijden. "Ik heb dezelfde er
varingen ondergaan als Boesak
of Tutu, maar dat is geen
rechtvaardiging voor geweld en
moord. Wie heeft hun het recht
gegeven om sancties te promo
ten? Ik neem de bijbel serieus als
ik zeg op te komen voor de indi
viduen. Ik werk met vaders,
moeders, kinderen, die een inko
men, vooruitgang en stabiliteit
willen. Zij echter denken in ab
stracties en in termen van
macht".
"Sancties brengen meer werk
loosheid, armoede, ontevreden
heid en dus ook chaos. De Boe-
Frank Quint:
"Het verschil
tussen mij en vele
anderen is, dat ik
alle middelen heb
gebruikt om
veranderingen in
het systeem aan te
brengen. (fotoAP)
saks en Tutu's spreken voor an
deren, die uit zijn op de vernieti
ging van het land, omdat dat de
enige manier is om de macht te
veroveren. Sancties leidden uit
eindelijk tot geweld en dus ook
tot het in brand steken van men
sen. Ik heb nooit ergens gelezen
dat Boesak zich openlijk uit
sprak tegen de zogenaamde hals-
kettingmoorden. Ik wil niet zeg
gen dat hij ze aanmoedigt, in ie
der geval niet openlijk, maar zich
ertegen keren is er ook niet bij".
Voor Quint is deelname aan
het hervormingsproces van pre
sident Botha de enige manier om
het land verder te brengen. "Een
systeem is door mensen ge
creëerd en als mensen verande
ren, moet dat ook met het sys
teem gebeuren. Als ik mijn leven
niet telkens opnieuw had aange
past, zou ik deze week ook niet
mijn 39ste huwelijksjaar hebben
gevierd. Niemand kan beweren,
dat ook ik niet geleden heb door
het systeem. Maar het verschil
tussen mij en vele anderen is, dat
ik alle middelen heb gebruikt om
veranderingen in het systeem
aan te brengen en daarmee ben
ik uiterst succesvol geweest. Ik
heb nooit ergens toestemming
voor gevraagd, maar gewoon ge
daan".
