Linde kleinste
natuurmonument
van Nederland
'Bezemoorlog' in
Bethlehem laait
weer opnieuw op
Operatie straks eerst op beeldscherm
Reportage
- - -
Eeuwenoude boom was eerste klant gebroeders Copijn
Simonis
heel
verrast
MAANDAG 22 DECEMBER 1986
PAGINA 9
Ziekenhuis gaat gegevens patiënt in computer opslaan
- 'Eén beeld zegt meer dan duizend woorden'.
UTRECHT (ANP) - Het Academisch Zie
kenhuis Utrecht begint in januari met het
opslaan van diagnostische beelden (rönt
genfoto's, echoscans, beelden van NMR-
scanners en computertomografen) in com
puters. In de toekomst kunnen de beelden
daar waar ze nodig zijn, op behandelafde
lingen en in operatiekamers bijvoorbeeld,
direct - met de andere gegevens over de pa
tiënt - op beeldschermen worden opgeroe
pen. Er hoeft dan niet meer met mappen
met gegevens heen en weer gesjouwd te
worden. Desgewenst kunnen de beelden
ook weer als foto beschikbaar komen.
In het AZU gaat het om een praktijkproef
van drie jaar waarbij een afdeling interne
geneeskunde met dertig bedden is betrok
ken. De proef is het resultaat van een sa-
(foto ANP) menwerkingsovereenkomst tussen het
AZU, Philips, BAZIS in Leiden (de ontwik
kel- en ondersteuningsorganisatie van het
Ziekenhuis Informatie Systeem) en de
Technische Universiteit Delft.
De apparatuur is beschikbaar gesteld
door Philips, die op deze manier wil nagaan
hoe het systeem in de praktijk van het zie
kenhuis functioneert. Het AZU is het eerste
ziekenhuis in Nederland dat met een derge
lijk systeem gaat werken. De ervaringen
zijn van belang voor de 27 ziekenhuizen die
meedoen met het Ziekenhuis Informatie
Systeem (ZIS). Het is de bedoeling dat het
beeldarchiefsysteem aansluiting krijgt op
de ZIS-systemen die ook administratieve
automatisering omvatten.
Om beelden in een computer te kunnen
opslaan is digitalisering nodig. Dat zal ook
gebeuren met beelden die jaren geleden
zijn gemaakt, oude röntgenfoto's bijvoor
beeld. De beeldinformatie wordt met een
laser zeer compact vastgelegd op schijven
met een doorsnee van ongeveer 30 centime
ter. Op één zo'n schijf kunnen 15.000 com-
putertomografische opnamen of 60.000 op
namen die gemaakt zijn met een digitaal
angiografie-systeem (waarmee de bloedva
ten worden 'bekeken') worden opgeborgen.
De deelnemers aan het project verwach
ten in de toekomst 'totale digitalisatie', al
zal het nog wel tot ver na de eeuwwisseling
duren voordat er in ziekenhuizen geen pa
pier en geen films meer te vinden zijn. En
kele archivarissen van het AZU zijn inmid
dels al omgeschoold tot operators.
De apparatuur staat er al, maar de finan
ciële middelen voor de benodigde extra
mankracht ontbreken nog. Het ministerie
van welzijn, volksgezondheid en cultuur
heeft nog niet gereageerd op een verzoek
om anderhalf miljoen gulden subsidie. De
subsidie is aan WVC gevraagd en niet aan
het ministerie van onderwijs en weten
schappen of (gezien de internationale be
langstelling voor het nieuwe systeem) aan
economische zaken, omdat de groep ervan
overtuigd is dat dit project niet alleen tot
kwaliteitsverbetering zal leiden, maar - op
den duur - ook tot aanzienlijke kostenbe
sparingen.
De radioloog prof. dr. P.F.G.M. van Waes
("één beeld zegt meer dan duizend woor
den") voorziet voor de toekomst bijna on
begrensde mogelijkheden. Het voor een ad
vies van een Amerikaanse collega even
overseinen van beelden per satelliet, het
ontwikkelen van 'persoonlijke' prothesen
(bijvoorbeeld voor een rechterarm aan de
hand van de zeer gedetailleerde computer
beelden van de linker) en het eerst op het
beeldscherm uitproberen van een behande
ling. "Je kunt mensen op het scherm open
maken, behandelen en kijken hoe het uit
pakt".
Kardinaal Simonis toonde zich
gistermorgen voor de AVRO-ra-
dio erg verrast over de reacties
op zijn verhaal in het theologisch
tijdschrift 'Communio' over de
feministische theologie en de rol
van de vrouw in de kerk. In dat
artikel kwam hij tot een totale af
wijzing van deze theologie om
dat ze de Heilige Schrift om
werkt, het godsbeeld ontwricht,
de figuur van Jezus reduceert, de
Heilige Geest misbruikt en een
andere Maria voorstelt dan de
bijbel bedoelt. Feministische
theologie, schreef Simonis. is
doortrokken van het 'spook
beeld seksisme'.
Hij betreurt het, dat de reacties
op het omstreden artikel steunen
op een samenvatting. Zelf vindt
hij, dat hij in twintig pagina's zijn
gedachten op 'behoorlijk èven-
wichtige wijze' en 'veel genuan
ceerder' uit de doeken heeft ge
daan. Hij heeft zijn artikel met
opzet geplaatst in een theolo
gisch tijdschrift, nadat 'talloze
mensen' hem hadden gevraagd
over dat onderwerp eens wat te
publiceren. Een artikel achtte hij
de beste manier. "De tijd is niet
rijp daar een bisschoppelijke
brief aan te wijden". Hij had niet
verwacht, dat het buiten het
theologische vak zo in de publi
citeit zou komen.
Unschatbaar
Bij het schrijven heeft de kar
dinaal geprobeerd te denken
'vanuit het geloof van de kerk'.
Zijn opzet was, het kerkelijk
standpunt over de rol van de
vrouw theologisch te onderbou
wen. Daarnaast wilde hij zijn
fundamentele bezwaren uiteen
zetten tegen de feministische
theologie, "zoals die zich in het
algemeen aan ons presenteert".
Als hij de reacties had kunnen
voorzien, zou hij duidelijker heb
ben laten uitkomen beslist niet
tégen de vrouw te zijn. "Integen
deel, de vrouw in kerk en samen
leving is van onschatbare waar
de. Ook voor het geloof. Het ging
in het bewuste verhaal in hoofd
zaak over de feministische theo
logie, en dat is een heel andere
zaak".
De kardinaal verklaarde voor
de AVRO-radio verder, dat zijn
voorbeeld uit de biologie (zaad
cel actiever dan eicel) alleen
maar ter toelichting werd gege
ven. "Nu men aan de hand van
dit voorbeeld met mij de vloer
aanveegt en dit voorbeeld hier en
daar nogal hilariteit opwekt -
wat ik overigens ook weer een
merkwaardige zaak vind -, wil ik
wel zeggen dat ik het misschien
beter had kunnen weglaten".
Onverantwoord
Simonis werd in dit verband
geconfronteerd met een ingezon
den stuk van professor dr. J. van
Laarhoven, hoogleraar kerkge
schiedenis aan de Katholieke
Universiteit van Nijmegen, vrij
dag in NRC-Handelsblad. Die
toonde zich als mannelijk beoe
fenaar van een theologisch vak
gekwetst door de manier waarop
Simonis de feministische theolo
gie van serieuze collega's onder
uit had gehaald. En het biologi
sche argument van de aartsbis
schop (zaadcel-eicel) om zijn me
ning over de ondergeschikte rol
van de vrouw in de kerk te sta
ven noemde Van Laarhoven 'in
feite gewoon onzin'. "Aan alle
Nederlandse theologische facul
teiten zou een student met een
dergelijke scriptie de toets niet
halen", aldus Van Laarhoven.
Simonis gaf toe, dat Van Laar
hoven formeel gelijk heeft. Hij
had in zijn artikel theologen geci
teerd zonder hun naam en de
vindplaats te noemen. "En dat is
wetenschappelijk eigenlijk on
verantwoord". Maar hij had dat
louter gedaan terwille van de
zaak waar het om ging. "Het arti
kel is ook niet bedoeld als een
doorwrocht theologisch tractaat.
Toch wél een zinnig verhaal.
Laat men dan maar met goede te
genargumenten komen. Dat vind
ik uitstekend".
Ten slotte verklaarde Simonis
zich persoonlijk verantwoorde
lijk. Hij heeft zijn collega's
slechts 'in de wandelgangen' ver
teld hiermee bezig te zijn.
Breukelman
De Amsterdamse theoloog F.
H. Breukelman is zaterdag in de
Westerkerk ter gelegenheid van
zijn 70ste verjaardag geëerd met
een bundel opstellen, aangebo
den door oud-collega's, vrienden
en leerlingen. In de bundel, geti
teld 'Debharim' (Hebreeuws
voor: woorden), staat het thema
centraal waarmee Breukelman
zich altijd heeft beziggehouden:
het horen, vertellen en vertolken
van het Levende Woord, 'debha
rim' van de God van Israël, zoals
die in het Oude en Nieuwe Testa
ment klinken.
Breukelman - die vooral onder
progressieve theologen toegewij
de leerlingen heeft - was van
1968 tot 1981 wetenschappelijk
medewerker bij de hervormde
kerkelijke hoogleraar voor dog
matiek aan de theologische fa
culteit van de Universiteit van
Amsterdam, eerst bij H. van Nif-
trik, later bij E. J. Beker. Hij do
ceerde hermeneutiek (uitlegkun
de) en bijbelse theologie.
De redactie van de bundel
(professor dr. N. T. Bakker, pro
fessor dr. K A. Deurloo, ds. C.
Dijckmeester en drs. R. Zuur
mond) zegt in een woord vooraf,
dat Breukelman onder de groot
ste Nederlandse theologen moet
worden gerekend. Zelf ziet hij
zich - naar hij in een dankwoord
zei - als leerling van dr. K. H.
Miskotte, "bij wie ik niet in de
schaduw kan staan".
Oegstgeest. De hervormde
Zending (Oegstgeest) heeft op
basis van aanvragen van partner-
kerken elders in de wereld bere
kend, dat ze volgend jaar
f 13.961.000 nodig heeft. Uit de
hervormde gemeenten wordt ten
minste f 11.350.000 verwacht.
'Samen op weg'. De her
vormde emeritus-predikant J.
Monteban (64) te Zelhem (Geld.)
is gekozen tot voorzitter van de
hervormd-gereformeerde Raad
voor Samen op Weg. Hij was al
twee jaar ondervoorzitter en
volgt de gereformeerde predi
kant D. N. Wouters op. Volgende
maand wordt er een nieuwe on
dervoorzitter gekozen.
Hervormde Kerk: aangeno
men naar Delfzijl kandidaat M.
D. van der Giessen Groningen.
Gereformeerde Kerken: aange
nomen naar Nieuw veen (deel
werk) kandidaat P. Baane Al
phen aan den Rijn (tevens gods
dienstleraar), naar Best-Oirschot
(hervormd-gereformeerd) M. J.
Kroon Woudsend-Jutrijp; be
dankt voor Drachten A. S. Rien-
stra Harderwijk. Gereformeerde
Kerken Vrijgemaakt: beroepen
te Grootegast G. Zomer Heeren
veen. Gereformeerde Gemeen
ten: bedankt voor Slikkerveer B.
van der Heiden Woerden, voor
Enschede M. Mondria Waarden
burg. Baptistengemeenten: be
roepen te Muntendam J. Schol-
tens Kollumerzwaag.
Opleiding. Het bisdom Den*
Bosch krijgt binnenkort een ei
gen centrum voor de vorming
van priesters en permanente dia
kens met onder meer een leef- en
woongemeenschap voor pries
terstudenten (convict).
Overleden. In Brazilië is kar
dinaal Avelar Brandao Vilela
overleden. Hij was 74 jaar. In het
land wordt drie dagen gerouwd.
ACHTERBERG - Op het erf van boer Arissen in Achterberg, on
deraan de Grebbeberg bij Rhenen, staat het kleinste natuurmo
nument van Nederland. Dat is een ongeveer zeshonderd jaar oude
linde, de laatste zichtbare herinnering aan het voormalige kas
teel Levendaal.
Deze maand is het precies twin
tig jaar geleden dat de boom
werd gerestaureerd. Dat feit valt
samen met een ander jubileum:
dat van Copijn Utrecht Boom
chirurgen bv. Het restaureren
van de Levendaal-linde was het
allereerste chirurgische karwei
van de gebroeders Jyrn <nu 45)
en Allrik Copijn (48) in ons land.
Zij introduceerden daarmee het
vak boomverzorging in Neder
land. Er zijn nu vijf grote en tal
van eenmansbedrijfjes op dit ge
bied.
Boer Arissen krijgt een symbo
lische vergoeding voor de Ach-
terbergse linde, die tot nu toe
werd gepacht door Staatsbosbe
heer (de pacht is nu door Copijn
overgenomen). Als het alleen aan
Arissen had gelegen was de
boom twintig jaar dan ook ge
rooid inplaats van opgelapt. Aris
sen (53): "Die linde was in 1966
levensgevaarlijk geworden en in
die tijd dacht je daar verder niet
over na; zo'n boom werd gerooid.
Hij staat twaalf meter van de
boerderij af en er was al eens een
tak van een meter dik uitgewaaid
en bijna op een auto terecht ge
komen. Ik had kleine kinderen
om het huis lopen en als ja dan
moet kiezen tussen het bescher-
behouden van een oude boom,
dan hoef je niet lang na te den
ken".
Kapvergunning
Arissen vroeg dus een kapver
gunning aan bij de gemeente
Rhenen. En die kreeg hij ook.
"En toen begon het. Allerlei
mensen en groepen die ervan
hoorden kwamen in actie. Ze
vonden het allemaal jammer dat
de boom zou verdwijnen. Wij zelf
ook wel, maar niemand had er
geld voor over. De gemeente
niet, de provincie niet en de
Stichting Utrechts Landschap
niet. Iedereen vond het een
prachtig idee om hem te restau
reren, maar niemand wilde beta
len. Zelf had ik er ook het geld
niet voor en als ik het wel had
gehad, had ik het er vast en zeker
toch niet voor over gehad, want
als ik me goed herinner ging het
om drie- tot drieenhalfduizend
gulden".
Uiteindelijk trad Staatsbosbe
heer naar voren als redder van de
boom. "Alles ging in feite heel
snel", herinnert Arissen zich
nog. "Dat moest ook wel, want
per slot had ik die kapvergun
ning en vanwege het gevaar wil
de ik niet lang wachten. In ieder
geval zijn we toch blij dat het
met die linde zo is gelopen. We
zijn toch gehecht aan die boom
en zouden hem, nu hij veilig is
geworden, niet graag meer mis
sen, al heeft de kroon door ingrij
pend snoeiwerk nog maar een
derde van de vroegere omvang.
Nee, echt fraai is-ie niet meer
rriet die uitgeholde stam. 't Zijn
echt het idee en de geschiedenis
die hem mooi moeten maken".
Achteraf bezien had het mis
schien nog mooier kunnen zijn,
als ook de fraaie oude hoeve van
de familie Arissen in 1950 niet
had plaatsgemaakt voor de hui
dige boerderij. Die oude hoeve
had echter zware beschadigin
gen opgelopen in 1944 en, aldus
Bertus Arissen: "Het was toen al
net als met die boom, het speet
iedereen dat het oude huis werd
afgebroken, maar niemand gaf
extra geld voor herstel.
Herinnering
Dat de boom, als eenzame her
innering aan kasteel Levendaal,
er nog wel staat is niet in de laat
ste plaats te danken aan de ge
broeders Jyrn en Allrik Copijn,
destijds nog als boomchirurgen
actief voor een bedrijf in Duits
land. In Nederland bestond het
De Linde van
boer Arissen. Een
600 jaar oude
grijsaarddie
dankzij ijzerwerk
van de gebroeders
Copijn overeind
blijft. (fotoGPD)
vak niet of nauwelijks. Tije Bak
ker, stafmedewerker bij het nu
42 werknemers tellende bedrijf
in Utrecht: "Jyrn en Allrik hoor
den indertijd dat die linde in
Achterberg gekapt zou worden
en zij zijn toen zelf naar de fami
lie Arissen en naar Staasbosbe-
heer gestapt".
De opdracht tot restauratie
werd de eerste van vele van der
gelijke karweien in Nederland.
Boomchirurgie, aldus Tije Bak
ker, komt globaal neer op het
wegsteken van rotte delen, het
steun- of kernhout aanstrijken
met een beschermend middel
dat verder wegteren tegengaat,
intensief snoeiwerk toepassen en
stamdelen, die uiteen dreigen te
vallen, zo nodig met stangen,
bouten en moeren weer stevig
verankeren.
Bakker: "Zo probeer je een
boom stabiliteit en vitaliteit te
rug te geven. Als je hem dan
maar regelmatig goed blijft on
derhouden en als hij voldoende
wortels, water en voedsel houdt
kan hij weer heel lang mee. Deze
linde zou er best nog een paar
eeuwen bij kunnen halen".
Bij Copijn maken ze onder
scheid tussen het verzorgen van
bomen die waardevol zijn van
wege hun monumentale, land
schappelijke of cultuur-histori
sche betekenis en anderzijds bo
men langs wegen en lanen, die
chirurgie nodig hebben doordat
normaal onderhoud achterwege
is gebleven. Bij de eerste catego
rie gaat het om bomen die zeker
200 jaar oud zijn. Bakker:
"Zo'n 4000 van die oude bo
men zijn de afgelopen twintig
jaar behandeld, Daarvan hebben
wij ongeveer 70 procent voor on
ze rekening genomen. Dat onder
deel van het werk wordt natuur
lijk steeds minder, al schat de
Bomenstichting, die met een lan
delijke inventarisatie bezig is,
dat er in totaal 10.000 bomen van
meer dan twee eeuwen zijn. Maar
niemand zal erover denken een
oude boom midden in een bos te
restaureren".
Napoleon
Er moet dus iets bijzonders
mee zijn. "Een eik, waar bij wijze
van spreken Napoleon nog onder
heeft gezeten", zo noemt Bakker
enkele voorbeelden. "Een mar
kant exemplaar, zoals de robinia
pseudo-acacia bij kasteel Door-
werth, de kroeze-eiken bij Win
terswijk, de kroezebomen op de
Fleringen-Es bij Tubbergen, de
dikste eik van Nederland op het
landgoed Verwolde in het Gel
derse Laren, de 600 tot 800 jaar
oude linde in Sambeek in Noord-
Brabant of de tweestammige eik
en de zwarte noot in Slochteren".
Zoiets dus. "Anders moet je er
niet aan beginnen", aldus Bak
ker.
TEL AVTV - Het is weer eens hom
meles rond de kribbe. De Grieks-
orthodoxe patriarch van Israël
Diodorus I heeft gedreigd dat de
traditionele kerstprocessie in
Bethlehem dit jaar niet doorgaat,
als de Israëlische autoriteiten de
Grieken geen gelijk geven in het al
jaren slepende gewelddadige ge
schil tussen hen en hun 'christen
broeders' van de Armeense kerk.
Want voor de zoveelste keer gaat
het er om wie volgende week
maandag een muurtje boven de ge
boortegrot mag schoonmaken.
door
Taco Slagter
Elk jaar krijgt de Geboortekerk
in Bethlehem een schoonmaak
beurt. Alles blijft weliswaar even
vies en kleverig als voordien, maar
op de 'Algemene Schoonmaak
Dag' (ASD) krijgen de diverse
kerkgenootschappen de kans hun
eigendomsrechten op de verschil
lende delen van de basiliek te to
nen. Deze symbolische handeling
leidde de afgelopen jaren tot felle
meningsverschillen. Zo erg zelfs
dat twee jaar geleden Israëlische
veiligheidstroepen ingrepen tij
dens een vechtpartij tussen elkaar
met bezems aftuigende monniken
van Griekse en Armeense afkomst.
Twintig geestelijken raakten daar
bij gewond.
De Grieken zijn bijna heer en
meester in de kerk. Alleen de noor
delijke vleugel van het gebouw is
van de Armeniërs. Slechts de ge
boortegrot en de twee ingangen
worden met pijn en moeite met
zijn allen gedeeld. Het dispuut gaat
over een muurtje van nog geen
vierkante meter boven de entree
van de grot ter linker zijde van het
(Griekse) hoofdaltaar, op het ter
rein van de Armeense kapel.
Volgens een in 1974 gezamelijk
genomen afspraak wordt de facade
van de geboortegrot door groepen
monniken van verschillende plui
mage om de beurt met een plu-
meau afgestoft, met uitzondering
van het bewuste muurtje. Tot erge-
nis van Diodores I, die meent dat
zijn kerk volgens een in de vorige
eeuw onder de Turken tot stand
gebrachte status quo het recht
heeft via Armeens 'grondgebied'
dat bevlekte muurtje te reinigen.
Gebezemde vrede
Vorig jaar lieten de dreigend te
genover elkaar staande Griekse en
Armeense monikken de bezemste
len zakken, toen op het allerlaatste
moment een compromis was be
reikt. De Israëlische militaire gou
verneur (Bethlehem ligt in bezet
gebied) had de Grieken zo ver ge
kregen dat een hunner vanaf 'eigen
terrein' de trap naar het muurtje
zou bestijgen en dat deel zou
schoonmaken dat 'binnen handbe
reik' lag. Maar de Griekse patriarch
haastte zich na afloop van het vre
desfeest zich te beklagen bij de Is
raëlische autoriteiten over wat hij
noemde 'vertrapte rechten'.
De Armeense aartsbisschop in
Israël, Kapikian, gelooft er geen
snars van dat zijn Griekse ambtge
noot het kerstfeest in Bethlehem
op 6 janauari (Oosterse kerken
hanteren een andere kalender) zal
afzeggen. "Allemaal bluf', aldus de
geestelijke baas van de Armeense
gelovigen. Bovendien rekent hij er
op dat de Israëli's de Grieken zul
len tegenhouden als zij dit jaar op
nieuw een poging wagen bij het
muurtje te komen.
Het wordt volgende week maan
dag dus weer een spannende dag.
Met de internationale pers en Is
raëlische veiligheidstroepen voor
de kerkdeur. De militaire autoritei
ten hopen nog op een schikking.
Maar dat zit er niet in. Met kerstmis
rinkelen er traditioneel bellen. Ook
in Bethlehem. Maar dan die voor
de boksring. En de laatste ronde is
nog niet in zicht.
In tegenstelling tot in Bethlehem ging het in Helmond dit weekeinde
allemaal uiterst vredig toe. Traditioneel vormden leerlingen van de Hen-
ricus-mavo zaterdag en zondag een levende kerststalkompleet met echte
kameel, geit, ezel, os en allerlei pluimvee. De leerlingen zamelden met de
kerststal geld. in voor een weehuis in Surabaya. (foto anp»
