Witte Huis: geen banden Irangate Saoedi's bezorgd over kwetsbare'natte grenzen' 'Besluit Moskou hoopvol signaal' Washington Post suggereert opnamen via hypermodern registratiesysteem Brezjnjev krijgt wind van voren in Pravda Iraans schip week aan de ketting in Italië ZATERDAG 20 DECEMBER 1986 BUITENLAND PAGINA 7 t WASHINGTON (AFP/Rtr) - Het Witte Huis heeft gisteren een bericht in de Washington Post, dat het Witte Huis beschikt over een hypermodern systeem van geluidsopnamen waarin zich inlichtingen over de geheime wapenleveringen aan Iran zouden kunnen bevinden, als "volstrekt buiten verband" afgedaan. MOSKOU (Rtr/DPA/AEP/UPl) - Wijlen de Sowjet-partijleider Leo nid Brezjnjev is gisteren in de Pravda verantwoordelijk gesteld voor de ontwikkeling van "negatie ve fenomenen en ernstige tekort komingen" in de Russische maat schappij. In een zeldzame aanval op de persoon van een voormalig Sowjet-leider legde het partijdag- blad de schuld van veel huidige problemen van de Sowjet-econo- mie bij Brezjnjev, die heeft over dreven wat er tijdens zijn 18-jarige bewind in het land is bereikt. Het commentaar in de Pravda wordt door deskundigen gezien als teken van het proces van "de- Brezjnjevisering" door de huidige partijleider Michail Gorbatsjov. Ter gelegenheid van het 80ste ge boortejaar van de in 1982 overle den Brezjnjev, schreef de Pravda dat zijn bewind werd gekenmerkt door "gebrek aan", de door Gor batsjov nagestreefde, "openheid, democratie, efficiëntie en vastbe slotenheid". Het artikel, dat door het persbureau Tass tevoren werd verspreid, prees Brezjnjev wel voor zijn aandeel in de opbouw van de Russische industrie na de Twee de Wereldoorlog, als plaatselijk Maar, schreef de Pravda, tijdens de laatste jaren van Brezjnjevs be wind kwam de economische ont wikkeling praktisch tot stilstand. Het blad keerde zich tegen zijn stijl van regeren en noemde Brezjnjev verantwoordelijk voor de toene ming van "negatieve fenomenen" in de Sowjet-maatschappij. Het artikel doet, hoewel veel minder dramatisch, herinneren aan de ontmythologisering in soortgelijke artikelen over Josef Stalin na diens dood in 1953 en over Nikita Chroestsjov na zijn af zetting in 1962, door Brezjnjev. Over Brezjnjevs rol in de Tweede Wereldoorlog schreef de Pravda slechts dat "hij in de gelederen van het leger diende". Dat houdt een impliciete afwijzing in van verkla ringen van Brezjnjev dat hij een belangrijke rol speelde bij de strijd tegen het Duitse leger. Anderzijds werd gewezen op Brezjnjevs positieve rol bij de op bouw van het Russische defensie- potentieel, "waarmee het militaire evenwicht werd bereikt dat de mo gelijkheid voor het imperialisme een kernoorlog te beginnen, we zenlijk beperkte", aldus de Pravda. Volgens het blad werden in no vember 1982 besluiten genomen om de discipline en organisatie te verbeteren - toen Joeri Andropov, van wie Gorbatsjov naar wordt aangenomen een beschermeling was, Brezjnjev opvolgde. In het ar tikel werd geen melding gemaakt van het bewind van Konstantin Tsjernenko, die vermoedelijk trachtte het bewind in de stijl van Brezjnjev te herstellen. In de lente van 1985 - toen Gor batsjov als opvolger van Tsjernen ko werd aangewezen - "analyseer de de partij de toestand in de maat schappij diepgaand" en werd be sloten tot een strategie "van ver nieuwing en revolutionaire aan passing", aldus de Pravda. De kritiek op Brezjnjev kan vol gens westerse waarnemers ook ten doel hebben oude vertegenwoordi gers van de Brezjnjev-koers naar de geschiedenis te verwijzen om dat zij het nieuwe beleid niet kun nen uitdragen. Er wordt verwezen naar de rellen die de afgelopen da gen in Alma Ata in de republiek Kazachstan plaatsvonden, kenne lijk naar aanleiding van het ontslag van de plaatselijke partijleider, Dinmukhamed Koenjgev, die on der Brezjnjev aan de macht kwam. Het artikel zou als steun zijn be doeld voor het besluit van het Kremlin Koen^jev te ontslaan en te vervangen door een "buitenstaan der", de Rus Gennadi Kolbin, die nauwe banden heeft met Gorbats jov. Woordvoerder Larry Speakes ver klaarde dat soms gesprekken van president Reagan met buitenland se leiders op de band worden opge nomen. Dat gebeurt als er "geen gekwalificeerde notulist" aanwe zig is. Het dient om naderhand een verslag op schrift van deze ge sprekken te kunnen maken. Voorts beschikt het Witte Huis over een video-systeem dat er toe dient mensen in de "situation room", het zenuwcentrum van het Witte Huis, te laten confereren met het militaire commando op het Pentagon. Dat systeem, dat sinds ongeveer tien jaar bestaat, wordt "zeer zelden" gebruikt, aldus Spea kes. In een door Bob Woodward, één van de vasthoudende journalisten in de Watergate-zaak die in 1974 president Nixon tot aftreden noop te, geschreven bijdrage had de Washington Post gemeld dat "een registratiesysteem van hoge kwali teit gebruikt was" bij belangrijke Gebrek aan bewijs tegen Demjanjuk? besprekingen over de buitenland se politiek die president Reagan belegde. Hij liet de mogelijkheid open dat op deze manier inlichtin gen zijn opgeslagen in de kwestie van de wapenleveranties aan Iran. Ruim tien jaar geleden bevond zich in het Oval Office van het Wit te Huis een automatisch registra tiesysteem. De banden met door president Richard Nixon gevoerde gesprekken speelden een beslis sende rol in het schandaal dat tot zijn vervroegde aftreden leidde. Speakes wees er op, dat anders dan in 1974, het systeem dat de ge sprekken van president Reagan kan vastleggen, met de hand inge schakeld moet worden. Naar zijn zeggen is het Witte Huis bereid aan de federale recherche, aan het mi nisterie van justitie of aan de spe ciaal benoemde onderzoeker Walsh al het materiaal te verschaf fen dat zij willen hebben. De vooraanstaande advocaat Lawrence Walsh, die gisteren werd benoemd tot speciaal onderzoeker in de kwestie rond de levering van Amerikaanse wapens aan Iran, be schikt over indrukwekkende ge loofsbrieven. Zo is hij voormalig rechter, is hij topambtenaar ge weest op het ministerie van justitie en speelde hij een belangrijke rol bij de vredesonderhandelingen over Vietnam aan het eind van de m— T7c^ - T J '60. ROME (GPD) - Door persoonlijk ingrijpen van de Italiaanse premier Bettino Craxi heeft het Iraanse vrachtschip 'Iran Jahad' donder dagavond de haven van Genua kunnen verlaten, na een blokkade van een week. De blokkade was veroorzaakt door de aanwezigheid van een verstekeling, die volgens Iraanse dissidenten in Italië poli tiek asiel wilde vragen, maar door de kapitein aan boord werd vastge houden. Na de herhaalde weige ring om de verstekeling, de 22-jari- ge Amir Beish Maksari. aan land te laten gaan of met Italiaanse autori teiten te laten spreken, besloten de havenarbeiders het schip te sabo teren en de uitvaart te beletten. Pogingen van het Rode Kruis en van de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties om met Maksari in contact te komen mis lukten. Functionarissen van de Iraanse ambassade in Rome, die wel met hem spraken, verzekerden dat hij niet van plan was in Italië aan land te gaan en dat hij vrijwil lig naar zijn vaderland wilde terug keren. Craxi's besluit om de haven autoriteiten van Genua opdracht te geven het schip te laten vertrekken viel nadat donderdagmorgen zes Italiaanse passagiers voor een lijn- vlucht naar Rome op het vliegveld van Teheran waren vastgehouden. Volgens de Italiaanse regering heeft Maksari schriftelijk ver klaard geen politieke vluchteling te zijn, maar enkel van plan te zijn geweest in het buitenland werk te zoeken. Van Iraanse zijde zou de verzekering zijn gegeven dat hij uitsluitend zal worden berecht we gens klandestiene ex-patriëring, niet voor politieke vergrijpen. Hierop hieven de havenarbeiders de blokkade op en kon het schip de haven verlaten. JERUZALEM (AP) - Israël be schikt wellicht over te weinig be wijzen tegen John Demjanjuk, de vermeende nazi-kampbewaker met de bijnaarh Iwan de Verschrik kelijke'. Dat heeft de Israëlische minister van onderwijs Yitzhak Na von gisteren gezegd. De 66-jarige Demjanjuk, een ge pensioneerde automonteur uit de Verenigde Staten, staat voor de rechter in Israël op verdenking van oorlogsmisdaden, misdaden tegen de joden en misdaden tegen de mensheid. Hij zou verantwoorde lijk zijn voor de dood van honderd duizenden joden in de Tweede We reldoorlog. Demjanjuk beweert zelf dat hij het slachtoffer van een identiteits verwisseling is en enkele Israëli sche rechters maken zich bezorgd dat er onvoldoende bewijs bestaat dat Demjanjuk de beruchte voor malige kampbewaker van Treblin- ka is. "Het zou een tragedie zijn als hij het niet is," zei Navon in een toe spraak voor een aantal ministers op een bijeenkomst met Nobel prijswinnaar Elie Wiesel. Navon was de eerste topfunctionaris die openlijk verklaarde dat de regering wellicht een fout heeft gemaakt met het proces tegen Demjanjuk. Buitenland kort Grensincident Drie militairen, twee aan Turkse en een aan Griekse zijde, zijn giste ren gedood tijdens een twee uur durend vuurgevecht in het grens gebied bij de Turkse stad Ipsala. Volgens Turkse functionarissen waren twee Griekse soldaten de grens met Turkije overgestoken. Een Turkse grenspatrouille gelast te hen het gebied te verlaten. De patrouille werd toen vanaf Grieks grondgebied onder vuur genomen waarna een schotenwisseling ont brandde met bovengenoemd ge volg. Heidemoorden De Britse politie heeft gisteren de speurtocht naar de lijken van vier kinderen, die zijn vermoord in de jaren zestig, uitgesteld tot het vooijaar. Het zoeken in het gebied tussen Manchester en Hudders- field moest wegens het slechte weer worden gestaakt. De politie1 zei een hoop nuttige informatie te hebben gekregen van Myra Hind- ley, één van de twee daders van de moorden, die dinsdag werd over gebracht uit de gevangenis om te helpen bij het zoeken. Kinderporno Een internationaal vooraan staande Britse kinderarts is in Lon den veroordeeld tot een jaar gevan genisstraf na de bekentenis dat hij zich aan zes strafbare feiten in ver band met kinderpornografie had schuldig gemaakt. ADVERTENTIE Wij geven u kerstideeën in Jaap Kooy's Kerstdorp. De sfeer in huis moet u zelf maken. Deskundigen menen dat de Re publikein Walsh, die in kringen van juristen een bekende persoon is, over de achtergrond en de sta tuur beschikt die nodig is bij het onderzoek naar de vraag of er wet ten geschonden zijn bij de geheime Amerikaanse wapenverkopen aan Iran en het omleiden van de winst daaruit naar opstandelingen tegen de regering van Nicaragua. De nu 74-jarige Walsh bekleedde voor het laatst in 1969 een rege ringsfunctie. Toen stopte hij tijde lijk als particulier advocaat om (achter Henry Kissinger) de twee de man te worden in de Ameri kaanse delegatie bij de Vietnam- onderhandelingen in Parijs. BAZEL - Leden van de milieube weging Greenpeace zijn gisteren in Bazel in een 120 meter hoge schoor steen van het chemische bedrijf Ci- ba-Geigy geklommen. De twee Brit ten en twee Zwitsers, onder wie een vrouwnoemen hun actie een kerstvermaningswakeen zij wil len het ondanks het slechte weer volhouden. Vijf andere Greenpeace-betogers, die zich 's morgens bij de anderen wilden aansluiten, werden door de ordedienst van het bedrijf gepakt en aan de politie overgedragen. Ci- ba-Geigy, een recente Rijnvervui ler, is volgens een woorvoerder van plan tegen de demonstranten een klacht wegens huisvredebreuk in te dienen. (foto anpi Verheugde reacties na vrijlating van Sacharov LANGETABBETJE - Twee leden van het Jungle Commando van Ronnie Brunswijk in Oost-Suriname tonen een ouderwetse kruisboog waarmee ze zich, bij gebrek aan modern wapentuig, moeten behelpen. Brunswijk heeft de Franse autoriteiten ervan beschuldigd om een voor zijn commando bestemde hoeveelheid wapens vast te houden in Frans Guyana, (foto anp> NEW YORK (AP/Rtr/AFP/DPA) - Het nieuws van de vrijlating van Andrei Sacharov en de gratieverle ning voor zijn vrouw Jelena Bon ner is in de westerse en de emi grantenwereld met gejuich ontvan gen, maar tegelijkertijd werd Mos kou opgeroepen meer verdraag zaamheid te tonen jegens andere critici van het Kremlin. De Russische onderminister van buitenlandse zaken Petrovski maakte gisteren bekend dat Nobel prijswinnaar Sacharov na bijna ze ven jaar interne ballingschap in Gorki vrij man was en weer naar Moskou mocht. Mevrouw Bonner, die was verbannen voor laster te gen de Sowjet-Unie, werd gegra tieerd en mocht haar man vergezel len. Witte-Huiswoordvoerder Larry Speakes zei „verheugd" te zijn. „Wij juichen dit toe als een per soonlijke overwinning van moed voor de principes van de mensen rechten die het tweetal publieke lijk heeft geïllustreerd". Hij zei dat de VS echter moesten constateren dat „het systeem van schending van de mensenrechten voortduurt. Er zijn nog talloze anderen die ge vangen zitten om geen andere re den dan hun wens om hun stand punt te uiten". Warren Zimmermann, hoofd van de Amerikaanse delegatie op de Helsinki conferentie in Wenen, zei het veel belangrijker te vinden dat de Sowjet-Unie op een gegeven ogenblik zou ophouden met het maken van gebaren, en zich werkelijk zou gaan houden aan de Slotakkoorden van Helsinki. Het Internationale Sacharov Co mité, een organisatie van Oosteu- ropese ballingen en Denen die in Kopenhagen gevestigd is, noemde het besluit van Moskou „een sig naal voor grotere tolerantie jegens critici in de Sowjet-Unie onder par tijleider Michail Gorbatsjov". De Nederlandse regering zei „ui terst gelukkig" te zijn met de vrijla ting en zei verder nog te hopen dat de situatie van anderen die onder benarde omstandigheden leven in de Sovjet-Unie eveneens zal wor den verlicht. De mensenrechtenorganisatie Amnesty International verwel komde het nieuws eveneens en drong er tegelijkertijd bij het Kremlin op aan het echtpaar geen voorwaarden op te leggen. Amnes ty zei dat zeker 600 ADVERTENTIE Ook kerstgroepen uit Mexico, Tsjechoslowakije en vele andere landen vindt u in het Kerstdorp te Lisse. SU worden vastgehouden om hun politieke overtuiging. Het werkelij ke cijfer kan echter veel hoger lig gen omdat de organisatie niet be schikt over alle informatie. „Am nesty International herhaalt zijn oproep voor een algemene amnes tie voor iedereen in Rusland die ge vangen zit voor het geweldloos ge bruik maken van zijn mensenrech ten". Waarnemers zien het besluit als een teken dat de Sowjet-leiding nu ook op het gebied van de mensen rechten een offensief wil ontkete nen. Sinds het aantreden van Gor batsjov die Sacharov persoonlijk op de hoogte stelde van de vrijla ting hebben de Sowjet-autoriteiten verscheidene vooraanstaande dis sidenten vrijgelaten. Zo kwam de joodse activist Anatoli Sjtsjaranski in februari vrij in het kader van een „spionnenruil" tussen Oost en West. In oktober kreeg de dissiden te natuurkundige Joeri Orlov on der een soortgelijke regeling toe stemming naar het westen te emi greren, terwijl de dissidente Sow- jet-dichteres Irina Ratoesjinskaja deze week naar Londen mocht ver trekken. Volgens waarnemers is het op heffen van Sacharovs verbanning ook bedoeld om tegenwicht te bie den aan de westerse kritiek na de dood van de dissidente arbeider- schrijver Anatoli Martsjenko, die onlangs in de strafgevangenis van Tsjistopol overleed. De bekendma king van Martsjenko's overlijden dat tot verontwaardigde reacties in het westen leidde volgde kort na dat de de autoriteiten Martsjenko's vrouw, Larisa Bogoraz, het aanbod hadden gedaan met de familie naar Israel te emigreren. De in West-Duitsland woonachti ge Russische schrijver Lev Kope- lev deelde gisteren mee dat de dis sidente Krim-tartaar Moestafa Dzjemiljov is vrijgelaten. Dzjemil- jov heeft 15 jaar in gevangenschap en verbanning doorgebracht. De 44-jarige Dzjemiljov is een van de leiders van de nationale be weging van Krim-Tartaren, die ij veren voor terugkeer naar de Krim. De Krim-Tartaren werden in 1944 door Stalin gedeporteerd naar Cen traal-Azië en Siberië op beschuldi ging van collaboratie met de Duit se bezetters in het gebied. Het ge hele Krim-Tartaarse volk werd in 1967 gerehabiliteerd, maar het kreeg geen toestemming naar zijn oorspronkelijke woongebieden op de Krim terug te keren. ADVERTENTIE TEL AVIV - Nog niet zo lang gele den konden de Saoedische heer sers bij wijze van spreken boven op hun kamelen het zanderige ko ninkrijk overzien. Maar met de snelheid van een renpaard is de mi litair-strategische balans in het Midden-Oosten dë afgelopen twin tig jaar veranderd. Met vliegende radarspionnen van Amerikaanse makelij (AWACS) loeren de Saoe di's sinds kort in de wijde omtrek het luchtruim af. En als het meezit, kan Saoedi-Arabië over een paar jaar met van de RDM-werf van sta pel gelopen duikboten de haar om ringende zeeën bespieden. door Taco Slagter Te land, ter zee en in de lucht heeft het regime in Riad de laatste acht jaar kosten noch moeite ge spaard om het land doeltreffend te- kunnen verdedigen. Want de Saoe di's proberen de staten van de wa penaankopen er altijd van te over tuigen dat het om de defensie van dit woestijnkoninkrijk gaat. En dat het geenzins in de bedoeling ligt met al die honderden tanks, raket ten, gevechtsjagers en corvetten een ander land te overvalllen. In dit verband Israël opvoeren lokt in alle Arabische landen het bezijden de waarheid liggende antwoord uit dat Jeruzalem de agressor is. Voor de verdediging van het Ara bisch schiereiland is de laatste acht jaar een. lieve cent neergeteld. De uitgaven voor de bewapening schommelden in de jaren tachtig tussen 17 en 22 miljard (olie)dollars (per jaar). Geen kattepis voor een weliswaar groot, maar relatief zeer dun bevolkt land (7 miljoen), dat slechts over een leger van 90.000 man beschikt. Wat valt er eigenlijk te vrezen? En waarom nu ineens onderzeeërs? Voor elk land in het Midden-Oos ten zijn er redenen genoeg om be zorgd te zijn over de nationale vei ligheid. Saoedi-Arabië wordt om geven door naties die haar vijandig kunnen zijn of daarvan al blijk hebben gegeven. In de Golfoorlog is dat Iran. Doodsbang zijn de Sa oedi's voor het overslaan van de is lamitische revolutie volgens Iraans model. Maar ook Irak is in zekere zin een bedreiging. Het onderlinge wantrouwen en de politieke insta biliteit in de Arabische landen is al tijd groot geweest en vandaar dat Riaad ook vanuit een militaire be nadering met alles rekening houdt. Machtsstrijd Zo is Saoedi-Arabië bedacht op de toenemende invloed van de Sowjet-Unie in Zuid-Jemen. In de visie van de woestijnheersers moet Koning Fahd - minder petroleumdollars - het land niet alleen tegen een gods dienstige, maar ook tegen een com munistische revolte worden be schermd. Zelfs botert het niet tus sen de kleine Golfstaten en emira ten, waarmee de Saoedi's in 1981 een militair samenwerkingsver band (GCC) aangingen. Maar ook van binnenuit kan de monarchie aan het wankelen worden ge bracht. Nu er miljarden petroleum dollars binnen het hof en de daar aan verwante kliek minder vallen te verdelen, is een machtsstrijd niet uitgesloten. Onderzeeërs zul len echter weinig bijdragen aan de standvastigheid van de troon, ten zij koning Fahd er in roerige tijden mee wil 'onderduiken'. Nee, die duikboten passen in het opbouwschema van de Saoedische marine, die een hoge prioriteit heeft gekregen. De Golfoorlog heeft het regime ervan bewust ge maakt dat de duizenden kilome ters kust langs de Rode Zee en de Perzische Golf het grotendeels on bewoonde land uitermate kwest- baar maakt. Een adequate maritie me strijdkracht moet niet alleen deze 'natte' grenzen, maar ook de toenemende export van olie via de aan de Rode Zee gelegen haven Yanbu beschermen. Bovendien willen de Saoedi's de militaire scheepvaart van andere landen in de belangrijke olieroutes van beide zeeën goed kunnen blijven contro leren. En hoe kan dat beter met on zichtbaar voortzoevende vaartui gen voorzien van Hollands elektro nisch vernuft. Maar nu de vraag of het kabinet- Lubbers en een in meerderheid welwillend parlement - werkzoe kenden in de noodlijdende scheepsbouw hijgen hen in de nek - mee moeten doen aan de wapen wedloop in he Midden-Oosten. Is het wel verantwoord in dit hecti sche gebied de al bomvolle wapen kamers met alweer een 'juweeltje' van militair-maritieme techniek uit te breiden. En als Riaad wel wa pentuig mag kopen, waarom Israël dan niet? Vette winsten Aan die wapenrace zou subiet een einde moeten komen. Maar dat is gemakkelijker gezegd dan ge daan. Zolang onze bondgenoten er tegen vette winsten niet genoeg van krijgen het Midden-Oosten van de modernste en dus nog meer vernietigende wapens te voorzien, is het voor Nederland heel zuur ten koste van veel werkgelegenheid een vorstelijk bod voor zes duikbo ten om morele motieven af te slaan. Het Midden-Oosten op poli- tiek-rationele gronden te vrijwaren van nog meer wapentuig zou een gemeenschappelijke Europees- Amerikaans beleid moeten zijn. Door te beweren dat er dan wel an deren in het 'gat' in de markt dui ken is een te doorzichtige drogre den die de bewapeningsspiraal niet zal doorbreken. Verantwoord kan de leverantie van de duikboten in zoverre zijn, als de redenering wordt gevolgd dat Saoedi-Arabië een westers geö- rienteerd land is en het Europa en Amerika er veel aan gelegen is dat zo te houden. Alleen al vanwege geo-politieke redenen is het van groot belang Saoedi-Arabië te be hoeden voor elke vorm van extre misme. Wapens die dat belang kunnen verdedigen hebben een ze kere rechtvaardigingsgrond. Van daar dat het ministerie van buiten landse zaken in Jeruzalem woens dagavond een formeel en politiek inhoudloos protest tegen het op handen zijnde contract met RDM liet horen. Ook Israël ziet de waar de van een gematigd Saoedi-Ara bië in relatie tot de stabiliteit in hét Midden-Oosten.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 7