'Televisie heeft de tragiek van wegwerpartikel
Ria Bremer: 'We willen
geen doktertje spelen'
De liefde van moeder Teresa
TV-RUBRIEK
Jos Brink maakt Havelaar-musical
'De vijfde van Purper'
boeit de hele avond
Pianist met grandeur
ZATERDAG 20 DECEMBER 1986
PAGINA 33
Eerste Kerstdag is van de kerst
dagen de plechtige. We zien op
de televisie de kersttoespraak
van de paus, gevolgd door kerst
zang uit Polen (dat komt om de
een of andere reden altijd uit Po
len!), waarna de EO het heft in
handen neemt en zulke program
ma's presenteert als een Ronduit
Kerstspecial met voorspelbare
kerstmannen en -vrouwen als
mr. Joseph Luns, majoor Boss-
hardt (die allang geen majoor
meer is, zoals Juliana allang geen
koningin meer is) en Eva den
Hartog, gevolgd door program
ma's over zwarte en blanke ge
handicapten in Namibië, geloofs-
vervolgden in de Sovjet-Unie,
een film over ouders met een
zwaar gehandicapt kind, een
kerstconcert en een (Fins) kerst
verhaal.
Stemmige programma's, zon
der jolijt.
Anders kun je de kerstdagen
net zo goed afschaffen, als zij niet
in de televisieprogramma's gere
flecteerd worden.
De VARA denkt daar blijkbaar
anders over, als niet-gekerstende
zendgemachtigde, want zij zendt
het boekenprogramma van Bou-
dewijn Büch uit, gevolgd door de
musical 'De zoon van Louis Da
vids'.
Op de daaropvolgende tweede
kerstdag (de dag waarop zelfs
weer gesport mag worden, dus
wel een heel frivole dag) zijn alle
remmen los, want dan doen de
TROS en de KRO er helemaal
niets meer aan. Ik wijs hier even
op bij voorbaat op, omdat zo'n
doordeweekse dag als de afgelo
pen donderdag, de 18de decem
ber, in feite veel meer 'kerst'
ademde dan zo'n tweede kerst
dag op de televisie. De EO zond
bijvoorbeeld 'De Bergrede' uit,
en 'Toren van Babel', tegen abor
tus, wat wel heel toepasselijk
was in verband met de kerstda
gen, want stel je voor! Dan had
den we nooit kerstdagen gehad,
ook geen witte! Maar het was
toch vooral de KRO op Neder
land 2 die voor een voorbarige
kerststemming zorgde, met 'Er is
meer tussen hemel en aarde' ge
volgd door een anderhalf uur du
rende documentaire over Moe
der Teresa.
In het eerste programma, ge
presenteerd door Milou van
Sprang, spraken jongelui over
hun inspiratie, en een van hen
was een jeugdige, maar al wel be
baarde totaaldienstweigeraar
van een zo zonnige natuur, datje
er als kijker verstandig aan deed
je met zonnebrandolie in te sme
ren om geen derdegraadsver
branding op te lopen. Een positi
vo in optima forma! Zelfs de tijd
die hij als totaalweigeraar in de
gevangenis had doorgebracht
(weinig korter dan de doorsnee-
vrouwénverkrachter of de door
snee-roofovervaller in de cel
pleegt te zitten), was hem uitste
kend bevallen, omdat hij daar op
zijn gemak had kunnen stude
ren: Russisch. Bovendien kon hij
met zijn zonnige humeur zijn
medegevangenen nog wel ens
opbeuren! Liefde moet in daden
worden omgezet, zei Moeder Te
resa in het volgende programma,
dus daar voldeed die totaalwei
geraar aardig aan, zij het nog niet
op de wereldomvattende wijze
waarop Moeder Teresa dat doet,
met haar Orde van de Missiona
rissen van de Naastenliefde. Zij
werd geboren in 1910 in Skopje
in Macedonië toen dat nog Al-
baans was, is zelf daardoor van
Albaanse afkomst, maar spreekt
wel uitstekend servokroatisch,
zoals zij ook uitstekend Engels
en Bengaals spreekt. Daarom is
de kwalificatie van 'een eenvou
dige vrouw' wat misleidend. Uit
haar manier van praten blijkt dat
zij zeer intelligent is, ook al de
den haar eenvoudige filosofieën
even denken aan die van de tuin
man in de film 'Being there', ge
speeld door Peter Sellers. „Het
gaat niet om het geven, maar om
hoeveel liefde we in het geven
leggen", en: „Heiligheid is een
plicht voor ons allemaal".
Wat ik niet wist, was dat Moe
der Teresa en haar orde ook bui
ten India zeer actief zijn, en in 60
verschillende landen over 230
huizen met 1650 zusters beschik
ken, zonder ooit geld aan te ne-
O
men van overheid of kerk. Zij
straalt onmiskenbaar iets bijzon
ders uit, zoals ze met haar mooie,
doorgroefde gezicht, vooroverge
bogen, heen en weer vliegt van
India naar Guatemala naar Ame
rika naar West-Beiroet, waarbij
zij zich met hetzelfde vanzelf
sprekende gemak als waarmee
Mahatma Gandhi dat inderdaad
deed, tussen de meest uiteenlo
pende gezelschappen beweegt,
of dat nu krankzinnige Libanese
kinderen zijn of Amerikaans uni
versiteitsvolk dat haar een ere-
doktoraat verleent. Daarbij is zij
niet te beroerd een bedje schoon
te poetsen, of een te gemakkelij
ke stoel het tehuis uit te slepen,
want de filosofie van haar Orde is
dat niet alleen de armsten van de
armen geholpen moeten worden,
maar dat dit door de missionaris
sen ook in armoede moet worden
verricht. Een bijzondere vrouw,
die in 18 jaar tijd de hele bevol
king van Purmerend (42.000
mensen) in Calcutta van de straat
opraapte, te beginnen bij de eer
ste, die zij in een gehuurde ka
mer onderbracht. 'Waarom doe
je dit?', vroeg hij haar, waarop zij
antwoordde: 'Omdat ik van je
hou'. Een typisch kerstprogram
ma dus...
Jos van der Valk neemt afscheid van KRO
HILVERSUM (GPD) - Tussen
succesvolle televisieprogram
ma's als Piste en de 1-2-3-Show
zitten zo'n dertig jaar. maar
toch stond er achter die - en
nog vele andere - amusements
programma's de naam van één
man: Jos van der Valk. Stond,
inderdaad, want Van der Valk
neemt na al die jaren en al die
successen afscheid als regis
seur en programmamaker bij
de KRO. Gaat nu wat bijkomen
in de vut. Deze week was er
een informeel afscheid van de
naaste medewerkers; officieel
zit de KRO met ingang van 1
januari zonder de man die van
af 1954 als regisseur en produ
cent het beeld van het KRO-tv-
amusement bepaalde. Een af
scheid zonder toeters en bel
len, want: „Die zie ik liever in
mijn shows". -
Jos van der Valk: "Hoe ik bij de
KRO-tv terecht ben gekomen? Ge
woon door het schrijven van een
sollicitatiebrief. Plotseling was die
televisie er en ik had altijd al erg
sterke banden met film en theater.
Mijn vader was filmcriticus in Den
Haag en ik had een heel natuurlij
ke liefde voor het beeld. Televisie
gaat ook met beelden, dus ben ik
maar gaan schrijven. Vrij snel
kreeg ik een briefje eens te komen
praten en wat later kon ik begin
nen als assistent-regisseur".
Televisie stond in het begin van
de jaren '50 echt nog in de kinder
schoenen. Er waren wat mensen
die iets hadden opgestoken bij de
experimentele uitzendingen van
Philips, maar een gerichte oplei
ding bestond niet. Bestaat nog
steeds niet overigens.
"Toen ik in 1954 bij de televisie
kwam, waren de amusementspro-
i der Valk: energievretend vak
gramma's echte probeersels. Later
werd dat meer serieus aangepakt,
begon er lijn in te komen".
"Bij de Nederlandse televisie
blinkt men echt niet uit in het op
leiden van nieuw talent. Ik denk
dat anno 1986 de tv vraagt om goed
opgeleide regisseurs en program
mamakers. Hoe beter onderlegd
die mensen zijn, hoe meer een ech
te televisiecultuur zal kunen gaan
doorstralen. Ik zie niet dat je voor
een groot aantal beroepen een be
hoorlijke opleiding moet hebben,
wat voor tv-maker niet nodig blijkt
te zijn. Natuurlijk zijn er natuurta
lenten, maar ik denk toch dat je
een basis moet hebben om vandaar
uit te kunnen werken"
Eén van de meest aansprekende
programma's die u heeft gemaakt
was Piste. Luid en duidelijk werd
dat aangekondigd. „Jos van der
Valk presenteert...Piste". Hoe lang
heeft u dat programma gemaakt?
"Ik weet het niet helemaal zeker.
Ik denk zeventien of achttien jaar.
Echt puur amusement, gemaakt
door Nederlanders. Natuurlijk zon
den wij toen ook al buitenlands
werk uit. Maar dat was wel echt
amusement. Nu is dat veel meer
vervangen door kortere series,
maar de trend is natuurlijk ook
verschoven"
"Als we nu een programma als
Piste zouden moeten maken, zou
ik zelfs als maker moeten zeggen
dat het niet meer te betalen is. Dat
is ook uiteindelijk de reden waar
om we er mee gestopt zijn, het
werd te duur".
Wegwerpartikel
"Televisie heeft natuurlijk de tra
giek van een wegwerpartikel, maar
wij maakten programma's om een
zo groot mogelijk publiek te gerie
ven. Ik weet dat er uitzendingen
waren waardoor je echt heel Ne
derland voor de buis kreeg. Het
kijkgedrag is veranderd en ik zie
het nu als een gezonde ontwikke
ling dat men niet meer constant
achter de kijkkast zit".
"Het wonderlijke aan de Neder
landse tv is dat we vooral in de
amusementshoek programma's
maken die er echt uit knallen.
Neem Van Kooten en De Bie, dat is
uitzonderlijk goed. Mijn laatste
grote show die ik heb laten opstar
ten, de 1-2-3-Show, dat was grote
klasse. Hetzelfde geldt voor de
Playbackshow of Wedden Dat.
Daar kunnen we echt met de bes
ten in mee. Ook als je kijkt naar
hoe bijvoorbeeld een programma
bij Teleac wordt gemaakt, waar
over echt is nagedacht hoe je een
taalcursus aantrekkelijk kunt
brengen. Of neem het wekelijkse
schooltelevisie-journaal, dat heeft
een presentatie en een frisheid
waaruit blijkt dat we het dus wel
kunnen"
Verantwo ordelij k
"Televisiemaken is voor mij een
heel energievretend vak geweest,
ik ben me elke keer heel erg be
wust geweest van de verantwoor
delijkheid. Juist omdat je niet be
zig bent met wereldverbeterende
zaken, maar omdat je mensen moet
zien te verstrooien, waarbij je
hoopt iedereen een plezier te doen.
Elk programma dat ik heb ge
maakt bracht steeds weer die span
ning van blijft het goed, blijft het
van niveau. Als je niet constant op
het vinketouw blijft zitten, ben je
het na twee uitzendingen meteen
kwijt. De manier waarop ik tv
maakte was voor mij echt slo
pend".
"De terreur van de kijkcijfers?
We maakten programma's om een
zo groot mogelijk publiek te gerie
ven. Als tv-maker heb je alleen
maar de kijkcijfers als maatstaf, in
derdaad, als een soort applausme-
ter. Ik kan dan zien, daar heeft een
groot publiek naar gekeken en ze
hebben ervan genoten ook. Ik
koop echt niets voor goedwillende.
Alles bespreekbaar in 'Vinger aan de pols'
HILVERSUM (GPD) - "In 'Vinger
aan de pols' willen we beslist geen
doktertje spelen. We laten in het
programma mensen zelf aan het
woord over hun ziekten, hun pro
blemen. Natuurlijk laten we ons
daarin wel leiden door deskundi
gen, maar daarvan merk je op het
scherm niets. We wilden niet de
medicus achter de tafel".
door
Renate van Iperen
Ria Bremer is vanaf het eerste
uur betrokken geweest bij 'Vinger
aan de pols', dat nu bezig is aan het
zesde seizoen. Zij won onlangs een
Spaanse prijs, de Premio Ondas
voor de uitzending, waarin het
meisje Anjo, dat aan leukemie
leed, centraal stond. „Het was onze
eerste grote prijs. Dat programma
was ook het beste dat we ooit ge
maakt hebben", vindt Ria Bremer.
Ze is er van overtuigd dat elk on
derwerp in principe in aanmerking
komt voor 'Vinger aan de pols'.
"We hebben nog nooit een onder
werp hoeven laten schieten. De
manier waarop mensen over hun
ziekten praten,is daarbij van groot
belang. Dat gaat van mens tot
mens. Neem die uitzending over
erectie-stoornissen. Je kunt den
ken: moet je nou om zeven uur 's
avonds praten over een slappe pie
mel? Maar de man, die daar over
sprak, deed dat zo gevoelig, zo
emotioneel, zo zindelijk. Het werd
als het ware ons aller probleem. En
op die manier kun je zo'n onder
werp wel degelijk brengen".
staren alle mensen naar uw gulp.
We willen koste wat kost voorko
men dat mensen spijt krijgen als ze
's avonds voor de buis zitten. Heel
vaak overheerst echter het gevoel
van opluchting: ze hebben hun
verhaal eindelijk eens kunnen ver
tellen. In al die jaren is het nog
nooit voorgekomen, dat iemand
achteraf verdrietig was dat hij had
meegewerkt".
De reacties vanuit de medische
wereld zijn nooit afkeurend. De
redactie van 'Vinger aan de pols'
krijgt zelfs regelmatig van artsen
mensen aangedragen.
De houding is positief, want we
hoeven maar te bellen en hoe hoog
geleerd of middelgeleerd de arts
ook is, ze hebben altijd alle tijd
voor ons. Dat is echt fantastisch,
want wij zijn volledig van hen af
hankelijk. Ik ben immers geen me
dicus. maar journalist", zegt Ria
Bremer.
Na bijna zes jaar 'Vinger aan de
pols' heeft Ria Bremer uiteraard
heel wat ellendige ziektes van heel
nabij meegemaakt. Bekruipt haar
daarbij soms niet een gevoel van
paniek? „Ik kan inderdaad heel ge
roerd, heel verdrietig zijn. Het
glijdt niet langs je af, maar ik lig er
slechts zelden wakker van. Ver
pleegsters zien toch ook heel veel
ellende? Misschien heet het har
den".
Emotioneel
"Wat mij elke keer weer opvalt,
is dat mensen die heel veel verdriet
hebben, veel sterker zijn dan dege
ne die er tegenover zit te luisteren.
Zij hebben vaak al zoveel ver
werkt. Ze geven mij het gevoel dat
het toch wel schandelijk zou zijn
als ik daar nou een beetje emotio
neel zou gaan zitten doen. Die
mensen hebben mij heel sterk ge
maakt. En ik denk dat de uitzen
ding naar de kijker toe hetzelfde ef
fect heeft".
Met alle mensen heeft Ria Bre
mer na afloop van de uitzending
nog wel eens contact. Ze vraagt
ook om op de hoogte gehouden te
worden. "We vieren het feest mee
als het goed gaat, maar we verlie
zen natuurlijk ook af en toe ie
mand. In een aantal gevallen ben
ik bij de uitvaart geweest. In een
enkel geval heb ik een kind dat net
de moeder had verloren, mee naar
mijn eigen huis genomen. Ik ben
echt geen moeder Theresa of Flo
rence Nightingale. Maar zoiets doe
je nu eenmaal, als dat nodig is".
Opluchting
"Wel is de gouden regel, dat wp
alle mensen tevoren waarschuwen.
Tegen die meneer hebben we ge
zegd: denk er wel om, als u daar
over spreekt en u loopt de dag na
de uitzending naar de bakker, dat
UTRECHT (GPD) - Jos Brink komt volgend jaar ok
tober met een musical-bewerking van Multatuli's ro
man Max Havelaar. Het moet een grootse show wor
den, een miljoenenproduktie met vijfendertig mede
werkers, uitgebreid ballet en orkest en extravagante
en exotische decors en kostuums.
Volgens producent Hans Tobi leent deze klassieke
Nederlandse roman, die de misstanden in het kolonia
le Nederlandsch-Indië van 1860 aan de kaak stelt, zich
uitstekend voor een dergelijke bewerking. "Zelden
schreef iemand zo'n geestig, indringend, onthullend
en knap boek. Reden om je in het Multatuli-jaar af te
vragen: Waarom heeft daar nooit iemand een musical
van gemaakt...?"
denigrerende stukjes achteraf in
kranten. Het gaat mij er om, wat
vindt de kijker van het programma
dat ik heb gemaakt".
"Ik ben zeer stellig in mijn idee
dat er een grote tegenstelling be
staat waarom mensen een televisie
kopen en de omroepen nu hun pro
gramma's maken. Ik denk dat de
meeste mensen een televisie heb
ben om beelden in huis te krijgen
en daarmee vermaakt te worden.
Bij de omroepen staat het geven
van informatie nu voorop, maar
dan wel in de zin van journalist
spelen. Die groepen journalisten,
die machtig aanwezig zijn binnen
de tv, vormen naar mijn idee een
soort multinational. Ze willen de
macht. Maar ik zie de tv-journalis-
ten alleen maar achter de feiten
aanhollen en altijd alleen maar re
gistreren wat er plaatsgevonden
heeft, nooit kijken ze vooruit".
Veel reizen
- Wat gaat er na morgen gebeu
ren met U?
"Ik draai nog door tot de laatste
dag van dit jaar. Daarna ga ik afkic
ken. dat dwangmatige van een
agenda kwijt zien te raken. Ik ga
veel reizen, gewoon overal heen
met een klein koffertje met wat
spullen. Over mijn opvolging is
niets geregeld in die zin, dat ik niet
weet of er een opvolger voor mij
komt. Er hadden natuurlijk jonge
mensen moeten zijn met wie ik een
aantal jaren geleden was gaan sa
menwerken en van wie er nu mis
schien één zou zijn die enorm veel
kwaliteiten zou hebben. Jammer
dat dat er niet is. Veel omroepen
werken nu ook met producenten
van buiten, daardoor kun je ook
wat meer afstandelijk reageren op
dat werk".
"Natuurlijk zou het een leuk ge
voel zijn als je mensen zou kunnen
helpen in hun carrière op een ma
nier zodat ze later kunnen zeggen,
ik heb van hem toch een grote duw
in de juiste richting gekregen.
Maar ik heb vrede met het feit dat
dat niet zo is. Ik ga toch echt met
een tevreden gevoel weg bij de
KRO, tevreden met alles wat ik
heb kunnen doen. Of ik echt nooit
meer iets voor en met het medium
ga doen? Dat weet ik nog niet, zeg
nooit nooit, maar eerst ga ik de din
gen doen waar ik door al dat werk
nooit zoveel tijd voor heb gehad".
De makers menen dat de inhoud niets aan actuali
teit heeft ingeboet. "De misstanden die Multatuli be
schreef, bestaan nog wel degelijk".
Jos Brink, mede-tekstschrijver Frank Sanders en
ontwerper Jan Aarntzen hebben reeds een studiereis
naar Java ondernomen. De Indische sfeer van de Ja
vaanse vorstenhoven van die dagen moet zo authen
tiek mogelijk gestalte krijgen, evenals "de sobere,
zware rijkdom van de Amsterdamse kooplieden".
Jos Brink (als Max Havelaar), Frank Sanders, Lucie
de Lange en Jerome Reehuis spelen de belangrijkste
rollen. Horst Mentzel tekent voor de regie. Henk Bok-
kinga componeert de muziek.
'De vijfde van Purper' van cabaret Purper. Spelers: Erik Brey, Bart Kie
ne, Frans Mulder, Karin Bloemen en Adelheid Roosen. Gezien op 19 de
cember in de Leidse Schouwburg. Aldaar nog te zien op 20 december.
LEIDEN - Slechts het toeval kan de 5 leden van Purper bij elkaar
hebben gebracht. Ze contrasteren allemaal met elkaar. Ze hebben
een voorstelling gemaakt die even grillig is als de samenstelling
van de groep. Hij duurt tot elf uur en hij boeit tot elf uur.
In het toneeljargon komt de term 'vierde wand' voor. Het is de
fictieve wand die het toneelpodium van de toneelzaal scheidt. Wij
zitten in de zaal, daar staat Hamlet en Hamlet doet net of hij niet
weet dat we naar hem kijken. Purper hief niet alleen, zoals veel
cabaretgroepen, die vierde wand op maar ook een aantal andere
wanden/conventies. Men becommentarieerde eikaars prestaties
en de eigen prestaties ("dit heb ik geschreven") maar stelde ook
het medium cabaret ter discussie (Bart Kiene): "waarom altijd
maar dwangmatig leuk zijn"? Het voorafgaande klinkt een beetje
akelig maar Purper wist het zeer aanvaardbaar te maken. Boven
dien slaagde Purper erin ook die allerlaatste wand te slechten
waardoor je het idee had de dames en heren cabaretiers zeer per
soonlijk te hebben leren kennen.
Voor de pauze zette Purper een groot vraagteken neer of de
samenhang moest zitten in de 'medeklinker-filosofie' van Erik
Brey die alles op die wijze met elkaar in verband wist te brengen
Na de pauze kwam de samenhang gaandeweg aan het licht. Bart
Kiene tastte de grenzen van het medium op zeer extreme manier
af. Hij danste zelfs in sarong een Balinese dans en begeleidde de
anderen met gezongen kerklatijn. Karin Bloemen ontfermde zich
over het incest-thema, Erik Brey schitterde met drie prachtig klas
sieke cabaretliedjes over het thema vader-zoon, Frans Mulder
volgden we in zijn 'Broadway'-illusie en Adelheid Roosen las ons
keer op keer woedend de les.
Met Karin Bloemen en Adelheid Roosen in de gelederen (de
televisie is een onbarmhartige etiketten-plakker) had ze gemakke
lijk op zeker kunnen spelen. Dat heeft ze niet gedaan. Het resltaat
is een avondje bijzonder cabaret. En Karin Bloemen en Adelheid
Roosen overtuigen zeer.RADBOUD ENGBERSEN
Aquiles Delle Vigne:
Eerste recital in een Liszt-cyclus door Robert Szreder, viool en Aquiles
Delle Vigne, piano. Gehoord op 19 december in de kapelzaal van K&O.
LEIDEN - Een interessant programma lieten Robert Szreder en
Aquiles Delle Vigne gisteravond in de kapelzaal horen. Weliswaar
zijn er dit jaar diverse festivals en concoursen gewijd aan de hon
derd jaar geleden gestorven Franz Liszt, maar nu werd getoond
dat hij niet alleen pianovirtuoos was. Voor viool en piano schreef
hij verscheidene stukken, waarvan er twee op deze avond ten ge
hore werden gebracht. Als eerste "La Notte", een stuk dat Liszt
voor de begrafenis van zijn dochter heeft gecomponeerd en dat
opvalt door zijn donkere klankkleur. In het begin worden de
doodsklokken in de piano omlijst door langzame dubbelgrepen op
de lage snaren van de viool, als ware die een cello. Uit het sombere
cis klein klimt de viool moeizaam chromatisch op naar het meer
heldere E groot, maar als de zon lijkt door te breken komt de piano
weer met zijn donkere klanken, waarna een paar doffe pizzicato's
in de viool aan alles een eind maken. De Poolse, in Nederland
wonende violist Robert Szreder wist in zijn introverte speelmanier
de spanning vast te houden, goed aangevuld door de van oor
sprong Argentijnse pianist Aquiles Delle Vigne. Deze laatste had.
zoals bij Lizst te verwachten is, zijn handen vol aan de pianopartij,
evenals in het volgende stuk, het Grand Duo Concertant voor
viool en piano. Dit laatste is meer een bravourestuk met variaties
afwisselend voor de vioolvirtuoos en de klavierleeuw. Robert
Szreder speelde op beheerste doch pittige wijze zijn partij, die met
zeer violistisch is gecomponeerd, maar toch overtuigend over
kwam.
De pianist had tot hiertoe ook al het een en ander gepresteerd,
maar na de pauze was hij ook als solist te horen. Overtuigend was
het grote gebaar dat hij in de muziek wist te leggen. Aquiles Delle
Vigne heeft een stevige aanslag en een volle toon, maar hij kan ook
poëtisch spelen zoals bleek in de Consolations nr. 3 en 4. Bijzonder
was zijn interpretatie van de polonaise nr. 1 in c klein, door het
aristocratische karakter en het goed gedoseerde rubato (ritmische
vrijheden
FRANK DEN HERDER
