Kitsch, kunst en kolder in 'Haagse' Fassbinder Gheress stelt stilering boven emotie Meer dan 23 miljoen voor meisjesportret KOORKLANKEN ROND DE KERST Fotograaf Nijhoff overleden Stormloop op opera Conflict op Vrije Academie DONDERDAG 11 DECEMBER 1986 KUNST PAGINA 21 'Druppels op gloeiende stenen' van Rainer Werner Fassbinder als pro ject van Het Gebeuren. Met: Roclant Radier, Bas Voets, Heieen Humme- len en Elfi de Mey. Regie: Maarten Verhoef. Vormgeving: Floor Oskam. Gezien op 9 december in het theater aan de Haven, Den Haag/Schevenin- gen. Aldaar 10,11,12 en 13 december nog te zien. Van 22 t/m 24 januari in de Toneelschuur, Haarlem en van 26 t/m 31 januari in Frascati, Amster dam. DEN HAAG - Van de in 1982 overleden filmer en schrijver R.W. Fassbinder is vorig jaar een tot dan toe onbekende toneel tekst gevonden. Als project van Het Gebeuren, het Haags cen trum voor spreiding van actuele theaterkunst, is dit nog niet eer der in Nederland opgevoerde stuk vorige week in première ge gaan. De jonge toneelmaker Maarten Verhoef tekent voor de regie. In een interview bekritiseert hij het toegepaste realisme van de we reldpremièrevoorstelling van vo rig jaar in Keulen. Voor zijn ei gen regieplan heeft hij daaruit de nodige consequenties getrokken door in elk geval een realistische spelopvatting angstvallig te ver mijden. Het resultaat is een olijk spektakel geworden, waarin met ironische afstandelijkheid het hopeloze gevecht tegen de alle daagsheid in drie relaties breed wordt uitgemeten. Het is een voortdurend lonken naar kitsch, kunst en kolder; vooral ook door de vormgeving van de plaats, waarin het geheel gesitueerd is. Men speelt als het ware in een op de grond gelegd schilderij, waarop een natuurta fereel met weelderige persona ges zijn afgebeeld. Naar achter toe loopt dit schilderij schuin te gen de wand op; van dit enigs zins hellende vlak maken vooal de beide actrices op kolderieke wijze gebruik. Centraal staat de verhouding tussen twee mannen. De vijfen- dertigjarige Leopold neemt de twintigjarige Franz mee naar zijn woning. In de eerste scène zijn we getuige van de versierpogin gen van Leopold, die tot een langdurige relatie leiden. De tweede scène speelt enige tijd la ter; er blijken dan al volop we derzijds irritaties ontstaan, waar na het beruchte stadium wordt bereikt: niet meer mèt en niet meer zonder elkaar kunnen le- De situatie wordt nog ingewik kelder, als de ex-partners van de ze mannen verschijnen; Anna en Vera. Anna probert Franz tot een huwelijk te overreden. Vera wil na een al langdurige relatie met Leopold de draad weer oppak ken. Franz neemt gif in en sterft onder luid geschal van Handels 'Hallelujah' - een scène, die door de gekozen speelstijl allerminst aangrijpend is. Roelant Radier geeft aan zijn rol net dat beetje schmierende overdrijving mee, dat voor de kennelijk nagestreef de hilaritiet goed van pas komt. Bas Voets toont zich geschikt voor de rol van de pruiler, die zijn verdriet in regelmatige huil buien lucht. Heieen Hummelen en Elfi de Mey stelen de 'show' door hun gestileerde motoriek, waarmee zij in het wereldje van Franz en Leopold terugkeren. WIJNAND ZEILSTRA Roelant Radier en Bas Voets in 'Druppels op gloeiende stenen (foto Pan Sok) Recordbedrag Rembrandt LONDEN (GPD) Een seizoen zonder grenzen en limieten. Dat voltrekt zich thans in Londens be roemde veilinghuizen, waar men zo langzamerhand van de ene ver bazing in de andere valt. Rem- brandts portret van het meisje in de met goud afgezette jurk werd bij Sotheby's voor maar liefst 6.600.000 pond ongeveer 20 miljoen gulden verkocht. De anonieme pri- véverzamelaar, die in het spectacu laire opbieden de langste adem had, moet er met de commissie van Sotheby's meegerekend uit eindelijk zo'n 7,25 miljoen pond ongeveer 23 miljoen gulden voor neertellen. Niettemin sierde een gelukzalige glimlach zijn magere konen. Want hij had gekregen wat hij wilde. De waarde van Rembrandts por tret, dat dateert uit 1632, was tevo ren geschat op 2 miljoen pond. Maar al gauw bleek dat de belang stelling voor het bescheiden por tret aanzienlijk meer beloofde. In hoog tempo schoot het bedrag om hoog en bereikte in vier en een hal ve minuut bieden de sensationele prijs van 6.600.000 pond. Het por tret van Rembrandt is nu op een na 's werelds duurste oude meester. Alleen de 8.1 miljoen pond die voor een Mantegna is betaald komt er boven. Eerder gingen in Londen een Manet voor 7.7 miljoen pond en een Braque voor 6.6 miljoen pond van de hand. Maar dat het kenne lijk niet allemaal goud is wat er blinkt, bewijzen twee fraaie schil derijen van Frans Hals, die tot nu toe onverkocht zijn gebleven, on danks het feit dat er voor beide meer dan anderhalf miljoen pond is geboden. Maar dat lag toch echt te ver beneden de vraagprijs. *Rembrandts portret van een meis je, waarvoor een privé-verzame- laar ruim 23 miljoen' gulden moet neertellen. (foto anp> Expositie in galerie Denise Stephan Bachkoor Holland in de Pieterskerk LEIDEN - Kerstbomen, kaarslicht en koorklanken. Alles wat zingt komt in deze donkere dagen voor het feest van het licht tezamen om de geboorte van het kerstkind op muzikale wijze aan te kondigen. Geen koor dat zich zelf respecteert zal nalaten om in deze periode van het jaar het podium te beklimmen om deze bijzondere geboorte te be zingen. Een greep dus uit het grote aantal kerstconcerten, dat alleen al in Leiden en randgemeenten de komende weken wordt gegeven. De christelijke oratoriumvereni ging Con Amore geeft zaterdag avond 13 december een uitvoering van de Messiah van Handel. De uit voering heeft plaats in de Stadsge hoorzaal. De medewerkenden zijn Hanneke Kaasschieter(sopraan), Heieen Resoort(alt), Wouter Goed- hart(tenor), Hans van Heiningen- (bas), Leo Lommers(orgel) en Geert Bierling(clavecimbel). Het Randstedelijk Begeleidinsorkest neemt het instrumentale aandeel voor zijn rekening. Het geheel staat onder leiding van Piet Kiel jr. Het Wells Cathedral Choir geeft op dezelfde avond een concert in de Marekerk. Het koor, dat een zes daagse tournee door ons land maakt, voert werken uit van Bach, Mozart, Byrd, Gibbons, Sweelinck, Purcell e.a. Na de pauze zullen en kele traditionele Christmas Carols ten gehore worden gebracht. Diri gent van dit jongens- en mannen koor is Anthony Crossland: de or ganist is Christopher Brayne. ST.LEGIER (GPD) - De fotograaf en kunstverzamelaar Wouter Ste phan Nijhoff is gisteren plotseling overleden in zijn woonplaats Saint- Légier la Chiésaz. 'Faan' Nijhoff, die zeventig jaar werd, maakte in de jaren dertig als Stephen Storm naam als fotograaf. Hij was in Pa rijs een leerling van de fotograaf Man Ray. Zijn werk is opgenomen in belangrijke collecties. Hij was de zoon van de dichter Martinus en de schrijfster A. H. Nijhoff en was jarenlang werk zaam in de uitgeverswereld, aan vankelijk als volontair bij de Haag se firma Bert Bakker-Daamen, laatstelijk als president-commissa ris van het familiebedrijf, de we tenschappelijke uitgeverij M. Nij hoff. Hij was ook enkele jaren ver bonden aan de staf van het Haags Gemeentemuseum. In de kunstwereld kreeg hij gro te bekendheid als collectionneur. Hij bouwde een indrukwekkende verzameling op het gebied van de constructivistische kunst op, waar in de vroege Russische meesters, de Stijlgroep en de hedendaagse stromingen vertegenwoordigd zijn. Het Barokensemble Voorscho ten opent zijn nieuwe concertsei zoen eveneens op zaterdagavond a.s. met de jaarlijkse kerstuitvoe ring. Het programma vermeldt een Concerto grosso van Pietro Loca- telli, gevolgd door Paduanas en Gaillards van Melchior Borchgre- ving. In het daarna volgende Con certo in G-dur van Johann Friede- rich Fasch zullen Biene van Schou wenburg (blokfluit) en Louis Bot man, concertmeester van het Baro kensemble, solisten zijn. Na de pauze wordt begonnen met een Concerto grosso van Francesco Geminiani. Vervolgens wordt de Serenade voor strijkers en Edward Elgar uitgevoerd. Het concert in het Cultureel Centrum wordt be sloten met het kerstconcert van Giuseppe Sammartini. Het kerstconcert van K&O in de Oegstgeester Willibrorduskerk wordt zondagavond 14 december verzorgd door het koor van The Academy of the Begynhof o.l.v. Roderick Shaw. Medewerking ver lenen de organist David Adams en de cellist Viola de Hoog. Het pro gramma vermeldt werken van o.a. Byrd, Sweelinck, Praetorius, Schütz, Scheidt en Schein. Het Meesterserie-concert van K&O op woensdagavond 17 de cember staat eveneens in het teken van het nadrende kerstfeest. Op deze avond verschijnt het Ned. Philharmonisch Orkest o.l.v. Ist- van Parkanyi op het podium van de Stadsgehoorzaal. Uitgevoerd worden het Concerto Grosso van Corelli, het Concert voor viool en hobo van Bach, het Concert voor viool en cêllö in Bes gr.t. van Vival di en Cantate nr. 51 'Jauchet Gott' van Bach. De solisten zijn Jeanne Dullaert(viool), Istvan Parkanyi- (viool), Hans Meijer(hobo), Herre- Jan Stegenga(cello) en Nancy Ar- genta. Het studentenmuziekgezelschap Sempre Crescendo geeft eveneens op woensdagavond een kerstcon cert in de Waag. Uitgevoerd zullen worden Un soir de neige van Pou- lenc voor koor a cappella, Serena de voor blazers opus 44 van Dvo rak, A Ceremony of Carols van Britten voor klein koor en harp en een aantal Engelse kerstliederen voor koor cappella. Als dirigent treedt op Bastiaan Blomhert. Het Rijnlands Christelijk Man nenkoor geeft zijn jaarlijkse kerst concerten op donderdagavond 18 en vrijdagavond 19 december in de Stadsgehoorzaal. Aan deze concer ten wordt medewerking verleend door de Poolse sopraan Elzbieta Szmytka en de Nederlands-Franse pianist Daniël Wayenberg. Koor en sopraan zullen samen enkele delen uit de Pastoral Messe van Diabelli en uit de Messe Solennelle van Gounod zingen. Elzbieta Szmytka zal bovendien enkele Poolse kerst liederen ten gehore brengen. Da niël Wayenberg zal ook solistisch te beluisteren zijn. Het Leiden English Choir geeft een kerstconcert op vrijdagavond 19 december in de Ev. Luth. Kerk aan de Hooglandse Kerkgracht en eenzelfde uitvoering op zaterdag avond 20 december in de Oude- Vestkerk. Naast traditionele Christmas Carols en moderne kerstliederen zingt het koor ge deelten uit de Messiah van Hëndel. De solisten zijn Pauline van der Werff(sopraan) en Fiekojan Hool- boom(alt).(Hetzelfde concert wordt op dinsdagavond 16 december ge geven in de Oudshoornse Kerk in Alphen a.d. Rijn). Een door het Leidsch/Alphens te organiseren kerstconcert heeft op zondagavond 21 december plaats in de Pieterskerk. Dit concert wordt verzorgd door het Toonkun storkest Leiden en het gemengd koor Hagacantare onder leiding van René Verhoef. O.m. zullen worden uitgevoerd het kerstorato rium van Saint Saëns alsmede en kele werken van Haydn, Bach en Monnikendam. Er is ook gelegen heid tot samenzang. Behalve de pianist Louis van Dijk, die een aan tal improvisaties ten beste zal ge ven, werken aan dit concert mee de sopraan Ellen Schuring, de mezzo sopraan Arya van Wijk, de alt Céci le Schouten, de tenor Marten Sme ding en de bas Hans Scheijen. Ook de hoboist Hans Roskam, de har piste Ineke Korfmacher en de or ganist Jaques van den Dool doen mee, evenals het Noordhollands Koperkwartet. De Leidse Cantory onder leiding van Joop Broris geeft een (gratis) adventsconcert op dezelfde zon dagavond in de Hooglandse Kerk. Het programma bevat naast veel Christmas Carols (waaronder ei gentijdse) en hyms ook dubbelko- rige werken van Hammerschmidt en Scheidt en het kyrië uit de Mis in G van Schubert. Tevens komen oud-Nederlandse kerstliederen aan bod en is plaats ingeruimd voor samenzang. Medewerking wordt verleend door de hoboist Han Kapaan. Voor continuo-partij- en zorgen Roely van Delft (gamba) en Hajo Landheer (kabinet-orgel). Joop Brons zal zich solistisch laten horen met o.m. een Noël van Bal- bastre. Na afloop wordt een collec te gehouden ter bestrijding van de kosten. Het gemengd koor Êxultate Deo uit Voorschoten en het Rijnlands Christelijk Mannenkoor uit Leiden geven voor het zesde achtereenvol gende jaar een gezamenlijk kerst concert in de Voorschotense sport hal 'De Vliethorst'. Het concert heeft plaats op dinsdagavond 23 december. Er zal zoals gebruikelijk een gevarieerd programma worden uitgevoerd, ditmaal met medewer king van de Poolse sopraan Elzbie ta Szmytka, de pianist Harry Holt- man en de organist Aad van der Hoeven. Voor declamatie zorgt Jan A. Rietmulder. Het Bachkoor Holland voert op zaterdagavond 27 december onder 'leiding van Charles de Wolff Bachs Weihnachtsoratorium uit. Meder werking aan dit in de Pieterskerk te geven concert verlenen het Am sterdams Kamerorkest, de sopraan Maria Zedelius, de alt UUa Groene- wold, de tenor Peter Bartels en de bas Bertold Possemeyer. De orga nist is Hans Broekman. Afwisselend concert voor cello liefhebbers Het Amicelli kwartet, bestaande uit Judith Jamin, John Brecher, Carol Jacobsen en Sebastiaan van Eek, cello. Met werken van Funck, Merca- dante, Tansman en andere. Gehoord op 10 december in de Kapelzaal van K&O. LEIDEN - Wat is mooier dan een cello? Vier cello's! Dit is een wei nig voorkomende combinatie die garant staat voor een homogene sonore klank. Gisteravond kon het publiek genieten van de mo gelijkheden van zo'n cellokwar tet, in dit geval het Amicelli- kwartet. Alle vier de cellisten zijn verbonden aan Nederlandse symphonie-orkesten. Daarnaast leggen zij zich toe op het kwar tetspel waarvoor zij naarstig op zoek zijn gegaan naar repertoire. De meeste originele stukken zijn van de laatste honderd jaar, met uitzondering van 'La Poesia' van Mercadante (1795-1870). De ze in die tijd gevierde operacom ponist werd zeer bewonderd door Rossini, die hem aanspoor de ook eens iets voor vier celli te schrijven. Het resultaat is een ly rische compositie die in zijn ge voelige uitroepen soms aan het celloconcert van Schumann doet denken. Een andere originele ne gentiende eeuwse compositie is de elegie opus 47 van J. de Zwert, die in de uitvoering van het Amicelli-kwartet een stem mige sonoriteit ademde. Een heel ander karakter had den de 'deux mouvements' van Tansman (geb. 1897) met duide lijke invloeden van de Duitse laatromantiek en van Ravel. Na aanvankelijk gonzende akkoor den kwam er een dynamisch al legro met een opgewonden fuga. Niet helemaal origineel was een suite van acht delen van D. Funck (zeventiende eeuw) geko zen uit 43 korte stukken voor vier viola da gamba's. Deze kun nen zonder te hoeven transpone ren goed door vier cellisten wor den uitgevoerd. Het Amicelli- kwartet vormde in alle composi ties een homogene combinatie met een warme klank. In Funck was de toon naar mijn smaak iets te gezwollen voor het soort mu ziek. In de andere stukken daar entegen kwam de sonoriteit goed tot haar recht. De zuiverheid, erg belangrijk bij zo'n combinatie, was goed verzorgd, afgezien van een enkele gevaarlijke hoge glib ber in de polonaise de concert van Popper. Dit virtuozenstuk oorspronkelijk geschreven voor cello en piano was door cellist Van Eek bewerkt voor vier celli zonder piano, een verrassend re sultaat. Ook bewerkingen van zijn hand waren een fuga van Bach uit het Wohltemperierte Klavier deel I, zeven Hongaarse boerenliederen van Bartok en de Kaiserwalzer van Strauss. Vooral de laatste bewerking van dit zeer bekende orkestwerk maakte in druk door de subtiele en soms humoristische klankeffecten. Veel meer een effectstuk is de ragtime van W. Thomas-Mifune, waarmee een boeiend concert, met zichtbaar plezier gespeeld, werd besloten. FRANK DEN HERDER AMSTERDAM (ANP) - Vier pro- dukties van de Nederlandse Opera die voor 1987 in het Amsterdamse Muziektheater op het programma staan zijn al geheel uitverkocht. De belangstelling voor deze produk- ties is zelfs zo groot dat er via abon nementenverkoop en schriftelijke bestellingen tezamen al meer kaar ten zijn aangevraagd dan er stoelen (1.600) in het Muziektheater zijn, al dus heeft de Nederlandse Opera bekend gemaakt. Voor de voorstellingen van Boris Goedonov (vanaf 10 januari) is al les al betaald en is er geen enkele losse kaart meer te verkrijgen. Voor de voorstellingen van Der Rosenkavalier (vanaf 26 februari), II Barbiere di Siviglia (vanaf 14 maart) en Madame Butterfly (vanaf 7 mei) dreigt hetzelfde te gebeuren. Weliswaar zijn voor deze drie pro- dukties de schriftelijke aanvragen via de bestelbon inclusief de abon nementen uitgestegen boven het beschikbaar aantal stoelen maar niet al die bestellingen zijn al be- DEN HAAG (GPD) - Op de Vrije Academie voor Beeldende Kun sten in Den Haag is een ernstig conflict uitgebroken rond de posi tie van directeur Frans Zwartjes. Het bestuur van de academie wil Zwartjes kwijt omdat het zich niet kan verenigen met zijn opvatting dat de instelling primair voor beel- dende-kunstonderricht is bedoeld. De Haagse wethouder van cultuur Verduyn Lunel heeft een commis sie van goede diensten ingesteld die de problemen gaat onderzoe ken. taald, zodat een kleine kans bestaat dat voor deze voorstellingen nog enkele toegangsbewijzen beschik baar komen. Eén en ander heeft geleid tot te leurstelling onder mensen die nog losse kaarten wilden kopen maar met geen mogelijkheid meer kon den krijgen. Voor hen bestaat nog een beperkte mogelijkheid om kort voor de aanvang van de voor stelling niet afgehaalde plaatskaar- ten aan de kassa te kopen. Op grond van de nu opgedane onprettige ervaring heeft de Ne derlandse Opera besloten dat er voor de voorstellingen van Semira- mide (vanaf 3 februari), Doktor Faust (vanaf 2 april) en die Fleder- maus (vanaf 1 juni) een aantal kaar ten in reserve zal blijven voor hen die in een laat stadium besluiten een voorstelling bij te willen wo nen. De Nederlandse Opera zal trachten voor de komende seizoe nen een oplossing te vinden voor de problemen die zich nu hebben voorgedaan. Zwartjes, die al meer dan drie jaar directeur is, vindt dat zijn school dreigt af te gltf den naar het niveau van een creativiteitscen trum. En daar zijn er al zo veel van, is zijn oordeel. De Vrije Academie hoort als vanouds weer een beel- dende-kunstinstituut te worden. Volgens Zwartjes heeft het daar aan zijn (landelijke) faam te dan ken. Hij meent dat allerlei andere activiteiten ook bij instellingen el ders kunnen worden bedreven. Expositie met beelden en tekeningen van Eddy Gheress, t/m 4 januari 1987. Galerie Denise Stephan, Bakkersteeg 18-20, Leiden. Geopend vr., za. en zo. van 13.30-17.30 uur. LEIDEN - Als een zeemeermin, een moeder met haar kind of een sfinxachtige figuur, kortom op vele manieren geeft Eddy Ghe ress in zijn beelden gestalte aan het centrale thema in zijn werk, de vrouw. Gheress kiest bij zijn grotere beeldhouwwerken zon der twijfel voor stilering van de vormen, die weinig ruimte laat om daarbij ook emoties uit te drukken. Een staande, halve vrouwenfi guur in rood porfier, is opge bouwd uit duidelijk aangegeven volumes, die geaccentueerd wor den door hoekige en vloeiend verlopende lijnen. Vaak over heersen ronde vormen maar bij enkele beelden keert het con trast met strakke, rechte lijnen terug, zonder dat een evenwich tige verhouding bereikt is. Bij het stuk 'Twee vrouwen' deto neert de hoekige schouderpartij van de zittende figuur met de rondingen die in het beeld de overhand hebben. Harmonieus zijn beide elementen verenigd in het beeld dat de titel 'Verstop pen' draagt. Ook valt hier, naast het subtiele reliëf, waarmee be nen en buik zijn aangeduid, de elegante pose op die ondanks het zware volume, het geheel be heerst. De sterke stilering van de figu ren heeft gevolgen voor het ka rakter van deze beelden. Door de vereenvoudigde vormen van een vrouwenkopje ontstaat niet zo zeer een portret van iemand Eén van de vrouwen van Eddy Gheress maar een algemeen beeld. Deze onpersoonlijke weergave en de verstilde uitdrukking van de fi guren brengen met zich mee dat in Gheress' werk de emotie ont breekt. Overigens past dit uitste kend bij de archaïsch aandoende bronzen sfinx. Eddy Gheress gebruikt voor zijn beelden diverse materialen. Hij toont, behalve in marmer, zandsteen of brons uitgevoerd werk, ook gipsmodellen, die in het gewenste materiaal geleverd kunnen worden. Dit is ook het geval bij de kleinere objecten. Sommige stukken zijn kleine versies van hier geëxposeerde beelden, zoals een liggende fi guur en de zeemeermin. Naast plastisch werk stelt Ghe ress tekeningen en een aantal li no's ten toon bij galerie Denise Stephan. Ook hier heeft hij de vrouw als onderwerp genomen maar andere overeenkomsten met de sculptuur zijn zelden te ontdekken. Bij een expositie als deze zou men wel een duidelijke relatie verwachten tussen beeld houwwerk en tekeningen. Slechts een enkele maal herin nert de houding of de schemati sche weergave aan één van de beelden. Het is moeilijk om de tekeningen onder te brengen bij de categorie schets of voorstu die, noch kunnen zij als onafhan kelijke werkstukken aange merkt worden; daarvoor is ait onderdeel van de expositie te wisselend van kwaliteit. NANCY STOOP

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 21