Dief Jan Wolkers brengt kruikjes terug
'De mensen stonden zelfs in het gangpad'
Tijdens
opening
expositie
in Leidse
Lakenhal
'Agnes van God': drievoudige biecht
In de ban van het geluid
woensdagÏo december'ia'a'ü
KUNST
PAGINA 29
LEIDEN - De misdadiger keert al
tijd terug naar de plek van de mis
daad. Zo ook Jan Wolkers. Bij de
opening van zijn tentoonstelling
gistermiddag in het Stedelijk mu
seum De Lakenhal kwam hij de
twee kruikjes terugbrengen die hij
in zijn Leidse jaren voor Lien on
der zijn bontmantel had gestoken.
Hoewel de huidige directeur even
als zijn voorganger de kruikje
nooit heeft gemist, was het toch
een mooi gebaar van de dief.
'Een beeldend kunstenaar die
ook schrijver is', is de titel van de
catalogus. Schrijver Remco Cam-
pert bood Wolkers het eerste ex
emplaar aan. Vervolgens las de
beeldend kunstenaar er een ver
haal uit voor. Deze keer verliet nie
mand de zaal. In 1963 bij de ope
ning van een Wolkers-tentoonstel
ling in het Leids Academisch
Kunstcentrum, tóen gevestigd aan
het Rapenburg, kon zoiets nog wel
gebeuren. En Leids hoogleraar
nam toen opzichtig de benen om
dat volgens hem het verhaal van de
schrijver niet door de beugel kon.
"Zijn boeken bevolken het
grootste deel van de kast. Een kind
van Calvijn en zo potent als Picas-
Lakenhal-directeur Wurfbaii
teruggeschonken.
s duidelijk blij met de kruikjes, die Jan Wolkers (rechts) aan het
so". U begrijpt het al, Jan Wolkers
was ook de eerste gast in RUR, het
programma van Jan Lenferink dat
voor deze gelegenheid werd opge
nomen in de Lakenhal. De tweede
gast luisterde naar de naam Gerard liefst noemt, Brigitte Kaandorp
Putman. Hij is politieman te Am- sloot de rij. En de 'dikke man', zo-
sterdam en kwam ferm uit voor als Lenferink zijn ladyspeaker
zijn homoseksuele geaardheid. De noemde, was niemand minder dan
comédienne, zoals ze zichzelf het René Vallentgoed, directeur van
i het gistermiddag i
de Deelder BV en verteerder van
de kleine kas.
Het onderdeel seks kwam met
deze drie weer uitstekend uit de
verf. Zo werd onthuld dat Wolkers
van mollige vrouwen houdt, omdat
zijn penselen en verf het dan zo
lekker doen. De politieman liet we
ten zeer gesteld te zijn op roze
kerstballen en Kaandorp schijnt
tegenwoordig het diepzeevozen te
beoefenen.
Tot ziens in RUR! (vanavond
23.10, ned 1)
SASKIA STOELINGA
Mini en Maxi
op tournee
in Rusland
OEGSTGEEST - De geplande
voorstellingen, afgelopen zater
dag in Gemert en gisteravond in
Tilburg, hebben Mini en Maxi tot
hun grote spijt moeten afzeggen.
Hoewel zij zelf vorige week don
derdag weer op Schiphol stonden,
is hun vrachtauto met muziekin
strumenten en toneelattributen
nog steeds onderweg. "Waar
schijnlijk de Wolga in gereden",
zegt Peter de Jong (Maxi). "En on
der het ijs geschoven", vult Karei
de Rooy (Mini) aan. Het onafschei
delijke duo kijkt er niet echt vro-
lijk bij. Beiden zitten op hete ko
len. Hun tournee in Rusland was
overigens een groot succes. Om de
dierbare spullen even te vergeten,
vertellen ze daar maar over.
door
Saskia Stoelinga
"De theaters waren bomvol. De
mensen stonden zelfs in het gang
pad en geen brandweer gezien. Ie
dereen was laaiend enthousiast".
Karei de Rooy haalt hét meest ge
zaghebbende dagblad van Lenin
grad erbij. Een grote foto van het
tweetal siert de rechterbovenhoek.
Daaronder de recensie. "Alleen
maar positief. We hebben het laten
vertalen hoor".
Twee jaar geleden, nadat twee af
gezanten van het Bolsjoi-theater in
de Koninklijke Schouwburg in
Den Haag het programma van Mini
en Maxi hadden gezien, kwam de
uitnodiging van het Staatsimpresa-
riaat. "Omdat in ons programma
geen woord wordt gesproken,
leent het zich uitstekend voor het
buitenland". De twee heren die al
veertien jaar samen op de planken
Orri en Marie-Louise Stheins. Regie:
Ben Verbong. Decoradviezen: Hans
Christiaan. Gezien op 8 december in
de Leidse schouwburg, waar gister
avond de landelijke première plaats
had.
LEIDEN - Het decor voor de
vrije produktiè 'Agnes van God'
is van een doordringende een
voud, die je niet licht kunt verge
ten. Twee verlichte kloosterra-
men vormen de enige onderbre
king in een inktzwarte achter
grond. Slechts een kapstok, wat
moderne stoelen en een bureau
tafel vullen het toneel. Rechts
eindigt een fraaie, brede houten
kloostertrap met een ruime hoek
vanuit een zijwand in de toneel-
lijst. Dit is het perfecte decor
voor een stuk, dat zich in ie
mands herinnering afspeelt. Het
geheugen kan nu eenmaal scher
pe beelden oproepen, maar laat
het meeste in diepe duisternis
gehuld. Bovendien is het decor
een prachtige tussenvorm; het
ademt de sfeer van zowel een ou
derwets duister biechthokje als
een moderne spreekkamer van
de psychiater.
De naam van de vrouwelijke
psychiater in dit stuk is dr. Mar
tha Livingstone, wier opdracht
het is om de jonge non Agnes te
onderzoeken. Deze Agnes heeft
klaarblijkelijk een baby gebaard,
die. direct na de geboorte is ge
dood. Tijdens de behandeling
door de psychiater komen flar
den van herinneringen terug.
Eén grote analyserende terug
blik van de psychiater vormt het
uitgangspunt voor dit stuk,
waarin drie vrouwen te biecht
gaan. Onvermijdelijk krijgt een
dergelijke verhaalstructuur - de
reconstructie van een door dr. li-
vingstone behandelde zaak - al
snel in theatertermen een stati
sche opzet. Het is praten, praten
en nog eens praten.
De spelkwaliteit van de drie
actrices moet het stuk dan ook
dragen. Op de naam van Linda
van Dyck, die dr Livingstone
speelt, komt een groot publiek
af. Haar rolopvatting getuigt van
een gedegen aanpak. Henny Orri
had haar rol van moeder-overste
nog meer gestrengheid en waar
digheid kunnen meegeven. Ze is
te snel de relativerende vrouw,
die na een mislukt huwelijks- en
gezinsleven een soort toevlucht
soord in het klooster heeft ge
zocht. Ze komt daarom ook niet
echt als serieuze verdachte voor
de moord op de baby in aanmer
king. Marie-Louise Stheins
maakt van Agnes een geloof
waardig personage, wat nogal
een prestatie is. Wie haar acteer
talent (bij Theater Persona) van
uit het zogenaamde 'klene-zaal-
circuit' kent, zal dat niet verba-
De soms thriller-achtige op
bouw van het verhaal moet voor
wat spanningseffect zorgen en
de suggestie ophouden, dat er ui-
tenidelijk een alles verklarende
oplossing gevonden zal worden.
Zo'n oplossing komt er niet. Dat
bijvoorbeeld moeder-overste ei
genlijk als tante door familieban
den met Agnes verbonden is,
lijkt even een belangrijk gege
ven, maar blijkt voor het stuk
niets wezenlijks bij te dragen. Zo
komen er achteraf gezien wel
meer bekentenissen (met name
van de psychiater) in zekere zin
uit de lucht vallen.
De titelfiguur Agnes zit vast in
een geestelijk wereldvreemd
heid, die - echt op de Ameri
kaans/Freudiaanse toer - recht
streeks tot traumatische jeugder
varingen, zoals seksuele mishan
deling en maatschappelijk isole
ment, wordt herleid. In het ge
drag van Agnes projecteert de
moeder-overste haar ideaalbeeld
van verloren gewaande on
schuld. Zelfs voor de zwanger
schap van Agnes probeert de
moeder-overste een bijzondere
verklaring te vinden, die door de
psychiater met de term 'hysteri
sche parthenogenese' (voorplan
ting zonder bevruchting door
zaadcel) wordt samengevat. Op
dat niveau wordt het stuk inte
ressant. Tegenover elkaar staan
de gelovige visie van de moeder
overste en de wetenschappelijke
interpretatie van de psychiater,
die beiden echter tegenover Ag
nes van God de grenzen van hun
inziet moeten erkennen en aan
het trieste lot van Agnes de nodi
ge twijfels overhouden.
WIJNAND ZEILSTRA
Concert door Gerard Bouwhuis, pia
no en Paul Koek, slagwerk. Werken
van John Cage, Morton Feldman,
Christiaan WolfT en Karlheinz
Stockhausen. Géhoord in de Burcht
zaal op 9 december.
LEIDEN - Wie oren aan zijn
hoofd heeft, moet leren luisteren,
leek het devies te zijn op het con
cert van gisteravond in de
Burcht. De vier componisten
wier werken uitgevoerd werden,
hebben met elkaar gemeen, dat
ze in de jaren vijftig gezocht heb
ben naar vernieuwingen in de
muziek. Ze hebben geprobeerd
de muziek te ontdoen van de be
tekenis die er tot dan toe aan ge
geven was. De geluiden moesten
meer en meer bevrijd worden
van bijbedoelingen. Geluid was
gewoon geluid. Eenwoudigweg
klank. Het moest niet ook nog
een functie vervullen in de melo
die ofTdg harmonie van de mu
ziek.
Welnu: klanken, timbres, rui
sen, tikken, snorken, pingen en
bzzzzen hebben we gisteravond
met volle teugen kunnen inhale
ren met onze oren. Er bestaat in
derdaad zoiets als je oren de kost
geven en lekker van klanken ge
nieten. In het stuk 'Kontakte'
(1958) van Stockhausen leidde
dit op den duur tot een bijna hal
lucinatoire toestand, half ver
doofd door de bijwijlen verplet
terende, electronische geluidsni-
Bij Stichting Burcht
veaus uit de vier rondom opge
stelde luidsprekers en daas van
de schier eindeloze klankkleur
mogelijkheden die de kombina-
tie van slagwerk, piano en vier
geluidssporen te bieden heeft.
Door vernuftig gebruik van de
viersporen en overeenkomstig
aantal luidsprekers creëert
Stockhausen een artificiële, bij
na onbegrensde ruimtewerking,
binnen welke ruimte de toe
schouwer lijkt te zweven. Voort
durend worden contacten gelegd
tussen geluiden van de levende
spelers en van de stroom van
muziek op de band. Bovendien
was er heel wat af te kijken; ook
het oog werd gestimuleerd. De
uitvoerders hadden met hun
koeiebellen, gongs, xylo- en vi
brafoons heel wat meer ruimte
nodig dan het bescheiden groep--
je vaste bezoekers. Overal ston
den muziekstandaards met mu
ziek (van een van hetzelfde
werk); slagwerker en pianist slo
pen heen en weer tussen de in
stallaties en telden zich wezen
loos. Nadat het stuk de eerste
keer schipbreuk had gelopen op
het ontbreken van twee geluids
sporen, kwam het bij zijn tweede
afvaart behouden aan zijn eind.
Voor de korte pauze werken
van een groep gelijkgezinde,
Amerikaanse componisten on
der wie Cage, Feldman en Wolff,
van Cage 'Music of Toy Piano'.
Heel eenvoudige, prettige mu
ziek op de fletse klanken van een
speelgoedpianootje. 'The King of
Denmark' van Feldman voor een
verzameling zachtjes en op ver
schillende wijzen bevingerde
schelletjes en kommen. Heel so
ber en verstild en niet ver af
staand van gamelanklanken.
Christiaan Wolff schreef 'For
Prepared Piano', waarin zoals de
titel zegt, de piano ook niet meer
is wat hij geweest is. Evengoed
zeer verrassende muziek, waar
bij je oor zo gespitst raakt, dat al
le neven en achtergrondgeluiden
een (onbedoelde) rol gaan spe
len, zoals het piepende pianope
daal. Het viel niet mee om na af
loop de ban te verbreken en naar
huis te gaan.
MONICA SCHIKS
staan mimen, dansen e
ruim twee uur lang in hun pro
gramma 'Sprakeloos'. Op gezette
tijden bijgestaan door Sabine
Bauer. Dit programma trok, behal
ve in Rusland, ook volle zalen in
Nederland.
Met z'n zevenen, twee technici,
twee muzikanten, Mini en Maxi en
de artieste Sabine Bauer, zijn ze op
15 november vertrokken richting
Moskou. Vanaf dat moment werd
er niets meer aan het toeval overge
laten. "Twee perfect Engels spre
kende dames wachtten ons daar
op, begeleidden ons en verzorgden
ons. Dat was maar goed ook, want
er viel niet zomaar iets te regelen.
Wie denkt na het theater nog gezel
lig wat te kunnen eten of te drin
ken komt bedrogen uit. Of,het café.
is dicht of jé wordt niet toegela
ten".
Verwend
"Alleen kaviaar en champagne is
overal te krijgen", roept Peter de
Jong vanuit de keuken van zijn
woning waar hij banketletter voor
Mini snijdt. "Voor de rest is het een
treurige bedoening. Om ergens te
kunnen eten sta je langer buiten
dan binnen. Natuurlijk voor ons
werd het allemaal geregeld, maar o
wee als dat eens misliep. Zomaar
een bakje koffie drinken in de win
kelstraat is haast onmogelijk. Win
kels herken je ook niet echt".
"Wat ons verder tegenviel", ver
volgt Karei de Rooy het verhaal,
"waren de theaters. Die zijn oud en
ontzettend slecht onderhouden.
Wat zijn we in de Nederlandse
theaters dan verwend. Overal pri
ma onderhouden planken. De vloe
ren in Rusland zijn versleten en
hobbelig. Een vleugel kun je er
nauwelijks overheen laten rijden.
We hadden ook een keer een vleu
gel zonder poot. Telkens waren zes
man in de weer om dat gevaarte op
te tillen".
In het totaal zijn er zestien voor
stellingen gegeven, verdeeld over
de theaters van Kishinev, Moskou
en Leningrad. Alle voorstellingen,
waarvoor het publiek gemiddeld
zo'n vijf roebel (15 gulden) moest
neertellen, waren uitverkocht.
"Die volle zalen en dat enthousias
te publiek was een énorme erva
ring. De waardering voor onze
show lieten ze op verschillende
manieren blijken. Na afloop kre
gen we vaak cadeautjes, zelfs bloe
men die toch heel moeilijk zijn te
krijgen. Ook een blijk van waarde
ring was het gescandeerd klappen,
juist op de momenten dat er geen
muziek was".
"Onze acts slaan eigenlijk in alle
landen aan. Wel wordt er overal er
gens anders om gelachen. De Fran
sen leggen meer de nadruk op het
puur poëtische, terwijl de Russen
ook het komische erg kunnen
waarderen. Maar onze bedoeling:
de mensen een avond onbezorgd
amusement bieden, komt overal
over. Dat is leuk on
Techniek
Behalve in het culturele maand
blad, stonden Mini en Maxi ook op
affiches in de stad. In vakkringen
ging hun komst als een lopend
vuurtje rond. Mimespelers, acteurs
en clowns, allemaal kwamen ze het
tweetal bezoeken. De leerlingen
yan de circusschool in Moskou
werden zelfs gedwongen om naar
de voorstelling te gaan, omdat de
directeur zo enthousiast was. "Wat
ons opviel was dat de Russische
collega's zo leergierig waren. Het
liefst wilden ze dat wij de volgende
dag bij hun repetities kwamen kij
ken om ze aanwijzigingen te ge
ven". "Ze kennen dat spontane in
de optredens niet. Alles is daar ge
baseerd op techniek, die overigens
perfect is. Het creatieve element
staat echter volkomen stil", zegt
Peter de Jong.
Beide caberetiers zijn een mid
dag bij een mimegroep en een cir
cusschool geweest. De Jong: "Een
hele bekende mimegroep uit Mos
kou met een eigen theater en
school is bijvoorbeeld net begon
nen met straattoneel. Daar waren
ze verrukt van. Dat is ook iets
waarin ze zichzelf kunnen geven.
In de theateroptredens hebben ze
altijd dezelfde rol en hetzelfde ka
rakter. Heel voorspelbaar. Wij zijn
in de optredens - in wisselende ge
daantes weliswaar - steeds onszelf,
dat kennen zij absoluut niet".
De Rooy heeft genoten van de ij
ver van de twintig leerlingen op de
circusschool. "Klassikaal leren hoe
clowns elkaar een klap geven, is
een schitterend gezicht. Ik zag er
een paar hele goede tussen. Zo'n
opleiding kennen wij niet".
Blij
Sabine Bauer, die is gespeciali
seerd in de Spaanse dans, heeft op
uitnodiging van de Bolsjoi-school
een gastcollege gegeven aan ballet-
pedagoges. "Haar naam lag na af
loop op ieders lippen". Karei van
Rooy heeft het allemaal op video
opgenomen. Tot zijn genoegen kan
hij nu aan iedereen laten zien dat
die les inderdaad een waanzinnig
succes is geweest.
Toch is het geen land waar het
gezelschap een jaartje zou willen
vertoeven. "Het werken op zich
was heerlijk. We hadden het ook
voor geen goud willen missen,
maar dat andere leven bevalt ons
toch niet. We zijn echt heel blij dat
we weer thuis zijn".
1 r i)
2 2)
3 3)
4 5)
5 (10)
6 4)
7 8)
8 6)
9 (14)
10 (17)
Walk like an Egyptian
- Bangles
Don't leave me this
way - Communards
You can call me Al -
Paul Simon
Mexico - Zangeres zon
der Naam
Suburbia - Pet Shop
Boys
Rumors - Timex Social
Club
Goin to the bank - Com
modores
You give love a bad na
me - Bon Jovi
Through the barrica
des - Spandau Ballet
War - Bruce Springs
teen
11 7) Notorious - Duran Du-
Rock the Night - Europe
Don't give up - Gabriel/
Bush
Control - Janet Jackson
I want you - Elvis
Costello
Jij bent alles - Andre
Hazes
Later alsje groot bent -
Hennie Huisman
Died in your arms -
Cutting Crew
Celebration rap - MC
Miker G and DJ Sven
Ghostdancing - Simple
16 (27)
17 (25)
18 9)
19 (34)
20 (20)
Minds
Ku
21 Showing out - Mel and
22 (13)
23 (16)
24 (11)
27 (35)
28 (22)
29 (30)
30 (40)
31
32 (29)
33 (21)
34
35 (39)
36 (38)
37
38
39
40 (31)
Love can't turn around
- Farley Jack Master
Rain or Shine - Five
Star
In the army now - Sta
tus Quo
Amanda - Bostom
Take my breath away -
Berlin
Victory - Kool and the
Gang
Heartbeat - Don John-
This is the world - Bob
Geldof
Hip to be square - Huey
Lewis
Radar love - Centerfold
This girl - Dolly Dots
Live and die - OMD
Open your heart - Ma
donna
Always the sun
Stranglers
Warriors - Frankie
goes to Hollywood
Ik ben toch zeker Sin
terklaas niet - Kinde
ren voor Kinderen
Each time you break
my heart - Nick Kamen
Stay with me till the
morning - Vicky Brown
Miracle of love - Eu-
rythmics
(Stichting Ned. Top 40)
