Hans van Z. weer op vrije voeten
Beruchte roofmoordenaar uit de jaren zestig krijgt binnenkort gratie
ZATERDAG 6 DECEMBER 1986
EXTRA
PAGINA 27
Na weinig minder dan
een bloedbad achter
zich te hebben
gelaten, werd hij in
december 1967
gearresteerd. Tijdens
het daarop volgende
proces in februari
1968 speelden zich
vaak de wildste
tonelen af, niet het
minst vanwegq de
beschuldigingen die
de Arnhemse
onderwereldfiguur
Oude Nol hem voor de
rechtbank toewierp.
Sindsdien is van Hans
van Z. niet meer
zoveel vernomen. In
de gevangenis deed
hij een poging tot
zelfmoord, maar
overleefde die. Th&ns,
achttien jaar na zijn
veroordeling tot
levenslang en tbr, is
zijn vrijheid binnen
handbereik. Een
verzoek om gratie is
onlangs door de
Aan het eind van deze
maand is Hans van Z.
De rechter over Hans van Z.: "Deze jongeman doodt mensen, zoals een
ander konijnen slacht. Kan dat ooit nog wel goed komen?"
De psychiaters over Hans van Z.: "Hij is gestoord. De kans dat hij ooit zal
genezen is zeer gering. Hij kan zo weer in die toestand geraken. Hij is
zonder meer uitermate gevaarlijk".
De officier van justitie over Hans van Z.: "Deze man mag pooit meer
terugkeren in de maatschappij. De best denkbare beveiliging is noodzake
lijk om de samenleving tegen herhaling te beschermen".
Deze uitspraken zijn gedaan in 1969 tij
dens het historische proces tegen de
meervoudige moordenaar Hans van Z.
uit Utrecht, toen 27 jaar oud. De tijd ver
strijkt. Meningen worden achterhaald.
Hans van Z., de beruchte roofmoorde
naar die tot levenslang werd veroor
deeld, heeft gratie gekregen. Aan het
eind van deze maand is hij een vrij man.
De naam Hans van Z. staat bij velen
nog in het geheugen gegrift. Zelden is er
in de Nederlandse criminele geschiede
nis iemand geweest die zijn slachtoffers
zo koelbloedig en op zo beestachtige wij
ze naar het hiernamaals joeg. En als Van
Z. ter sprake komt, kan niemand heen
om de bejaarde beroepscrimineel Oude
Nol, die zijn jonge makker tot moorden
aanzette.
Overleefd
Hans van Z. werd in december 1967
gearresteerd. Hij beantwoordde nauw
keurig aan het scherpe signalement dat
de 66-jarige Utrechtse weduwe E. Woort-
meijer-Nikkel had gegeven. De dame
had een gewelddadige roofoverval,
waarbij ze een ferme tik met een zwaar
voorwerp op haar hoofd kreeg, wonder
boven wonder overleefd. Van Z. kon
slechts één middag genieten van de
sportauto die hij van de gestolen centen
had gekocht. Zijn daaropvolgende be
kentenissen verbijsterden het volk.
Een keurige, charmante jongeman, die
Hans van Z. Een open gezicht, onberi
spelijk in het pak en een geaffecteerd,
maar boeiend prater. Omdat hij boven
dien enig zelfvertrouwen uitstraalde,
was hij kennelijk aantrekkelijk voor
vrouwen. Hij overlaadde zijn talrijke
vriendinnen met kleine cadeautjes.
Kortom, een lady-killer, die later de let
terlijke, huiveringwekkende betekenis
van het woord zou waarmaken. Ook on
derhield hij relaties met homofielen.
Hij had een voorliefde voor wat oude
re vrouwen. Zo maakte hij in 1967 ken
nis met de 37-jarige Coby van der Voort
uit Amsterdam. Hij had een kortstondi
ge verhouding met haar. Ze moest al
snel plaats maken voor de 42-jarige Ca
roline, die Hans in Utrecht had ontmoet
en met wie hij al snel ging samenwonen.
Coby bleef haar vroegere minnaar brie
ven schrijven om terug te komen.
Dat deed Hans. Op 27 april 1967 be
zocht hij Coby. Ze vrijden. Daarna gaf
hij haar wat slaaptabletten en vervol
De 75-jarige Nol R. uit Arnhem, in het criminele circuit beter bekend als
Oude Nol. (foto Anefo)
gens sloeg hij met een loden pijp haar
schedel in, met een broodzaag sneed hij
de beide polsen door en met een mes
stak hij enkele malen in haar rug. Tot
slot had Van Z. de morbide behoefte om
met het levenloze lichaam te vrijen.
Geen reden
In eerste instantie bekende Van Z. te
genover de politie dat Coby moest wor
den "afgemaakt", omdat zij iets van hem
wist dat ze dreigde door te vertellen. Tij
dens de rechtszitting, bijna twee jaar na
de moord, liet hij weten dat hij in feite
geen zinnige reden voor het bloedbad
had gehad.
Omdat hij tot de kennissenkring van
Coby behoorde, was Van Z. direct na
haar dood al ondervraagd. Maar hij had
gezorgd voor een sluitend alibi. Daarbij
konden de rechercheurs zich niet voor
stellen dat zo'n vriendelijke, zachtaardi
ge jongen tot een dergelijke slachtpartij
in staat was.
Van Z. kwam ruim een week na zijn
arrestatie vanwege de aanslag op de we
duwe Woortmeijer tot een bekentenis
over de moord op Coby van der Voort.
In de tussentijd had hij al twee andere
moorden toegegeven. Op 31 mei 1967
sloeg hij de 80-jarige Utrechtse winke
lier in feestartikelen Jan Donse dood. De
47-jarige boer Reijer de Bruin uit Hees-
wijk maakte hij koud op 12 augustus van
hetzelfde jaar.
Donse werd het eerste slachtoffer van
de contacten die Hans van Z. onderhield
met de 75-jarige Nol R., in het criminele
milieu beter bekend als Oude Nol. Deze
oorspronkelijk uit Arnhem afkomstige
onderwereldfiguur stond bekend als een
geslepen, doortrapte misdadiger, die al
zo'n dertig jaren achter gevangenismu
ren had doorgebracht. Zijn strafregister
was welhaast even lang als hijzelf: 1.90
meter.
In de lik had Nol horen spreken over
het kapitaal dat in feest- en bruiloftsma
gazijn Cupido door Donse bewaard
werd. Toen de meestal werkloze „han
delsagent" Hans van Z. in geldnood aan
klopte bij Nol, die hij als een soort vader
beschouwde,, stuurde deze hem op 'opa
Cupido' af. "Het is zonde dat daar een
boel geld ongebruikt ligt", zei hij.
Boekverkoper
Niet duidelijk is of Oude Nol Van Z.
onder druk zette om de roofoverval te
plegen. Wel staat vast dat Hans van Z.
hem in een door drank veroorzaakte los
lippigheid had verteld over de moord op
Coby van der Voort. Voordat Van Z.
naar Donse vetrok, drukte de oude cri
mineel hem op het hart dat het slachtof
fer niets mocht navertellen.
Van Z. diende zich bij Jan Donse aan
als boekverkoper. Ze spraken lange tijd.
Het gesprek werd steeds onderbroken
door klanten. Op een gegeven moment
moest Van Z. toeslaan, omdat hij wist
dat Donses zoon spoedig kon thuisko
men. Hij pakte de loden pijp en ramde
de schedel van de oude man in. Hij
maakte 20.000 gulden buit.
Volkomen overstuur reed hij op zijn
scooter naar Oude Nol. Hij kreeg ter kal
mering koffie met cognac. Van Z. wist
niet hoeveel geld hij had buitgemaakt.
Oude Nol telde. Hij gaf Van Z. 4500 gul
den. Toen Van Z. in augustus weer bij de
oude boef kwam, wist deze hem te wij
zen op een boer die er volgens rondlo
pende verhalen warmpjes bij zou zitten.
Hans van Z. kondigde zich bij boerde
rij "Nieuw Welgelegen" aan als journa
list die een reportage over het boerenle
ven wilde maken. Een indrukwekkende
fotocamera moest zijn status bevestigen.
Om de boer, Reijer de Bruin, mild te
stemmen had Van Z. een sigaar meege
nomen. De Bruin vond de jonge verslag
gever wel aardig. Hij liet hem het hele
huis zien.
Op een gegeven ogenblik stond Van Z.
achter de boer. Hij pakte zijn met lood
gevulde stalen pijp en even later spleet
de schedel van De Bruin. Van Z. pakte
de portefeuille met 2800 gulden, waar
van hij de helft zou krijgen, en een an
tiek horloge.
Inspecteur
Hij stapte over de dode man heen. Op
dat moment sloeg de drift in'hem, vertel
de Van Z. later aan de rechtbank. "In
eens zag ik Oude Nol voor me en wat hij
van me had gemaakt. Ik wilde hem ver
nietigen. Ik pakte een mes en sneed de
hals door". De mishandeling was in feite
voor Oude Nol bedoeld.
Niettemin kwamen de bejaarde en zijn
moordlustige knecht in december op
nieuw tot een akkoord. Nu gold het de
66-jarige weduwe Woortmeijer, die Nol
persoonlijk kende en op wie hij een oog
je had gehad. Dit keer stelde Van Z. zich
voor als belastinginspecteur. Ook haar
wilde hij doden. Maar de klap met de lo
den pijp was niet hard genoeg.
"Ik gaf haar een ingehouden klap", zei
Van Z. tegen de rechtbank. "Het was een
zwak moment, omdat ik een enorm ster
ke weerstand tegen Nol voelde". Hij liet
de broodzaag, waarmee hij zijn andere
moorden afrondde, ongebruikt. Met
12.000 gulden ging hij er vandoor. "Toen
ik het huis verliet, stond voor mij vast
dat het was afgelopen". Twaalf uur later
werd hij opgepakt.
Tussen de moordpartijen door pleeg
de Hans van Z. ook nog diverse inbra
ken. Een ervan deed hij bij de boekhan
del waarnaast hij op kamers woonde.
Toen rechercheurs op het dak liepen om
sporen te zoeken en mopperden over het
toenemende aantal inbraken, stak de
brutale Van Z. het hoofd door het dak
raam en riep: "Weest toch een beetje stil.
Ik kan niet slapen".
Van Z. kwam in die tijd zelfs nog voor
de rechter. Vijftien dagen nadat hij boer
Hanz van Z. onder geleide van rijkspolitiemannen op weg naar de rechtszaal.
De Bruin had vermoord, stond hij te
recht wegens verspreiding van porno
grafie. Het betrof foto's die hij van Coby
van der Voort en zijn Engelse vriendin
Caroline had gemaakt en voor goed geld
verkocht. Hij werd tot éen maand voor
waardelijke gevangenisstraf veroor
deeld. Los hiervan werd ook Oude Nol
berecht en veroordeeld wegens heling.
Na zijn bekentenis van drie moorden
verdacht de politie Hans van Z. van veel
andere onopgeloste moorden. De dood
van de homofiele Britse regisseur Clau
de Berkely werd hem in de schoenen ge
schoven, evenals de moord op de 87-jari-
ge Goosse van Piggelen uit Rhenen. Ook
zag meri hem aan voor de moordenaar
van de homofiele kantoorbediende Al-
bert Souman uit Amsterdam. De over
tuigende bewijzen ontbreken.
Hij ontkende ze allemaal. Voor de
moord op de Rotterdamse lerares Elly
Hagers, 37 jaar, legde hij wel een beken
tenis af, maar die trok hij naderhand in.
Rechercheur Groenen die hem verhoor
de, weet zeker dat de bekentenis klopte.
"Voordat hij tot een bekentenis kwam,
begon hij een kwalijke reuk te versprei
den. Dat was nu ook het geval". Het is
echter moeilijk op basis daarvan iemand
te veroordelen.
Op 23 mei 1964 zou Van Z. Elly Hagers
met messteken om het leven hebben ge
bracht. Ze zou geweigerd hebben om
met hem te vrijen. Hans van Z. het zich
niet dwarsbomen. Er kwam een rode
waas voor zijn ogen en hij veranderde de
woning aan de IJsclubdwarsstraat in
een soort abattoir.
De moord werd hem wel ten1 laste ge
legd. Op de eerste dag van het proces
tegen Hans van Z. en Oude Nol in fe
bruari 1969, ruim een jaar na zijn arresta
tie, beweerde hij de moord te hebben be
kend om maar van de urenlange verho
ren af te zijn. Dat hij toen details kon
geven, had te maken met zijn paranor
male begaafdheid.
De geruchtmakende rechtszaak, die
twee weken in beslag nam, kreeg in de
pers enorme aandacht. Pagina's werden
volgeschreven over de toon waarop
Hans van Z. sprak, over zijn oogopslag,
zijn vrijpostigheid, zijn kleding en uiter
aard over de meest gruwelijke bijzon
derheden die ter tafel kwamen.
gezocht worden in zijn jeugd. Hans van
Z. verkeerde toen in een geestelijk isole
ment. Zijn moeder heeft daarin een gro
te rol gespeeld.
De officier van justitie achtte het be
wijs geleverd voor vier moorden, dus
ook die op de Rotterdamse Elly Hagers,
en voor de poging tot doodslag op de we
duwe Woortmeijer. Hij eiste levenslange
gevangenisstraf en ter beschikking stel
ling van de regering (tbr) om er zeker
van te zijn dat Van Z. nooit meer buiten
het cellencomplex zou komen. Tegen
Oude Nol eiste de officier 8 jaar en tbr.
De rechter, mr. D. van Zeben, strafte
Van Z. voor drie moorden. In de zaak-
Elly Hagers sprak hij Vén Z. vrij. De
meervoudige moordenaar kreeg levens
lang, zonder tbr. In het vonnis noemde
Van Zeben Van Z. levensgevaarlijk,
maar hij durfde niet te voorspellen of de
ze zich in de loop der tijd wel of niet zou
kunnen aanpassen in de samenleving. In
elk geval hebben de psychiaters Van Z.
niet krankzinning genoemd. Dat opende
mogelijkheden voor aangepast gedrag.
Oude Nol werd veroordeeld tot 6 jaar
en tbr. Hij overleed in 1982 in de gevan
genis.
Slaaptabletten
Na de uitspraak van de rechter ver
dween Hans van Z. niet uit het nieuws.
Al na een maand, op 9 april 1969, onder
nam hij een zelfmoordpoging door een
grote dosis (waarschijnlijk opgespaarde
slaaptabletten) in te nemen:Hij overleef
de het. Drie jaar later, in 1972, begon hij
een civiel proces wegens belediging,
omdat in het Tijdschrift voor de Politie
politiefunctionarissen beweerden dat hij
betrokken moest zijn geweest bij een
vijftiental moordzaken.
Begin 1974 trouwde hij met de 31-jari-
ge Rietje van de Brink, die hij in de
Pschiatrische Observatie Kliniek te
Utrecht had leren kennen. De vrouw is
dan inmiddels ontslagen als groepsleid
ster als gevolg van haar intieme verhou
ding met Van Z. In de roddelpers ver
schenen daarna in de loop der tijd arti
kelen over de vorstelijke behandeling
die de meervoudige moordenaar in de
Van Mesdagkliniek in Groningen krijgt,
("zijn cel is als een hotelsuite"). Er wer
den daarover vragen in de Tweede Ka
mer gesteld.
Sinds 1984 mag Van Z. op onbegeleid
verlof naar huis. In dat jaar werd hij,
door de drank beneveld, achter het stuur
van een auto aangetroffen. Van Z. raakte
drie maanden zijn rijbewijs kwijt en
moest een geldboete van 1000 gulden be
talen. Hij hoefde zich steeds minder bij
de Van Mesdagkliniek te melden. Dat
stelde hem in staat om met handel op de
zwarte markt te staan.
Nu hoeft hü zich nog slechts één dag
in de week naar de kliniek te begeven.
Even nog, want het heeft Hare Majesteit
behaagd om het twee jaar geleden door
Van Z. ingediende verzoek om gratie in
te willigen. Levenslang wordt omgezet
in 28 jaar en zes maanden. Omdat hij
tweederde van de straf heeft uitgezeten,
kan hij vervroegd in vrijheid worden ge
steld. Aangenomen mag worden dat het
in de Van Mesdagkliniek gelukt is hem
dusdanig "aan te passen" dat hij in de
maatschappij als normaal mens kan
functioneren.
Spektaculair
Het was ook een spektaculair proces.
Niet alleen omdat het een unieke zaak
betrof, maar ook vanwege de heftige to
nelen die zich soms afspeelden. Zo werd
Oude Nol, die zei onschuldig te zijn, zo
verschrikkelijk kwaad op Hans van Z.
dat hij hem tierend met een microfoon
standaard te lijf wilde gaan. Hij werd de
zaal uitgezet. Dat overkwam Van Z. ook,
toen deze hysterisch werd, omdat de ad
vocaat van Nol toespelingen maakte op
zijn homofiele contacten.
Psychiaters, die het lugubere tweetal
tijdens hun voorarrest maandenlang ob
serveerden, kwamen tot de conclusie
dat ze niet toerekeningsvatbaar waren.
Hans van Z. is weliswaar niet krankzin
nig, maar wel zeer ernstig geestelijk ge
stoord. Ze vonden het opvallend dat hij
geen berouw van zijn daden had. "Hij
vindt het erg dat hij niet kan voelen en
begrijpen dat het afschuwelijk is wat hij
heeft gedaan".
Het psychiatrisch rapport geeft als ro
de draad in Van Z.'s leven aan: het on
vermogen om gevoelscontact met zijn
medemens te hebben. Hij beschouwt
mensen als objecten. De oorzaak moet
Meerdere malen werd Van Z. wegens diens hysterische gedrag uit de
rechtszaal verwijderd. (foto anp>
