De 'wilde jongens'
in het Witte huis
Een vrijwilliger
betaalt ook zelf
zijn kopje koffie
Achtergrond
Wapenzendingen aan Iran Imakken geloofwaardigheid Reagan
Dominees
verdeeld
WOENSDAG 26 NOVEMBER 1986
PAGINA 17
WASHINGTON - We roe
pen nog één keer in herin
nering hoe het allemaal
begon: met een president
die elke stafvergadering,
tot vervelens toe, begon
met de vraag of er al wat
schot zat inzake de Ame
rikaanse gijzelaars in Li
banon. Reagan, zo is uit
allerlei bronnen inmid
dels duidelijk geworden,
vond dat echt erg, was
werkelijk gegrepen door
het leed van de gijzelaars
en hun om hulp smeken
de familieleden in de Sta
tes. En hij wilde wat
doen. De president werd
daarmee tot vruchtbare
grond voor medewerkers
die hem influisterden
kontakten te hebben met
Israëlische zakenlieden,
die weer kontakten had
den met hooggeplaatste
Iranezen, die misschien
zouden kunnen helpen.
door
Henk Dam
Amerika had in overvloede de
grondstof waaraan in het Iran
van vandaag de grootste behoef
te bestaat: wapens voor de strijd
tegen Irak. Iran had verder in
vloed op de Libanese terroristen
die Amerikanen gegijzeld hiel
den. En dus - alle ontkenningen
van de president ten spijt -
kwam het tot een ruil die uitein
delijk uitgroeide tot wat de
grootste klap is die Reagan in
zijn carrière heeft moeten incas
seren: de opeenstapeling van
onthullingen, fouten en blunders
die nu als de 'Iran-affaire' be
kend staat.
Dieptepunt in de reeks voor de
president catastrofale ontwikke
lingen: de ontdekking van minis
ter van justitie Edwin Meese dat
een sleutelfiguur bij de wapen
zendingen, het staflid bij de Na
tionale Veiligheidsraad luitenant
kolonel Oliver North, Iranese be
talingen in het geheim heeft
doorgesluisd naar de tegen de re
gering van Nicaragua vechtende
Contra's.
Puinhoop
Wat hier is gebeurd, is bijna
niet te geloven. In de kelder van
het Witte Huis, waar de staf van
de Nationale Veiligheidsraad zit,
heeft een staflid geld dat afkom
stig was van een geheime, niet
door het Congres goedgekeurde
transactie, gebruikt voor door
het Congres uitdrukkelijk verbo
den hulp aan de Contra's. "It's a
mess" (een grote puinhoop) was
het oordeel van de leider van de
Democratische fractie in de Se
naat, Robert Byrd, toen hij gis
terochtend door minister Meese
en president Reagan op de hoog
te van de feiten werd gebracht.
En zo is dat.
Hoe heeft het ooit zover kun
nen komen? Hoe is het in de we
reld mogelijk dat het Witte Huis
in het geheim, buiten de grond
wettelijk vastgelegde controles
van de volksvertegenwoordiging
om, zulke riskante politiek is
gaan bedrijven, en dat daarbin
nen één enkel staflid nog eens in
zijn eentje politiek is gaan spe
len?. Veel is terug te voeren op
de positie van de Nationale Vei
ligheidsraad, een orgaan dat, for
meel gesproken, geen wijdere
bevoegdheid heeft dan het geven
van adviezen aan de president op
het terrein van - vooral - buiten
landse politiek.
Poindexter
De raad staat onder leiding van
de Nationale Veiligheidsadvi
seur, tot gisteren vice-admiraal
John Poindexter, wiens taak het
is beleidsvoorstellen die komen
van de voornaamste departe
menten te stroomlijnen, en in het
verlengde daarvan de president
in de breedst mogelijke zin te ad
viseren. Die omschrijving klinkt
ruim, en dat is ook zo bedoeld. In
feite komt het erop neer, dat het
aan de persoonlijkheden van de
Nationale Veiligheidadviseur en
de president die hij dient, ligt,
hoe die taak wordt ingevuld.
Kissinger was onder Nixon
Nationaal Veiligheidadviseur, en
in die functie een zeer op de
voorgrond tredende figuur. Het
zelfde gold voor Zbigniew Brze-
zinski die onder Carter diende.
De voorganger van Poindexter,
Robert McFarlane, had al even
zeer de behoefte zich te profile
ren. Dat gaf conflicten met een
andere top-medewerker van
Reagan, Chef Staf Witte Huis Do
nald Regan, met Shultz (die hem
een bemoeial vond), en met
Weinberger (die paradoxaal ge
noeg vond dat hij het te veel met
Shultz eens was) en in december
1985 zag McFarlane geen andere
weg meer dan opstappen.
Zijn opvolger was veel meer
een man naar Reagan's hart. Vi
ce-admiraal en kernfysicus John
Poindexter was onder McFarla
ne de nummer twee van de Na
tionale Veiligheidsraad geweest,
en had de reputatie een zich bij
voorkeur op de achtergrond op
houdende bureaucraat te zijn.
Het afgelopen jaar is Poindexter
in hoge mate de 'onzichtbare
man' van de regering-Reagan ge
bleven, wat niet wil zeggen dat
hij niet invloed had.
Libië
Poindexter bijvoorbeeld was
de grote man achter het Ameri
kaanse bombardement op Libië,
in april van dit jaar. Het was
Poindexter die, nog onder
McFarlane, de architect was van
de met succes bekroonde Ameri
kaanse poging een Egyptisch
vliegtuig te onderscheppen
waarin de vier Palestijnen zaten
die het passagierschip 'Achille
Lauro' hadden gekaapt.
Poindexter was de man die er
voor zorgde dat de president
bleef vasthouden aan hulp aan
de Contra's, ondanks grote te
genwerking van het Congres, en
Poindexter haalde Reagan over
de Congres-sancties tegen Zuid-
Afrika met zijn veto te treffen.
Een uitgesproken conservatief
dus, en bovendien een hoog in
telligent en zeer efficiënt coordi
nator die vanuit de coulissen
veel werk verzette, maar ervoor
zorgde dat de president de lof
voor geslaagd beleid in ont
vangst nam. Zo'n man is Poin
dexter.
De verleiding is groot om te
denken dat Poindexter's afkeer
van openheid en behoefte om op
de achtergrond van alles te rege
len - enige weken geleden zei hij
bij een interview dat bedrog een
instrument van een regering mag
zijn als de nationale veiligheid in
het geding is - hem uiteindelijk
de das heeft omgedaan.
Zo viel hij enige maanden gele
den op, omdat hij de man bleek
te zijn geweest die de president
en zijn medewerkers had geadvi
seerd (onware) berichten in de
wereld te brengen dat de VS op
nieuw een overval op Libië zou
den overwegen. Het plan had
geen andere bedoeling dan de Li
bische leider Gaddafi nerveus te
maken, en zo hopelijk diens af
treden te bewerkstelligen. En
dus werd het valse bericht naar
de Wall Street Journal gelekt,
van waaruit het de wereld over
ging.
Geheim
Was dat al aanvechtbaar beleid
(foute berichten naar kranten
lekken is een op z'n minst cu
rieuze strategie), wat er rond de
geheime wapenleveranties aan
Iran gebeurde, sloeg al helemaal
alles. Die zending was zó geheim,
dat minister Shultz (buitenland
se zaken), die tegen bleek, door
Poindexter niet van details van
de operatie op de hoogte werd
gebracht. Het Congres werd
niets verteld, de chefs van staven
Poindexter, als de grote coör
dinator achter de operatie, had
by die geheimhouding de steun
van Reagan. Dat maakt Reagan
de eind-verantwoordelijke (een
stigma dat hij bij zijn persconfe
rentie van vorige week ook zon
der omwegen op zich nam), maar
Poindexter op z'n minst tot me
deschuldige.
De man die door Poindexter
met de uitvoering van de opera
tie werd belast, was een mede
militair, zijn staflid luitenant ko
lonel Oliver North. Poindexter
had North leren waarderen van
wege de manier waarop deze - al
weer in het geheim - contacten
met de Contra's onderhield.
North, zo is inmiddels uitge
lekt, was degene die namens het
Witte Huis op z'n minst adviezen
gaf aan particuliere Amerikaanse
groepen die de Contra's de afge
lopen maanden in hun strijd te
gen de regering van Nicaragua
met geld en wapens hebben bij
gestaan. Daarmee was hij bezig
met operaties die op het randje
waren. Want het Congres had of
ficiële Amerikaanse steun aan de
Contra's verboden - een verbod
overigens dat per eind oktober
niet meer van kracht is.
Deze Oliver North, die zo knap
en in het geheim met de Contra's
had gewerkt, was in de ogen van
Poindexter ook de man om de
zeer geheime, zeer gevoelig lig
gende kontakten met Iran han
den en voeten te geven. 'Operatie
Terugkeer', heette die operatie,
met het oog op de gehoopte repa-
triatie van de gijzelaars, en de
mannen die de operatie leidden
werden in de wandelgangen van
het Witte Huis de 'cowboys' (hier
te vertalen als: de wilde jongens)
genoemd.
Hobby
Hoe wild de 'jongens' waren, is
gisteren gebleken. North blijkt
Iranese betalingen voor wapens
naar zijn andere hobby, de Con
tra's, te hebben laten sturen.
Poindexter, in de woorden van
Meese, wist daarvan, maar deed
niets om er een eind aan te ma
ken. Poindexter's eigen passie
voor in het duister werken is
hem zo noodlottig geworden.
Maar met de grootste brokstuk
ken zit president Reagan, onder
wiens neus Getterlijk) zich dus
vrijwel zeker illegale operaties
hebben afgespeeld.
Zijn geloofwaardigheid, toch
al zwaar beschadigd door het uit
lekken van de wapenzendingen
aan Iran, is nu zo geknakt dat je
je kunt afvragen hoe hij de laat
ste twee jaar van zijn president
schap moet doorkomen.
DEN HAAG - Een bejaardente
huis in Almelo plaatst een adver
tentie waarin honderd vrijwillig
sters voor drie tot vier ochtenden
per week worden gevraagd. In een
bibliotheek staat de helft van het
baliepersoneel gratis te werken.
Een instelling in Heerhugowaard
opent een vacaturebank voor on
betaalde gediplomeerde krachten.
Het loopt uit de hand met het vrij
willigerswerk in de gesubsidieerde
instellingen. Steeds vaker moeten
vrijwilligers de gaten opvullen die
door de bezuinigingen zijn gesla
gen.
door
Runa Hellinga
Deze week voert de Vrouwen
bond FNV actie rond de vrijwilli
gers bij gesubsidieerde instellin
gen. Niet om tegen het werk van
die mensen aan te schoppen, zo
waarschuwt Vrouwenbond-voor
zitter Maria van Veen. Wel om erop
attent maken waar de verregaande
bezuinigingen in bijvoorbeeld de
gezondsheidszorg toe leiden. Daar
worden betaalde krachten door on
betaalde vervangen en kan het
werk van vrijwilligers zo langza
merhand niet meer gemist worden
in de bedrijfsvoering. Aan de ande
re kant worden vrijwilligers vaak
behandeld als een minder soort
werknemers met amper rechten en
veel plichten.
Voetbalclub
Als je minister Brinkman hoort
over de zorgzame samenleving, COïltTclCt
denk je dat de Nederlander niet
meer in beweging te krijgen is. Het
tegendeel is waar. Volgens schat
tingen van het ministerie van WVC
zijn er bijna 5 miljoen mensen op
een of andere manier actief in het
vrijwilligerswerk en sommige in
stellingen hebben wachtlijsten met
belangstellenden.
vendien betaalde banen. Van
Veen: "Staatssecretaris Ginjaar-
Maas van Onderwijs zei laatst zelf
in een toespraak dat meisjes uit het
huishoudonderwijs bijna niet meer
aan de slag komen, omdat het soort
werk dat zij deden, tegenwoordig
door vrijwilligers wordt gedaan".
Wie vrijwilligerswerk doet, mag
op zijn minst verwachten dat dat
ook op een of andere manier ge
waardeerd wordt. Maar dat is lang
niet altijd het geval. Met de rechts
positie van vrijwilligers is het vaak
slecht gesteld. Van Veen: "Het
komt voor dat vrijwilligers niet
met vakantie mogen als ze dat niet
een maand van tevoren aanvragen.
Of dat ze terug komen en een ander
hun werk over heeft genomen".
Het is nog steeds niet overal ge
bruikelijk om de kosten die een
vrijwilliger voor zijn werk maakt,
te vergoeden. En in een aantal bi
bliotheken in Gelderland zullen de
vrijwilligers binnenkort actie gaan
voeren, omdat ze sinds ënige tijd
hun koffie zelf moeten betalen. Die
kon er door alle bezuinigingen niet
meer vanaf.
De eisen die werkgevers aan hun
onbetaalde personeel stellen, zijn
soms niet mis. De juiste opleiding,
voldoende ervaring, de bereidheid
om minstens 20 uur per week te
werken. Van Veen laat adverten
ties uit de krant zien. De adverten
tie voor een hulpproject voor ver
slaafden vermeldt dat de. vrij willi
ger ook 's nachts moet willen
werken. Functie-eisen die bij een
betaalde baan niet zouden mis
staan. De beloning? Werkervaring
en voldoening.
Vrijwilligers doen van allerlei:
besturen een voetbalclub, zijn lid
van de oudercommissie of het
schoolbestuur, zijn actief in buurt
en clubhuiswerk, in de politiek en
de vakbond, helpen op school en
noem maar maar op. Veel vrouwen
zijn actief in de verzorgende sec
tor: voorlezen of wandelen met ge
handicapten, boodschapen doen
voor bejaarden, de bloemen ver
zorgen in een verpleegtehuis.
"Je moet een duidelijk onder
scheid maken tussen werk in een
vereniging of werk in de gesubsi
dieerde sector. Je ziet de vraag
naar vrijwilligers in ziekenhuizen
en bejaardentehuizen de laatste
tijd duidelijk toenemen. En er
wordt echt niet alleen gevraagd om
mensen die willen voorlezen of een
eindje willen gaan wandelen. Vrij
willigers krijgen steeds meer ver
zorgende taken te doen", aldus
Van Veen.
Ze noemt als voorbeeld een brief
die een van de bestuursleden van
de Vrouwenbond laatst kreeg van
het bejaardentehuis waar haar ou
ders in zaten. Of ze niet eens wat
vaker langs kon komen en met de
verzorging kon helpen, want an
ders dreigden vader en moeder
verwaarloosd te worden. "Zoiets
zetje ontzettend onder druk, want
het gaat immers om je ouders en
die laat je niet zomaar in de steek.
Maar het is natuurlijk eigenlijk te
gek dat het zover komt".
Betaalde banen
Het vrijwilligerswerk kost bo-
ADVERTENTIE
Jaap Kooy's Tuincentrum heet
nu: Jaap Kooy's Kerstdorp,
Heereweg 350, Lisse, tel.
02521-19037.
Een van de actiepunten in de ko
mende week wordt de model-over
eenkomst voor vrijwilligers die de
Vrouwenbond wil introduceren.
Van Veen noemt een aantal bepa
lingen. De vrijwilliger moet zelf
kunnen bepalen wanneer en hoe
veel hjj óf zij wil werken. Zij moet
een vergoeding voor de door haar
gemaakte kosten krijgen, waarbij
de Vrouwenbond ook wil dat kin
deropvang vergoed wordt. Ze moet
goed verzekerd worden. Het werk
moet echt een aanvullende functie
hebben en geen bestaande arbeids
plaats vervangen. En als er een be
taalde baan vrijkomt, moet die aan
de vrijwilliger worden aangebo
den.
Dat laatste is nog lang niet altijd
het geval, hoewel veel vrijwilligers
daar in hun hart wel op hopen als
ze ergens gaan werken. Van Veen:
"Veel mensen stappen in dit soort
werk omdat ze op een andere ma
nier niet aan de slag komen. Ze
hebben te weinig ervaring, zijn er
vanwege het krijgen van kinderen
te lang uitgeweest. Je ziet dan ook
veel werklozen en vrouwen van
wie de kinderen wat groter zijn in
de onbetaalde sector".
"Die vrouwen zie je vaak terecht
komen in de traditionele verzor
gende functies. Door de bezuini
gingen komen ze steeds meer in
dat soort werk terecht. De regering
zegt zich in te willen zetten voor de
emancipatie van de vrouw, maar
de bezuigingen dwingen haar
steeds weer in die verzorgende
rol".
"Als Brinkman met zijn zorgza
me samenleving zijn zin krijgt,
wordt het nog erger. Het komt toch
allemaal op de vrouw neer, die op
de buurvrouw moet letten en in het
bejaardenhuis bij moet springen in
de zorg voor haar ouders. Dat kan
toch niet, vrouwen die hun hele le
ven voor hun gezin gewerkt heb
ben, en nu, op hun zestigste voor
hun moeder van tachtig mogen
gaan zorgen".
"De directies van de instellingen
roepen: we zitten met de rug tegen
de muur. En dat klopt ook wel,
maar dan moeten ze maar eens bij
elkaar gaan zitten en samen in ver
zet komen tegen de bezuinigingen.
Je kunt dat niet op onbetaalde
krachten afwentelen".
Over beleggingen
in Zuid-Afrika
DEN HAAG (ANP) - Onder pre
dikanten houden voor- en tegen
standers van het afstoten van be
leggingen in Zuid-Afrika elkaar
redelijk in evenwicht, zo blijkt
uit het orgaan van de Bond van
Nederlandse Predikanten. Het
hoofdbestuur vroeg in juni de le
den zich uit te spreken over „het
hete hangijzer" van de beleggin
gen van het hervormde pen
sioenfonds in bedrijven die con
tacten met Zuid-Afrika onder
houden.
Er werden 234 reacties ontvan
gen: 117 vóór afstoten, 107 tegen,
terwijl 10 dominees zich niet
competent achtten tot het geven
van een oordeel. Verdeeld over
leeftijdscategorieën blijken de
meeste tegenstanders van afsto
ten tot de ouderen te behoren: 36
van hen zijn 66 jaar en ouder, 37
tussen 56 en 66 jaar. De voorstan
ders zijn meer gelijkmatig ver
deeld. Ook predikantsweduwen
reageerden: 5 vóór en 4 tegen af
stoten.
Sommige predikanten vinden
de voorlichting van de kant van
de Raad van Kerken met betrek
king tot economische sancties
eenzijdig politiek gekleurd. An
deren uiten zich soms zeer emo
tioneel ten voordele van verwij
dering.
Een aantal voorstanders van
afstoting heeft er geen moeite
mee als zij daardoor meer pen
sioenpremie zouden moeten be
talen, dan wel dat ze een lagere
uitkering zouden krijgen. Onder
hen zijn er evenwel, die de invali
diteitspensioenen en de wedu
wen- en wezenpensioenen bui
ten schot willen houden. Ande
ren betogen dat een wijziging
van de effectenportefeuille niet
automatisch een lager rende
ment behoeft te betekenen. Zij
wijzen op beleggen in de EDCS,
sociale woningbouw of elders.
In een reactie op deze menin
gen wijst het hoofdbestuur erop
dat het beleggen van pensioen
gelden een professionele zaak is,
heel anders dan het beleggen van
„spaarcentjes in de particuliere
sfeer". Het hoofdbestuur vraagt
zich af of er dan nog wel een pen
sioenfonds kan bestaan dat
hoofdzakelijk is gebaseerd op
kapitaaldekking.
Bijdrage sectie 'Vrouw en
Kerk' stopgezet. Ook de Gerefor
meerde Kerken in Nederland
zullen hun bijdrage aan het werk
van de studiesecretaris van de
sectie „Vrouw en Kerk" van de
Raad van Kerken in Nederland
stoppen. De synode verwierp
gisteren met 36 tegen 33 stem
men een voorstel, de sectie 5.000
gulden toe te kennen. Een be
langrijke overweging daarbij
was dat zowel de Nederlandse
Hervormde als de Rooms-Katho-
lieke Kerk eerder dit jaar al heeft
besloten de financiële bijdrage
aan de sectie te staken.
De gereformeerde synode
ropdde in Lunteren de besluit
vorming af over de voorstellen
van de deputaten Personele za
ken, Financiën en Organisatie
(PFO), waaraan zij maandag
avond niet was toegekomen. De
synode volgde in grote lijnen de
voorstellen van de deputaten. Zij
nam nog geen besluit over de
voortzetting van het werk van de
studiesecretaris voor het jeugd-
en jongerenpastoraat en dat van
de toeruster voor het oorlogs-
vraagstuk. De functie van studie
secretaris is vacant geworden na
dat ds. H. Hogenhuis gebruik
had gemaakt van de vut-rege-
ling. Het contract met de toerus
ter voor het oorlogsvraagstuk, ir.
M. vanAlphen, loopt volgend
jaar af.
Herverdeling
De synode droeg de deputaat-
schappen gemeente-opbouw,
vorming en toerusting op in ge
zamenlijk overleg te bezien of
een zodanige herverdeling van
het werk mogelijk is dat binnen
de gegeven financiën optimaal in
het werk van beide functionaris
sen kan worden voorzien. Aan de
hand van het resultaat van dit
overleg zal het moderamen (be
stuur) van de synode bepalen of
er een nieuwe studiesecretaris,
eventueel voor de helft van de
tijd, kan worden aangesteld en of
aan Van Alphen een permanent
dienstverband kan worden aan
geboden.
De synode legde de deputaat-
schappen voor de komende jaren
een streng financieel regime op.
De begroting van deze adviesor
ganen van de synode zal mini
maal evenveel moeten dalen als
de teruggang van het totaal van
de collecten en de verplichte af
drachten van de plaatselijke ge
meenten (quota). Eén der uit
gangspunten is daarbij dat er
geen gedwongen ontslagen mo
gen vallen. De synode droeg
voorts deputaten PFO op voor
1989-1993 met een meerjaren
planning te komen. De deputa
ten zullen onder meer moeten
aangeven wat zij prioriteiten bin
nen het bestaande werk achten.
Combi-synode
De gereformeerde synode rati
ficeerde gisteren tevens de be
sluiten van de gezamenlijke ver
gadering van de hervormde en
gereformeerde synode (combi
synode), die eerder deze maand
in Ede werd gehouden. De com
bi-synode sprak onder meer uit
dat de Nederlandse Hervormde
Kerk en de Gereformeerde Ker
ken in Nederland, die in 1886 uit
een gingen, zich in staat van her
eniging bevinden. Wegens tijd
gebrek heeft de hervormde syno
de de besluiten nog niet officieel
goedgekeurd.
De synode wenste ten slotte
geen invloed uit te oefenen op de
meningsvorming onder de plaat
selijke kerken over deelneming
aan een systeem van ledenadmi
nistratie dat door de Stichting
Interkerkelijke Leden Admini
stratie (SILA) wordt verzorgd.
De synode verwierp een voorstel
van de deputaten voor Personele'
Zaken, Financiën en Organisatie
(PFO) die wilden dat de gerefor
meerde kerken zich in principe
bij het systeem van ledenadmini
stratie zouden aansluiten. Zoals
bekend beëindigt op1 januari
1988 de registratie van kerkelijk
gezindte of levensbeschouwing
in de bevolkingsadministratie
van de gemeenten.
Australische joden vragen
paus Israël te erkennen. De Au
stralische joden hebben paus Jo
hannes Paulus II gevraagd Israël
„de jure" te erkennen en diplo
matieke betrekkingen met de
Joodse Staat aan te knopen. „Het
Israëlische volk heeft recht op
een stuk aarde, hetgeen door de
Rooms-Katholieke Kerk officieel
erkend dient te worden", hield
Leslie Caplan, voorzitter van de
Australische joodse gemeen
schap gisteren in Sydney de
paus voor. De paus ging in zijn
toespraak niet wezenlijk op de
woorden van Caplan in. Hij wees
wèl op de veroordeling door de
RK-Kerk van het anti-semitisme
en hij sprak ook met waardering
de grote betekenis van het
jodendom.
Nederlandse Hervormde
Kerk. Beroepen te Woerden, toe
zegging: W. Westland te Putten.
Gereformeerde Kerken. Be
roepbaarstelling: P. Baane, Aca
ciastraat 29,2404 VA Alphen aan
de Rijn, 01720-91710; beroep
baarstelling: drs. P. Beintema,
missionair predikant voor de
kerk van Mijdrecht, wonende
Paladijnenweg 112, 3813 KE
Amersfoort.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt. Beroepen te Zuidwol-
de: drs. J. van Benthem, kandi
daat te Kampen.
Gereformeerde Gemeenten.
Beroepen te Slikkerveer: B. van
de Heiden te Woerden.