Iron Maiden: de beuk er nog steeds in
Horowitz bezadigd en volmaakt ontspannen
Muziekduo
mist
inspiratie
In 'Mijn Mekka' wordt
Fugard alle recht gedaan
Bella Bravo!: te weinig samenhang
Zuidroom
■kwint
Cameretten
MAANDAG 24 NOVEMBER 1986
ste pianist van deze eeuw mag
worden genoemd.
Zijn felgekleurde Scarlatti-so-
nates zijn wellicht stilistisch wat
overtrokken, ze vormden de per
fecte opmaat voor een volmaakt
halfuurtje Mozart, met als abso
luut hoogtepunt de kwetsbare,
maar om die reden juist zo bril
jant vertolkte sonate in C majeur.
Wat Horowitz van ieder ander
onderscheidt is vooral zijn su
blieme overzicht op wat hij alle
maal doet. In zijn jaren van twij
fel is hem menigmaal - al of niet
terecht - enigszins neurotisch
spel toegedicht. Maar daarvan
kan in deze levensfase geen spra
ke meer zijn. De kunst van het
volmaakt ontspannen zijn, zo is
zijn spel op dit moment het best
te omschrijven.
Meer dan ooit ook toont hy
trots dat evenwicht. De dende
rende fortissimo's in een etude
van Scriabin, waarmee hij het
publiek vóór de pauze al volledig
inpakte, verwisselt hij met graag
te voor bijna omfloerste en door
ongekend subtiele klankschake
ringen gekenmerkte uitvoerin
gen van Schumanns Arabesque
en twee stukken van Liszt (so-
netto 104 del Petrarca en de z.g.
Soirées de Vienne). Ook in de
pianissimo's toont hij als geen
ander de perfecte samenhang
tussen bas- en melodielijnen;
zijn linkerhand is bijna een on
dersteunend orkest op zichzelf.
Twee veel van hem gehoorde
mazurka's van Chopin er achter
aan, om vervolgens een bijna
tien minuten lange ovatie los te
weken met het onmogelijke
scherzo no.l in b mineur van de
zelfde componist, dat hij bijna
met technische minachting tot
een kolossale uitvoering maakte.
Een wat kucherige en daarom
met name in het tweede gedeelte
niet erg ontspannen zaal zal er
stellig de reden van zijn geweest
dat Horowitz het in Amsterdam
by twee toegiften liet: Schu
manns Traumerei (uit 'Kinders-
zenen') en het aan alle kanten
flitsende en toch zo ingetogen
'Étincelles' van de in het interna
tionale pianorepertoire zo zelden
vertolkte Poolse componist Mo-
ritz Moszkowski. Een ondoenlij
ke interpretatie die schijnbaar al
leen Horowitz is toevertrouwd.
"Dit kèn niet", zei een niet onge
talenteerd pianist naast mij. Het
kan wel, maar na Horowitz wel
licht lange tijd niet meer.
WILLEM SCHRAMA.
Sfeervol concert in Leidse Groenoordhallen
Gehoord op 23 november in de
Groenoordhallen te Leiden Iron
Maiden. Bruce Dickinson:zang Nic-
ko McBrain:drums Steve Harris-
:bas Adrian Smith:gitaar /Dave
Murray:gitaar. In het voorprogram
ma: W.A.S.P.
LEIDEN Wanneer de Latijnse
uitdrukking 'Nomen est omen'
('de naam is een voorteken') van
toepassing zou zijn op namen
van heavy-metal bands, dan zou
er afgelopen zondag in de
Groenoordhal, waar Iron Maiden
optrad met W.A.S.P. in het voor
programma, sprake zijn geweest
van een seksorgie met martel
praktijken.
W.A.S.P. is een gangbare Ame
rikaanse afkorting van 'White
Anglo Saxon Protestants', waar
in de kenmerken vervat zijn die
de meeste kans bieden op maat
schappelijk succes. Het is echter
ook de afkorting van 'We Are Se
xual Perverts', waarachter een
Californische heavy-metal band
schuilgaat. De 'iron maiden', of
tewel de 'ijzeren maagd', was in
de middeleeuwen een veelge
bruikt martelwerktuig. Een ton
met scherpe ijzeren punten aan
de binnenkant waarin ongeluk
kige slachtoffers werden voort
gerold.
Maar weest gerust, lezers: het
bovengenoemde gezegde bleek
niet van toepassing, al betrof het
hier natuurlijk ook geen strijkor
kestjes met louter kamille-thee
drinkende en baby-sittende bra
ve huisvaders. Overdrijven hoort
nu eenmaal bij heavy metal. Rui
ge teksten, macho kledij en een
fors aantal decibels zijn de ingre
diënten. En dat kan heel leuk
zijn.
W.A.S.P. is nog niet toe aan het
grote succes. Deze luid aan de
weg timmerende band presteert
weliswaar aardig, maar mist uil
straling, hetgeen het publiek ook
niet ontgaan zal zijn, gezien de
hamburger die met een welge
mikte worp in het gezicht van de
gitarist werd gesmeten. Bedankt
Mc Donalds!I want to be some
body' zongen de heren, maar of
het ooty nog zover komt, valt nog
te bezien.
Iron Maiden heeft dit succes
inmiddels al wel bereikt. De
groep heeft sinds haar oprichting
in 1977 al meer dan zestig gou
den en platina LP's mogen be
groeten en trekt de laatste jaren
allen nog maar volle zalen. Zo
ook in Leiden, waar 9000 toe
schouwers, gezeten op de pijn
banken of springend op de vloer,
getuige waren van een wervelen
de show, die inclusief de drie toe
giften, bijna twee uur duurde.
Het zijn dan wel geen virtuozen,
hun vak verstaan ze wel. Zonder
enige moeite weten ze het pu
bliek gedurende het gehele op
treden enthousiast te houden,
daarbij geholpen door het schit
terende en steeds veranderende
decor, waarbij laserstralen een
grote rol spelen.
Geopend werd met 'Somewhe
re in time', de titelsong van Iron
Maidens laatste LP. Hierna pas
seerden o.m. andere 'Children of
the death' en het schitterende
'Two minutes to midnight' de re
vue. Halverwege het concert
werd even gas terug genomen
met 'Rime of the ancient mari
ner' en klassiek aandoend inter
mezzo van de twee gitaristen.
Daarna ging de beuk er weer
flink in.
De mascotte, die alle platen
hoezen ontsiert, was dat
spreekt vanzelf ook aanwezig.
Zo leverde hij een heus vuurge
vecht met zanger Bruce Dickin
son en even later doemde zijn
wanstaltige hoofd op onder het
drumstel van Nicko McBrain,
terwijl zijn reusachtige handen
aan weerszijde van het podium
de band als het ware in zijn greep
hielden! Het publiek ging com
pleet uit zijn dak en verplichtte
de heren tot het geven van maar
liefst drie toegiften, waarin on
der meer 'Running free','Run to
the hills' en 'The number of the
beast'
De sfeer tijdens het concert
was uitstekend, de toeschouwers
gedroegen zich bijzonder gedis
ciplineerd, en logenstraften hier
mee wederom het totaal verkeer
de beeld van de hard-rock lief
hebber als wild beest: mak als
lammeren waren zij. Dit ontlokte
aan zanger Bruce Dickinson dan
ook de welgemeende uitspraak:
"You're the best audience I've
ever had. Here there is no shit
and violence". Het geweld bleef
inderdaad achterwege en de shit
komt volgende week wel wan
neer onze loeiende viervoeters
de vloer van een kwalijk riekend
laagje komen voorzien.
HERMAN JOUSTRA
Bruce Dickinson van Iron Mai
den gaat uit z'n dak
Concert door Sara Strumphler, harp
en Henk Vos, fluit, met werken
C.Ph.E. Bach, L. Spohr, H. Badings,
P. de Breville, C. Saint-Saèns
OEGSTGEEST - Het koor
het Groene Kerkje vormt
sfeervol decor voor kamermu
ziekconcerten. Met zijn kroon
luchters roept het associaties op
met muziekuitvoeringen i
achttiende eeuwse vorstenho
ven, zoals dat van Berlijn, w
koning Frederik de Grote fluit
concerten gaf voor zijn onderda
nen. Gistermiddag gaf Henk Vos
een fluituitvoering begeleid door
de harp van zijn echtgenote Sara
Strumphler. De fluitist lichtte de
verschillende werken toe. Het
verhaal over het ontstaan en de
werking van de harp vond ik
nogal storend voor het verloop
van het concert.
In zekere zin heb ik veel moei
te gehad met de hele uitvoering.
Bij tijdens klonken er mooie
fragmenten muziek, maar over
het algemeen was het een voor
dracht zonder inspiratie. De
Greensleeves-variaties leken nog
beloftèn in te houden, maar de
daaropvolgende solo-sonate
C.Ph.E. Bach en de sonate ii
kl.t. van Louis Spohr misten
gaandeweg steeds meer innerlij
ke samenhang. Bij ieder nieu
frase werd er een poging gedaan
om de stukken nieuw leven in te
blazen, waarna deze pogingen
schipbreuk leden. In het begin
had ik de indruk, dat de spelers
een zeer intieme, introverte sijl
van spelen hadden gecultiveerd,
maar uiteindelijk kwam het er
toch op neer, dat ze veel te wei
nig overtuigingskracht hadden
om de muziek over het voetlicht
heen te krijgen. Tot overmaat
van ramp leverde de zuiverheid
van stemming grote problemen
op met name bij de fluitist. Het
kan goed zijn, at deze moeilijkhe
den zijn vingertechniek en ook
zijn toonvorming negatief beïn
vloed hebben. De Ballade van
Henk Badings en 'Une flüte dans
les vergers' van Pierre de Brévil-
le, beide voor fluit en harp ken
den gelukkig toch ook nog
mooie momenten. Na een fanta
sie voor harpsolo van Saint-
Saëns en een voor beide instru
menten van Joseph Molnar (geb.
1917) op thema's uit de Japanse
volksmuziek werd er zonder aan
dringen van het publiek als toe
gift nog Orfeo van Gluck ge
speeld. De toehoorders, die de
kerk slechts voor een ruime helft
hadden gevuld, konden door de
sombere regenmiddag met een al
even somber gemoed weer huis
waarts keren.
MONICA SCHIKS
LEIDEN - 'Composities en tek
sten schuiven op een eigen wijze
door elkaar, binnen een gesti
leerd theaterbeeld', zo stond te
lezen in het programma van de
Burcht. Als de nieuwsgierige
cultuurliefhebber hierop afkomt
met de verwachting een vorm
van muziektheater te beleven,
dan kan dat een kleine teleurstel
ling tot gevolg hebben. Wat de
vijfmansformatie afgelopen za
terdag liet zien, had meer weg
van een pop-jazz concert met ex
tra entourage dan een integreerd
programma van theater en mu
ziek. De galerie van de Burcht
was voor de avond aan één kant
in tweeën gedeeld, links was de
spaarzaam uitgeruste ruimte
waarin zich voornamelijk zanger/
voordrager Sjabbe van Selfhout
ophield, rechts stond de rest van
het orkestje opgesteld. Er was
maar heel weinig interactie tus
sen beide delen van speelruimte.
Alleen altsaxofonist en klari
nettist Hans Rikken, die ook ver
antwoordelijk is voor de vormge
ving, wilde zich wel eens in het
decor begeven. Zo kwam het
dramatische deel van het optre
den bijna geheel op schouders
van Van Slethout te rusten. Jam
mer genoeg was er moeilijk een
samenhang te bekennen tussen
tekst en muziek enerzijds en de
handelingen van de zanger an
derzijds. Mij ontging in elk geval
het verband tussen bijvoorbeeld
een baadpartij en een Weillachti-
ge ballade in het Duits, aan het
begin van de voorstelling of la
ter, een ontbijt en een rumba
achtige deuntje. De muziek was
zeker afwisselend en technisch
over het algemeen verzorgd.
Naast wat jazz werd hier en daar
een marsje tussen de merendeels
latijns klinkende stukken ge
speeld. De musici hadden geen
moeite met het repertoire en Van
Selfhout heeft een aardig bereik,
alleen een tikkeltje rauw in het
midden- en hoge register. De an
dere instrumentalisten kweten
zich goed van hun taak, vooral de
blazers, naast Rikken tubaist,
trombonist en basgitarist Kees
Meylink. Willem-Jan Droog, die
op elektrische piano en synthesi
zers speelde, viel solistisch wat
tegen, terwijl drummer Gert van
Sters onopvallend doch solide
zijn plicht waarnam.
Hoewel bewust is gestreefd
naar een gevarieerd programma,
overweegt de geest van de Ita
liaanse filmmuziek uit de jaren
zestig, zoals die van Nino Rota en
Giorgio Gaslini met hun specifie
ke mengeling van jazz en kitsch.
Ik waande me tijdens het optre
den soms in een bioscoop. Een
dieptepunt in het programma
was voor mij het stuk 'Klaaglie-
deren', waarin op het toneel niets
gebeurde. Van Selfhout droeg
zijn teksten in een rolstoel voor
op een wijze die zelfs een gelovi
ge in een kerk in slaap zou doen
vallen, terwijl de muziek zich ui
terst traag ontwikkelde en voor
namelijk gebaseerd leek op her
halingen.
Een aardige synthese van thea
ter, tekst en muziek werd uitein
delijk bereikt in 'Santo Domin
go', met zeer eenvoudige midde
len. Het lied, uit de opera 'Ik,
Pierre Rivière' van Bob Dries-
sen, handelt over slavernij. De
microfoon was zodanig opgehan
gen, dat de zanger zich telkens
met enige moeite moest uitrek
ken om op dramatische momen
ten dichter bij het apparaat te ko-
Een leuk concept met hier en
daar aardige vondsten. Een vol
gend programma zal wat meer
samenhang moeten hebben. Een
verklarende gedrukte tekst voor
het publiek zou dan ook geen
kwaad kunnen.
KEN VOS.
Mijn Mekka van Athol Fugard. Re
gie Ton Lutz, vertaling Josephine
van Gasteren, decor Herman van Al-
teren. Met Josephine van Gasteren,
Henriëtte Tol en Ton Lutz. Gezien op
LEIDEN - Athol Fugard is een
groot en knap toneelschrijver.
Hij is geen groot vernieuwend to
neelschrijver, maar wel een vak
man van top tot teen. Ik weet ze
ker dat Henrik Ibsen in het hier
namaals Fugard liefdevol in de
armen zal sluiten. Fugard stoeit
niet met zijn medium, hij pro
beert op generlei wijze zijn pu
bliek op een meta-niveau iets bij
te brengen; hij heeft iets te ver
tellen en hanteert daarvoor een
'klassieke' dramaformule. Als je
iets wil leren over begrippen als
'expositie', 'spanningsopbouw'
en zelfs 'loutering', zit je bij Fu
gard goed. Hij introduceert je in
een direct al bij aanvang span
nende situatie; terwijl de span
ning oploopt, voedt hij je ter
loops met informatie; halverwe
ge raakt de zaak schijnbaar on
oplosbaar gecompliceerd; en hij
eindigt met een half uur, waarin
de ene loutering na het andere
emotionele hoogtepunt je naar
het einde sleurt. Waarna je
slechts omhoog kunt veren en je
handen op elkaar kunt slaan.
Neem nou "Mijn Mekka", dat
afgelopen zaterdagavond in de
Leidse Schouwburg speelde. Het
stuk heeft verschillende lagen:
op één niveau gaat het over de
strijd van een oude beeldhouw
ster - Helen Martins tegen een
haar bedreigende omgeving. He
len heeft gekozen voor een leven
van vreugde, licht en fonkeling -
hetgeen zij in haar interieur en
haar fantastische beelden tot uit
drukking brengt - maar haar op
lijden en overleven ingestelde
omgeving weet daar geen raad
mee en probeert haar in een be
jaardentehuis weg te stoppen.
Op een ander niveau gaat het
stuk over liefde en vertrouwen -
hetgeen tot uitdrukking komt in
de relatie tussen Helen en jonge
onderwijzeres Elsa Barlow. Op
weer een ander niveau gat het
stuk over individualiteit en de
strijd die je daar voor moet leve
ren. En over het verstikken van
verlangens en vreugde om te
beantwoorden aan sociale eisen.
En over godsdienst. En over
apartheid (terloops, maar onmis
kenbaar). En over nog veel meer.
En dat alles zonder dat je ook
maar even denkt dat het stuk wel
erg vol met betekenissen zit,
want dit alles zit verpakt in een
goed doortimmerd en pakkend
verhaal.
In de regie van Ton Lutz is aan
Fugard recht gedaan. De uitvoe
ring biedt alles waar het stuk om
vraagt en het voornaamste daar
van zijn een duidelijk decor en -
vooral - goed spel. Het decor van
Herman van Elteren heeft in zijn
opstelling en smaak een zekere
mate van truttigheid, maar laat
door zijn grote aantal spiegels,
glas en kaarsen Helens fascinatie
met licht en fonkeling (het dra
gende symbool van het stuk) vol
doende naar voren komen. Dat
ondanks een regelmatig hape
rende belichting.
Het stuk biedt drie acteurs de
kans alles te geven wat ze heb
ben. En dat gebeurde, Josephin
van Gasteren, Henriëtte Tol e__
Ton Lutz spelen alle drie dat de
stukken er vanaf vliegen. Vooral
als het stuk in een hogere emo
tionele versnelling schiet moetje
wel uit steen gehouwen zijn om
niet geraakt te worden. Spel dus
dat dit stuk en Fugard betaamt.
De schouwburg hield het dan
ook niet droog.
PAUL DEVILEE
Vladimir Horowitz dankt
voor het langdurige applaus
in het stampvolle Concertge
bouw in Amsterdam.
(foto ANP)
Concert Sara Strumphler
en Henk Vos
in het Groene Kerkje
Vladimir Horowitz, Concertgebouw
Amsterdam, 23 november. Werken
i Scarlatti, Mozart, Scriabin,
Schumann, Liszt, Chopin en Mosz-
AMSTERDAM - Er is een perio
de geweest waarin het publiek
hem massaal verafgoodde als de
koning van het spektakel. Een
volleerde maestro die over zulk
een ongehoorde techniek be
schikte dat hij met zijn vleugel
kon doen wat hij wilde. De nu 82-
jarige Vladimir Horowitz is op
dat imago meer malen afge
knapt, hoewel hij het in feite zelf
zorgvuldig had gecreëerd. Met
zijn legendarische transcriptie
van 'Stars and stripes forever',
zijn wonderlijke aaneenrijging
van Carmen-melodieën, kortom:
de vermaarde toegiften waarmee
hij zijn schaarse maar spraakma
kende concerten in de loop der
jaren placht af te ronden, heeft
hij in niet geringe mate een stem
pel gedrukt op zijn bijkans on
feilbare pianistieke kunnen. Hij
is daarmee ook de meest excen
trieke en best betaalde pianoso
list van zijn tijd geworden.
Zoals gezegd, dit dilemma
heeft hem meerdere malen par
ten gespeeld. En het heeft er stel
lig toe bijgedragen dat hij in zijn
ruim 60-jarige solistencarrière
driemaal lange tijd van de con
certpodia is weggebleven. Dege
nen die hem al die jaren hebben
gevolgd, kennen in feite drie ver
schillende Horowitzen. De eerste
(van het moment van zijn ver
schijning tot zijn grote inzinking
in 1953) is er een uit de 19de
eeuwse Russische pianotradi
ties, met een onwaarschijnlijke
stilistische precisie. Na zijn te
rugkeer in 1965 vertoonde zijn
spel, hoewel nog altijd bij vlagen
glorieus, minder vastberaden
heid; niet zelden werd hij een ka
rikatuur van zichzelf in vroeger
jaren. Pas na zijn derde periode
van absentie, halverwege de ja
ren zeventig, stond een nieuwe,
nu veel bezadigder Horowitz op.
Nog steeds een solist met een
volstrekt eigen benadering van
vorm en inhoud, maar met een
bijna niet te evenaren inzicht en
nog maar zelden de weg van het
effect zoekend.
Het is deze Horowitz die zich
de laatste jaren weer bijna met
kinderlijk enthousiasme aan het
publiek is gaan vertonen. Met
nieuwe plaatopnamen, met een
tv-documentaire, en natuurlijk
ook met concerten. Het heeft er
alle schijn van dat hy voor zich
zelf heeft besloten om vóór zijn
dood nog eens alle Europese po
dia te bezoeken die hem in de ja
ren twintig, dertig en veertig we
reldberoemd maakten. Al was
het dan tegen pittige prijzen, een
volgepakt Amsterdams Concert
gebouw kon daar gisteren intens
van meegenieten. Met een pro
gramma, dat alleen al in opbouw
geniale trekjes vertoont, liet hij
nog eens nadrukkelijk weten dat
hij en niemand anders de groot-
tfej
;M DELFT (ANP) - Het duo Zin-
droom uit Den Helder is zater-
otïJ dagavond uitgeroepen tot win-
ojj naar van het 21ste Cameretten-
lm festival voor amateurcabare-
nA tiers in Delft. Het ontving
'"^tweeduizend gulden van de
ï?'j Stichting Conamus. Tweede
rïjy werd het duo Harst en Hesse-
00Ilink uit Groningen. De per-
lei soonlijkheidsprijs van de jury
hij voor de meest opvallende thea-
«euerpersoonlijkheid en de pu-
be blieksprijs werden toegekend
aan Ton Wester uit Amster-
Herman Boon (28) en Bert Schui-
enlüng (25) van Zindroom brachten
'o.g hun programma 'Bekijk het maar'
oej op eigen muziek en tekst met bij
en] dragen van R. Hamstra. In 1983
des drongen zij door tot de finale van
de het Cameretten-festival. Zij
ro-1 werken sinds 1982 samen en heb-
egj ben geen speciale kleinkunstoplei-
trd ding gevolgd.
CH Het festival had dit jaar een ge-
c- wijzigde opzet. In plaats van drie
voorronden in een klein theater en
ge een finale in de grote TH-aula met
;(J uit elke voorronde één winnaar,
,esJ werd nu drie avonden gespeeld in
bJ een zaal voor zes- tot negenhon-
jJ derd toeschouwers en werd de
eJ winnaar gekozen uit alle deelne-
,itJ mers.
ip-
ees\ Volgens de organisatie komt zo
ro- de festivalgedachte meer tot ui-
Die ting, krijgen alle kandidaten gely-
;£?j ke aandacht en valt het accent niet
ou meer vooral op de finale zoals de
te- laatste jaren het geval was. Opval-
7i? lend was dit jaar overigens dat de
jr-\ overgrote meerderheid van de kan-
re? didaten uit mannen bestond: vier
lr. solisten, twee duo's en één trio van
(te de in totaal negen optredens,
de (Slechts het Leidsch Studenten
Cabaré telde drie dames).
SRj
