'De schaamte is beschikbaar geworden'
Intens samenspel van
duo Varon en Chapiro
'Poppenhuis' van
Globe klopt niet
DINSDAG 18 NOVEMBER 1986
KUNST
PAGINA 23
LEIDEN - Afgezien van een op
treden van Drs. P is het al toneel
wat de klok deze week in de Leid-
se theaters slaat.
Drs. P solo
Voor het soloprogr
drs. P kan men woensdagavond
in de Leidse Schouwburg terecht.
Een programma volgestouwd
met liedjes, waaraan de dichter-
zanger zijn bekendheid te dan
ken heeft. Drs. P zal niet schuwen
om werk van weleer nogmaals te
verklanken. Dodenrit Troikaen
Veerpont (Heen en weer) dus.
Niettemin zal de artiest tegen het
einde van het eerste deel het pu
bliek aansporen om in de pauze
de titels van verzoeknummers op
de piano te deponeren. Want
nummers als De zusters Kara-
mazov' en 'Het trapportaal' zijn
ook nog veelgevraagd.
Hersenschimmen
De toneelgroep Centrum komt
donderdagavond naar het thea
ter aan de Oude Vest met 'Her
senschimmen'. Wie Chaim Leva-
no's 'Hersenschimmen' gaat zien
in de hoop een nauwgezette dra
matisering voorgeschoteld te
krijgen van de gelijknamige
bestseller van Bernlef komt be
drogen uit. Levano's bewerking
is zo vrij dat men zonder meer
van een eigen werk mag spreken.
Het is echter volgens een al eerder
in deze kolommen gepubliceerde
recensie fascinerend om te zien
wat de theatermaker Levano met
de romantekst heeft gedaan. De
Hersenschimmen van Levano
zijn zeker niet minder dan die
van Bernlef. Zijn theaterstuk
gaat niet zozeer over over het
proces van dementie als wel over
taalfilosofie. Een leerstuk in de
taalfilosofie, zo zou men deze
'Hersenschimmen' kunnen ka
rakteriseren. Ondanks alle ab
stractie is er sprake van een le
vendige voorstelling met knap
spel van o.a. Jacques Comman
deur en Ingeborg Elzevier.
Mijn Mekka
Josephine van Gasteren, Ton
Lutz en Henriëtte van Tol bren
gen zaterdagavond 'Mijn Mekka'
van de Zuidafrikaanse toneel
schrijver Athol Fugard op het
schouwburgpodium. 'The road to
Mecca', zoals de Engelse titel
luidt, is Fugards laatste stuk, dat
vorig jaar in Londen in première
is gegaan. Zoals meestal bij Fu
gard, speelt ook dit stuk in zijn
geboortestreek. Daar ligt het
dorpje New Bethesda, waarvan
de bewoners sterk op elkaar zijn
aangewezen. Een excentriek type
als miss Helen, die het in haar
hoofd krijgt op gevorderde leef
tijd tekenen van een eigen leven
te gaan vertonen, vrijwel meteen
na de dood van haar man, valt in
PODIÜMBLIK
Redactie Pieter C. Rosier
die besloten gemeenschap wel erg
op. Evenals trouwens de vele
door haar vervaardigde beeld-
houwwwerken, die in haar tuin
staan opgesteld. Daarmee schept
ze, zoals ze zelf zegt, haar eigen
Mekka. Haar omgeving is er niet
verrukt van, de dominee even
min. Maar dan breekt het mo
ment aan, waarop de oude dame
bezoek krijgt van een honderden
kilometers verderop wonende
jonge vriendin, een lerares, die
ook zo haar problemen heeft. Er
ontwikkelt zich een dialoog,
waarin de schrijver van het stuk
langzaam maar zeker de bijzon
dere relatie tussen beide vrouwen
zichtbaar maakt. Mensen op zoek
naar hun eigen identiteit is vol
gens de programmatoelichting
het centrale thema van Fugards
jongste toneelstuk. De Neder
landse première heeft begin deze
maand in Amstelveen plaatsge
had.
Hensbergen
Frans Strijards veelbesproken
produktie 'Hensbergen' komt als-
hun
eigen
ge), i
Pont)
nog naar het LAK-theater, te wer
ten op woensdag- en donderdag
avond. Toneel over toneel, daar
draait het in deze voorstelling,
die vorige maand in verband
met ziekte van een van de speel
sters niet in Leiden kon worden
opgevoerd, om. In 'Hensbergen'
voert Strijards zes personen op:
een acteursechtpaar van het tra
ditionele slag (Els Ingeborg
Smits en Wim van der Grijn),
die als schrijver naar
zoekt Gijs de Lan-
toneelliefhebber (Theo
de figuren van Oscar
Wilde (Mies de Heer) en Bern-
hard Shaw (Ansje Beentjes).
Waar het stuk, gegoten in de
vorm van het conversatiedrama,
eigenlijk over gaat is volgens
Strijards zelf over het feit dal
over het maken van toneel zo'n
probleem wordt gemaakt. Strij
ards: 'In die zin is het stuk inder
daad een afrekening. Een afréke-.
ning met ons eigen getob, en voor
al met het gelul van anderen. Ik
heb het stuk Heilsbergen ge
noemd, niet omdat ik tegen de ac
teur Lo Hensbergen persoonlijk
ben - als ik hem echt had willen
pakken dan had ik hem wel een
klqp op z'n bek verkocht, en geen
toneelstuk geschreven - maar om
dat hij een representant is van de
mensen die volkomen onterecht
doen alsof ze verstand hebben
van toneel'.
Lichaam en Blik
In opdracht van de toneelgroep
Baal schreef Willem Jan Otten,
bekend vooral van 'Een Sneeuw',
Nijs Heesen in 'Lichaam
een nieuw stuk: 'Lichaam en
Blik'. Dit nieuwe stuk, vrijdag
en zaterdagavond te zien in het
LAK, sluit aan op een essay van
Otten over pornografie, getiteld
'Denken is een lust'. De daarin
verwoorde gedachten bleken ge
tuige de reacties door velen te
worden herkend. Ook in 'Li
chaam en Blik' vormt kijken en
bekeken worden een van de the
ma's. Daarnaast gaat het over
schaamte en over geheimen tus
sen partners. En uiteindelijk is
Hei toch ook theater over theater.
zoals Otten in een elders op deze
pagina afgedrukt interview ver
klaart.
Broertjes
Frank en René Groothof oogst
ten in september zoveel succes
met hun voorstelling 'Broertjes',
een kinderversie van de ver
maarde produktie 'Gebroed' die
beiden destijds bij het Werkteater
maakten, dat ze er zondagmid
dag mee naar het LAK-theater
terugkeren.
Willem Jan Otten (35) is dich
ter, (toneel)schrijver en es
sayist. Hij wordt genoemd als
toekomstig huisschrijver van
het gezelschap dat de Haagse
Comedie moet opvolgen.
Zijn toneelstuk 'Een
Sneeuw' werd onlangs op te
levisie vertoond. Hij schreef
het essay 'Denken is een
lust', over pornografie bin
nen een vaste relatie. De
daarin verwoorde gedachten
bleken getuige de reacties
door velen te worden her
kend. Ook in zijn nieuwe to
neelstuk, 'Lichaam en Blik',
vormt het kijken en bekeken
worden een van de thema's.
Daarnaast gaat het over
schaamte en over geheimen
tussen partners.En uiteinde
lijk, zoals Otten in onder
staand interview vertelt, is
het toch ook theater over
theater.
LEIDEN - 'Een Sneeuw', zijn
tweede toneelstuk, werd drie
jaar geleden heel goed ontvan
gen. De reacties op 'Lichaam en
Blik' waren meer verdeeld. Veel
gehoorde kritiek was dat het je
met veel vragen liet zitten en dat
het een stuk was dat je niet al
leen moest zien, maar ook moest
lezen. Daar kwam dan nog bij dat
de drie hoofdpersonen je niet di
rect voor zich weten in te nemen.
Sterker nog: wie met zijn bootje
schipbreuk zou lijden voor de
kust van het eiland waarop foto
graaf Hans, actrice Heieen en es-
sayiste Stefanie zich bevinden,
zou er misschien goed aan doen
de andere kant op te zwemmen.
Willem Jan Otten: "Bijna alles
wat ik in mijn leven heel goed
heb gevonden begreep ik net
niet. De balletten van Hans van
Manen zijn daar een voorbeeld
van, al zou ik me niet met hem
durven vergelijken. De muziek
van Strawinsky ook. Dat zijn
werken die hermetisch zijn en je
daardoor enigszins afstoten. In
het dagelijks leven ga ik het liefst
om met mensen die aan de koele
kant zijn, die iets te verbergen
hebben. Frans Strijards doet
daarover in 'Hensbergen' een
goede uitspraak. Hij zegt zo on
geveer: 'Het is toch belachelijk
dat mensen op het toneel even
sympathiek zouden moeten zijn
als in werkelijkheid, want in
werkelijkheid zijn mensen hele
maal niet zo sympathiek'. Ik kan
me voorstellen dat men de perso
nages in 'Lichaam en Blik' niet
zo sympathiek vindt, mensen die
de hele tijd zo uitgeloogd over
dat ene onderwerp praten. Ze
zijn er om tot nadenken te stem
men, en niet om aardig te wor
den gevonden".
Een erotische driehoek in het hoofd van Willem Jan Otten
- Bouw je met opzet een zekere
ontoegankelijkheid in je stukken
"Het is verre van mij om moed
willig ingewikkeld te doen. Maar
wat ik schrijf is wel ingedikt. Ik
heb een grote hekel aan babel-
dialogen en aan stukken die lan
ger dan twee uur duren. Ik ver
veel me heel snel. Alleen Shakes
peare mag er bij wijze van uit
zondering drie uur over doen.
Die lange stukken vind ik van
een soort rare verwatenheid. Wat
dat betreft ben ik te veel een
dichter".
- Over Hans van Manen schreef
je: zoals hij mensen laat zien, zo
zijn ze niet echt, het zijn poses.
Geldt dat ook voor de personages
in 'Lichaam en Blik'?
"De drie personages zijn drie
mogelijke houdingen ten opzich
te van de vraag wat we vandaag
de dag nog liefde noemen. Die
Ets van Rembrandt gevonden
ENSCHEDE (GPD) Niemand van het team van 'Tussen kunst én
kitsch' had erop gerekend, maar het gebeurde gistermiddag in het Rijks
museum Twenthe te Enschede toch: tussen oude prenten werd een echte
ets van Rembrandt gevonden. Specialist Laurentius, een van de negen
experts die aan het AVRO-programma meewerken, wist het zeker. De ets
dateert uit 1641 en kan zo'n 50.000 a 75.000 gulden opbrengen, verklaarde
hij opgewonden.
De ets, ongeveer 10 centimeter hoog en 6 centimeter breed, behoort toe
aan „een mevrouw uit de omgeving van Enschede" hield later een woord
voerder van de AVRO zich voorzichtig op de vlakte, bang óm de identiteit
te onthullen, „want je weet het in deze tijd maar nooit". Het ziet er vol
gens de experts in elk geval naar uit dat de ets de vondst van' het seizoen
kan worden.
De eigenaresse was zelf niet aanwezig, maar had twee anderen ge
vraagd op de kijkdag even langs het museum te gaan om wat oude pren
ten te laten zien, die in een soort dossiermap zaten opgeborgen. Lauren
tius bladerde ze geroutineerd door. „Ik had net gezegd: 'wel aardig hoor,
zo'n twee tientjes per stuk' en plotseling hield ik daar een ets van Rem
brandt vast. Ik wist niet wat ik zag. Zoiets is nog niet eerder voorgeko-
„Van Rembrandt zijn 350 etsen bekend. Hiervan zijn 80 koperplaten
blijven bestaan, die tot 1906 nog werden afgedrukt. Zo'n late kopie heb ik
wel eerder onder ogen gekregen, maar ditmaal gaat het zeer zeker om een
unieke, eigentijdse druk, waarvan geen plaat bewaard is gebleven. Ik heb
het tweetal dan ook op het hart gebonden met de ets uiterst voorzichtig
om te gaan en zich'voor advies te wenden tot het Rijks Prentenkabinet".
Deze aflevering van 'Tussen kunst en kitsch' wordt 10 januari uitgezon
den.
Prix Goncourt voor M. Host
PARIJS (AFP) - De Prix Goncourt 1986, de meest begeerde letterkunde
prijs van Frankrijk, is toegekend aan Michel Host voor zijn boek 'Valet de
Nuit' (uitgever Grasset).
De Prix Renaudot 1986 is gegeven aan Christian Giudicelli, voor zijn
zevende roman, 'Station balnéaire' (Gallimard).
houdingen houden verband met
een niet uit te roeien erotische
driehoek in mijn kop, die eigen
lijk onderwerp is van al mijn
stukken: regisseur - actrice -
schrijver".
"Als schrijver is het mijn be
geerte om iemand te krijgen zo
als ik wil dat ze is. Tegelijk ben ik
het publiek en laat me in beslag
nemen. De schrijver bedenkt een
rol en geeft die aan een regisseur.
Die heeft de mogelijkheid om te
gen een actrice te zeggen: wees
ongeveer zo begeerlijk als ik in
mijn hoofd heb dat je moet zijn.
De relatie tussen actrice en zaal
is uiteindelijk hetgene waar het
om draait. Wij, regisseur en
schrijver, bevinden ons aan de
rand daarvan. De grootste op
winding wordt bij mij veroor
zaakt doordat anderen het ten
uitvoer brengen. Dat speelt
voortdurend in mijn verhouding
met mensen. Raak ik te opge
wonden dan neem ik de houding
van toeschouwer aan".
"Tussen de personages in 'Li
chaam en Blik' is iets gaande dat
daarmee te maken heeft. Foto
graaf Hans is ook regisseur, hij
heeft zijn model Heieen een rol
gegeven toen ze zelf nog niet wist
wie ze was. Zij zijn nu op een mo
ment gekomen waarop zij zich
uit die rol losrukt en hij tot toe
schouwer wordt gereduceerd.
Hij zou het wel eens omgedraaid
willen hebben, zelf de bekeken
persoon willen zijn. Aan het eind
denkt hij dat hij haar zover heeft.
Maar Stephanie zit daar tussen
in; ze is tegelijk toeschouwer en
regisseur zoals Hans. En boven
dien is ze de schrijfster, die vroe
ger bij Hans de begeerte voor
haar zus Heieen heeft aange
maakt. Dat klinkt heel abstract,
maar ik heb ook concrete geval
len uit mijn omgeving gebruikt".
- In een eerder interview noem
de je jezelf 'saai, weinig opzien
barend en draderig'. Deson
danks komen er personages uit je
voort die de moeite waard zijn
om theater mee te maken.
"In mijn produkten ben ik veel
onderhoudender dan in het da
gelijks leven. Schrijven doe ik al-
leen in een bepaalde verhevigde f "Er is een vrouwelijke pendant
die wijd verbreid. is:.de pose
al schrijvend op een zeker punt
ben aangekomen. Al schrijvend
probeer je in een toestand te ko
men waarin je een stap verder
kan gaan dan je dacht datje was.
Die paar keer per jaar dat ik echt
goed aan het werk ben, lijkt het
alsof er een ander aan de gang is;
dan zijn het de personages die
door je hoofd malen. Het is een
kwestie van afstand nemen.
Door bijvoorbeeld de pose aan te
nemen van de porno kopende
man die zo'n steeg ingaat, slaat
op eén zeker moment de vonk
over en doe je iets waarvan je
dacht dat je het niet in je had".
"Het is een soort Frankenstein-
principe. Je hijst jezelf de toren
in, dat is het preliminaire ge
schrijf, dan slaat de bliksem in
en heb je iets wat er nog niet was.
Het klinkt allemaal uiterst ro
mantisch, maar het is een saai
proces. Ik loop in dit schrijfka
mertje rond, jattend en andere
mensen nabootsend. Maar liever
zeg ik dat het zo gaat, dan dat ik
zou proberen de kern van mezelf
te raken. Als ik dat probeer, ge
beuren er de meest vreselijke
dingen en is het niet om aan te
lezen. Als ik denk: kom, ik moet
eens gaan werken want niets
doen is een verspilling van mijn
talent en ik ga zitten en beden
ken wat er in mijn hoofd gaande
is, kom ik op stomvervelende,
Candlelight-achtige dingen".
- Maar 'Denken is een lust' was
toch een poging tot ordening van
jouw verstandhouding met por
nografie, van je eigen opvattin
gen daarover?
"Eerst en vooral was ik van
plan mezelf te onthullen. Als een
standbeeld dat het doek van zich
afwerpt. De redenen daarvoor
heb ik al eerder gegeven". (Hij
doelt hier op een interview met
Guus Vleugel. Daarin komt de
verhalenbundel 'Het Limonade-
gevoel' van Ottens levensgezellin
Vonne van der Meer ter sprake.
In het titelverhaal van die bundel
ontdekt een vrouw een verzame
ling porno van haar man, red.).
"Een andere sterke drijfveer
waren mijn twee zoontjes. Die
zie je razendsnel allerlei begeer
ten en lusten ontwikkelen. Ze
gaan natuurlek op zeker mo
ment neuzen in kisten en laden.
Koste wat het kost wilde ik hen
voor zijn. Maar ook na het boekje
wordt dat een confrontatie waar
ze me niet dankbaar voor zullen
zijn. Mijn eigen voorgeslacht
heeft amper een woord aan por
nografie gewijd, terwijl ik inmid
dels heb achterhaald dat het bij
ons toch al drie generatie
heerst".
"De ordening komt na de be
hoefte aan ontlading. Dat de ont
hulling de vorm heeft van een or
dening spreekt vanzelf, want je
bent met overdracht bezig".
- Dankzij 'Denken is een Lust',
'Lichaam en Blik' en je voor
woord bij 'Portrait', het fotoboek
van Hans van Manen, ben je op
slag Neerlands porno-deskundi
ge geworden.
"Ja, de Lasse Braun van de
brave burgerij. Het is zo'n
vreemd onderwerp. Ook wie
nooit porno koop heeft er mee te
maken. Als je ziet hoeveel films
er over de toonbank gaan. Ik heb
echt het gevoel dat iedereen weet
waarover ik het heb terwijl nie
mand het zegt. Alsof je als boom
op bezoek in een bos bent waar
niemand zegt dat-ie boom is.
de reacties op 'Denken is een
Lust' is mij duidelijk geworden
dat er nog een andere overlap is:
die tussen mannen-homoporno
en de vrouwelijke waardering
daarvan. Vrouwen zijn daar heel
nieuwsgierig naar en weten wat
voor hen een pornografische si
tuatie zou kunnen zijn. Ik heb ze
ker zes of zeven verhalen ge
hoord na dat boekje die loöChert-
straffen dat vrouwen zich niet
voor pornografie zouden interes-
- Denk je dat vrouwen ook en
tiek en anonimiteit met elkaar i
verband brengen?
"Ik heb het idee dat i'
wel degelijk anonieme
willen en zich daarover een onge
luk fantaseren. Het ritsloze num
mer, zeg maar. Maar met name
tussen paren is dat een moeilijk
aan te roeren onderwerp! Mijn
statement is: hoe beter mensen
elkaar kennen en hoe meer ze el-
kaars intimiteit delen, hoe moei
lijker het voor hen is tegen elkaar
te zeggen wat op dit gebied hun
binnenkant is. Deels natuurlijk
omdat het na tien jaar moeilijk is
om nog met geheimen voor el
kaar aan te komen. Maar intimi
teit heeft ook met zwakheid te
maken: je houdt tenslotte van
hetgene dat je beschermt. We
hebben de behoefte om te be
schermen en beschermd te wor
den, de behoefte aan een nest.
Dat is het tegenovergestelde van
pornografie, waar alles open is.
Iemand die gelijk aan je is in al
dat soort opzichten willen heb
ben. Die twee veroorzaken op
zijn minst een paradox".
"Op een gegeven moment kom
je er achter dat de pornografie
voor iets heel anders staat. Dat
daarin iets wordt uitgeknokt wat
je ter sprake moet brengen, wil je
niet over dertig jaar of veertig
jaar - als je voorbij dat soort ver
langens bent - te horen krijgen
dat je door het maar te blijven
verhullen de kans hebt gemist ie
mand anders te leren kennen.
Het is in feite een taboetje van
niks, zoals een ander zich
schaamt voor ingegegroeide
teennagels. Het gaat erom dat je
die schaamte naar boven brengt.
Zo heeft het bij mij ook gewerkt.
Sinds het schrijven meen ik iets
meer van het bewustzijn te we
ten. De schaamte is beschikbaar
geworden".
- Een praktische vraag tot slot
je bent door Hans Croiset ge
noemd als huisschrijver van het
gezelschap dat de Haagse Come
die gaat opvolgen.
"Ik ben gevraagd om er writer
in residence te worden, schrijver
in de residentie in dit geval, en
heb dat welwillend in beraad ge
nomen. Het hangt er van af of de
plannen doorgaan zoals Hans ze
heeft opgesteld. Gebeurt dat,
dan wil ik daar graag bij betrok
ken zijn. Het vooruitzicht van
continuïteit komt me op het mo
ment heel goed uit en ik heb
ideeën voor stukken. Brinkman
wil toptoneel, daar heeft dit plan
de kiemen van in zich. Maar dat
een broodnodige artistieke ver
andering wordt vertaald in ter
men van arbeidsplaatsen, daar
word ik groen en geel van. Een
kunstenaar moet ten allen tijde
bereid zijn te zeggen: beval ik
niet? Dan ga ik weg. Acteurs die
er mede de hand in hebben ge
had dat de Haagse Comedie een
volstrekt doodlopende straat is,
vinden nu dat er een traditie
moet worden gehandhaafd. Als
de moulinex-acteurs blijven en
het plan verwatert, doe ik niet
'Lichaam en Blik', gespeeld
door toneelgroep Baal en in re
gie van Leonard Frank, is vrij
dag en zaterdag in het LAK-
theater in Leiden te zien.
ARIEJAN KORTEWEG
gemoedstoestand. Schrijven
iets anders dan het leven zelf. Dit
gesprek is onvergelijkbaar min
der hevig in de energie die het
losmaakt in mijn hoofd dan als ik
het zich opdienen. Maar die is
minder taboe-achtig. Vrouwen
kunnen lingerie, geile kleren en
make-up ongestraft kopen. Door
Concert door Ran Varon, cello en Fa-
nia Chapiro, piano met werken van
Bach, Beethoven, Shostakovitch en
Cassado. Gehoord op 17 november in
de Kapelzaal.
LEIDEN - Geen toegift na af
loop. En het was vroeg afgelo
pen, het concert van Ran Varon
en Fania Chapiro voor een nog
niet voor de helft gevulde Kapel
zaal. Geen toegift dus, ook al had
men er misschien op gehoopt.
Het was een prachtige uitvoe
ring; in de korte pauzes tussen
de delen van eenzelfde werk was
het ademloos stil alsof niemand
zich durfde verroeren uit angst
dat hij de concentratie zou ver
storen. Het programma was
evenwichtig opgebouwd met als
hoogtepunt de sonate van Sjosta-
kovitsj na de pauze. De sonates
van, Bach en Beethoven lieten
horen op welke wijze men in de
barokke en in de klassieke stijl
voor cello en clavecimbel/piano
schreef. Om het geheel af te ron
den en weer met beide benen op
de grond te komen werd er een
wat luchthartiger, op Spaanse
folklore geïnspireerd stuk ge
speeld: Requiebros van de
Spaanse cellist en componist
Gaspard Cassado (1897-1966).
Een zo uitgebalanceerd pro
gramma, ook al is het van korte
duur, wordt verstoord door er
toegiften aan vast te plakken.
Het overkomt je niet alle da
gen, dat je een sonate van Beet
hoven, puur klassiek van stijl
(no. 3 in A gr.t. opus 69), zo even
wichtig, licht en helder hoort
spelen. Alles was zoals het moest
zijn: spanning van het begin van
het eerste deel tot het slot van
het laatste, elk deel zijn eigen rol
in het geheel. Elk detail, iedere
frase overtuigde volkomen, alsof
Beethoven zelf aan het woord
was. Daaraan kon zelfs de af en
toe lage intonatie van de cello
geen afbreuk doen. Tijdenè de
uitvoering van het eerste werk,
de Bach-sonate, waarin de rech
terhand van de piano in duet
speelt met de cello en de linker
hand de begeleidende bas, was
het samenspel goed op dreef ge
komen. Samenspel van grote
klasse met Chapiro in een dub
belrol als concerterend pianiste
en als ondersteunend begeleid
ster. In de grote, zeer afwisselen
de sonate van Sjostakovitsj kon
den beide spelers al hun talenten
ontplooien. Ran Varon, prachtig
van toon in allerlei schakeringen,
lyrisch, schertsend, robuust, ont
roerend en opwindend.
De momenten van intense be
leving tijdens deze avond waren
zo bevredigend, dat een toegift er
afbreuk aan zou hebben gedaan.
MONICA SCHIKS.
'Eeh Poppenhuis' van Henrik Ibsen
door toneelgroep Globe. Met: Yvon
ne van den Hurk, Paul Gieske, Anne-
lies van der Bie, Guus Dam, Carolien
van Dalsum, Evert de Jager eh Bets
van der Wal. Regie: Teuntje Klin
kenberg. Decor: Barbara Kroon. Ge
zien op 17 november in de Leidse
Schouwburg.
LEIDEN - Wat regisseuse Teun
tje Klinkenberg met Ibsens 'Een
Poppenhuis' heeft gedaan, klopt
niet. Dat is één van de belang
rijkste indrukken, die deze Glo-
be-produktie achterlaat: hier
klopt iets niet. Het stuk, dat bij
Ibsen in de tweede helft van de
vorige eeuw speelt (en daarvan
ook duidelijk de sporen draagt),
is hier naar de jaren vijftig van
deze eeuw verplaatst. Die perio
de wordt gekenmerkt door een
grote mate van kneuterigheid,
die in deze voorstelling op niet
mis te verstane wijze nog eens
extra is aangedikt.
De 'salon' van Torvald Helmer
en zijn vrouw Nora is hier een ty
pisch jaren vijftig woonkamertje,
dat daarnaast door de sterke per
spectiefvertekening heel na
drukkelijk naar de titel verwijst.
In zo'n ambiance hóren geen kin
dermeisje en dienstmeisje thuis.
Deze ronddwalende anachronis
men had de regisseuse logischer
wijs rigoureus moeten schrap
pen; om het dienstmeisje tot een
soort kluchtigheid aan te zetten,
is helemaal uit den boze. Op ver
gelijkbare wijze zijn er trouwens
nog een paar (k)luchtige toevoe
gingen - geheel ten onrechte - in
de voorstelling verwerkt.
Nora heeft ter verkrijging van
een noodzakelijke lening vals
heid in geschrifte gepleegd. Juist
nu haar man op het punt staat
om een goede positie te krijgen,
dreigt dit verzwegen feit hun ge
luk teniet te doen. Alles komt uit
en een hevig conflict is het ge
volg. Als de geldschieter afziet
van zijnchantagepogingen,
denkt Nora's echtgenoot weer
probleemloos op de oude voet
door te kunnen gaan. Nora daar
entegen heeft een ontwikke
lingsproces doorgemaakt en
wenst niet langer het onmondige
poppenvrouwtje in het poppen
huis te zijn. Ze verlaat haar man
en kinderen.
Dit gegeven is op zichzélf te
verplaatsen naar de jaren vijftig,
waarin een dergelijke beslissing
binnen het toen geldende strak
ke normenpatroon ook opzien
zou baren; hoewel een dergelijke
tijdsverandering geen nieuw
licht óp het conflict als zodanig
werpt en daardoor gratuit aan
doet.
Maar zelfs al ga je met deze re
giekeuze mee, dan toch komt in
de derde akte met de dramati
sche confrontatie tussen de bei
de echtgenoten onherroepelijk
de grote teleurstelling. Paul
Gieske als Nora's echtgenoot is
geen moment geloofwaardig in
zijn emoties. Ook Yvonne van
den Hurk, die eigenlijk Nora's
ontwikkeling van naïef kind
vrouwtje tot zelfbewuste vrouw
over het algemeen geloofwaardig
neerzet, kan het stuk niet meer
redden. Als Nora (in een te na
drukkelijk elegante mantel) het
huis verlaat, moet de toeschou
wer met een brok in de keel ach
terblijven. Hier is meer van op
luchting sprake: zo kind, dat had
je al veel eerder moeten doen.
WIJNAND ZEILSTRA
